|
The New Testament of our Lord and Saviour Jesus Christ
1 Kova'e kuaxia re ma oĩ Jesus Cristo ramoĩ ypy kuery rery. Jesus ma Davi ramymino oiko, ha'e Davi ma Abraão ramymino raka'e. 2 Abraão ra'y ma Isaque, Isaque ra'y ma Jacó, Jacó ra'y ma Judá ha'e tyvy kuery. 3 Judá Tamar re ta'ya ma Perez ha'e Zerá. Perez ra'y ma Esrom, Esrom ra'y ma Arão, 4 Arão ra'y ma Aminadabe, Aminadabe ra'y ma Naassom, Naassom ra'y ma Salmom, 5 Salmom ra'y Raabe guigua ma Boaz. Boaz ra'y Rute guigua ma Obede, ha'e Obede ra'y ma Jessé. 6 Jessé ra'y ma huvixave Davi, ha'e huvixa Davi ra'y ma Salomão, Urias ra'yxykue pi'a va'e. 7 Salomão ra'y ma Roboão, Roboão ra'y ma Abias, Abias ra'y ma Asa, 8 Asa ra'y ma Josafá, Josafá ra'y ma Jorão, Jorão ra'y ma Uzias, 9 Uzias ra'y ma Jotão, Jotão ra'y ma Acaz, Acaz ra'y ma Ezequias, 10 Ezequias ra'y ma Manassés, Manassés ra'y ma Amom, Amom ra'y ma Josias, 11 Josias ra'y ma Jeconias ha'e tyvy kuery, Babilônia katy ogueraapaa jave py oiko va'ekue. 12 Ha'e gui Babilônia katy escravo-rã ogueraapaa ma rire oiko Jeconias ra'y Salatiel, Salatiel ra'y ma Zorobabel, 13 Zorobabel ra'y ma Abiúde, Abiúde ra'y ma Eliaquim, Eliaquim ra'y ma Azor, 14 Azor ra'y ma Sadoque, Sadoque ra'y ma Aquim, Aquim ra'y ma Eliúde, 15 Eliúde ra'y ma Eleazar, Eleazar ra'y ma Matã, Matã ra'y ma Jacó. 16 Ha'e gui Jacó ra'y ma Maria me José. Maria pi'a ma Jesus, Cristo 'epy va'e. 17 Ha'e rami vy Abraão oiko guive Davi oiko peve ma catorze-kue hamymino ikuai. Ha'e Davi oiko guive Babilônia katy escravo-rã ogueraapaa peve catorze-kue ju ikuai. Ha'e gui Babilônia katy ogueraapaa guive Cristo oiko peve ma catorze-kue ju ikuai. 18 Ha'e gui Jesus itui'iague ma po rami: José re ixyrã Maria omenda va'erã oikovy jave, joupe ojekuaa uka e'ỹ mbove oguereko'i kyrĩ va'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ gui. 19 Ha'e rã imerã José heko porã va'e vy ndoikuaa ukaxei. Ha'e rami vy onhembopy'a oeja aguã avave rei oikuaa e'ỹ re. 20 Ha'e nunga re onhembopy'a oikovy. Ha'e gui oexa ra'u rã ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Ha'e vy aipoe'i: — Davi ramymino José, ekyje eme Maria reraa aguã ndera'yxyrã, mba'eta kyrĩ va'e oguereko'i va'e ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ guigua. 21 Ha'e ramo oikuavã 'rã peteĩ ava'i. Remboery 'rã Jesus, mba'eta ojeupegua kuery ogueraa jepe 'rã heko vaia gui. 22 Ha'e nunga ha'e javi ma ojeupity aguã profeta pe Senhor aipoe'i ukaague: 23 “Peteĩ kunhataĩ ete'i oiko va'e oguereko'i 'rã kyrĩ va'e, oikuavã 'rã ava'i. Ha'e va'e pe ma ‘Emanuel’ 'ea 'rã.” (Ha'e va'e tery ma “Nhanderuete nhandereve oiko” 'ea.) 24 Ha'e rami rã José okeague gui ovy vy oiko Senhor-a guigua anjo aipoe'iague rami. Ha'e vy ogueraa gua'yxyrã. 25 Ha'e rami avi oguereko rive ranhe, ava'i oikuavã e'ỹa ja. Ha'e va'e ma omboery Jesus. 1 Huvixave Herodes oĩ jave, Judéia regua Belém tekoa py Jesus itui'i rire ou amongue imba'ekuaa va'e kuery. Kuaray oua katy gui ou Jerusalém tetã py. 2 Ha'e kuery oporandu jogueruvy: — Mamo tu itui judeu kuery ruvixaverã oiko ramo'i va'ekue? Mba'eta kuaray oua katy roexa karamboae ikuaa ukaa jaxy-tata. Ha'e rami vy apy roju romboete aguã — he'i. 3 Ha'e nunga omombe'ua rã huvixa Herodes oendu vy onhemondyi, Jerusalém py ikuai va'e ha'e javive reve. 4 Ha'e rami vy oenoĩmba judeu kuery regua sacerdote yvatekueve va'e ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery. Ha'e va'e kuery pe oporandu mamo pa Cristo itui'i 'rãa re. 5 Ha'e kuery ombovai: — Judéia regua Belém tekoa py 'rã itui'i, mba'eta po rami oĩ profeta ombopara va'ekue: 6 “Ndee Judá yvy regua Belém tekoa, Judá regua tetã tuvixakueve ikuai va'e gui mba'eve py nane'yvyĩvei, mba'eta ndea gui ae 'rã oiko Joguerekoarã, xevygua Israel kuery re opena va'erã”, he'i va'ekue. 7 Ha'e nunga Herodes oendu vy imba'ekuaa va'e kuery ju oenoĩ uka ha'e ae'ia py. Ha'e kuery pe oporandu vy oikuaa pota raka'e ete pa jaxy-tata ojekuaa ague re. 8 Ha'e gui Belém katy omondouka vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Tapeo, peikuaa pota porã ava'i reko re. Pejou vy ke pemombe'u uka xevy, xee voi aa aguã amboete vy — he'i. 9 Ha'e ramo huvixa ayvu ha'e kuery oendupa vy oje'oi. Ha'e gui jaxy-tata kuaray oua katy ikuai teri reve oexa va'ekue ma ha'e kuery renonde ju oaxa ovy, ava'i ituia áry ovaẽ peve. Ha'e py ma opyta. 10 Ha'e kuery jaxy-tata oexa vy ovy'a ete. 11 Oo py oike vy oexa ava'i, ixy Maria reve. Ha'e rami vy guenapy'ã re oĩ vy omboete okuapy, ha'e mba'emo porã oguenoẽ vy ixupe ome'ẽ ogueru va'ekue: ouro, heakuã porã va'e ha'e mirra. 12 Ha'e gui oexa ra'u rã Nhanderuete oikuaa uka huvixa Herodes-a rupi ve'ỹ ojevy aguã. Ha'e ramo tape mboae rupi ojevy oyvy katy. 13 Ha'e kuery oje'oipa rire José oexa ra'u jevy rã ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Epu'ã ke, eraa ava'i ha'e ixy. Pejava Egito yvy katy. Ha'e py ma peiko xeayvu jevy e'ỹa ja, mba'eta Herodes oeka ta ava'i ojukaxe vy — he'i. 14 Ha'e ramo opu'ã pyavyve. Ava'i ha'e ixy ogueraa vy Egito katy oje'oi. 15 Ha'e py opyta Herodes omano e'ỹa ja, profeta pe Senhor aipoe'i ukaague ojeupity aguã: “Egito gui aenoĩ Xera'y”, he'iague. 16 Herodes ma imba'ekuaa va'e kuery ombotavyague oikuaa vy ipoxy vaipa. Ha'e rami vy ojuka ukapa avakue'i Belém tekoa, ha'e ha'e katy'i rupi ikuai va'e ha'e javi. Mokoĩ ma'etỹ ete'ỹ-te'ỹ oguereko va'e guive ojuka ukapa, imba'ekuaa va'e kuery gui raka'e pa oikoague omombe'uague rami vy. 17 Ha'e rami oiko raka'e profeta Jeremias pe aipoe'i ukaague ojeupity aguã: 18 “Ramá tekoa py onhendu hevovo rei va'e. Hexay [ha'e ojae'o va'e], ipoaẽ rei va'e guive, Raquel opi'a kuery re ojae'o okuapy vy. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovy'a ukai.” 19 Ha'e gui Herodes omano ma rire Egito yvy re José oikoa py ra'u rupi ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Ha'e vy aipoe'i: 20 — Epu'ã ke, eraa ava'i ha'e ixy. Tapeo ju Israel yvy re, mba'eta ava'i jukaxeare kuery omanomba ma — he'i. 21 Ha'e ramo opu'ã. Ava'i ha'e ixy ogueraa vy ojevy ju Israel yvy re. 22 Ha'e gui Judéia pygua huvixa Herodes rekovia ta'ykue Arquelau ju oĩa oendu vy okyje ha'e katy ju oo aguã. Ha'e gui oexa ra'u rã Nhanderuete oikuaa uka jevyague rami oiko vy Galiléia yvy katy ojepe'a ovy, 23 peteĩ tetã Nazaré hery va'e py ikuai aguã. Ha'e rami oiko ojeupity aguã profeta kuery pe aipoe'i ukaague: “Ixupe ‘Nazaré pygua’ 'ea 'rã”, he'iague. 1 Ha'e va'e jave py ojekuaa João Batista. Ha'e va'e ma Judéia katy'i tekoa e'ỹa rupi omombe'u oikovy ayvu. Ha'e vy aipoe'i: 2 — Pejeko rerova ke, mba'eta namombyryvei ma yva pygua po'akaa ojekuaa aguã — he'i. 3 Ha'e va'e rekorã ma profeta Isaías pe omombe'u ukaa va'ekue: “Tekoa e'ỹa rupi onhendu 'rã ‘Pereko katu Senhor raperã, pembo'yvi ou aguã’, he'i oikovy va'e.” 4 João ao ma camelo rague guigua, ha'e rã iku'axã ma ipire guigua. Ho'u va'e ma tuku ha'e ei ka'aguy regua. 5 Ha'e ramo ha'e oĩa py oje'oi Jerusalém tetã pygua kuery, Judéia ha'e Jordão yakã yvýry ikuai va'e kuery ha'e javi reve. 6 Ixupe onhemongarai ukapa Jordão yakã py, ojejavyague omombe'upa vy. 7 Nhomongaraia py heta avi ou fariseu ha'e saduceu kuery. Ha'e rã oexa vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Peẽ mboi ramigua, mava'e tu aipoe'i poxya ou va'erã gui peo jepe 'rãa rami? 8 Pendekuai ha'vy yvyra hi'a porã va'e rami, pejeko rerovaague pexa uka aguã. 9 Ha'e jomeme pemboypy eme “Nhande ma Abraão ramymino jaiko” peje aguã. Mba'eta xee aipoa'e pẽvy: Kova'e ita ikuai va'e gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abraão ramyminorã. 10 Ha'e gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hi'a porã e'ỹ va'e ha'e javi ojaya vy omombo 'rã tata py. 11 — Xee ma pejeko rerova ramo yy py rive romongarai va'e. Ha'e rã xerakykue ou va'e ma xegui yvateve va'e. Ha'e va'e gui xe'yvyĩve ete va'e vy neĩ ipy regua araa aguã voi nda'evei. Ha'e ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve 'rã penemongarai, tata py guive. 12 Mba'eta opo py oguereko ma trigo mbovevea, ha'e vy ombovevepa 'rã ha'yĩ oĩ va'e. Trigo ra'yĩ ete omoĩ porã 'rã omoĩ porãaty py, ha'e rã ipirekue ma oapy 'rã tata ogue e'ỹ va'e py. 13 Ha'e jave py Galiléia yvy gui Jesus oo Jordão yakã katy, João pe onhemongarai uka aguã. 14 Ha'e rami teĩ João nomongaraixei ranhe vy aipoe'i: — Xee ma ha'eve ndevy pe anhemongarai uka aguã. Ndee ri ty'y xea py reju? 15 Ha'e rã Jesus ombovai: — Tove ha'e rami teĩ, mba'eta ha'e rami vy 'rãe teko porã ha'e javi jajapo — he'i. Ha'e ramo omongarai. 16 Jesus onhemongarai ma vy yy gui oẽ ju ramove yva ojepe'a jekuaa ramo oexa Nhanderuetea guigua Nhe'ẽ oguejy ouvy rã peteĩ apykaxu'i rami. Ha'e va'e ou vy hexe oĩ. 17 Ha'e gui onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Peva'e ma Xera'y ayvu ete ha'e arovy'a va'e — he'i va'e. 1 Ha'e rire tekoa e'ỹa py ju Nhe'ẽ ogueraa Jesus, anha oeko a'ã aguã py. 2 Ha'e ramo quarenta ára, quarenta pytũ re oiko okaru e'ỹ re. Ha'e rire okaruxe ma. 3 Ha'e ramo oĩa py poroeko a'ãa onhemboja vy aipoe'i: — Nhanderuete Ra'y ri reiko vy ndeayvu kova'e ita oĩ va'e pe tojeapo mbojape. 4 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Mbojape re anho e'ỹ 'rã avakue oikove, ha'e rã ayvu Nhanderuete juru gui oẽ va'e ha'e javi re” — he'i. 5 Ha'e gui anha ogueraa tetã iky'a e'ỹ va'e py, templo apyte áry omoĩ. 6 Ha'e vy aipoe'i: — Nhanderuete Ra'y ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy, mba'eta ipara oiny: “Ombou 'rã ojeupegua anjo kuery ndere opena aguã.” Ha'e rã “Ha'e kuery ndejoko 'rã opo py, ita re renhepyxanga e'ỹ aguã” — he'i. 7 Jesus ombovai: — Ipara avi oiny: “Eko a'ã eme Senhor Nderuete” — he'i. 8 Ha'e gui yvyty yvateve va'e áry ju anha ogueraa vy ixupe oexa uka ko yvy re tetã ikuai va'e, mba'emo porã oĩ va'e ha'e javi guive. 9 Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Peva'e nunga ha'e javi ame'ẽmba 'rã ndevy, xapy'a rei nerenapy'ã re reĩ reve xemboete ramo. 10 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Satanás, ejepe'a ke apy gui, mba'eta ipara oiny: “Senhor Nderuete anho 'rã remboete ha'e rembojerovia” — he'i. 11 Ha'e rami rã anha oeja ovy, ha'e rã anjo kuery ju ou vy opena hexe. 12 João nhuã py ombotya ague omombe'ua rã Jesus oendu vy ojepe'a ovy Galiléia katy. 13 Nazaré tetã oeja vy Cafarnaum py ju oo oiko aguã, ye'ẽ yvýry, Zebulom ha'e Naftali yvy katy'i, 14 profeta Isaías pe aipoe'i ukaague ojeupity aguã: 15 “Zebulom ha'e Naftali yvy, ye'ẽ katy tape oo va'e yvýry, Jordão yakã rovaigua re, judeu e'ỹ va'e kuery ikuaia Galiléia rupi, 16 ha'e pygua kuery ma pytũ rupi ikuai va'ekue ri oexa hendy tuvixa va'e. Ha'e rã hendy va'e omoexakã manoa guy pytũ reia rupi ikuai va'ekue” he'i ukaague rami. 17 Ha'e va'e guive Jesus omboypy ayvu omombe'u aguã. Ha'e vy aipoe'i: — Pejeko rerova ke, mba'eta namombyryvei ma yva pygua po'akaa ojekuaa aguã. 18 Galiléia regua yupa yvýry oikoa rupi oexa mokoĩ joegua: Simão Pedro hery va'e ha'e André. Yy py pira mbo'aa omombo okuapy rã oexa, pira mbo'aa rupi ikuai ramo. 19 Ha'e rami vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouarã ju 'rã romoingo — he'i. 20 Ha'e ramo ha'e kuery ma pira mbo'aa oejapa vyvoi vy oje'oi hupive. 21 Oovea py mokoĩ joegua ju oexa: Zebedeu ra'y kuery Tiago ha'e tyvy João. Ha'e va'e kuery ma nguu reve kanoã py pira mbo'aa omoatyrõ okuapy rã oexa. Ha'e vy oenoĩ. 22 Ha'e ramove ha'e kuery kanoã ha'e nguu oeja vy oje'oi hakykue. 23 Galiléia yvy ha'e javi rupi Jesus oiko. Onhembo'eaty ikuai va'e rupi nhombo'e vy omombe'u ayvu porã Nhanderuete po'akaa regua. Heta va'e kuery omonguera guive opa marãgua gui imba'eaxy va'e. 24 Ha'e ramo mba'emo ojapo oikovya omombe'ua rã oendu pavẽ Síria yvy ha'e javi rupi. Ha'e ramo oĩa py oguerua imba'eaxy va'e opa marãgua mba'eaxy oendu va'e gui omonguera aguã: anha onhemondea va'e, he'o'ã va'e ha'e oguata e'ỹ va'e guive. Ha'e ramo omonguerapa. 25 Ha'e rire heta ju Galiléia gui ou, ha'e Decápolis, Jerusalém, Judéia ha'e Jordão rovaigua gui. Ou vy oje'oi hakykue. 1 Heta va'e kuery ou rã Jesus oexa vy oẽ yvy'ã re, ha'e oguapy. Ha'e ramo hemimbo'e kuery ma ijyvy'iry ou. 2 Ha'e ramo ombo'e vy aipoe'i: 3 — Ovy'a ete 'rã onhe'ẽ py iporiaukue'i va'e, mba'eta ha'e kuery peguarã yva pygua po'akaa oĩ. 4 — Ovy'a ete 'rã ojae'o va'e, mba'eta ombovy'aa ju 'rã. 5 — Ovy'a ete 'rã ivai rei e'ỹ va'e, mba'eta ha'e kuery peguarã yvy itui. 6 — Ovy'a ete 'rã teko porã re okaruxe ha'e ijy'uvei va'e, mba'eta ojoupa 'rã. 7 — Ovy'a ete 'rã nhomboaxy va'e, mba'eta ha'e kuery voi omboaxya 'rã. 8 — Ovy'a ete 'rã ipy'a ky'a e'ỹ va'e, mba'eta ha'e kuery oexa 'rã Nhanderuete. 9 — Ovy'a ete 'rã peteĩ rami nhomoingo va'e, mba'eta ha'e kuery pe “Nhanderuete ra'y kuery” 'ea 'rã. 10 — Ovy'a ete 'rã heko porã ramo rive oguereko axy reia va'e, mba'eta ha'e kuery peguarã yva pygua po'akaa oĩ. 11 — Pevy'a ete 'rã xekáuxa pendere ijayvu rei ha'e penderereko axya rei ramo, ha'e ijapu vy opa marã pendere ijayvu vai rã guive. 12 Pevy'a ha'e peporai, mba'eta heta oĩ yva re pendevy guarã. Mba'eta ha'e rami ae oguereko axya raka'e profeta kuery peiko e'ỹ mbove ikuai va'ekue. 13 — Peẽ kuery ma juky rami peiko yvy regua moe'ẽarã. Ha'e rã xapy'a rei juky nae'ẽvei ramo mba'exa 'rã tu he'ẽ ju? Ndovarevei 'rã mba'everã. Ha'e ramo oka py rive 'rã nhamombo, avakue opyrõmba aguã py. 14 — Peẽ kuery ma hendy va'e peiko yvy regua moexakãarã. Yvyty áry tetã ojapo pyre ma ndojekuaa e'ỹi 'rã. 15 Tataendy voi avave rei omoendy vy nomoĩai 'rã ajaka guýry. Oĩaty py ae 'rã omoĩa, opy ikuai va'e ha'e javi omoexakã aguã. 16 Ha'e rami ae hendy va'e pereko va'e voi taexakã avakue renonde, pendereko porãa ha'e kuery oexa vy oguerovy'a avi aguã Penderu yva pygua. 17 — Pexa'ã eme lei ha'e profeta kuery ombopara va'ekue ambovaipa aguã ajua re. Ambovaipa aguã e'ỹ aju, ojeupity aguã. 18 Mba'eta anhetẽ aipoa'e pẽvy: Yva ha'e yvy okanhy e'ỹa ja neĩ peteĩ ipara'i, neĩ peteĩ ikarẽ'i va'e nokanhyi 'rã lei gui, ha'e javi ojeupity e'ỹa ja. 19 — Ha'e gui ijayvua yvyĩ'ive va'e teĩ ha'e va'e rami e'ỹ ikuai ha'e nhombo'e va'e pe ma “Yvyĩve'i va'e” 'ea 'rã yva pygua po'akaa py. Ha'e rã ha'e rami ete ikuai ha'e nhombo'e va'e pe ma “Yvateve va'e” 'ea 'rã yva pygua po'akaa py. 20 Mba'eta xee aipoa'e pẽvy: Kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery reko gui peẽ kuery napendeko porãvei vy yva pygua po'akaa py ndapeikei 'rãe. 21 — Pendu ma ymagua kuery pe aipo'ea ague: “Pejojuka eme.” Ha'e rã “Amongue jojuka ramo ombopagaa 'rã”, 'ea ague. 22 Ha'e rã xee ma aipoa'e pẽvy: Ha'e javive [mba'e re'ỹ] guyvy kuery pe ivai va'e ombopagaa 'rã. Guyvy pe “Mba'e vare'ỹ” he'i va'e ma heraa 'rã nhomongeta va'ety ikuaia py. Ha'e rã guyvy pe “Inhakã porã ve'ỹ va'e” he'i va'e ma tata ogue e'ỹ va'e py 'rã opaga. 23 — Altar oĩa py mba'emo reme'ẽ va'erã reru vy ha'e py xapy'a rei nema'endu'a 'rã nderyvy nderovai mba'emo oguerekoa re. 24 Ha'e rami vy eja ranhe altar yvy'iry mba'emo reme'ẽ va'erã, tereo ha'e peteĩ rami ju pejogueroayvu nderyvy reve. Ha'e gui mae ma ejevy ju eme'ẽ reme'ẽxe va'ekue. 25 — Pejogueroayvu porã voi 'rã nderovaigua reve tape rupi peo reve, huvixa po py nderovaigua nemboaxa e'ỹ aguã, ha'e gui jopya pe ju huvixa nemboaxa e'ỹ aguã, ha'e nhuã py nembo'a e'ỹ aguã. 26 Anhetẽ aipoa'e ndevy: Nereẽi 'rã ha'e gui repagapa katuĩ'i e'ỹa ja. 27 — Pendu aipo'ea ague: “Ndetavy rei eme.” 28 Ha'e rã xee ma aipoa'e pẽvy: Kunhague re itavyxea rupi oma'ẽ va'e voi hexeve itavy ae ma opy'a py. 29 Xapy'a rei nderexa reiporu kuaa regua ri ndereity ramo enoẽ, emombo ndejegui. Mba'eta nderete ha'e javi reve reiko axy aguã py nemomboa 'rãgue py ha'eveve peteĩ nderete regua remokanhy. 30 Xapy'a rei ndepo reiporu kuaa regua ri ndereity ramo ejaya, eipe'a ndejegui. Mba'eta nderete ha'e javi reve reiko axy aguã py reo 'rãgue py ha'eveve peteĩ nderete regua remokanhy. 31 Aipo'ea avi va'ekue: “Gua'yxy gui opoixe va'e tome'ẽ ixupe kuaxia para omendaague ombovaipa aguã”, 'ea va'ekue. 32 Ha'e rã xee ma aipoa'e pẽvy: Gua'yxy itavy rei ramo e'ỹ opoi va'e ma ojapo 'rã itavy rei va'e oiko aguã rami, ha'e opoi pyre re omenda va'e voi itavy rei avi. 33 — Pendu avi ymagua kuery pe aipo'ea ague: “Peura rive eme. Senhor pe pejapo ete 'rã peuraague” 'ea ague. 34 Ha'e rã xee ma aipoa'e pẽvy: Nda'evei mba'eve re peura aguã, neĩ yva re, mba'eta Nhanderuete openaaty; 35 neĩ yvy re, mba'eta opyrõa; neĩ Jerusalém tetã re, mba'eta Huvixa yvateve va'e pegua. 36 Neĩ peura eme peneakã re, mba'eta peteĩve pende'a napemoxiĩ kuaai, neĩ napemoũ kuaai guive. 37 Ha'e rami 'rãgue py po rami 'rã pendeayvu: “Tá, tá”, e'ỹ vy “Any, any”, peje 'rã. Ha'e ramia gui pendeayvuve aguã ma poromboeko vaia guigua. 38 — Pendu ma aipo'ea ague: “Joexa mombuare rexa ju 'rã omombua, ha'e nhoaĩ mopẽare raĩ ju 'rã omopẽa” 'ea ague. 39 Ha'e rã xee ma aipoa'e pẽvy: Pẽvy amongue ojapo vai ta ramo pejoko eme. Ha'e rami 'rãgue py penderova peiporu kuaa regua oipete rã perova hovai re ju oipete aguã. 40 Huvixa kuerya py pendereraa vy pendeparito oipe'aa rã pendecapa avi peipe'a uka. 41 Xapy'a rei peteĩ quilômetro amongue pendereraa nhea'ã ramo mokoĩa peve tapeo hupive. 42 Peme'ẽ 'rã pẽvy ojerure va'e pe rei, ha'e pendekupe rei eme mba'emo oiporuxe va'e katy. 43 — Pendu aipo'ea ague: “Peayvu 'rã peneirũ kuery, ha'e rã penderovaigua kuery re ma pendea'e eme” 'ea ague. 44 Ha'e rã xee ma aipoa'e pẽvy: Peayvu 'rã pendovaigua kuery voi, ha'e Nhanderuete pe pejerure 'rã penderereko axy va'e re, 45 Penderu yva pygua ra'y kuery pendekuai aguã. Mba'eta ha'e ma kuaray ombou vy omoexakã 'rã heko vai va'e ha'e heko porã va'e áry. Oky voi ombou 'rã heko porã va'e ha'e heko vai va'e pe. 46 Ha'e gui penderayvu va'e kuery anho ri peayvu vy mba'e 'rã tu pejopy ha'e nunga repy? Mba'eta imposto re nhombopaga va'ety kuery voi ha'e rami ikuai. 47 Penderegua kuery pe anho ri pexarura vy mba'e nunga py tu amboae kuery gui pendekuai porãve? Mba'eta amboae regua kuery voi ha'e rami ikuai. 48 Ha'e rã peẽ ma heko porã va'e 'rã peiko opa mba'e py, Penderu yva pygua opa mba'e py heko porãa rami avi. 1 — Peiko kuaa pota avakue renonde e'ỹ mba'emo pejapo aguã Nhanderuete pe, ha'e kuery oexa aguã rive. Ha'e rami ri vy Penderu yva pygua gui mba'eve ndapejopyi 'rã hekovia. 2 — Ha'e rami vy iporiaukue'i pe mba'emo peme'ẽ vy penerenonde rupi pemonhe'ẽ uka eme mimby guaxu. Ha'e rami heko porã merami rive va'e ojapo 'rã okuapy onhembo'eaty py ha'e tape rupi, avakue pe onhemboete ukaxe vy rive. Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ha'e kuery ojopy ae ma hekovia. 3 Ha'e rã peẽ ma mba'emo peme'ẽ vy pendeaxua regua pe voi peikuaa uka eme pendeaxu e'ỹa ojapo va'e, 4 joupe mba'emo peme'ẽ rã avave oikuaa e'ỹ aguã. Ha'e gui peikuaa uka e'ỹ va'e Penderu oexa vy ome'ẽ 'rã hekovia. 5 — Ha'e gui penhembo'e vy heko porã merami rive va'e rami e'ỹ pendekuai, mba'eta ha'e kuery ma onhembo'eaty py ha'e tetã mbyte rupi onhembo'exe vai 'rã ho'amy avakue oexa aguã rive. Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ha'e kuery ojopy ae ma hekovia. 6 Ha'e rã peẽ ma penhembo'exe vy peike 'rã penderopy, okẽ pemboty 'rã guive. Ha'e gui mae ma 'rã penhembo'e Penderu pexa e'ỹ va'e pe. Ha'e ramo peikuaa uka e'ỹ va'e Penderu oexa vy ome'ẽ 'rã hekovia. 7 — Penhembo'ea py ha'ekue-'ekue'i rupi pendeayvu eme amboae regua kuery rami, mba'eta ha'e kuery oexa'ã teĩ ijayvu reta rã oendua aguã re. 8 Ha'e rã peẽ ma peiko eme ha'e kuery rami, mba'eta Penderu oikuaa ma voi peipota va'e, pejerure e'ỹ mbove. 9 — Ha'e vy po rami 'rã penhembo'e: “Oreru yva pygua, tove nderery tomboetea. 10 Tovaẽ ndepo'akaa ojekuaa aguã. Reipota va'e tojapoa yvy re, yva re ojapoa rami avi. 11 Ko'ẽ nhavõ ejou uka ro'u va'erã. 12 Ha'e emboguepa ke ndevy rorevea, ore voi orevy oreve va'e roperdoaa rami avi. 13 Orereity uka eme poromoangekoa pe, orereraa jepe ke mba'emo vai gui. [Mba'eta ndepo'akaa, nembaraetea ha'e nerexakãa oĩ riae 'rã raka'e rã peve guarã. Amém,]” peje 'rã. 14 — Mba'eta amboae kuery otekoavyague peperdoa ramo Penderu yva pygua voi ombogue 'rã pejejavyague. 15 Ha'e rã amboae kuery [otekoavyague] ndapeperdoai ri ramo Penderu voi nomboguei 'rã pejejavyague. 16 — Ha'e gui pekaru e'ỹ re peiko vy pexa uka eme pendeporiau reia heko porã merami rive va'e rami, mba'eta ha'e kuery ma iporiaua oexa uka 'rã amboae kuery oikuaa aguã okaru e'ỹ re ikuaia. Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ha'e kuery ojopy ae ma hekovia. 17 Ha'e rã peẽ ma pekaru e'ỹ re peiko vy pemoatyrõ pende'a, ha'e pejeovai guive, 18 pekaru e'ỹ re peikoa amboae kuery oikuaa e'ỹ aguã, Penderu pexa e'ỹ va'e anho. Ha'e ramo peikuaa uka e'ỹ va'e Penderu oexa vy ome'ẽ 'rã hekovia. 19 — Ko yvy re pemoĩ porã eme mba'emo pendejeupe guarã, mba'eta vixo'i ho'upa ha'e iky'a ombovaipa 'rã, ha'e imonda va'e oipe'a ha'e ogueraapa 'rã. 20 Yva re ae pemoĩ porã uka 'rãgue pendejeupe guarã. Ha'e py ma jipoi 'rã vixo'i ho'upa va'erã, iky'a nombovaipai 'rã, neĩ imonda va'e ndoipe'a heravyi 'rã guive. 21 Mba'eta pendevy guarã pemoĩ porãa py ma penekuraxõ avi 'rã oĩ. 22 — Penderexa ma penderete moexakãarã oĩ. Xapy'a rei penderexa iporã ramo penderete ha'e javi 'rã hexakãmba. 23 Ha'e rã penderexa na'iporãi ri ramo penderete pytũmba 'rã. Ha'e penemoexakãarã oĩ va'e pytũ ramo pytũ ete 'rã pẽvy. 24 — Avave rei nomba'eapoi 'rã mokoĩ patõ pe. Mba'eta peteĩ re nda'ija'eive 'rã amboae oayvuve vy, ha'e'ỹ vy peteĩ ojou porãve vy amboae ma ndojou porãive 'rã. Nda'evei Nhanderuete pe peiko aguã, mba'emo perekopaa rupi nda'evei reve. 25 — Ha'e nunga rupi ae xee aipoa'e pẽvy: Pendepy'a eta rei eme pendekove re, neĩ pe'u ha'e pey'u va'erã pejou aguã re guive, penderete re pemoĩ va'erã re voi. Mba'eta penderekove nda'u tembi'u gui ndovareive teve? Ha'e penderete nda'u ao gui ndovareive teve? 26 Peikuaa pota guyra kuery oveve va'e reko re. Ha'e kuery ma mba'eve nonhotỹi, nomono'õi, neĩ omoĩ porãaty py nomboatyi guive. Ha'e rami teĩ ha'e kuery pe Penderu yva pygua ojou uka 'rã ho'u va'erã. Peẽ kuery nda'u guyra'i gui ndapevareive ri? 27 Mava'e nda'u pendepy'a eta rei vy pembopukuve kuaa 'rã ruxã'i peikove aguã? 28 Mba'e re tu pendeaorã re ri nda'eveive pendekuai? Peikuaa pota ha'vy yvoty nhuũndy rupi ikuai va'e re. Ha'e va'e ma omba'eapo va'e'ỹ, neĩ oipopẽ va'e'ỹ. 29 Ha'e rami teĩ xee aipoa'e pẽvy: Huvixa Salomão minha opa marãgua oguerekopa va'eri kova'e yvoty rami nonhemondei raka'e. 30 Nhanderuete omonhemonde porã 'rã jai rogue aỹ nhuũndy re ikuai va'e, ha'e gui ko'ẽ tata py omomboa va'erã va'eri. Ha'e gui peẽ ndapejerovia porãi va'e, peẽ kuery re katuve ma opena porãve 'rã. 31 Ha'e nunga rupi pendepy'a eta rei eme, ha'e aipopeje eme: “Mba'e tu ja'u 'rã, ha'e jay'u 'rã? Ha'e mba'e py tu nhanhemonde 'rã?” peje eme. 32 Mba'eta ha'e nunga jouxea rupi amboae regua kuery ikuai, ha'e Penderu yva pygua oikuaa ae ha'e nunga peikotevẽ va'ea. 33 Ha'e rami 'rãgue py jypy'i peka 'rã ipo'akaa ha'e ixuguigua teko porã. Ha'e ramo 'rãe peikotevẽ va'e ha'e javi ome'ẽ avi pẽvy. 34 — Ha'e nunga rupi pendepy'a eta rei eme ko'ẽ rã guarã re, peja ko'ẽ ramo guarã ae. Mba'eta ára nhavõ oiko 'rãe mba'emo vai ha'e jave guarã. 1 — Penhombopagaxe rei eme, penembopagaa e'ỹ aguã. 2 Mba'eta penhombopagaague rami ae 'rã peẽ ju penembopagaa, ha'e joe pejapoague rami pendere ju ojapoa 'rã. 3 Mba'e re tu nderyvy rexa py iky'a oĩ va'e re rexa pota, ha'e rã nderexa py ae yvyra oĩ va'e re ma ndereikuaa potai? 4 Mba'e re tu aipo're nderyvy pe: “Tove tanoẽ iky'a nderexa gui”, 're, nderexa py ae yvyra oĩ teri reve? 5 Heko porã merami rive va'e, enoẽ ndee ranhe yvyra nderexa gui. Ha'e vy 'rãe rexa porã nderyvy rexa gui iky'a renoẽ aguã. 6 — Jagua kuery pe peme'ẽ eme mba'emo iky'a e'ỹ va'e, ha'e poryko ikuaia katy pemombo eme ovareve va'e, ha'e kuery opyrõmba rive'ỹ aguã, ha'e gui ojere vy penemondoropa avi e'ỹ aguã. 7 — Pejerure, ha'e ramo ome'ẽa 'rã. Peka, ha'e vy pejou 'rã. Penhendu uka, ha'e ramo okẽ oipe'aa 'rã pẽvy. 8 Mba'eta ha'e javive ojerure va'e ojopy 'rã, oeka va'e ojou 'rã, ha'e onhendu uka va'e pe oipe'aa 'rã. 9 Mava'e peẽ avakue nda'u pendera'y kuery mbojape re ojerure rã peme'ẽ 'rã ita? 10 Ha'e rami e'ỹ vy pira re ojerure rã mboi ri nda'u peme'ẽ 'rã? 11 Ha'e nunga rupi peẽ pendereko vai va'eri pendera'y kuery pe mba'emo porã peme'ẽ kuaa va'e. Ha'e gui Penderu yva pygua katuve nda'u nome'ẽi 'rã ri mba'emo porã ojerure va'e pe? 12 — Pẽvy avakue ojapo aguã peipotaa rami ae avi peẽ voi pejapo ha'e kuery pe, mba'eta ha'e rami ae oĩ lei ha'e profeta kuery omboparaague re. 13 — Peike okẽ ipo'i'i va'e rupi. (Mba'eta okẽ ha'e tape okanhy aguã katy oo va'e ma ipy vaipa ramo heta 'rã ikuai ha'e va'e rupi oo va'e.) 14 Ha'e rã tekove katy okẽ ha'e tape oo va'e ma ipo'i'i ramo mbovy'i ete 'rã ojou. 15 — Penheangu ke profeta ramigua kuery gui. Ha'e kuery ma vexa'i pirekue py onhemonde va'e, ha'e rã iguýry ma guary nhomondoropa va'e ikuai. 16 Mba'emo rembypy'a re peikuaa pota vy peikuaa 'rã mba'e nunga paa. Tyrã uva nda'u nhamondo 'rã ri juu'y gui? Ha'e rami e'ỹ vy juu rakua endy gui nda'u nhamondo 'rã ri figo? 17 Ha'e rami avi yvyra porã ma hi'a porã avi 'rã. Ha'e rã yvyra iporã e'ỹ va'e ma ndai'a porãi 'rã. 18 Yvyra porã ma ndai'a vaikuei 'rã, ha'e yvyra iporã e'ỹ va'e voi ndai'a porãi 'rã. 19 Yvyra hi'a iporã e'ỹ va'e ojayapaa vy omomboa 'rã tata py. 20 Ha'e nunga rupi ha'e kuery reko re peikuaa pota vy peikuaa 'rã marã ramigua paa. 21 — Pavẽ e'ỹ xevy “Senhor, Senhor” he'i va'e oike 'rã yva pygua po'akaa py, ha'e rã Xeru yva pygua oipotaa rami ikuai va'e anho. 22 Ha'e va'e ára heta 'rã aipoe'i xevy: “Senhor, Senhor, nderery rupi e'ỹ ri ty'y ore romombe'u raka'e Nhe'ẽ guigua? Ha'e nderery rupi e'ỹ ri ty'y roipe'a anha, ha'e heta rojapo ndepo'akaa rupigua?” he'i 'rã. 23 — Ha'e ramo ha'e kuery pe xee ambovai 'rã: “Peẽ kuery ma xee roikuaa va'e'ỹ. Pendeko vai va'e, pejepe'a ke xea gui!” ha'e 'rã. 24 — Ha'e javive ha'e rami xeayvu rã oendu vy ha'ekue rami ikuai va'e ma ava hi'arandu va'e ngoorã ita áry ojapo va'e rami ikuai. 25 Mba'eta oky ou rã yy tyguaxu vy oxyry atã 'rã. Yvytu oipeju atã vy ha'e va'e oo re ojeapi-api teĩ ndoityi 'rã, ita áry omboyta porã rire. 26 — Ha'e rã xeayvua oendu teĩ ha'ekue rami ndoikoi va'e kuery ma ava hi'arandu e'ỹ va'e ngoorã ita ku'i reia áry rive ojapo va'e rami ikuai. 27 Ha'e gui oky ou rã yy tyguaxu 'rã. Yvytu oipeju vy ha'e va'e oo re ojeapi vy oity, ombovaipa ete 'rã — he'i. 28 Jesus pova'e ayvu omombe'upa rã heta va'e kuery onhemondyipa ombo'ea gui, 29 mba'eta ipo'akapa va'e rami ombo'e, kuaxia re nhombo'e va'ety kuery rami e'ỹ. 1 Yvy'ã gui Jesus oguejy rã heta ete oje'oi hakykue. 2 Ha'e gui ma peteĩ lepra revegua onhemboja hexe. Omboete vy aipoe'i: — Senhor, lepra gui xeky'a'oxe vy ke xeky'a'o — he'i. 3 Ha'e ramo Jesus okuave'ẽ vy opoko hexe. Ha'e vy aipoe'i: — Xee ma roiky'a'oxe ae, ekuera ke — he'i. Ha'e ramove lepra okanhymba. 4 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Ma'ẽ, emombe'u eme avave rei pe. Ha'e rami 'rãgue py tereo sacerdote pe anho ejexa uka, ha'e eme'ẽ mymba Moisés omboparaague rami, heta va'e kuery oikuaa aguã. 5 Cafarnaum tetã py Jesus ovaẽ ma ramo hexe onhemboja peteĩ xondaro ruvixa. Ha'e vy ojerure ixupe: 6 — Senhor, xero py amongakuaa va'ekue itui tupa py. Ndoguatavei, ojexavai guive — he'i. 7 Jesus ombovai: — Xee aa 'rã amonguera — he'i. 8 Ha'e rã xondaro ruvixa aipoe'ive ju: — Xee ma xe'yvyĩ'i ete xero py revaẽ aguã. Peteĩ ayvu rive ri eraa uka. Ha'e ramo xerembiguai kunumi va'e okuera 'rã. 9 Mba'eta xee voi huvixa oipotaa rami aiko va'e. Ikuai avi xondaro kuery xeayvu rami ikuai va'e. Peteĩ pe “Tereo”, ha'e ramo oo 'rã. Ha'e rã amboae pe ma “Eju”, ha'e rã ou 'rã. Xerembiguai pe “Ejapo ha'e nunga”, ha'e ramo ojapo 'rã — he'i. 10 Ha'e nunga Jesus oendu vy onhemondyi. Ha'e vy aipoe'i hakykue oje'oi va'e pe: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Neĩ Israel kuerya rupi voi ndajoui teri kova'e rami ojerovia ete va'e. 11 Aipoa'e pẽvy: Heta ou 'rã kuaray oua katy ha'e oikea katy gui, yva pygua po'akaa py ikuai 'rã mesa py Abraão, Isaque ha'e Jacó reve. 12 Ha'e rã Nhanderuete po'akaa pyguarã va'ekue ma oka py 'rã omomboa pytũa py. Ha'e py ojae'opa ha'e opa marã onhendu 'rã okuapy — he'i. 13 Ha'e gui xondaro ruvixa pe ju Jesus aipoe'i: — Tereo ju. Ndee rejeroviaa rami toiko — he'i. Ha'e va'e hora-ve hembiguai okuera. 14 Ha'e gui ma Pedro ro py ju Jesus ovaẽ. Ha'e vy haixo oexa ipire raku vaipa vy tupa py itui ramo. 15 Ipo re Jesus ojopy rã ipire raku oaxa. Ha'e ramo opu'ã vy mba'emo ojapo ha'e kuery pe. 16 Ka'aru'i jave oĩa py heta oguerua anha onhemondea va'e. Ha'e ramo ayvu py rive oipe'a nhe'ẽ iky'a va'e, omonguera avi imba'eaxy va'e ha'e javi. 17 Ha'e nunga oiko profeta Isaías pe aipoe'i ukaague ojeupity aguã: “Ha'e ae oipe'a jaiko axya, ogueraapa nhanemba'eaxya”, he'iague. 18 Jesus oyvýry heta ikuai va'e oexa vy ijayvu yy rovaigua re oaxa aguã. 19 Ha'e va'e jave py hexe peteĩ kuaxia re nhombo'e va'ety onhemboja vy aipoe'i: — Porombo'ea, xee aa ta nderupive reoa katy rei. 20 Ha'e rã Jesus ombovai: — Aguara'i oguereko 'rã okua, guyra oveve va'e voi oguereko guaity. Ha'e rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ma neĩ oakã omboguejyaty ndoguerekoi — he'i. 21 Amboae hemimbo'e ju aipoe'i ixupe: — Senhor, taa ranhe xeru tanhono porã. 22 Jesus ombovai: — Eju xerupive, tove omanogue ae tonhono porã omano va'ekue. 23 Ha'e gui kanoã py Jesus oĩ ramo hemimbo'e kuery oje'oi hupive. 24 Yy rupi oaxa jave ou yvytu vaikue. Yai ojeapi-api kanoã re. Ha'e ramia ja Jesus oke oupy. 25 Ha'e ramo hemimbo'e kuery ou vy omomyĩ. Ha'e vy ojapukai reve aipoe'i: — Senhor, orereraa jepe ke! Nhamanomba ta ma — he'i okuapy. 26 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Pejeroviaa kyrĩ'i va'e, mba'e re tu pekyje ri? — he'i. Ha'e rami vy opu'ã vy yvytu ha'e ye'ẽ pe ijayvu atã. Ha'e ramove opytu'upa. 27 Ha'e ramo ha'e kuery onhemondyipa vy aipoe'i: — Marã ramigua tu peva'e ava, yvytu ha'e yai voi onhe'ẽ rendu aguã? 28 Yupa rovaigua Gadara pygua kuery yvy re ovaẽ ramo ovaexĩ jogueruvy mokoĩ ava anha onhemondea va'e. Yvyra rupa oĩ va'e gui ou. Ivai vaikue rei rã avave rei ndoguataavei ha'e va'e tape rupi. 29 Ha'e gui ha'e kuery ou vy ojapukai: — Nhanderuete Ra'y, mba'e tu xee areko ndereve? Oremoingo axy aguã teve reju oa'angaague ára ovaẽ e'ỹ mbove? — he'i. 30 Ha'e katy'i heta ikuai poryko okarua py. 31 Ha'e ramo anha kuery ojerure Jesus pe: — Orepe'a vy ta'vy oremondouka poryko kuerya katy. 32 Ha'e rã — Tapeo ha'vy — he'i Jesus. Ha'e gui ha'e kuery ojepe'a vy poryko re ova. Ha'e rã poryko kuery ma yvy'ã guy katy onhamba. Ho'apa ye'ẽ py, yy py omanomba. 33 Ha'e ramo poryko re opena va'e kuery onhamba oje'oivy. Tetã py ovaẽ vy omombe'u oiko va'ekue ha'e javi, anha onhemondea va'e re oiko va'ekue guive. 34 Ha'e ramo tetã pygua kuery oupa Jesus oexa aguã. Oexa vy ojerure ijyvy gui oo ju aguã re. 1 Kanoã py Jesus oĩ vy yy rovaigua re oaxa. Ha'e vy guetã katy oo. 2 Ha'e oĩa py oguerua peteĩ oguata e'ỹ va'e hupa reve. Ha'e kuery ojerovia etea Jesus oexa vy aipoe'i oguata e'ỹ va'e pe: — Xera'y, ndepy'a guaxu ke. Rejejavyague omboguepaa ma — he'i. 3 Ha'e ramo kuaxia re nhombo'e va'ety ikuai va'e aipoe'i ojeupe ae: — Peva'e tu ijayvu vai — he'i okuapy. 4 Ha'e rã Jesus ma ha'e kuery ojeupe ae ijayvua oikuaa vy aipoe'i: — Mba'e re tu po rami ri pendeayvu pendepy'a py? 5 Mba'e ayvu rupi tu ndaxyive xeayvu aguã: “Rejejavyague omboguepaa ma”, tyrã pa “Epu'ã, ha'e eguata” ha'e aguã? 6 Ha'e rami teĩ peikuaa aguã Ava ra'y ojeapo va'ekue ko yvy re oiko teĩ joeko vaiague ombogue aguã voi ipo'aka va'ea — Oguata e'ỹ va'e pe ju aipoe'i: — Epu'ã ha'vy, eupi nderupa, ha'e tereo ndero py — he'i. 7 Ha'e ramo opu'ã vy ngoo katy oo. 8 Ha'e nunga heta va'e kuery oexa vy okyjepa reve ombojerovia okuapy Nhanderuete, ha'e rami aguã avakue ombopo'aka ramo. 9 Jesus ha'e gui oo vy oexa peteĩ ava Mateus hery va'e, imposto opagaaty py oguapy oiny ramo. Ha'e va'e pe ijayvu vy — Eju xerupive — he'i. Ha'e ramo opu'ã vy oo hupive. 10 Ha'e gui oo py mesa py Jesus oĩ ramo heta ou imposto re nhombopaga va'ety ha'e heko vai va'e. Ha'e va'e kuery ma Jesus ha'e hemimbo'e kuery reve onhemboja avi okuapy. 11 Ha'e nunga fariseu kuery oexa vy oporandu hemimbo'e kuery pe: — Mba'e re tu penembo'ea okaru ri imposto re nhombopaga va'ety ha'e ojejavypa va'e kuery reve? 12 Ha'e ramo Jesus oendu vy ombovai: — Hexaĩ va'e kuery ma ndoipotai 'rã poropoanoa, imba'eaxy va'e anho 'rã oipota. 13 Tapeo, peikuaa pota pova'e ayvu mba'e he'ia paa re: “Xevy pe mymba peme'ẽ 'rãgue py aipota teĩ penhomboaxy.” Mba'eta xee ma heko porã va'e aenoĩ aguã e'ỹ aju, ha'e rã heko vai va'e aenoĩ aguã [ojeko rerova aguã]. 14 Ha'e rire João Batista remimbo'e kuery ou. Ha'e vy oporandu ixupe: — Mba'e re tu ore kuery [mbovykue rei e'ỹ] rokaru e'ỹ re orekuai, fariseu kuery voi, ha'e rã neremimbo'e kuery ma ha'e rami e'ỹ ikuai? 15 Jesus ombovai: — Omendaa py ha'eve nda'u oenoĩ mbyre kuery iporiau aguã, ha'e kuery reve omenda va'e oĩ teria ja? Ha'e rami avi ovaẽ 'rã ha'e kuerya gui omenda va'e oipe'aa aguã ára. Ha'e va'e ára mae ma ha'e kuery ikuai 'rã okaru e'ỹ re. 16 — Avave rei ao ymague re nombojai 'rã ajukue pyau ra'ykue, mba'eta ombojaague omboi 'rã ao gui. Ha'e ramo oxoroa tuvixave 'rã. 17 Ha'e avave rei hyru ymague py nomboyrui 'rã vinho pyau, mba'eta ombovaipa 'rã hyru. Vinho onheẽmba 'rã, ha'e hyru voi ivaipa avi 'rã. Ha'e rami 'rãgue py vinho pyau rã hyru pyau py 'rã omoĩ, mokoĩve oĩ porã aguã. 18 Ha'e nunga re ijayvu teri reve ou peteĩ huvixa. Onhemboja vy omboete. Ha'e vy aipoe'i: — Xerajy omano ange'i. Ha'e rami teĩ eju, emoĩ ndepo hexe oikove ju aguã — he'i. 19 Ha'e ramo Jesus opu'ã vy oo hexeve, hemimbo'e kuery voi. 20 Oiko avi peteĩ kunha, doze ma'etỹ re ma gueko re riae oiko va'e. Ha'e va'e ma hakykue gui ou vy opoko ijao apy re, 21 mba'eta ojeupe ae “Ijao apy re rive apoko teĩ akuera 'rã” he'i. 22 Ha'e ramo Jesus ojere vy oexa. Ha'e vy aipoe'i: — Xerajy, ndepy'a guaxu ke. Rejeroviaa ndereraa jepe — he'i. Ha'e ramove kunha va'e okuera. 23 Huvixa ro py Jesus ovaẽ vy oexa mimby monhe'ẽa ha'e heta va'e kuery ojae'o rã. Ha'e vy aipoe'i: 24 — Pejepe'a ke, mba'eta kunha'i nomanoi, oke rima — he'i. Ha'e ramo ojojai rei okuapy. 25 Ha'e gui Jesus omoẽmba vy oike. Kunha'i va'e po re ojopy ramo opu'ã. 26 Ha'e nungakue oendupaa ha'e va'e yvy ha'e javi rupi. 27 Ha'e gui Jesus oo rã hakykue rupi ou mokoĩ ára revegua e'ỹ. Ojapukai jogueruvy: — Davi ramymino, oremboaxy ke — he'i. 28 Ha'e gui oo py Jesus oike jave hexe onhemboja jogueruvy ára revegua e'ỹ. Ha'e ramo oporandu ha'e kuery pe: — Perovia pa pejerurea rami ajapo aguã xepo'aka va'ea? Ha'e kuery ombovai: — Tá, Senhor — he'i. 29 Ha'e ramo ha'e kuery rexa re opoko vy aipoe'i: — Toiko ha'vy pejeroviaa rami — he'i. 30 Ha'e ramove hexa ojepe'a. Ha'e gui Jesus aipoe'ive ju: — Pejejoko ke avave rei pe pemombe'u e'ỹ aguã — he'i. 31 Ha'e rami teĩ ha'e kuery oo vy ha'e va'e yvy ha'e javi rupi omombe'upa. 32 Ha'e kuery oje'oi rire oĩa py oguerua peteĩ ava anha onhemonde ramo nda'ijayvui va'e. 33 Anha oipe'a rã ijayvu e'ỹ va'ekue ijayvu. Ha'e ramo heta va'e kuery onhemondyipa vy aipoe'i: — Peva'e nunga jaexa va'e'ỹ teri Israel kuerya rupi — he'i. 34 Ha'e rã fariseu kuery ma ijayvu rei okuapy: — Anha ruvixa po'akaa rupi rima oipe'a anha. 35 Ha'e gui Jesus ma tetã ha'e tekoa ikuai va'e rupi oguata oikovy, onhembo'eaty oĩ va'e rupi guive. Nhombo'e vy omombe'u oikovy Nhanderuete po'akaa, nhomonguera guive opa marãgua mba'eaxy gui. 36 Heta va'e kuery oexa vy omboaxy, mba'eta vexa'i ija e'ỹ va'e rami ojexavai ha'e ikangy okuapy ramo. 37 Ha'e rami vy guemimbo'e kuery pe aipoe'i: — Anhetẽ heta oĩ omono'õa aguã, ha'e rã omba'eapo va'e kuery ma mbovy'i. 38 Ha'e nunga rupi pejerure Senhor mba'ety ja va'e pe ombouve aguã imba'ety rupi omba'eapo va'erã. 1 Ha'e gui guemimbo'e kuery doze-ve Jesus oenoĩ vy ombopo'aka nhe'ẽ vai oipe'a, ha'e opa marãgua mba'eaxy gui nhomonguera aguã. 2 Doze apóstolo kuery rery ma po rami: Jypygua ma Simão Pedro hery va'e, ha'e gui tyvy André, Zebedeu ra'y kuery Tiago ha'e tyvy João, 3 Filipe ha'e Bartolomeu, Tomé ha'e imposto re nhombopaga va'ekue Mateus, Alfeu ra'y Tiago ha'e Tadeu, 4 Simão Zelote hery va'e ha'e ijopy uka nhemiarã Judas Iscariotes avi. 5 Ha'e gui doze guemimbo'e kuery Jesus omondouka ta vy po rami ijayvu: — Tapeo eme judeu e'ỹ va'e ikuaia rupi, neĩ Samaria pygua kuery retã py voi pevaẽ eme. 6 Ha'e rã tapeo vexa'i kuery Israel regua okanhy va'e peka. 7 Peoa rupi pemombe'u yva pygua po'akaa ojekuaa aguã namombyryvei maa. 8 Pemonguera imba'eaxy va'e, pemboete ju omano va'ekue, peiky'a'o lepra revegua, ha'e peipe'a anha. Mba'emo pejopy rive rire peme'ẽ rive ju 'rã joupe. 9 Pendeku'a re peraa eme peráta, ouro, prata neĩ overa va'e guigua, 10 neĩ voko peraa eme tape rupi, neĩ mokoĩ kamixa, pendepy regua, neĩ pendepopoka guive, mba'eta omba'eapo va'e rei ha'eve ojopy aguã ho'u va'erã. 11 Ha'e tetã py e'ỹ vy tekoa oĩ va'e rupi pevaẽa py peporandu 'rã heko porã va'e oiko va'ea re. Ha'e va'e kuery ro py ae 'rã pepyta, peove aguã ára peve. 12 Oo py pevaẽ vy pexarura 'rã ha'e pygua kuery pe. 13 Ha'e ramo oo pygua kuery heko porã ri ramo ha'e kuery re oĩ 'rã peroayvu porãague. Ha'e rã heko vai ramo pendere ae ju tojevy peroayvu porãague. 14 Ha'e kuery napenemovaẽi, neĩ pendeayvu noenduxei ramo ha'e va'e oo e'ỹ vy tetã gui peo ju vy pendepy regua gui peity-ity 'rã yvy ku'i. 15 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Nhombopagaa ára py ha'e va'e tetã pygua kuery gui omboaxyave 'rã Sodoma ha'e Gomorra pygua kuery. 16 — Ma'ẽ, xee ma vexa'i rami romondouka aguara mbyte rupi. Ha'e nunga rupi peiko kuaa 'rã mboi rami, ha'e rã apykaxu'i rami 'rã pendekuai rive. 17 Penheangu ke avakue gui, mba'eta penemboaxa 'rã huvixa kuery po py, ha'e penenupã 'rã onhembo'eaty oĩ va'e rupi. 18 Xekáuxa pendereraa 'rã huvixa kuery ha'e huvixave renonde. Ha'e ramigua oiko 'rã ha'e kuery ha'e judeu e'ỹ va'e kuery pe xeregua ayvu pemombe'u aguã. 19 Ha'e rami avi penemboaxaa ramo pepẽxa rei eme marã rami e'ỹ vy mba'e nunga re pa pendeayvu aguã re, mba'eta ha'e va'e hora-ve pendeayvurã oikuaa ukaa 'rã pẽvy. 20 Mba'eta pendejegui ae e'ỹ 'rã pendeayvu, ha'e rã Penderu Nhe'ẽ ijayvu 'rã pẽgui. 21 Amongue ojopy uka 'rã guyvy ae ojuka uka aguã, ha'e tuu kuery ojopy uka 'rã gua'y kuery ae. Ta'y kuery opu'ã 'rã nguu kuery re ojuka uka avi aguã. 22 Xerery káuxa pavẽ nda'ija'ei 'rã pendere. Ha'e rami teĩ opa peve ogueropo'aka va'e oo jepe 'rã. 23 Ha'e gui tetã py pendere opu'ã reia ramo amboae henda katy ju penha, mba'eta anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ava ra'y ojeapo va'ekue ou peve napevaẽmba jepei 'rã Israel regua tetã ikuai va'e rupi. 24 — Temimbo'e kuery ma imbo'ea gui yvateve va'e'ỹ, tembiguai kuery voi opatõ gui yvateve va'e'ỹ guive. 25 Ha'eve temimbo'e kuery ikuai aguã imbo'ea reko rami, ha'e tembiguai kuery ikuai aguã opatõ oikoa rami. Hoo va'e pe “Anha ruvixa Belzebu” 'ea ramo hoo pygua kuery pe katuve 'rã teve. 26 Ha'e rami teĩ pekyje eme ha'e kuery gui, mba'eta mba'emo onhomi mbyre oexa ukapaa 'rã, ha'e oikuaa e'ỹ pyre voi oikuaapaa 'rã. 27 Pytũa py xee rombo'eague ma hexakãa py ju 'rã pemombe'u, pendeapyxa'i py xeayvuague ma oo apyte áry gui ju 'rã pemombe'u. 28 Pekyje eme penderete jukaa kuery gui, mba'eta penenhe'ẽ ma ha'e kuery ndojuka kuaai 'rã. Pejererokyje 'rã nhonhe'ẽ ha'e joete tata ogue e'ỹ va'e py omokanhy aguã ipo'aka va'e renonde anho. 29 — Mokoĩ guyra'i nda'u peteĩ'i hatã'i va'e repy e'ỹ ri? Ha'e rami teĩ yvy py neĩ peteĩve ndo'ai 'rã Penderu oipota e'ỹ rã. 30 Peẽ kuery re katuve ma opena, mba'eta pende'a peneakã re oĩ va'e voi oipapapa. 31 Ha'e nunga rupi pekyje eme, mba'eta heta guyra'i gui peẽ pevareve. 32 Ha'e nunga rupi avakue renonde xevy pe oikoa omombe'u va'ekue ha'e javi ma xee voi ha'e rami 'rã amombe'u Xeru yva pygua renonde. 33 Ha'e rã avakue renonde naxemombe'uxei va'ekue ma xee voi namombe'ui 'rã Xeru yva pygua renonde. 34 — Pexa'ã eme ko yvy re aju peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã. Peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã e'ỹ aju, ha'e rã kyxe. 35 Mba'eta aju rire avakue joo rami e'ỹ 'rã ikuai nguu reve, ha'e imemby kuery ha'e rami ae 'rã ikuai oxy reve, ha'e ipi'a ra'yxy kuery avi ome xy reve 'rã ikuai. 36 Ha'e rami vy avakue rovaigua ma hoo pygua kuery ae 'rã ikuai. 37 Amongue xegui nguu, e'ỹ vy oxy ri oayvuve vy nda'evei xerupivegua oiko aguã. Ha'e rami ae avi gua'y e'ỹ vy guajy ri xegui oayvuve vy nda'evei xerupivegua oiko aguã. 38 Ha'e ojeupegua kuruxu ndogueraaxei, ha'e xerupive ndooxei va'e ma nda'evei xeremimbo'erã. 39 Nomanoxei va'ekue omokanhy 'rã guekove. Ha'e rã xekáuxa omano va'e ma ojou ju 'rã guekove. 40 — Amongue penemovaẽ ramo xee avi ha'e kuery xemovaẽ, ha'e xemovaẽ va'e ma xembouare avi omovaẽ. 41 Profeta kuery pe “Profeta” he'i vy omovaẽ va'ekue ma hekovia ojopy 'rã profeta pegua rami. Ha'e heko porã va'e kuery pe “Heko porã va'e” he'i vy omovaẽ va'ekue ma hekovia ojopy 'rã heko porã va'e pegua rami. 42 Ha'e rami ae avi anhetẽ aipoa'e pẽvy, amongue kova'e kyrĩ va'e rami ikuai va'e pe “Jesus remimbo'e” he'i vy peteĩ karo yro'yxã ome'ẽ va'ekue voi ndojopy e'ỹi 'rã hekovia. 1 Ha'e rami guemimbo'e kuery doze-ve Jesus ombo'epa ma vy ojepe'a ha'e gui. Nhombo'e ha'e ayvu omombe'u oikovy ha'e katy'i tetã ikuai va'e rupi. 2 Nhuã py João Batista oĩa py Cristo mba'emo ojapo oikovya omombe'ua rã oendu vy ixupe ombou guemimbo'e kuery po rami oporandu aguã: 3 “Ndee ae teve reju 'rã va'ekue, tyrã pa roarõve 'rã amboae?” he'i aguã. 4 Ha'e rã Jesus ombovai vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Tapeo ju João pe pemombe'u mba'emo pendu ha'e pexa va'ekue, 5 mba'eta ára revegua e'ỹ oma'ẽ ju, oguata e'ỹ va'ekue oguata ju, lepra revegua ojeky'a'o ju, ijapyxa e'ỹ va'ekue oendu ju, omano va'ekue onhemboete ju, ha'e iporiaukue'i pe omombe'ua ayvu porã. 6 Ovy'a ete 'rã xere ojeroviaa gui ndojepe'ai va'e. 7 Ha'e kuery oopa ma rire heta va'e kuery pe ju Jesus ijayvu João Batista reko re. Aipoe'i: — Marã ramigua pexa aguã tu peo raka'e tekoa e'ỹa py? Takua'i yvytu omomy-momyĩ va'e ramigua rive ri ty'y? 8 Ha'e rami e'ỹ rã marã ramigua pexa aguã tu peo? Peteĩ ava ao porã py onhemonde va'e ri ty'y? Ha'e rami avi onhemonde porã va'e ma huvixa ro py ikuai va'e anho. 9 Marã ramigua tu ha'vy peo pexa? Profeta? Tá, xee aipoa'e pẽvy: João Batista ma profeta ikuai va'e gui voi yvateve va'e. 10 Mba'eta hekorã re ae ipara oiny: “Nerenonderã xee amondouka 'rã peteĩ xerembiguai, nderaperã oguereko katu aguã.” 11 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Kunhague gui oiko va'ekue jipoi João Batista gui yvateve va'e. Ha'e rami avi yva pygua po'akaa py yvyĩgueve'i va'e ma ixugui yvateve. 12 Mba'eta João Batista oikoa ára guive aỹ peve ma onhea'ãa 'rã oupity aguã yva pygua po'akaa, onhea'ã va'e kuery anho 'rã oupity. 13 Mba'eta profeta kuery ha'e lei ma João oikoa ára peve'i omombe'ua. 14 Ha'e gui peẽ perovia ri ramo ha'e ae Elias ou 'rã va'ekue oiko. 15 Ijapyxa [oendu aguã] oĩ va'e toendu. 16 — Mba'e nunga re nda'u ambojoja 'rã aỹgua kuery reko? Ha'e va'e kuery ma ikuai kyrĩgue tetã mbyte rupi oguapy vy oirũ kuery pe ojapukai va'e rami: 17 “Mimby romonhe'ẽ ramo peẽ ndapejerokyxei, ha'e rã omanoa pygua ju romonhendu teĩ ndapejae'oxei”, he'i va'e kuery rami. 18 Mba'eta João Batista ou vy okaru ha'e oy'u e'ỹ re oiko. Ha'e rami rã ixupe “Anha reve rima oiko” 'ea. 19 Ha'e rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ma ou vy okaru ha'e oy'u ramo ixupe “Peva'e ma okaru guaxu, vinho oy'u, ha'e imposto re nhombopaga va'ety ha'e heko vai va'e kuery re irũ va'e”, 'ea. Ha'e rã hi'arandu va'e ma mba'emo ojapoa py oexa uka 'rã o'arandu. 20 Ha'e gui Jesus omboypy tetã ikuai va'e pygua kuery re ijayvu aguã, mba'eta ha'e va'e rupi mba'emo porã heta ojapo teĩ ndojeko rerovai rire. Ha'e vy aipoe'i: 21 — Peẽ Corazim ha'e Betsaida pygua kuery pe nda'evei ete 'rã. Mba'eta pendea py hexa pyrã ajapo va'e ramigua Tiro ha'e Sidom py ojapoa va'e rire, ha'e pygua kuery ojeko rerova voi 'rãgue. Ha'e rami vy ajukue vaikue py onhemonde 'rãgue tanhimbu py oguapy reve. 22 Ha'e nunga rupi aipoa'e pẽvy: Nhombopagaa ára py peẽ kuery gui omboaxyave 'rã Tiro ha'e Sidom pygua kuery. 23 Ha'vy peẽ Cafarnaum pygua kuery, peo 'rã teve yva peve? Any, tata ogue e'ỹ va'e py 'rã pe'a. Mba'eta mba'emo porã pendea py ajapo va'e ramigua Sodoma py ojapoa va'e rire ma kova'e ára peve oĩ 'rãgue. 24 Pẽvy aipoa'e: Nhombopagaa ára py pendegui omboaxyave 'rã Sodoma yvy regua kuery. 25 Ha'e jave py Jesus ijayvu atã: — Xeru yva ha'e yvy re ndepo'aka va'e, xee roguerovy'a, mba'eta ha'e nunga ma hi'arandukue pe e'ỹ reikuaa uka, neĩ ombo'e pyre pe e'ỹ guive. Yvyĩgueve'i pe anho reikuaa uka. 26 Tá, Xeru, ha'e rami ae reipota. 27 — Opa mba'e Xeru omboaxapa xevy. Avave rei ndoikuaai Ta'y, Tuu e'ỹ vy. Ha'e avave rei ndoikuaai Tuu, Ta'y e'ỹ vy, ha'e amongue pe Ta'y oikuaa ukaxea va'e ete'i. 28 — Peju ke xea py penekane'õ ha'e pevoyi va'e ha'e javi. Ha'e rã xee romokane'õgua 'rã. 29 Pendejee pemoĩ xeregua canga, peikuaa xegui, mba'eta xepy'a re xevai reia noĩ, ha'eve rei'ia anho. Ha'e rami vy pejou 'rã penenhe'ẽ opytu'u aguã. 30 Mba'eta xeregua canga ma ndaxyi, ha'e xevoyi nda'ipoyi guive. 1 Ha'e jave py sábado ára Jesus oaxa trigoty rupi. Ha'e gui hemimbo'e kuery okaruxe vy omboypy hi'a oipo'o vy ho'u heravy aguã. 2 Ha'e nunga fariseu kuery oexa vy aipoe'i ixupe: — Ma'ẽ, neremimbo'e kuery ojapo sábado ára py nda'evei va'e — he'i okuapy. 3 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo va'ekue? 4 Mba'eta Nhanderuete ro py Davi oike vy ho'u raka'e mbojape Senhor renonde pe omoĩ mbyre, ha'e kuery ho'u aguã nda'evei va'eri, neĩ hupive ikuai va'e, sacerdote kuery pe anho ha'eve. 5 Ha'e ndaperoayvui teve lei re oĩ va'e? Mba'eta sábado py sacerdote kuery ma iky'a va'e opyta e'ỹ re ojapo 'rã mba'emo templo ropy rupi sábado py amboae kuery ojapo aguã nda'evei va'e. Ha'e rami avi xee aipoa'e pẽvy: 6 Apy oĩ va'e templo gui yvateve va'e. 7 Ha'e nunga rupi pova'e ayvu: “Mba'emo peapy reve xevy peme'ẽ 'rãgue py aipotave penhomboaxy”, he'iague peikuaa va'e rire ndapejou vai 'rãgue ojejavy e'ỹ va'e. 8 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ma sábado ára re voi ipo'aka va'e. 9 Jesus ha'e gui oo vy oike ha'e kuery onhembo'eaty py. 10 Ha'e py oĩ peteĩ ava ipo rovai piru va'e. Ha'e ramo Jesus re ha'e kuery ijayvu reixe vy oporandu okuapy Jesus pe: — Ha'evea rami ri nda'u sábado ára py nhanhomongueraa? — he'i okuapy. 11 Ha'e ramo ombovai: — Mava'e peẽ kuery regua nda'u sábado py penerymba vexa'i yvykua py ho'a rã napenhea'ãi 'rã ha'e gui penoẽ aguã? 12 Vexa'i gui nhande va'e ovareve ramo ha'eve sábado py joupe jajapo porã aguã — he'i. 13 Ha'e gui ava pe ju Jesus aipoe'i: — Embo'yvi ndepo — he'i. Ipo ombo'yvi rã iporã ju ipo rovai rami. 14 Ha'e rã fariseu kuery ma ojepe'a vy jogueroayvu hovai, ojuka uka aguã re. 15 Jesus ha'e nunga oikuaa vy ojepe'a ha'e gui. Heta avi oje'oi hakykue. Ha'e ramo omonguerapa. 16 Ha'e vy omongeta avave rei pe ha'e kuery omombe'u e'ỹ aguã, 17 profeta Isaías pe aipoe'i ukaague ojeupity aguã: 18 “Ma'ẽ, pee ma oĩ xerembiguairã aiporavo va'ekue, xerembiayvu Xenhe'ẽ py arovy'a va'e. Hexe amoĩ 'rã Xenhe'ẽ. Ha'e ramo amboae regua kuery pe voi omombe'u 'rã ha'evea rami joguerekoa. 19 Nanhomotare'ỹi 'rã, nda'ijayvu atãi 'rã, neĩ tetã mbyte rupi nda'ijayvui 'rã guive. 20 Nomondoi 'rã takua opẽ va'e, neĩ nomboguei 'rã tataendy ogue rai'i va'e, ha'evea rami joguerekoa ipo'aka aguã rami ojapo e'ỹa ja. 21 Ha'e ramo hery rupi amboae regua kuery voi oarõ 'rã okuapy.” 22 Jesus oĩa py oguerua peteĩ ava hexe anha onhemonde rã ndoexai neĩ nda'ijayvui va'e. Omonguera ramo ijayvu e'ỹ va'ekue ijayvu ha'e oexa ju. 23 Ha'e ramo heta va'e kuery oexa vy onhemondyipa. Ha'e vy — Peva'e e'ỹ nda'u Davi ramymino? — he'i okuapy. 24 Ha'e rã fariseu kuery ma ha'e nunga oendu vy ijayvu rei okuapy: — Peva'e tu anha ruvixa Belzebu po'akaa rupi rima oipe'a oikovy anha kuery — he'i. 25 Ha'e ramo ha'e kuery py'a py ijayvua Jesus oikuaa vy aipoe'i: — Tetã pygua kuery minha jomeme ri opu'ã vy nhomomba 'rã. Tetã, ha'e e'ỹ vy oo pygua jomeme opu'ã vy okanhymba 'rã. 26 Ha'e rami ae avi Satanás kuery meme ri jope'a va'e rire ojee ae opu'ã 'rãgue. Mba'exa tu ha'vy ipo'akave ta? 27 Anhetẽ ri Belzebu po'akaa rupi xee anha aipe'a ramo, mba'exagua po'akaa rupi tu ha'vy pendera'y kuery oipe'a? Ha'e nunga rupi ha'e kuery ae oikuaa uka 'rã pendeayvu rivea. 28 Ha'e rã Nhanderuete guigua Nhe'ẽ po'akaa rupi ae xee anha aipe'a ramo anhetẽ ete Nhanderuete po'akaa ojekuaa ra'e peẽ kuery pe. 29 Ha'e rami ae avi mba'exa 'rã tu ojerovia vaipa va'e ro py amongue oike vy ojokua ranhe e'ỹ re imba'e rei-rei re imonda? Mba'eta ojokua vy 'rãe ogueraapa hoo gui. 30 Xerevegua e'ỹ va'e ma xerovaigua ikuai, ha'e xea py ndajoguerui va'e ma xegui nhomonheguaẽmba 'rã. 31 Ha'e nunga rupi aipoa'e pẽvy: Avakue ojejavyague ha'e ijayvu vaiague ha'e javi omboguea 'rã. Ha'e rã Nhe'ẽ re ijayvu vaiague ma nombogueai 'rã. 32 Ava ra'y ojeapo va'ekue re teĩ amongue ijayvu vai ramo ha'e nungakue omboguea 'rã. Ha'e rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ re ri ijayvu vaia ramo nombogueai 'rã kova'e yvy re, neĩ yvy pyau re voi. 33 — Peiko ke yvyra porã ha'e hi'a porã va'e rami, ha'e rami e'ỹ vy yvyra porã e'ỹ ha'e hi'a iporã e'ỹ va'e rami peiko. Mba'eta yvyra ikuai va'e ma hi'a re jaikuaa pota vy 'rãe jaikuaa. 34 Mboi rami pendekuai va'e, mba'exa tu pendeko vai va'eri pendeayvu ta mba'emo porã re? Mba'eta nhandejuru py nhandeayvu 'rã mba'emo nhandepy'a re tynyẽ va'e re. 35 Heko porã va'e ma mba'emo porã omoĩ porã va'ekue gui oguenoẽ 'rã mba'emo porã anho. Ha'e rã heko vai va'e ma mba'emo vai omoĩ porã va'ekue gui oguenoẽ 'rã mba'emo vai. 36 Aipoa'e pẽvy: Avakue ijayvuague ndovarei va'e ha'e javi re 'rã opaga nhomboayvua ára py. 37 Mba'eta pendeayvuague re ae penemboeko porãa, ha'e rami e'ỹ vy pendeayvuague re penembopagaa 'rã. 38 Ha'e ramo kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery regua aipoe'i: — Porombo'ea, ore roexaxe hexa pyrã rejapo rã — he'i. 39 Ha'e ramo ombovai: — Heko vai ha'e itavy rei va'e kuery ae 'rã ojerure hexa pyrã ajapo aguã. Ha'e rami teĩ ha'e kuery pe peteĩve ndojapoai 'rã, profeta Jonas re oiko va'ekue ramigua e'ỹ vy. 40 Mba'eta Jonas mboapy ára ha'e mboapy pytũ re pira guaxu rye py oĩague rami avi Ava ra'y ojeapo va'ekue voi mboapy ára ha'e mboapy pytũ re oĩ 'rã yvy guýry. 41 Ha'e nunga rupi nhomboayvua ára py Nínive pygua kuery opu'ã vy ijayvu 'rã okuapy aỹgua kuery re, mba'eta Jonas ayvu omombe'u rã ha'e kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Ha'e rã apy oĩ va'e ma Jonas gui yvateve va'e. 42 Nhomboayvua ára py kuaray puku-a katygua huvixave kunha voi opu'ã vy ijayvu 'rã aỹgua kuery re, mba'eta yvy apy gui ou raka'e Salomão arandua oendu aguã. Ha'e rã apy oĩ va'e ma Salomão gui yvateve va'e. 43 — Ha'e rami avi avakue gui nhe'ẽ vai oẽ vy tekoa e'ỹa rupi ju 'rã oiko, ikane'õgua aguã oeka vy. Ha'e gui ndojoui vy 44 ojeupe aipoe'i 'rã: “Aa ju ta xero ajepe'aague py”, he'i 'rã. Ha'e rami vy ou ju vy ojou 'rã oo avave rei noĩai va'e, oipeipa ha'e omoatyrõmba pyre. 45 Ha'e gui oo ranhe vy sete nhe'ẽ ju ogueru 'rã ixugui nda'eveive va'e, ha'e py oike vy ikuai va'erã. Ha'e rami rire opaa py jypy guare gui nda'eveive 'rã ava va'e pe. Ha'e ramigua ae 'rã oiko kova'e kuery heko vai va'e re. 46 Heta va'e kuery pe Jesus ijayvu teri jave ixy ha'e tyvy kuery ovaẽ oka py, hexeve ijayvuxe vy. 47 Ha'e ramo amongue aipoe'i ixupe: — Ndexy ha'e nderyvy kuery, pee oka py ikuai. Ndereve ijayvuxe okuapy — he'i. 48 Ha'e ramo imombe'uare pe ombovai: — Marã ramigua tu ha'i ha'e xeryvy kuery ikuai? — he'i. 49 Ha'e gui guemimbo'e kuerya katy okuave'ẽ vy aipoe'i: — Peva'e ae ma ha'i ha'e xeryvy kuery. 50 Mba'eta Xeru yva pygua oipotaa rami ojapo va'e ma ha'i, xeryvy ha'e xereindy kuery ikuai. 1 Ha'e va'e árave oo gui Jesus oo vy oguapy ye'ẽ yvýry. 2 Heta ijyvýry ono'õ ramo peteĩ kanoã py ju oĩ vy oguapy oiny ha'e py. Ha'e rã heta va'e kuery ma ita ku'i reia rupi opu'ã okuapy. 3 Ha'e gui ha'e kuery pe opa mba'e re ijayvu mba'emo re ombojoja vy. Ha'e vy aipoe'i: — Peteĩ ava oo mba'emo ra'yĩ moaĩ vy. 4 Ha'e va'e omoaĩ ramo amongue ha'yĩgue ho'a tape yvýry rupi. Ha'e nunga ma guyra'i ou vy ho'upa. 5 Amboae ma itaty yvy mbovy'i reia rupi ho'a. Ha'e nungakue ma yvy re ndoike pukui rire henhoĩ voi'i. 6 Ha'e rami teĩ kuaray oẽ vy omombirupa, ndapoi rã. 7 Amboae ma juu mbyte rupi ho'a. Ha'e gui juu yvate vy ojukapa. 8 Ha'e rã amboae ma yvy porãa rupi ho'a. Ha'e nungakue ma hi'a, cem, sessenta, trinta ra'yĩ oiko peteĩ-teĩ gui. 9 Ijapyxa [oendu aguã] oĩ va'e toendu. 10 Ha'e gui hemimbo'e kuery onhemboja vy oporandu ixupe: — Mba'e re tu mba'emo re rembojoja vy anho ndeayvu ha'e kuery pe? 11 Ha'e ramo ombovai: — Pendevy pe yva pygua oikuaa uka opo'akaa py mba'emo oiko va'e ndoikuaa ukai teri va'ekue. Ha'e rã ha'e kuery pe ma ndoikuaa ukai. 12 Mba'eta mba'emo oguereko va'e pe ome'ẽave 'rã, oguereko retave aguã. Ha'e rã oguereko e'ỹ va'e gui ma oguereko'i va'e voi oipe'aa 'rã. 13 Ha'e nunga rupi ae mba'emo re ambojoja vy xeayvu ha'e kuery pe. Mba'eta ha'e kuery oma'ẽ teĩ ndoexai, ha'e oendu teĩ noendu kuaai, neĩ ndoikuaai guive, 14 Isaías aipoe'iague ojeupity aguã: “Pendeapyxa py pendu teĩ mba'eve napendu kuaai 'rã. Penderexa py pexa teĩ mba'eve ndapexa kuaai 'rã. 15 Mba'eta kova'e kuery ma inhakã ratã va'e. Oapyxa py noenduxei okuapy, ha'e guexa omboty oexa e'ỹ aguã, oapyxa py oendu e'ỹ aguã, ha'e opy'a py mba'eve oikuaa e'ỹ aguã, ha'e rami vy ojeko rerova e'ỹ aguã, xevy pe onhemonguera uka e'ỹ aguã”, he'iague. 16 Ha'e rã peẽ kuery ma pevy'a 'rã, mba'eta penderexa oexa, ha'e pendeapyxa oendu. 17 Mba'eta anhetẽ aipoa'e pẽvy: Heta ikuai raka'e profeta kuery ha'e heko porã va'e peẽ kuery pexa va'e oexaxe va'eri ndoexai, ha'e pendu va'e oenduxe va'eri noendui. 18 — Pejapyxaka ke ha'vy mba'emo ra'yĩ moaĩa re ambojojaague amombe'u porãve rã. 19 Amongue Nhanderuete po'akaa regua ayvu oendu teĩ noendu kuaai ramo ha'e kuery ha'e javia py ou 'rã poromboeko vaia, ha'e ipy'a gui oipe'a 'rã ha'yĩ omoaĩ mbyre. Ha'e va'e ma tape yvýry omoaĩ mbyre rami ikuai. 20 Ha'e gui yvy itaty reia rupi omoaĩ mbyre rami ikuai va'e ma ayvu oendu vy ojopy voi 'rã ovy'a reve. 21 Ha'e rami teĩ ndapo pukui va'e rami avi ikuai vy opa voi 'rã. Ayvu káuxa oguereko axya, e'ỹ vy opu'ãa rei ramo ndarei re ojepe'a 'rã. 22 Ha'e gui juu mbyte rupi omoaĩ mbyre rami ikuai va'e ma ayvu oendu teĩ ko yvy re mba'emo ikuai va'e re openavea ha'e omba'e rei-rei re nda'eveivea ojao'ipa 'rã ayvu, hi'a e'ỹ aguã rami. 23 Ha'e rã yvy porãa rupi omoaĩ mbyre rami ikuai va'e ma ayvu oendu vy oikuaa porã va'e. Ha'e va'e ma hi'a 'rã cem, sessenta, trinta peteĩ-teĩ gui. 24 Amboae ayvu ju ha'e kuery pe omombe'u mba'emo re ombojoja vy. Ha'e vy aipoe'i: — Yva pygua po'akaa py oiko 'rã peteĩ ava omba'ety rupi trigo ra'yĩ iporãve va'e omoaĩ va'e rami. 25 Ha'e gui pavẽ oke jave hovaigua ou vy trigo mbyte rupi omoaĩ trigo ramigua rive, ha'e vy ojepe'a ju. 26 Ha'e gui onhotỹ mbyre yvate ha'e hi'a ramo trigo ramigua avi ojekuaa ra'e. 27 Ha'e ramo ija rembiguai kuery ou vy aipoe'i ixupe: “Senhor, trigo ra'yĩ iporã va'e e'ỹ ri ty'y remoaĩ nemba'ety py? Magui nda'u oiko trigo ramigua?” 28 Ombovai: “Nhanderovaigua rima ojapo ra'e”, he'i. — Ha'e gui hembiguai kuery oporanduve ju: “Reipota pa roo romondoro trigo ramigua?” 29 Ombovai: “Any, trigo ramigua pemondoro vy trigo avi pemondoro e'ỹ aguã. 30 Tove ranhe, ta'yvate jojavi omono'õa ára peve. Ha'e gui mae ma aipoa'e 'rã imono'õa kuery pe: ‘Trigo ramigua ranhe pemono'õ, pejokua oapypaa aguã. Ha'e rã trigo ma pemoĩ porã xeroguy py.’ ” 31 Amboae ayvu ju ha'e kuery pe omombe'u mba'emo re ombojoja vy. Ha'e vy aipoe'i: — Yva pygua po'akaa py oiko 'rã peteĩ mostarda ra'yĩ peteĩ ava ojopy vy omba'ety re onhotỹ va'e rami. 32 Ha'e nunga ma anhetẽ ha'yĩ ikuai va'e gui ruxãve'i va'e. Ha'e rami teĩ yvate vy mba'emo nhanhotỹ va'e ha'e javi gui tuvixave 'rã. Yvyra ete oiko ramo guyra oveve va'e ou vy hakã re ojapo 'rã guaityrã. 33 Amboae ayvu ju omombe'u ha'e kuery pe mba'emo re ombojoja vy: — Yva pygua po'akaa py oiko 'rã trigo mbovua rami, mba'eta peteĩ kunha ogueraa vy omoirũ 'rã trigo re irũmba peve. 34 Pova'e nunga ha'e javi Jesus omombe'u heta va'e kuery pe mba'emo re ombojoja vy. Mba'emo re ombojoja e'ỹ re nda'ijayvui ha'e kuery pe, 35 profeta pe aipo'ea ukaague ojeupity aguã: “Xeayvu 'rã mba'emo re ambojoja vy. Aikuaa uka 'rã mba'emo [yvy] itui ypy'i guive ndoikuaa ukai pyre”, he'iague. 36 Ha'e gui Jesus heta va'e kuery omondoukapa ma vy oo avi oo oĩaty katy. Ha'e ramo hemimbo'e kuery hexe onhemboja vy aipoe'i: — Emombe'u porãve ju trigo ramigua mba'ety rupi onhotỹ mbyre re ndeayvuague. 37 Ha'e ramo ombovai: — Mba'emo ra'yĩ iporãve va'e moaĩa ma Ava ra'y ojeapo va'ekue ae. 38 Mba'ety ma kova'e yvy, mba'emo ra'yĩ iporãve va'e ma Nhanderuete po'akaa pygua kuery, ha'e rã trigo ramigua ma poromboeko vaia ra'y kuery. 39 Ha'e nunga moaĩa ma nhanderovaigua anha. Ha'e gui omono'õa aguã ma opaa ára, ha'e rã imono'õarã ma anjo kuery. 40 Mba'eta trigo ramigua omono'õ vy tata py omomboa rami avi 'rã oiko opaa ára py. 41 Ava ra'y ojeapo va'ekue omondouka 'rã ojeupegua anjo kuery, openaa gui oipe'apa aguã nhombojejavya ha'e mba'emo vai apoa kuery ha'e javi. 42 Ha'e vy omombopa 'rã tata hendy va'e py. Ha'e ramo ojae'opa ha'e opa marã onhendu 'rã okuapy ha'e py. 43 Ha'e rã heko porã va'e kuery ma kuaray rami hexakã 'rã okuapy Nguuete po'akaa py. Ijapyxa [oendu aguã] oĩ va'e toendu. 44 — Yva pygua po'akaa py oiko 'rã mba'emo ovareve ete va'e peteĩ mba'ety py onhomi mbyre rami. Ha'e va'e ma peteĩ ava ojou vy onhomive ju ranhe. Ha'e gui ovy'a vaipa reve oo vy opa mba'e oguereko va'e ovendepa. Ha'e vy ojeupe ae ojogua ha'e va'e mba'ety. 45 — Yva pygua po'akaa py oiko 'rã peteĩ ava pérola porãgueve ojoguaxe vy oekaa rupi oiko va'e rami. 46 Ha'e gui peteĩ pérola ovareve ete va'e ojou vy opa mba'e oguereko va'e ovendepa 'rã ojogua aguã. 47 — Yva pygua po'akaa py oiko 'rã pira mbo'aa ye'ẽ py omomboa rami avi. Opa marãgua ombo'a 'rã pira. 48 Ha'e gui tynyẽ ma ramo pira jopoia kuery omoatã 'rã heruvy yvy'ã re, ha'e oguapy vy oiporavo 'rã ombo'a va'ekue. Iporãgueve omboyru 'rã ajaka py, ha'e rã iporã e'ỹ va'e ma omombopa ju 'rã. 49 Ha'e rami ae 'rã oiko opaa ára py. Anjo kuery ou vy heko vai va'e kuery oipe'apa 'rã heko porã va'e kuery mbyte gui, 50 ha'e vy omombo 'rã tata hendy va'e py. Ha'e py ma ojae'opa ha'e opa marã onhendu 'rã okuapy. 51 Ha'e vy oporandu guemimbo'e kuery pe: — Pendu kuaa pa pova'e nunga? — Tá — he'i okuapy. 52 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Ha'e rami vy yva pygua po'akaa py mba'emo oiko va'e re ma kuaxia re nhombo'e va'ety ombo'ea porã ramo hoo va'e kuery rami avi 'rã oiko, mba'eta omoĩ porãague gui oguenoẽ 'rã mba'emo pyau ha'e mba'emo ymague. 53 Pova'e nunga ayvu Jesus mba'emo re ombojoja vy omombe'upa ma vy ojepe'a ha'e gui. 54 Guekoa py ae ovaẽ vy nhombo'e oikovy onhembo'eaty py. Ha'e ramo ijayvua ha'e kuery oendu vy onhemondyipa. Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Magui nda'u peva'e ava oikuaa o'arandurã ha'e opo'akaa rupi mba'emo ojapo aguã? 55 Peva'e nda'u oo apoa ra'y e'ỹ ri? Maria nda'u ixy e'ỹ ri? Tiago, José, Simão ha'e Judas e'ỹ ri ty'y tyvy kuery ikuai? 56 Heindy kuery nda'u nhanembyte rupi e'ỹ ri ikuai? Magui ha'vy oikuaa ha'e nunga ha'e javi? — he'i okuapy. 57 Ha'e rami vy ndojeroviai okuapy hexe. Ha'e ramo Jesus ombovai: — Profeta ikuai va'e ma hekoa pygua ha'e hoo pygua kuery anho nomboetei — he'i. 58 Ha'e rami vy mba'emo porã ndojapo retai ha'e py, ha'e kuery ndojeroviai ramo. 1 Ha'e jave py huvixave Herodes oendu omombe'ua rã Jesus mba'emo ojapo oikovya. 2 Ha'e vy aipoe'i guembiguai kuery pe: — Ha'e va'e ma João Batista omanoague gui onhemboete ju va'ekue. Ha'e rami vy 'rãe ipo'aka mba'emo porã ojapo aguã — he'i. 3 Mba'eta Herodes ojopy ae va'ekue João, ha'e ojokua vy nhuã py ombo'a tyvy Filipe ra'yxy Herodias káuxa. 4 Mba'eta João “Nda'evei ndera'yxyrã rereko aguã” he'i ramo. 5 Huvixa ojukaxe teĩ okyje heta va'e kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa okuapy ramo. 6 Ha'e gui Herodes ituiague ára ovaẽ ramo pavẽ ikuai va'e renonde Herodias memby ojeroky ramo huvixa oguerovy'a. 7 Ha'e rami vy oura vy ijayvu ojerure va'e rei tema ome'ẽ aguã re. 8 Ha'e ramo kunhataĩ ma ixy ombo'eague rami vy aipoe'i: — Eme'ẽ xevy peteĩ hy'a py João Batista akãgue — he'i. 9 Ha'e ramo huvixa ndovy'avei. Ha'e rami teĩ hexeve mesa py ikuai va'e oendua py oura rire ojapo uka nho. 10 Ha'e vy ijayvu João akã ojayaa aguã nhuã py. 11 Ha'e gui inhakãgue peteĩ hy'a py oguerua vy kunha'i va'e pe ome'ẽa ramo oxy pe ju ogueraa. 12 Ha'e ramo João remimbo'e kuery ou. Hetekue ogueraa vy onhono porã. Ha'e rire oje'oi, Jesus pe omombe'u. 13 Jesus ha'e nunga oendu vy ojepe'a ha'e gui. Peteĩ kanoã py oo tekoa e'ỹa py ha'e kuery ae'i oĩ aguã katy. Ha'e rami teĩ heta va'e kuery oikuaa avi vy tetã ikuai va'e gui oupa, hakykue oje'oi yvy rupi. 14 Ha'e ramo kanoã gui Jesus oguejy vy oexa heta ikuai va'e. Ha'e vy omboaxy vy omonguera imba'eaxy gui. 15 Ka'aru'i jave hemimbo'e kuery ou Jesus oĩa py. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Apy ma tekoa e'ỹa py nhandekuai, pytũ ta ma guive. Ha'e nunga rupi emondoukapa heta va'e kuery, tekoa rupi oo vy ho'u va'erã ojogua aguã — he'i okuapy. 16 Ha'e rã Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Oje'oi e'ỹ teĩ ha'eve. Peẽ ae peme'ẽ ho'u va'erã — he'i. 17 Ha'e rã ha'e kuery ombovai: — Mba'eve ndoroguerekoi apy peteĩ nhiruĩ mbojape ha'e mokoĩ pira'i e'ỹ vy. 18 Ha'e ramo aipoe'i: — Peru ha'vy apy — he'i. 19 Ha'e gui Jesus heta va'e kuery nhuũ áry omboguapypa vy ojopy peteĩ nhiruĩve mbojape ha'e mokoĩve pira. Yva re oma'ẽ reve oguerovy'a Nhanderuete. Ha'e rire mbojape oipe'ã-pe'ã'i vy ome'ẽ guemimbo'e kuery pe, ha'e kuery ju ome'ẽ-me'ẽ aguã heta va'e kuery pe. 20 Ha'e javive okaru vy hevyatãmba. Ha'e gui hembyrekue omono'õ vy doze varai omonyẽ. 21 Okaru va'ekue ma cinco mil avakue, kunhague ha'e kyrĩgue reve e'ỹ vy. 22 Ha'e rire'ive guemimbo'e kuery pe aipoe'i kanoã py oĩmba vy oje'oi aguã henonderã hovaigua re, heta va'e kuery ha'e ae omondoukapaa ja. 23 Ha'e gui heta va'e kuery omondoukapa ma vy yvyty áry katy oẽ ovy, ha'e ae'ia py onhembo'e aguã. Ka'aru ete peve ha'e py oiko ha'e ae'i. 24 Ha'e ramia ja kanoã mombyry ma oo yy rembe gui. Yai ojeapi-api, ha'eve e'ỹa katy gui yvytu ramo. 25 Ko'ẽ rai jave Jesus ou ha'e kuerya katy, ye'ẽ áry oguata ouvy. 26 Yy áry oguata rã hemimbo'e kuery oexa vy onhemondyipa. Ha'e vy aipoe'i: — Ãgue rima! — he'i. Okyje vy haxẽmba okuapy. 27 Ha'e ramo Jesus ijayvu ha'e kuery pe: — Pendepy'a guaxu ke. Xee rima, pekyje eme — he'i. 28 Ha'e gui Pedro ijayvu vy aipoe'i: — Senhor, ndee ri vy aipo're ndea py xee aa aguã yy áry rupi. 29 Ha'e ramo — Eju ha'vy — he'i. Ha'e rã Pedro kanoã gui oguejy vy oguata yy áry, Jesus-a katy. 30 Ha'e gui yvytu atãa re oma'ẽ vy oendu okyjea. Ha'e oike ovy vy ojapukai: — Senhor, xereraa jepe ke! 31 Ha'e ramove Jesus okuave'ẽ vy ojopy. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Ava rejeroviaa kyrĩ'i va'e, mba'e re tu nderejeroviai ri? — he'i. 32 Ha'e gui ma kanoã py mokoĩve oĩ ramove yvytu opytu'u. 33 Ha'e rã kanoã py opyta va'ekue omboete vy aipoe'i: — Anhetẽ ete ra'e ndee Nhanderuete Ra'y! 34 Ha'e gui hovaigua re ovaẽ vy Genesaré yvy re ikuai. 35 Ha'e va'e yvy regua avakue oexa kuaa vy omombe'u uka ha'e'i rupi ikuai va'e ha'e javi pe. Ha'e ramo oĩa py ogueru imba'eaxy va'e. 36 Ixupe ojerure avi ijao apy re ri jepe opoko aguã. Ha'e gui opoko va'e rei okuerapa. 1 Ha'e gui Jesus-a py onhemboaty fariseu ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery Jerusalém gui ou va'ekue. Ha'e vy oporandu: 2 — Mba'e re tu neremimbo'e kuery nda'ikuai ri ymagua kuery nhombo'eague rami? Mba'eta ojepoei e'ỹ re okaru. 3 Ha'e ramo ombovai: — Ha'vy peẽ kuery mba'e re tu ndapejapoi Nhanderuete ojapo uka va'e, ymagua kuery nhombo'eague pejou porãve vy? 4 Mba'eta Nhanderuete ma ojapo uka “Emboete nderu ha'e ndexy. Ha'e rã amongue nguu re, oxy re ijayvu vai va'e ma topaga ojukaa py” he'iague. 5 Ha'e rã peẽ kuery ma aipopeje: “Nguu e'ỹ vy oxy pe amongue aipoe'i 'rã: ‘Pẽvy peguarã areko va'ekue ma Senhor pe ju amboaxa’, 6 he'i teĩ ha'eve”, peje. Ha'e rami vy tuu ha'e ixy napeipytyvõ ukai. Ha'e rami py pemboyke Nhanderuete ayvu, ymagua kuery penembo'eague pejou porãve vy. 7 Heko porã merami rive va'e, ha'evea rami peẽ kuery reko re Isaías ijayvu vy aipoe'i: 8 “Kova'e kuery ma ojuru py rive xemboete, ha'e rã ipy'a ma mombyry xegui. 9 Avakue ijayvuague rupi rive nhombo'e vy xemboete merami rive okuapy”, he'i va'ekue. 10 Ha'e gui heta va'e kuery ju oenoĩmba vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Pejapyxaka porã peikuaa aguã: 11 Pendejuru rupi oike va'e'ỹ penemboeko ky'a, pendejuru gui oẽ va'e anho 'rã penemboeko ky'a — he'i. 12 Ha'e ramo hemimbo'e kuery hexe onhemboja vy aipoe'i: — Reikuaa teve fariseu kuery ndeayvu oendu vy ojou vaia? 13 Ombovai: — Mba'emo renhoĩ Xeru onhotỹ va'ekue e'ỹ ma omondoropaa 'rã. 14 Tove ta'ikuai. Ha'e kuery ma ára revegua e'ỹ va'eri ára revegua e'ỹ rerekoa rupi ikuai. Ha'e gui ára revegua e'ỹ ri oirũ oguereko vy mokoĩve 'rã ho'a hugua katy — he'i. 15 Ha'e ramo Pedro aipoe'i ixupe: — Emombe'u porãve orevy pova'e ayvu mba'emo re rembojoja vy remombe'u va'ekue — he'i. 16 Jesus ombovai: — Peẽ voi napendu kuaai teri teve? 17 Napendu kuaai ri ty'y opa mba'e pendejuru rupi oike va'e penderyepy katy rive 'rã oguejy, ha'e penderete gui ju oaxapa 'rã? 18 Ha'e rã avakue juru gui oẽ va'e ma ipy'a gui ou. Ha'e nunga ae oĩ imboeko ky'aa. 19 Mba'eta avakue py'a gui ae 'rã ou opa marã rei oikoxea: jojukaxea, itavy reixea, kunhague mboae re opena reixea, imondaxea, joe ijayvu reixea ha'e gui ijayvu vaikue reixea. 20 Ha'e nunga anho imboeko ky'aarã oĩ. Ha'e rã ojepoei e'ỹ re okarua ma nomboeko ky'ai 'rã. 21 Ha'e gui Jesus ojepe'a ovy Tiro ha'e Sidom katy. 22 Ha'e rami jave ou peteĩ kunha Canaã pygua ha'e katy'i gui. Ha'e va'e ojapuka-pukai: — Senhor, Davi ramymino, xemboaxy ke. Xememby re anha onhemonde ramo nda'evei ete itui — he'i. 23 Ha'e rami teĩ Jesus nombovai ranhe. Ha'e ramo hemimbo'e kuery onhemboja vy aipoe'i ixupe: — Emondouka na, mba'eta ojapukai ouvy nhanderakykue. 24 Ha'e rã Jesus ombovai: — Israel kuery regua vexa'i okanhy va'ekue anho aeka aguã xemboua — he'i. 25 Ha'e gui kunha va'e ou vy omboete. Ha'e vy aipoe'i: — Senhor, xepytyvõ ke. 26 Jesus ombovai vy aipoe'i: — Nda'evei ta'y kuery po gui mbojape jajogua vy jagua'i ikuai va'e pe nhamombo aguã — he'i. 27 Ha'e ramo kunha va'e aipoe'i: — Tá, Senhor. Ha'e rami avi jagua'i teĩ ho'u 'rã oja mesa gui tembi'u kure ho'a va'ekue. 28 Ha'e rami rã Jesus aipoe'i: — Kunha rejerovia ete va'e, toiko reipota va'e — he'i. Ha'e va'e jave py ma imemby okuera ma. 29 Jesus ha'e gui oo vy Galiléia ye'ẽ rembe rupi ranhe oo. Ha'e gui yvyty re oẽ vy oguapy ha'e py. 30 Oĩa py heta ou. Heta ogueru hetyma rovai piru va'e, ikarẽgue'i, ára revegua e'ỹ, ijayvu e'ỹ va'e ha'e amboae rami imba'eaxy va'e. Jesus py yvýry onhonomba. Ha'e ramo omonguerapa. 31 Heta va'e kuery onhemondyipa oexa vy ijayvu e'ỹ va'ekue ijayvu rã, ikarẽgue'i va'ekue oiko porã, hetyma pirupa va'ekue oguata, ha'e ára revegua e'ỹ va'ekue voi oexapa ju ramo. Ha'e rami vy omboete okuapy Israel kuery Ruete. 32 Ha'e gui Jesus guemimbo'e kuery oenoĩ vy aipoe'i: — Amboaxy kova'e kuery, mba'eta mboapy ára ma xerupive ikuai rire mba'eve ndoguerekoi ho'u va'erã. Namondoukaxei guive okaru e'ỹ re, tape rupi ho'apa e'ỹ aguã — he'i. 33 Ha'e rã hemimbo'e kuery aipoe'i: — Mamo nda'u kova'e tekoa e'ỹa py oĩ 'rã mbojape heta va'e kuery nhamongarupa aguã? 34 Jesus oporandu ha'e kuery pe: — Mbovy ha'vy pereko mbojape? Ombovai: — Sete, ha'e mbovy'i pira'i guive — he'i. 35 Ha'e ramo Jesus heta va'e kuery omboguapy ukapa yvy py. 36 Ha'e vy ojopy sete-ve mbojape ha'e pira. Nhanderuete oguerovy'a rire oipe'ã-pe'ã'i vy ome'ẽ guemimbo'e kuery pe, ha'e kuery ju heta va'e kuery pe ombojoja aguã. 37 Ha'e javive okarupa vy hevyatãmba. Ha'e gui hembyrekue ma sete ajaka renyẽ omboyru. 38 Okaru va'e ma quatro mil avakue, kunhague ha'e kyrĩgue reve e'ỹ vy. 39 Ha'e gui Jesus heta va'e kuery omondoukapa ma rire kanoã py oĩ. Ha'e vy Magadã regua katy oo. 1 Ha'e gui fariseu ha'e saduceu kuery ju onhemboja hexe. Oeko a'ã vy ojerure hexa pyrã yva guigua ojapo aguã re. 2 Ha'e ramo ombovai: — Peẽ kuery ma ka'aru ramo aipopeje 'rã: “Ára porã 'rã, mba'eta yva re pytãmba.” 3 Ha'e rã ko'ẽmba jave ma “Kova'e ára oiko 'rã ára vai, mba'eta yva pytã rei”, peje 'rã. Ha'e rami yva re pema'ẽ vy mba'emo peikuaa va'eri ndapexa kuaai va'e ty'y aỹ oiko va'e? 4 Heko vai ha'e itavy rei va'e kuery anho 'rã ojerure hexa pyrã re. Ha'e rami teĩ ha'e kuery pe neĩ peteĩ hexa pyrã ndojapoai 'rã, Jonas re oiko va'ekue ramigua e'ỹ vy — he'i. Ha'e rami vy ojepe'a ovy ha'e kuerya gui. 5 Ha'e gui yupa rovaigua katy oo vy hemimbo'e kuery oikuaa pota rã hexarai ra'e mbojape ogueraa aguã re. 6 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Ma'ẽ, penheangu ke fariseu ha'e saduceu kuery regua trigo mbovua gui — he'i. 7 Ha'e ramo ha'e kuery jomeme ijayvu vy aipoe'i: — Ha'e rami ijayvu mbojape ndajarui rire — he'i okuapy. 8 Jesus ha'e nunga oikuaa vy aipoe'i: — Avakue pejeroviaa kyrĩ'i va'e, mba'e re tu mbojape ndaperekoia re pendeayvu? 9 Ndapeikuaai teri, neĩ napenema'endu'ai teve cinco mil avakue peguarã peteĩ nhiruĩ mbojape ha'eveague re, neĩ mbovy varai pa hembyrekue pemboyruague re? 10 Neĩ quatro mil avakue peguarã sete mbojape ha'eveague re napenema'endu'ai teve, neĩ mbovy ajaka pa hembyrekue pemboyruague re guive? 11 Mba'exa tu napendu kuaai mbojape re ete'ỹ xeayvua, ha'e rã trigo mbovua rami fariseu ha'e saduceu kuery nhombo'ea gui penheangu aguã re — he'i. 12 Ha'e ramo mae ma ha'e kuery oikuaa mbojape mbovua gui ete'ỹ omonheangu-a, ha'e rã fariseu ha'e saduceu kuery nhombo'ea gui. 13 Cesaréia Filipe pegua tetã katy Jesus ooa rupi oporandu guemimbo'e kuery pe: — Marã ramigua Ava ra'y ojeapo va'ekue oikoa rami tu heta va'e kuery oikuaa? 14 Ha'e kuery ombovai: — Amongue ma “João Batista” he'i. Amboae ma “Elias” he'i. Ha'e rã amboae kuery ma “Jeremias” e'ỹ vy “Profeta mboae” he'i. 15 Oporanduve ju: — Ha'vy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peikuaa? 16 Simão Pedro ombovai vy — Ndee ma Cristo Nhanderuete oikove va'e Ra'y — he'i. 17 Ha'e ramo ixupe Jesus aipoe'i: — Simão, João ra'y, revy'a ete 'rã, mba'eta ho'o ha'e huguy va'e e'ỹ ha'e nunga oikuaa uka ndevy, ha'e rã Xeru yva pygua ae. 18 Aipoa'e avi ndevy: Ndee ma Pedro, ha'e kova'e ita áry ajapo 'rã xevygua igreja. Ha'e gui xevygua igreja re ma manoa rokẽ rupi nhomoingea voi nda'ipo'akai 'rã. 19 Ndevy pe ma yva pygua po'akaa rokẽ pe'aa ame'ẽ 'rã. Mba'emo yvy re rejokua va'e ma yva re voi ojokua pyre 'rã oiko. Ha'e rã yvy re rejora va'e ma yva re voi ojora pyre 'rã oiko — he'i. 20 Ha'e gui ma guemimbo'e kuery pe aipoe'i avave rei pe omombe'u e'ỹ aguã Cristo oikoa. 21 Ha'e va'e ára guive Jesus Cristo omboypy guemimbo'e kuery pe omombe'u aguã Jerusalém katy oo 'rãa, ha'e nhomongeta va'ety kuery po py oiko axy 'rãa opa mba'e py, sacerdote yvatekueve ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery po py guive. Ojukaa 'rã, ha'e gui mboapy araa py onhemboete ju 'rãa voi omombe'u. 22 Ha'e ramo Pedro oenoĩ ha'e ae'ia py. Ha'e vy ndojou porãia rami ijayvu vy aipoe'i ixupe: — Senhor, enhemboaxy na ha'e nunga ndere oiko e'ỹ aguã. 23 Ha'e rã Jesus ojere vy ombovai Pedro pe: — Satanás, ejepe'a ke xea gui. Ndee ma ita xereityxea reiko, mba'eta Nhanderuete guigua e'ỹ reikuaa, ha'e rã avakue guigua rive. 24 Ha'e ramo Jesus aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Xerupive oikoxe va'e taexarai ojegui ae, togueraa ojeupegua kuruxu, ha'e tou xerakykue. 25 Mba'eta nomanoxei ete va'e kuery omokanhy 'rã guekove. Ha'e rã xekáuxa omano va'e ma ojou ju 'rã guekove. 26 Mba'e 'rã tu avakue ojou, mba'emo yvy regua oguerekopa va'eri guekove ae omokanhy vy? Mba'e nunga 'rã tu ome'ẽ onhe'ẽ rekovia? 27 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ou 'rã Nguu rexakãa rupi, ojeupegua anjo kuery reve. Ha'e rami vy peteĩ-teĩ pe ombojoja 'rã ojapo va'ekue rekovia. 28 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Apy peĩ va'e regua amongue napemanoi 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue opo'akaa reve ou rã pexa e'ỹa ja. 1 Oito araa py Jesus ngupive ogueraa Pedro, tyvy Tiago ha'e João ha'e kuery ae'i ikuai aguã py peteĩ yvyty yvate va'e áry. 2 Ha'e py ha'e kuery oexaa py ma guexakã py ojekuaa. Hova hexakã kuaray rami, ha'e rã ijao ma xiĩmba rei hendy va'e rami ojekuaa. 3 Hexeve ojekuaa avi Moisés ha'e Elias. Ha'e va'e kuery ma hexeve ijayvu okuapy. 4 Ha'e ramo Pedro aipoe'i Jesus pe: — Senhor, ha'eve apy nhaĩve aguã. Ha'e ramo reipota rã ajapo 'rã mboapy oo'i: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, ha'e gui amboae ju ma Elias peguarã — he'i. 5 Pedro ijayvu teria ja peteĩ arai hexakã va'e ou vy ojao'ipa. Arai gui onhendu peteĩ ayvu aipoe'i va'e: — Peva'e ma Xera'y ayvu ete ha'e arovy'a va'e. Pejapyxaka ijayvua re ae — he'i. 6 Ha'e nunga hemimbo'e kuery oendu vy ho'apa okyje vy, yvy re ngova omovaẽ reve. 7 Ha'e kuery re Jesus onhemboja vy opoko. Ha'e vy aipoe'i: — Pevy ke, pekyje eme — he'i. 8 Ha'e kuery guexa oipe'a vy avave rei ndoexavei, Jesus e'ỹ vy. 9 Yvyty áry gui ha'e kuery oguejy rã Jesus aipoe'i: — Avave rei pe ke pemombe'u eme pexa va'ekue, Ava ra'y ojeapo va'ekue omanoague gui onhemboete ju e'ỹa ja — he'i. 10 Ha'e gui hemimbo'e kuery oporandu: — Mba'e re tu ha'vy kuaxia re nhombo'e va'ety kuery ijayvu okuapy Elias ranhe ou 'rãa re? 11 Jesus ombovai: — Anhetẽ ae Elias ou vy opa mba'e omoĩmba porã ju 'rã. 12 Ha'e rami avi xee aipoa'e porãve pẽvy: Elias ma ou ae ma teĩ heta va'e kuery ndoikuaai okuapy. Ha'e rami vy ha'e kuery oipotaa rami ae ojapo okuapy hexe. Ha'e rami ae avi ha'e kuery po py Ava ra'y ojeapo va'ekue voi oiko axy 'rã — he'i. 13 Ha'e ramo hemimbo'e kuery oikuaa João Batista reko re ijayvua rami. 14 Ha'e gui heta va'e kuery ikuaia py ha'e kuery ovaẽ rã peteĩ ava onhemboja hexe. Ha'e va'e guenapy'ã re oĩ vy aipoe'i: 15 — Senhor, emboaxy xera'y, mba'eta he'o'ã vy oiko axy. Mbovykue rei e'ỹ ho'a tata py ha'e yy py. 16 Neremimbo'e kuerya py aru kuri teĩ ha'e kuery nomonguera kuaai — he'i. 17 Jesus aipoe'i: — Peẽ pejerovia e'ỹ ha'e pendeko vai va'e, raka'e peve 'rã tu aiko pendereve, rogueropo'aka aguã? Eru ha'vy ava'i apy — he'i. 18 Ha'e gui anha pe Jesus ijayvu atã ramo ojepe'a ava'i gui. Ha'e va'e hora-ve ava'i okuera. 19 Ha'e ramo hemimbo'e kuery Jesus re onhemboja vy oporandu ha'e ae'ia py: — Mba'e re tu ore ndoroipe'a kuaai ra'e anha? 20 Ombovai ha'e kuery pe: — Mba'eta pejeroviaa kyrĩ'i rã. Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peteĩ mostarda ra'yĩ'i rami ri jepe pejeroviaa oĩ va'e rire kova'e yvyty pe “Ejepe'a ke apy gui, ki katy tereo”, peje ramo ojepe'a 'rãgue. Mba'eve rei ndaxyi 'rãgue pẽvy. 21 [Ha'e gui ha'e va'e nunga anha ma nhanhembo'e ha'e jakaru e'ỹ re jaiko vy 'rãe jaipe'a.] 22 Ha'e gui Galiléia yvy re hemimbo'e kuery ijatypa ju ma ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Ava ra'y ojeapo va'ekue omboaxaa 'rã avakue po py. 23 Ha'e kuery ojuka 'rã. Ha'e gui mboapy araa py onhemboete ju 'rã — he'i. Ha'e rã hemimbo'e kuery oendu vy iporiaupa. 24 Cafarnaum py ha'e kuery ovaẽ jave Pedro oĩa py ou imposto re nhombopaga va'ety kuery. Ha'e rami vy oporandu okuapy mokoĩ hatã'i va'e opaga aguã re: — Penembo'ea ndopagai 'rã teve mokoĩ hatã'i va'e? — he'i okuapy. 25 — Tá, opaga ri — he'i ombovai vy. Ha'e gui opy Pedro ovaẽ ramove ixupe Jesus oporandu vy aipoe'i: — Simão, mba'exa tu reikuaa? Mava'e kuery tu kova'e yvy regua huvixa kuery ombopaga 'rã imposto re: gua'y kuery tyrã pa amboae regua? 26 Pedro ombovai: — Amboae regua ri — he'i. Jesus aipoe'i ixupe: — Ha'e rami rã ta'y kuery opaga e'ỹ teĩ ha'eve. 27 Ha'e rami avi ha'e kuery ivai e'ỹ aguã tereo, eity pinda yy py, ha'e enoẽ pira ogueraa ypy va'e. Ha'e va'e juru reipe'a vy rejou 'rã peteĩ peráta hatã'i va'e ovareve'i va'e. Eraa, ha'e kuery pe eme'ẽ xegui ha'e ndeguigua. 1 Ha'e jave hemimbo'e kuery Jesus re onhemboja vy oporandu: — Mava'e nda'u yvateve va'e oiko 'rã yva pygua po'akaa py? 2 Ha'e ramo Jesus peteĩ kyrĩ va'e oenoĩ vy omo'ã ha'e kuery mbyte. 3 Ha'e vy aipoe'i: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ndapejeko rerovai, ha'e kyrĩ va'e rami ndapeikoi ri vy ndapeikei 'rã yva pygua po'akaa py. 4 Ha'e nunga rupi kova'e kyrĩ va'e rami onhemo'yvyĩ'i va'e anho 'rã yvateve yva pygua po'akaa py. 5 Ha'e xerery rupi peteĩ kyrĩ va'e kova'e ramigua omovaẽ va'e ma xee avi xemovaẽ. 6 — Ha'e rã kova'e kyrĩgue va'e ramigua xere ojeroviaa gui amongue oity 'rãgue py ha'eveve oityxe va'e aju'y re ita guaxu mba'emo mongu'ia ojokua pyre reve ye'ẽ typyvea py oy'upa va'e rire. 7 — Nda'evei ete 'rã yvy regua kuery pe heityarã oiko ramo. Mba'eta oiko 'rãe joityarã, teĩ joityare pe ma nda'evei 'rã. 8 Ha'e nunga rupi ndepo, e'ỹ vy ndepy ri ndereity ramo ejaya, emombo ndejegui. Mba'eta ndepo e'ỹ vy ndepy jovaive reve tata ogue'ỹ va'e py nemomboa 'rãgue py ha'eveve ndepo, ndepy rovaikue'i reve reikove aguã py reike aguã. 9 Ha'e peteĩ nderexa ri ndereity ramo enoẽ, ha'e emombo ndejegui. Mba'eta mokoĩve nderexa reve tata py reiko axy aguã py nemomboa 'rãgue py ha'eveve peteĩ'i nderexa reve reikove aguã py reike aguã. 10 — Ma'ẽ, nda'evei kova'e kyrĩ va'e rami oiko va'e pe rei “Mba'e vare'ỹ” peje aguã. Mba'eta aipoa'e pẽvy: Ha'e kuery rarõa anjo kuery ikuai riae Xeru yva pygua renonde. 11 [Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ou okanhygue ogueraa jepe aguã.] 12 — Mba'exa tu peẽ peikuaa? Xapy'a rei peteĩ ava oguereko 'rã cem vexa'i. Ha'e gui ha'e va'e regua peteĩ okanhy ramo noventa e nove ikuai va'e oejapa 'rã yvyty áry, okanhy va'ekue oeka vy oo aguã. 13 Ha'e gui anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ojou ma vy noventa e nove okanhy e'ỹ va'e gui oguerovy'ave 'rã. 14 Ha'e rami ae avi Penderu yva pygua voi ndoipotai neĩ peteĩ kova'e kyrĩgue va'e regua okanhy. 15 — Xapy'a rei nde-irmão [ndevy] otekoavy ramo tereo ha'e ae'ia py ndeayvu ixupe. Ha'e gui ndeayvu re ojapyxaka ramo peteĩ rami ju 'rã peiko nde-irmão reve. 16 Ha'e rã ndeayvu re ndojapyxakaxei ramo peteĩ, mokoĩ ju eraa nderupive, mokoĩ e'ỹ vy mboapy pendu rire ayvu oiko va'e oikuaa porã aguã. 17 Ha'e gui xapy'a rei noendu potai ae ramo remombe'u 'rã igreja kuery pe. Ha'e rã igreja kuery ayvu re voi ndojapyxakai ramo amboae regua rami 'rã pereko, imposto re nhombopaga va'ety rami. 18 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Yvy re pejokua va'e rei yva re voi oiko 'rã ojokua pyre. Ha'e rã yvy re pejora va'e rei ma yva re voi oiko 'rã ojora pyre. 19 Anhetẽ aipoa'e avi pẽvy: Peẽ kuery va'e regua mokoĩ teĩ mba'emo re pejerure vy joo rami peikuaa ramo Xeru yva pygua ojapo 'rã pẽvy. 20 Mba'eta mokoĩ e'ỹ vy mboapy teĩ xerery rupi pendeatya py xee voi aĩ 'rã peẽ kuery mbyte. 21 Jesus oĩa py Pedro ou vy oporandu: — Senhor, xevy pe xe-irmão otekoavy ramo mbovykue peve 'rã tu aperdoa? Sete-kue peve ri nda'u? 22 Ombovai: — Sete-kue peve'i nda'ei, ha'e rã setenta vezes sete-kue peve 'rã peperdoa. 23 — Ha'e nunga rupi yva pygua po'akaa py oiko 'rã peteĩ huvixave guembiguai kuery orevea ombopaga uka va'e rami. 24 Jypy'i ha'e oĩa py peteĩ oguerua dez mil poyikue prata guigua oreve va'e. 25 Ha'e va'e ma opaga aguã ndoguerekoi ramo ipatõ aipoe'i ovendea aguã escravo-rã, ta'yxy, ta'y kuery ha'e oguereko va'e ha'e javi guive, orevea omboekoviapa aguã. 26 Ha'e ramo hembiguai guenapy'ã re oĩ reve ojerure: “Xerarõve'i ranhe, apagapa 'rã”, he'i. 27 Ha'e ramo ipatõ omboaxy vy omondouka rive, oreveague omboguepa. 28 — Ha'e gui ha'e va'e tembiguai oo vy peteĩ oirũ ojou cem ára repy ete'i ixupe oreve va'e. Ha'e vy oguero'a vy ojyryvipy. Ha'e vy aipoe'i: “Epagapa ke rerevea.” 29 Ha'e ramo irũ ipy yvy'iry oĩ vy aipoe'i ixupe: “Xerarõve'i ranhe, apagapa 'rã”, he'i. 30 Ha'e rami teĩ noendu potai. Ha'e rami 'rãgue py oo vy omboty uka nhuã py orevea opagapa peve. 31 — Ha'e rami joguereko axy rã irũ kuery oexa vy iporiaupa okuapy. Opatõa py jogueraa vy omombe'u oiko va'ekue ha'e javi. 32 Ha'e ramo ipatõ guembiguai oenoĩ uka ju vy aipoe'i ixupe: “Tembiguai heko vai va'e, ndee rejerurea rami xee amboguepa rereveague ha'e javi. 33 Ha'vy ndee nda'evei ri ty'y xee romboaxyague rami neirũ remboaxy aguã?” he'i. 34 Ha'e vy ipoxy vy omboaxa hereko axyarã kuery pe, orevea opagapa peve. 35 Ha'e rami ae avi Xeru yva pygua penderereko 'rã, pendepy'a py peteĩ-teĩ pende-irmão peperdoa e'ỹ ramo. 1 Ha'e rami Jesus ijayvupa ma vy ojepe'a Galiléia gui, Judéia katy'i oo Jordão yakã rovaigua re. 2 Heta ete oje'oi hakykue. Ha'e ramo omonguerapa ha'e py. 3 Jesus oĩa py ou amongue fariseu kuery. Oeko a'ã vy oporandu okuapy: — Ha'eve nda'u mba'emokue py rive ime kuery opoi aguã gua'yxy gui? 4 Ha'e ramo ombovai: — Ndaperoayvui teve Penemoingoare jypy'i guive ava ha'e kunha ojapoague? 5 Ha'e vy aipoe'i: “Ha'e nunga rupi ava oeja 'rã nguu ha'e oxy, onhemoirũ 'rã gua'yxy re, mokoĩ 'rãgue py peteĩ'i to'o ikuai aguã” he'iague? 6 Ha'e rami vy mokoĩ ve'ỹ ma ikuai, peteĩ'i to'o ma. Ha'e nunga rupi Nhanderuete omoirũ rire avave rei tomboja'o eme — he'i. 7 Ha'e gui oporanduve ju ixupe: — Mba'e re ha'vy Moisés ome'ẽ uka raka'e kuaxia para omendaague mbovaipaarã, omenda va'e opoi aguã? 8 Jesus ombovai: — Peneakã ratã ramo Moisés penemomboi uka raka'e pendera'yxy gui. Ha'e rami teĩ jypy'i guive e'ỹ oejaa ha'e ramigua. 9 Ha'e rã xee ma aipoa'e pẽvy: Itavy reiague re'ỹ ri gua'yxy gui ava opoi vy amboae re omenda va'e ma itavy, [ha'e opoi pyre re omenda va'e voi itavy avi] — he'i. 10 Ha'e gui ma hemimbo'e kuery ju aipoe'i ixupe: — Ha'e rami ri avakue gua'yxy kuery reve joguereko ramo ha'eveve omenda e'ỹ re ae ikuai aguã. 11 Jesus ombovai: — Ha'e ramigua ayvu ma pavẽ pegua e'ỹ, amongue pe ete'i, ha'e rami aguã ome'ẽa va'e pe anho. 12 Mba'eta ikuai itui'i guive omenda e'ỹ va'erãe. Ikuai avi ha'e rami aguã rami avakue ojapo va'ekue. Ha'e amboae ju ikuai avi yva pygua po'akaa rupi vy omenda e'ỹ va'e. Ha'e va'e ayvu rami oiko aguã ha'eve va'e toiko ha'e rami. 13 Ha'e gui Jesus oĩa py oguerua kyrĩgue, ha'e kuery re opo omoĩ reve onhembo'e aguã. Ha'e ramo herua kuery pe hemimbo'e kuery ijayvu ete. 14 Ha'e rami rã Jesus aipoe'i: — Tove tou kyrĩgue'i xea py, pejoko eme, mba'eta kova'e ramigua'i peguarã ae yva pygua po'akaa — he'i. 15 Ha'e vy kyrĩgue re opo omoĩ ma rire ojepe'a ha'e gui. 16 Ha'e jave Jesus oĩa py peteĩ ou vy oporandu: — Porombo'ea, mba'e nda'u ajapo 'rã iporã va'e, tekove marã e'ỹ aupity aguã? 17 Jesus ombovai: — Mba'e re tu iporã va'e rejapoa re reporandu ri? Heko porã va'e ma peteĩ'i anho oiko. Ha'e gui tekove reupityxe vy ejapo ha'vy ojapo uka pyre — he'i. 18 Ha'e ramo oporanduve ju ixupe: — Marã ramigua ojapo uka pyre ha'vy? Jesus ombovai: — Ejojuka eme, ndetavy eme, nemonda eme, ndeapu eme, 19 emboete nderu ha'e ndexy, ha'e gui eayvu neirũ ndee ae rejeayvua rami — he'i. 20 Kunumi va'e aipoe'i: — Ha'e nunga ha'e javi ajapopa ae ma. Mba'e tu xevy oata teri? 21 Jesus ombovai: — Opa mba'e py ndereko porãxe vy tereo, evendepa rereko va'e ha'e javi, ha'e gui hepykue ma eme'ẽmba iporiaukue'i pe. Ha'e rami vy 'rã rereko ovareve va'e yva re. Ha'e gui mae ma eju xerupive — he'i. 22 Ha'e rami ijayvu rã kunumi va'e oendu vy iporiau reve ojepe'a, oguerekopa va'e vy. 23 Ha'e ramo Jesus aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Haxy ete oguerekopa va'e kuery yva pygua po'akaa py oike aguã. 24 Aipoa'e avi pẽvy: Nhanderuete po'akaa py oguerekopa va'e oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi mymba camelo oaxa aguã — he'i. 25 Hemimbo'e kuery ha'e nunga oendu vy onhemondyipa. Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Ha'e rami vy mba'e xagua 'rã tu oo jepe? 26 Ha'e kuery re Jesus oma'ẽ vy ombovai: — Ha'e nunga ma avakue pe haxy ete, ha'e rã Nhanderuete pe ma mba'eve ndaxyi — he'i. 27 Ha'e ramo Pedro aipoe'i ixupe: — Ore kuery ma opa mba'e roejapa va'ekue nderupive orekuai aguã. Mba'e 'rã tu ha'vy ore rojopy? 28 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery xerupive peo va'e, opa mba'e ipyaupaa ára py Ava ra'y ojeapo va'ekue tenda openaaty hexakãmba va'e áry oguapy ramo peẽ voi peguapy 'rã doze tenda áry, Israel kuery doze regua ikuai va'e re pepena vy. 29 Ha'e gui ha'e javi xerery káuxa ngoo oeja va'e, guyvy, gueindy, nguu, oxy, [gua'yxy,] gua'y e'ỹ vy oyvy, ha'e kuery ma ojou retave 'rã, ha'e gui tekove marã e'ỹ avi 'rã oupity. 30 Ha'e rami teĩ tenonde pyguare ma heta 'rã opyta takykue py, ha'e rã takykue pyguare ma tenonde py 'rã ikuai. 1 — Mba'eta yva pygua po'akaa py oiko 'rã peteĩ hoo va'e oikoa rami. Ha'e va'e ma ko'ẽ rai ramove oo omba'e uvaty rupi omba'eapo va'erã reka vy. 2 Ha'e gui omba'eapo va'erã kuery reve jogueroayvu peteĩ-teĩ pe peteĩ ára repy ome'ẽ aguã re. Ha'e rami vy omondouka uvaty katy. 3 Kuaray mbyte e'ỹ mbove oo vy tetã mbyte py ojou ikuai rive va'e. 4 Ha'e vy aipoe'i: “Tapeo peẽ voi uvaty py. Ha'e rã xee ma ha'evea rami 'rã apaga”, he'i. Ha'e ramo ha'e kuery avi oo. 5 — Kuaray mbyte jave teĩgue ju oo, ha'e gui kuaray ojero'a jave guive oo vy ha'ekue rami ae ju jogueroayvu. 6 Ha'e gui ka'aru rai'i jave ju oo vy amboae kuery ojou ikuai rive va'e. Ha'e vy oporandu ha'e kuery pe: “Mba'e re tu ára pukukue re peĩ rive apy?” 7 Ombovai: “Mba'eta avave rei noremomba'eapoai”, he'i okuapy. Ha'e ramo aipoe'i: “Peẽ voi ke tapeo ha'vy uvaty py.” 8 — Ha'e gui ka'aru jave uvaty ja aipoe'i kapata pe: “Enoĩmba omba'eapo va'e kuery, ha'e epaga. Takykue py oo va'ekue gui remboypy 'rã oo ypy va'ekue peve”, he'i. 9 Ha'e ramo ka'aru rai'i jave omba'eapo va'ekue ou ramo peteĩ-teĩ pe ome'ẽ peteĩ ára repy. 10 Ha'e gui tenonde py oo va'ekue ju ovaẽ vy oexa'ã ojopy retave aguã re. Ha'e rami teĩ ha'e kuery pe voi peteĩ ára repy ae ome'ẽ. 11 Ha'e va'e ojopy rire ija re ijayvu rei okuapy. 12 Ha'e vy aipoe'i: “Peva'e kuery takykue py ou va'ekue tu peteĩ hora ete'i omba'eapo va'eri ore rami ae repaga, ore ára pukukue re kuaray aku rogueropo'aka va'ekue ri”, he'i okuapy. 13 — Ha'e ramo ha'e kuery va'e regua pe ija ombovai vy aipoe'i: “Xeirũ, xee ma ha'eve e'ỹa rami ndoroguerekoi. Ndereve ndorojogueroayvui ri ty ra'e peteĩ ára repy re? 14 Ejopy ha'vy ndeperáta, tereo, mba'eta takykue py ou va'ekue pe avi ame'ẽxe pẽvy ame'ẽa rami. 15 Nda'evei ri nda'u xee aipotaa rami mba'emo areko va'e aiporu aguã? Tyrã pa rejou vai teve xeporayvua?” he'i. 16 Ha'e rami vy takykue pyguare ma opyta 'rã tenonde py. Ha'e rã tenonde pyguare ma takykue py 'rã opyta. [Mba'eta heta 'rã oenoĩa, ha'e rã mbovy'i 'rã oiporavoa.] 17 Jerusalém tetã katy Jesus oo vy doze guemimbo'e kuery oenoĩ ha'e kuery ae'i. Tape rupi oje'oia rupi aipoe'i ha'e kuery pe: 18 — Pendu ke. Aỹ ma jaje'oi nhainy Jerusalém katy. Ha'e py ma Ava ra'y ojeapo va'ekue omboaxaa 'rã sacerdote yvatekueve va'e ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery pe. Ha'e rã ha'e kuery ma ojuka uka 'rã. 19 Ha'e gui amboae regua kuery pe ju 'rã omboaxa ojavyky rei, oinupã ha'e kuruxu re omoĩ aguã. Ha'e gui ma mboapy araa py onhemboete ju 'rã. 20 Ha'e gui Jesus oĩa py Zebedeu ra'yxy ou opi'a kuery reve. Omboete vy ojerure oipytyvõ aguã re. 21 Ha'e ramo Jesus oporandu ixupe: — Mba'e tu reipota? Kunha va'e ombovai: — Ndepo'akaa py ma kova'e mokoĩ xepi'a toguapy peteĩ reiporu kuaa regua re, ha'e amboae ma ndeaxua re — he'i. 22 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Peẽ ndapeikuaai mba'e nunga re pa pejerurea. Ha'eve 'rã ri ty'y karo xee ay'u aguã va'e gui peẽ voi pey'u aguã? Ombovai: — Ha'eve 'rã — he'i okuapy. 23 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Pey'u 'rãe xekaro gui. Ha'e rã aiporu kuaa regua re ha'e xeaxua re oguapy va'erã ma xee e'ỹ 'rã aiporavo. Ha'e rami aguã ma Xeru oiporavo va'ekue pe anho — he'i. 24 Ha'e rã hemimbo'e kuery mboae dez ikuai va'e ma ha'e nunga oendu vy ivai okuapy mokoĩ joegua pe. 25 Ha'e ramo Jesus oenoĩmba vy aipoe'i: — Yvy jave regua huvixa kuery ma joguereko atã 'rã, ha'e kuery va'e regua yvatekueve ipo'aka 'rãe joe. 26 Ha'e rã pende kuery ma ha'e rami e'ỹ 'rã pendekuai. Ha'e rami 'rãgue py peẽ kuery va'e regua joegui yvatevexe va'e toiko pavẽ rembiguai rami. 27 Tenondexe va'e ma nhoembiguai rami toiko, 28 Ava ra'y ojeapo va'ekue rami avi, mba'eta ha'e ma jojokuai aguã e'ỹ ou, ha'e rã tembiguai rami ou guekove ome'ẽ aguã heta rekovia, ogueraa jepe aguã. 29 Ha'e kuery Jericó tetã gui oo jave heta ete oje'oi hupive. 30 Ha'e jave tape yvýry mokoĩ ára revegua e'ỹ oguapy oiny va'e ma Jesus oaxa ovya oendu vy ojapukai: — Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke! — he'i. 31 Ha'e ramo heta va'e kuery ijayvu okyrirĩ aguã. Ha'e rami teĩ ha'e kuery ojapukaive tema: — Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke! 32 Ha'e ramo Jesus opyta ho'amy vy oenoĩ. Oporandu ha'e kuery pe: — Mba'e tu peipota ajapo pẽvy? 33 Ombovai: — Senhor, ore ma roexaxe — he'i. 34 Ha'e ramo Jesus omboaxy vy opoko ha'e kuery rexa re. Ha'e ramove oexa ju, ha'e vy oje'oi hakykue. 1 Ha'e gui ma Jerusalém py Jesus ovaẽ rai'i ma vy Betfagé tekoa py ranhe ovaẽ, Oliveiras yvyty katy'i. Ha'e gui omondouka mokoĩ guemimbo'e. Ha'e vy aipoe'i: 2 — Tapeo peẽ ranhe peva'e tekoa oĩ va'e py. Ha'e py pejou 'rã peteĩ mburika ixã re hi'aĩ va'e. Ha'e va'e reve peteĩ ta'y'i avi hi'aĩ. Pejora vy ke peru. 3 Ha'e gui xapy'a rei amongue pendevy ijayvu ramo ha'e kuery pe “Senhor ma oipota” peje 'rã. Ha'e ramo ogueru ruka 'rã pẽvy — he'i. 4 Ha'e nunga oiko ojeupity aguã profeta pe aipoe'i ukaague: 5 “Aipo'ere Sião pygua kuery pe: ‘Pee ma ou oiny penderuvixaverã. Ha'e ma onhemboyvate va'e'ỹ vy mburika áry ou, mburika'i ombovoyipy ra'y áry’, 're.” 6 Ha'e ramo hemimbo'e kuery oo vy Jesus aipoe'iague rami ojapo. 7 Ha'e vy ogueru mburika ta'y'i reve. Hi'áry omoĩ oao. Ha'e ramo Jesus oĩ hi'áry. 8 Ha'e gui heta va'e kuery tape rupi oipyo okuapy oao, ha'e amboae kuery ma yvyra rogue ojaya vy onhono avi tape rupi. 9 Ha'e gui heta va'e kuery tenonde ha'e hakykue oje'oi va'e ojapukai vy aipoe'i: — Toguerovy'aa Davi ramymino! Ta'ima'endu'a porãa Senhor rery rupi ou va'e re! Toguerovy'aa yvatevea py! — he'i oje'oivy. 10 Jerusalém tetã py ovaẽ ma ramo tetã pygua kuery mava'e paa ndoikuaai vy oporandu okuapy: — Mava'e tu peva'e? 11 Ha'e ramo heta va'e kuery ojapukai: — Peva'e ma profeta Jesus, Galiléia regua Nazaré pygua. 12 Templo py Jesus oike vy oipe'apa mba'emo vendea ha'e mba'emo joguaa kuery ha'e py ikuai va'ekue. Oitypa guive peráta mboekoviaa kuery mesa, ha'e apykaxu vendea kuery renda. 13 Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Ipara oiny “Xero ma onhembo'e atyrã oĩ” 'ea va'eri peẽ ma pejapo imonda va'e onhemiaty rami. 14 Templo py Jesus oĩa py ou ára revegua e'ỹ ha'e oguata e'ỹ va'e kuery. Ha'e ramo omonguerapa. 15 Ha'e rã sacerdote yvatekueve va'e ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery ma Jesus mba'emo porã ojapo rã oexa vy ndojou porãi okuapy, ha'e kyrĩgue “Toguerovy'aa Davi ramymino” he'i okuapy rã oendu vy guive. Ha'e rami vy oporandu okuapy ixupe: 16 — Rendu ma'ã peva'e kuery aipoe'ia? Jesus ombovai: — Xee aendu ma. Ha'vy peẽ ndaperoayvui ri ty'y po ramigua: “Kyrĩgue'i ha'e okambu'i va'e pe ma mboraei iporã ete va'e py rejererovy'a uka”, he'iague? 17 Ha'e rami vy tetã gui ojepe'a vy Betânia katy ju. Ha'e py ma oke. 18 Ko'ẽ aje'ive'i reve tetã katy ojevya rupi inhembyayi. 19 Tape yvýry peteĩ figo'y hi'aĩ va'e oexa vy ovaẽ ha'e py, teĩ mba'eve ndojoui hogue e'ỹ vy. Ha'e rami vy ha'e va'e pe aipoe'i: “Toikove eme nde'a”, he'i ramove figo'y ipirupa vyvoi. 20 Hemimbo'e kuery ha'e nunga oexa vy onhemondyipa. Ha'e vy aipoe'i: — Ipiru vyvoi nda figo'y. 21 Ha'e gui Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Pexa'ã rei 'rãgue py pejerovia ete ramo figo'y re oiko va'ekue ramigua anho e'ỹ 'rã oiko. Kova'e yvyty pe “Ejepe'a, enhemombo ye'ẽ py”, peje ramo voi oiko 'rã. 22 Pejeroviaa rupi ri penhembo'e vy pejopy 'rã pejerurea. 23 Templo py Jesus ovaẽ vy nhombo'e oiny. Ha'e ramo sacerdote yvatekueve va'e ha'e heta va'e mongetaaty kuery ombojere rei vy oporandu okuapy: — Mava'e po'akaa rupi tu ha'e nunga rejapo reikovy? Mava'e tu nembopo'aka? 24 Jesus ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Xevy pe pembovai ramo xee voi amombe'u 'rã mava'e po'akaa rupi pa ha'e nunga ajapoa. 25 Maguigua nda'u João Batista nhomongaraia? Yva guigua tyrã pa avakue guigua raka'e? — he'i. Ha'e ramo ha'e kuery joo meme ranhe ijayvu okuapy: — Xapy'a rei “Yva gui”, ja'e ramo ha'e ombovai ju 'rã: “Mba'e re ha'vy ndapejeroviai hexe?” he'i 'rã nhandevy. 26 Ha'e rã “Ava gui”, ja'e aguã nda'evei avi, heta va'e kuery gui jakyje vy, mba'eta oikuaa pavẽ João Batista profeta oikoa — he'i okuapy. 27 Ha'e rami vy aipoe'i Jesus pe: — Ore ma ndoroikuaai. Ha'e rã ha'e ju ombovai: — Xee voi namombe'ui 'rã pẽvy mava'e po'akaa rupi pa ha'e nunga ajapo aikovya. 28 — Mba'exa tu peikuaa? Oiko peteĩ ava mokoĩ ta'y va'e. Tyke'y oĩa py oo vy aipoe'i: “Xera'y, tereo aỹ, emba'eapo xemba'e uvaty py.” 29 Ha'e ramo “Ha'eve senhor”, he'i va'eri ndooi. 30 — Ha'e gui tyvy oĩa py ju tuu oo vy ha'ekue rami ae ijayvu. Ha'e rã ha'e va'e ma aipoe'i: “Xee ndaa reguai” he'i rire nda'evei nho vy oo. 31 Mava'e ete nda'u mokoĩ va'e gui ojapo nguu oipotaa rami? Ombovai: — Tyvy rima — he'i okuapy. Jesus omombe'u porãve ha'e kuery pe: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery gui imposto re nhombopaga va'ety kuery ha'e kunhague itavy rei va'ekue ranhe 'rã oike Nhanderuete po'akaa py. 32 Mba'eta João Batista ou vy peẽ kuery pe oikuaa uka raka'e tape porã, teĩ peẽ ma ijayvua ndapejeroviai. Ha'e rã imposto re nhombopaga va'ety kuery ha'e kunhague itavy rei va'e ma oguerovia. Peẽ ma ha'e nunga pexa va'eri ndapejeko rerovai ijayvua, neĩ ndaperoviai. 33 — Pejapyxaka ke mba'emo re ambojoja vy ayvu mboae amombe'u rã. Oiko peteĩ ava hoo va'e. Ha'e va'e onhotỹ uva, ha'e rire ijyvýry rupi ojapo kora. Ojapo uva oumbiri atyrã ha'e torre. Ha'e rami vy omboaxa opena va'erã kuery po py. Ha'e rire oo guekoa gui. 34 — Hi'a omono'õa ára ovaẽ ramo opena va'e kuerya py ija ombou guembiguai kuery, ojopy aguã uva'a ixupegua. 35 Ha'e ramo opena va'e kuery hembiguai kuery ojopy vy amongue oinupãmba, amboae ojuka, ha'e rã amboae ma ojapipa ita py. 36 Ha'e gui ma ija hetave ju ombou guembiguai. Ha'e rã ha'ekue rami ae ju oguereko. 37 Opa vygua ombou gua'y ae. Ha'e vy aipoe'i: “Xera'y ete ramo omboete 'rã ko”, he'i. 38 — Ha'e rami teĩ omba'eapo va'e kuery ta'y oexa vy aipoe'i joupe-upe: “Peva'e ma uvaty jarã ete. Jajuka teve, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, he'i okuapy. 39 Ha'e gui ojopy vy uvaty gui ogueraa vy ojuka. 40 — Ha'e gui uvaty ja ou vy mba'e nda'u ojapo 'rã opena va'e kuery re? 41 Ha'e ramo ombovai okuapy: — Ojuka ukapa 'rã heko vai va'e kuery, ha'e vy amboae kuery pe ju 'rã omboaxa uvaty, hi'a ára py ixupegua ome'ẽ va'erã pe — he'i okuapy. 42 Ha'e ramo Jesus oporandu ha'e kuery pe: — Ha'vy peẽ ndaperoayvui teve ipara oĩ va'e: “Oo apoa kuery ita ndoipotai va'ekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã. Ha'e nunga ma Senhor gui ae oiko, ha'e jaexa rã iporã ete va'e”, he'iague? 43 Ha'e nunga rupi aipoa'e pẽvy: Pendegui Nhanderuete oipe'a 'rã opo'akaa, amboae regua pe ju 'rã omboaxa, ixupegua ome'ẽ va'erã kuery pe. 44 Ha'e va'e ita re ho'a va'e opẽmba 'rã. Ha'e rã amongue áry ita ho'a ramo iku'ipa 'rã — he'i. 45 Pova'e ayvu omombe'u rã sacerdote yvatekueve va'e ha'e fariseu kuery oendu vy oikuaa ha'e kuery re ae ri Jesus ijayvua. 46 Ha'e vy ojopyxe teĩ okyje heta va'e kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa pavẽ ramo. 1 Teĩgue ju Jesus mba'emo re ombojoja vy ijayvu. Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: 2 — Yva pygua po'akaa py oiko 'rã peteĩ huvixave ta'y omendaa py ngaru ojapo va'e rami avi. 3 Ha'e gui guembiguai kuery omondouka omombe'u aguã omendaa py ou va'erã va'e pe ou aguã, teĩ ha'e kuery ndouxei. 4 Amboae guembiguai ju omondouka po rami ijayvu reve: “Aipo're ke aenoĩ va'e kuery pe: ‘Areko katupa ma ngaru. Xerymba vaka ha'e vaka ra'y ikyra va'e ajuka, ha'e javi oĩmba ma. Peju ke ngaru oĩa py’, 're 'rã.” 5 — Ha'e rami teĩ ha'e kuery ndoikuaa potai vy oje'oipa. Peteĩ oo omba'ety katy, ha'e rã amboae ma vendeaty katy oo. 6 Amboae kuery ma tembiguai kuery ojopy vy ojavyky rei, ojuka guive. 7 Ha'e ramo huvixave ipoxy. Ha'e vy xondaro kuery ju omondouka vy ojuka ukapa jojukaare kuery, ha'e omoendy uka ha'e kuery retã. 8 — Ha'e rire guembiguai kuery pe ju aipoe'i: “Areko katupa ma ngaru teĩ aenoĩ uka va'ekue ma nda'evei amovaẽ aguã. 9 Ha'e rami ri rã tapeo tape pia ikuai va'e rupi, peovaexĩ va'e rei penoĩ omendaa py ou aguã”, he'i imondovy. 10 Ha'e ramo tembiguai kuery tape rupi oje'oi vy omboaty ojou va'e ha'e javi, heko porã ha'e heko vai va'e guive. Ha'e rã opy okaru aguã py tynyẽ oenoĩ va'ekue. 11 — Ha'e gui huvixave oike vy mesa py ikuai va'e oexapa. Oexa avi peteĩ ava omendaa pygua ao py e'ỹ onhemonde va'e. 12 Ha'e vy oporandu ixupe: “Xeirũ, mba'exa tu apy reike omendaa pygua ao remoĩ e'ỹ re?” he'i ramo ha'e va'e nombovai. 13 — Ha'e ramo huvixave aipoe'i guembiguai kuery pe: “Pejokua ipo ha'e ipy, ha'e pemombo oka katy pytũa py”, he'i. Ha'e py ma ojae'opaa ha'e opa marã onhendua 'rã. 14 Mba'eta heta 'rã oenoĩa, ha'e rã mbovy'i 'rã oiporavoa. 15 Ha'e ramo fariseu kuery ojepe'a vy joo meme oikuaa pota okuapy marã rami vy pa omoĩ vai aguã re ayvu py. 16 Ha'e rami vy guemimbo'e kuery ombou Herodes-a katygua kuery reve, Jesus pe aipoe'i aguã: — Porombo'ea, ore roikuaa ndee anhetẽ va'ea, ha'e anhetẽ rupi renhombo'e Nhanderuete oipota va'e re. Neĩ joegui peteĩve ndereayvuvei, mba'eta nderekuaa potai avakue yvatea re. 17 Ha'e gui aipo'ere ke orevy: Mba'exa tu ndee reikuaa? Ha'evea rami ri nda'u César pe nhame'ẽ imposto repy, tyrã pa any? 18 Jesus ha'e kuery ija'e e'ỹa oikuaa vy aipoe'i: — Pendeko porã merami rive va'e, mba'e re tu xereko a'ãxe ri? 19 Pexa uka ha'vy xevy peteĩ hatã'i va'e imposto peguarã — he'i. Ha'e ramo ixupe ogueru peteĩ hatã'i va'e. 20 Ha'e rã oporandu ha'e kuery pe: — Kova'e re ma mava'e ra'angaa ha'e mava'e rery tu oĩ? 21 Ombovai okuapy: — César mba'e rima. Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — César mba'e ri rã peme'ẽ ha'vy César pe. Ha'e rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae 'rã peme'ẽ — he'i. 22 Ha'e nunga ha'e kuery oendu vy onhemondyipa reve oejapa oje'oivy. 23 Ha'e va'e árave oĩa py ou saduceu kuery va'e regua. Ha'e va'e kuery ma ndogueroviai nhanhemboete ju 'rãa. Ha'e gui oporandu okuapy ixupe: 24 — Porombo'ea, Moisés aipoe'i: “Amongue ta'y e'ỹ re omano ramo tyvy ju omenda 'rã imeve'ỹ va'e re, omano va'e ra'yrã va'ekue oguereko aguã”, he'i raka'e. 25 Ha'e gui ikuai raka'e sete joegua. Tujave va'e ma omenda va'ekue ri ta'y e'ỹ re omano vy gua'yxykue oeja guyvy pe. 26 Ha'ekue rami ae ju oiko tyvy re, mboapya, ha'e gui sete ikuai va'e ha'e javive re. 27 Ha'e kuery ha'e javi omanomba rire kunha va'e avi omano. 28 Ha'e gui onhemboete jevya ára nda'u sete joegua ikuai va'e gui mava'e ete'i 'rã oiko kunha va'e me? Mba'eta kunha va'e re sete-ve omenda rire. 29 Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Pejavy, mba'eta ndapeikuaai ipara re oĩa, neĩ Nhanderuete po'akaa. 30 Mba'eta onhemboetepa ju va'ekue ma nomendaavei, neĩ nanhomomendaavei ma 'rã guive. Ha'e rami 'rãgue py anjo kuery rami 'rã ikuai yva re. 31 Ha'e gui omanoague gui onhemboetepa ju 'rãa re ndaperoayvui teve Nhanderuete pendevy aipoe'iague: 32 “Xee ma Abraão, Isaque ha'e Jacó Ruete aiko” he'iague? Ha'e ramo ma omanogue Ruete e'ỹ oiko, ha'e rã oikove va'e Ruete — he'i. 33 Ha'e rami ombo'e rã heta va'e kuery oendu vy onhemondyipa. 34 Ha'e gui Jesus saduceu kuery omokyrirĩague fariseu kuery oendu vy ha'e kuery ju nhomboaty jogueroayvu aguã. 35 Ha'e gui peteĩ ha'e kuery regua lei re nhombo'e va'ety ou oeko a'ã vy. Ha'e vy oporandu ixupe: 36 — Porombo'ea, mba'e nunga lei re ojapo uka pyre tu pavẽ gui yvateve va'e? 37 Jesus ombovai: — “Reayvu 'rã Senhor Nderuete ndepy'a ha'e javi py, ndereko ha'e ne'arandua ha'e javi py guive”, he'i va'e. 38 Ha'e va'e ojapo uka pyre ma iporãve ha'e yvateve va'e oĩ. 39 Ha'e va'e rire ma po rami ju: “Reayvu 'rã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami”, he'i va'e. 40 Pova'e mokoĩ ojapo uka pyre guigua ma lei ha'e profeta kuery nhombo'eague ha'e javi — he'i. 41 Fariseu kuery ijatypa rã Jesus oporandu ha'e kuery pe: 42 — Mba'exa tu peikuaa Cristo oikoa? Mava'e ramymino tu oiko? Ha'e kuery ombovai: — Davi ramymino rima — he'i okuapy. 43 Jesus aipoe'i: — Mba'exa tu ha'vy ixupe Davi “Senhor” he'i Nhe'ẽ gui? Mba'eta aipoe'i: 44 “Senhor aipoe'i xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re, ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ e'ỹa ja’, he'i raka'e.” 45 Ha'e rami vy Davi voi “Senhor” he'i ixupe. Mba'exa tu ha'vy hamymino avi ri oiko? — he'i. 46 Ha'e rã peteĩve nombovai kuaai. Ha'e va'e ára guive neĩ peteĩve nda'ipy'a guaxuvei ixupe oporandu aguã mba'emo re. 1 Ha'e ramo heta va'e kuery pe ju Jesus aipoe'i, guemimbo'e kuery guive: 2 — Kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery oguapy 'rã okuapy Moisés renda py. 3 Ha'e nunga rupi pejapo ha'e pemoĩ porã 'rã ha'e kuery ojapo uka va'e ha'e javi. Ha'e rami teĩ peiko eme ha'e kuery ikuaia rami, mba'eta ha'e kuery nhombo'e teĩ ndojapoi 'rã oayvua ae. 4 Ha'e kuery ma nhombovoyi raxa 'rã [ndogueropo'akai va'erã py], ijaxi'y áry oupi va'e rami. Ha'e rami teĩ ha'e kuery ma neĩ okuã py voi nanhopytyvõi 'rã. 5 Ha'e kuery ikuaia ha'e javi ma amboae kuery oexa aguã rive. Ha'e rami vy lei ryru'i ipyve va'e anho ojee ojokua, ha'e oao apy voi ombopotypa 'rã ipukuve va'e py. 6 Okarua py ha'e onhembo'eaty py oguapy 'rã tenda tenondeve oĩ va'e py anho. 7 Tetã mbyte rupi ikuai vy oipota 'rã avakue oxarura vy “Xembo'ea” he'i aguã. 8 — Ha'e rã peẽ ma pendejeupe “Xembo'ea” peje uka aguã nda'evei, mba'eta peteĩ'i anho oiko penembo'ea, ha'e rã peẽ ma joegua'i meme pendekuai. 9 Ha'e apy yvy re avave rei pe “Oreru” peje eme, mba'eta Penderu peteĩ'i oiko yva pygua. 10 Neĩ joupe “Xererekoa” peje aguã nda'evei, mba'eta peteĩ'i oiko pendererekoa. Ha'e va'e ma Cristo. 11 Ha'e rã peẽ kuery regua yvatekueve va'e ma pavẽ rembiguai rami 'rã pendekuai. 12 Ha'e javive onhemboyvateve va'ekue ma omo'yvyĩ'iave 'rã. Ha'e rã onhemo'yvyĩ'i va'ekue ma omboyvateave 'rã. 13 — Peẽ kuery kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã. Heko porã merami rive va'e pendekuai, mba'eta yva pygua po'akaa rokẽ pemboty amboae kuery oike e'ỹ aguã. Mba'eta peẽ ndapeikei 'rã, ha'e oikexe va'e pejokopa. 14 [— Peẽ kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã. Heko porã merami rive va'e pendekuai, mba'eta peipe'a rivepa 'rã imeve'ỹ va'e kuery ro gui. Ha'e penhemboeko porã ukaxe vy penhembo'e are 'rã. Ha'e nunga rupi pepaga raxa ete 'rã.] 15 — Peẽ kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã. Heko porã merami rive va'e pendekuai, mba'eta ye'ẽ ha'e yvy jave rupi peo 'rã peteĩ'i ri jepe pejou aguã penemimbo'erã. Ha'e gui pejou vy tata ogue'ỹ va'e pyguarã pemoingo pendegui heko vaive va'e. 16 — Peẽ kuery pe nda'evei ete 'rã, joguerekoa ára revegua e'ỹ rami pendekuai ramo. Aipopeje 'rã: “Henda iky'a e'ỹ va'e ropy mba'emo oĩ va'e re jaura teĩ ovare va'e'ỹ. Ha'e rã henda iky'a e'ỹ va'e ropy ouro oĩ va'e re ri jaura rire jajapo 'rãe jauraague”, peje. 17 Hi'arandu e'ỹ ha'e ára revegua e'ỹ pendekuai va'e, mava'e tu joegui omboetevepy: ouro rive, tyrã pa henda iky'a e'ỹ va'e? Mba'eta henda iky'a e'ỹ va'e ma ojapo ouro avi iky'a e'ỹ va'e opyta aguã. 18 — Peẽ kuery aipopeje avi: “Altar re jaura teĩ ovare va'e'ỹ. Ha'e rã altar áry omoĩ mbyre re ri jaura rire jajapo 'rãe jauraague”, peje. 19 Ára revegua e'ỹ pendekuai va'e, mba'e tu joegui omboetevepy: mba'emo ome'ẽ mbyre, tyrã pa altar? Mba'eta altar ma ojapo hi'áry oĩ va'e avi iky'a e'ỹ va'e opyta aguã. 20 Mba'eta altar re amongue oura va'e ma ha'e va'e re anho e'ỹ, altar áry oĩ va'e ha'e javi re avi oura. 21 Ha'e henda iky'a e'ỹ va'e ropy re amongue oura va'e ma ha'e va'e re oura, ha'e ha'e py oiko va'e re avi. 22 Ha'e yva re amongue oura va'e ma Nhanderuete renda openaaty re oura, guenda py oguapy oiny va'e re avi. 23 — Peẽ kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã. Heko porã merami rive va'e pendekuai, mba'eta dízimo peme'ẽ hortelã, endro ha'e cominho regua gui, ha'e rã lei regua ojapo uka pyre yvateve va'e rupi ma ndapeikoxei: ha'e va'e ma pendeko porã aguã, penhomboaxy ha'e pejerovia aguã. Ha'e va'e rupi voi pendekuai 'rãgue, amboae nunga pejapoa rami avi. 24 Ára revegua e'ỹ joguerekoa pendekuai va'e, karo gui nhexĩ pemoẽ va'eri pemokõ camelo oĩ va'e. 25 — Peẽ kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã. Heko porã merami rive va'e pendekuai, mba'eta hi'árykue rupi rive pejoi karo ha'e hy'a. Ha'e rã pendepy'apy py ma oĩ pejokorea ha'e pejejoko e'ỹa anho. 26 Fariseu kuery ára revegua e'ỹ, karo ryepy rupi oĩ va'e ranhe peiky'a'o. Ha'e ramo ma hi'árykue rupi avi 'rã nda'iky'ai. 27 — Peẽ kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã. Heko porã merami rive va'e pendekuai, mba'eta omano va'ekue ryru omoxiĩmba pyre rami pendekuai. Ha'e nunga ma hi'árykue rupi iporã rei, ha'e rã ipy rupi ma omano va'ekue kãgue ha'e opa marãgua ky'akue oĩ. 28 Ha'e rami ae avi peẽ kuery voi avakue penderexa rã heko porã va'e merami peiko, ha'e rã pendepy'a re ma pendeko porã merami rivea ha'e pendeko vaia anho oĩ. 29 — Peẽ kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã. Heko porã merami rive va'e pendekuai, mba'eta profeta kuery rupa áry guarã pejapo oo ra'angaa'i, ha'e pemoatyrõmba 'rã guive heko porã va'e onhono porãague. 30 Ha'e vy aipopeje: “Nhaneramoĩ kuery ikuai jave ma voi jaiko va'e rire ha'e kuery rami profeta jukaa rupi nhande ndajaikoi 'rãgue”, peje. 31 Ha'e rami vy pendejee ae pendeayvu profeta jukaare ramymino kuery peikoa rami. 32 Pejapopa ha'vy penamoĩ kuery omboypy va'ekue. 33 Peẽ mboi joxu'u va'e regua, mba'exa 'rã tu peo jepe tata ogue e'ỹ va'e py pepaga aguã gui? 34 Ha'e nunga rupi peẽ kuery pe xee ambou 'rã profeta ha'e hi'arandu va'e kuery penembo'earã. Ha'e va'e kuery regua amongue pejuka 'rã kuruxu re pemoĩ vy. Ha'e rã amboae kuery ma peinupã 'rã penhembo'eaty py, ha'e tetã nhavõ gui pemoxẽ 'rã, 35 peẽ kuery ae pepaga aguã heko porã va'e ruguy omoẽague ha'e javi re, heko porã va'e Abel ruguy omoẽague guive'i Baraquias ra'y Zacarias ruguy omoẽa peve. Ha'e va'e ma pejuka va'ekue henda iky'a e'ỹ va'e ha'e altar mbyte. 36 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Aỹgua kuery re ha'e nunga rekovia ha'e javi 'rã ou. 37 — Jerusalém, Jerusalém, profeta kuery jukaaty, ha'e ndea py ombou pyre kuery ita py rejapipa va'ety. Mbovykue rei e'ỹ xee aikuavãmbaxe teĩ nememby kuery, uru gua'y kue'iry opepo py ojao'ipaa rami. Ha'e rami teĩ peẽ kuery ndapeipotai. 38 Ha'e rami rire pendero opyta rivepa 'rã. 39 Aipoa'e porã pẽvy: Peẽ kuery ndaxerexavei ma 'rã, ovaẽ e'ỹa ja “Ta'ima'endu'a porãa Senhor rery rupi reju va'e re” peje aguã ára. 1 Templo gui Jesus oẽ ovy jave hemimbo'e kuery hexe onhemboja vy ixupe oexa uka templo mba'emo porã gui anho ojapoague. 2 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Peexa pa peva'e nunga ha'e javi? Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Oitypaa ramo peteĩve ita ndopytai 'rã amboae ita áry. 3 Oliveiras yvyty py Jesus oguapy oiny jave hemimbo'e kuery onhemboja ju hexe. Ha'e vy oporandu okuapy: — Emombe'u na orevy: Araka'e 'rã tu ha'e nunga oiko? Mba'e nunga tu oiko 'rã roikuaa aguã reju jevy taa, ha'e ára opa ta maa? 4 Ombovai: — Penheangu ke ha'vy penhembotavy uka e'ỹ aguã avave rei pe. 5 Mba'eta heta 'rã ou xerery rupi “Xee ae ma Cristo” he'i rive va'e. Ha'e rami vy heta 'rã ombotavy. 6 Pendu avi 'rã “Joe opu'ã ma”, e'ỹ vy “Joe opu'ã 'rã” 'ea rã. Peikuaa pota ke penhemondyi e'ỹ aguã, mba'eta ha'e nunga ranhe 'rãe oiko teĩ opa aguã e'ỹ teri. 7 Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opu'ã 'rã amboae tetã pygua kuery re, ha'e peteĩ-teĩ regua amboae regua re 'rã opu'ã. Opa rupi oiko 'rã karuai ha'e yvy ryryi. 8 Pova'e nunga ha'e javi ma ikuai axya ypy'i aguã. 9 — Ha'e va'e jave penembojexavai ha'e pendejukaa 'rã. Xerery káuxa pavẽ nda'ija'ei 'rã pendere. 10 Ha'e va'e jave heta 'rã ojeity uka vy jojopy uka ndajoayvuvei vy. 11 Heta 'rã ikuai profeta ramigua rive, heta 'rã ombotavy. 12 Ha'e gui heta-etave heko vai ramo pavẽ rai ojepe'a 'rã porayvua gui. 13 Ha'e rã opa peve oĩ atã va'e ma oo jepe 'rã. 14 Nhanderuete po'akaa regua ayvu porã omombe'ua 'rã yvy jave re, ha'e javi regua oikuaa aguã. Ha'e gui mae ma opa ete 'rã. 15 — Ha'e gui henda iky'a e'ỹ va'e py pexa 'rã ojeguarupy nhomokanhyarã oĩ rã, profeta Daniel omombe'u ma voi va'ekue. (Tove ogueroayvu va'e toikuaa.) 16 Ha'e ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re. 17 Ngoo áry oĩ va'e toguejy eme ngopy gui mba'emo oguenoẽ aguã, 18 ha'e mba'ety rupi ikuai va'e tojevy eme guive oparito ogueraa aguã. 19 Ha'e va'e ára nda'evei 'rã imemby ryru'i ha'e imemby kambu va'e pe. 20 Pejerure ke yro'y py e'ỹ penha aguã, neĩ sábado ára py voi, 21 mba'eta ha'e va'e ára py ma ojexavaia ete 'rã. Jypy'i guive aỹ peve ndoikoi teri ha'e ramigua ete, neĩ ndoikovei ma 'rã guive ha'e rami. 22 Ha'e va'e ára Nhanderuete nomomba voi va'e rire avave rei ndoo jepei 'rãgue. Va'eri ojeupe guarã oiporavo va'ekue re oma'ẽ vy omomba voi 'rã. 23 — Ha'e gui amongue pẽvy aipoe'i 'rã: “Ma'ẽ, apy ma Cristo”, e'ỹ vy “Pee py ma hiny”, he'i ramo perovia eme, 24 mba'eta oiko 'rãe Cristo ramigua ha'e profeta ramigua rive. Ha'e kuery voi ojapo 'rã hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã oiporavo pyre kuery voi ombotavy aguã teĩ, ha'eve va'e rire. 25 Peiko kuaa pota ke, xee romonheangu ma voi. 26 Ha'e nunga rupi xapy'a rei pẽvy “Tekoa e'ỹa py Cristo oĩ”, 'ea ramo tapeo eme. Xapy'a rei “Pee oopy ma hiny”, 'ea ramo perovia eme. 27 Mba'eta overa va'e minha kuaray oua katy gui oẽ vy oikea peve ojekuaa va'e rami avi ojekuaa 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ou rã. 28 Mamo rã te'õgue ituia py xapirẽ onhemboaty 'rã okuapy. 29 — Ha'e va'e ára ojexavaia rire'ive kuaray pytũmba 'rã, jaxy voi naendyvei 'rã. Jaxy-tata ho'apa 'rã yva gui, ha'e yva re ipo'akakueve ikuai va'e voi oitypaa 'rã. 30 Ha'e gui yva re ojekuaa 'rã hexa pyrã Ava ra'y ojeapo va'ekue guigua. Ha'e ramo ha'e javi regua yvy re ikuai va'e ojae'o 'rã okuapy oexa vy Ava ra'y ojeapo va'ekue yva gui ou rã arai rupi, opo'aka ha'e guexakãmba reve. 31 Ha'e vy mimby guaxu onhe'ẽ atã reve omondouka 'rã guembiguai anjo kuery. Ha'e kuery omboatypa 'rã heruvy hembiporavo kuery irundy henda yvytu oipejua gui, yva guy jovaive gui. 32 — Peikuaa pota ke figo'y re mba'emo ambojoja vy amombe'u rã. Mba'eta hakã ipyaupa ha'e hogue hokypa rã pexa vy peikuaa 'rã ára pyau ovaẽ rai'i maa. 33 Ha'e rami ae avi peẽ kuery voi xeayvuague ha'e javi oiko rã pexa vy peikuaa 'rã xe'ára ovaẽ rai'i maa, okẽ py ae. 34 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Aỹgua kuery opa e'ỹ re ha'e nunga ha'e javi oiko 'rã. 35 Opa 'rã yva ha'e yvy. Ha'e rã xeayvuague ma ndoaxa rivei 'rã. 36 — Ha'e rami teĩ ha'e va'e ára ha'e hora raka'e paa avave rei ndoikuaai, neĩ anjo kuery yva pygua, neĩ xee Ta'y voi ndaikuaai. Xeru anho'i oikuaa. 37 Ava ra'y ojeapo va'ekue oua ára ma Noé oiko jave py oikoague rami avi 'rã oiko. 38 Mba'eta yy ou e'ỹa ja okarua ha'e oy'ua okuapy, omendaa ha'e nhomomendaa guive, kanoã py Noé oikea ára peve. 39 Noexa'ãi rei okuapy raka'e, yy ou vy ogueroxyrypa heravya ára peve. Ava ra'y ojeapo va'ekue ou jave voi ha'ekue rami ae 'rã oiko. 40 Ha'e va'e jave py mokoĩ 'rã ikuai mba'ety py. Peteĩ heraa 'rã, ha'e rã amboae ma oejaa 'rã. 41 Mokoĩ kunhague omba'eapo 'rã omongu'ia py. Peteĩ heraa 'rã, ha'e rã amboae ma oejaa 'rã. 42 Ha'e nunga rupi peiko kuaa pota, mba'eta ndapeikuaai mba'e ára pa pende-Senhor ou 'rãa. 43 Peikuaa pota ke pova'e nunga re: Hoo va'e ma mba'e hora pa imonda va'e ovaẽ 'rãa oikuaa va'e rire oikuaa pota 'rãgue ngopy gui ogueraa ukapa e'ỹ aguã. 44 Ha'e nunga rupi peẽ voi peiko kuaa pota, mba'eta napexa'ãi rei jave Ava ra'y ojeapo va'ekue ou 'rã. 45 — Ha'e gui mava'e nda'u peiko tembiguai ojeroviapy ha'e joe opena kuaa va'e? Ha'e ramigua ma ipatõ omoĩ 'rã oirũ kuery okaru aguã hora py omongaru aguã. 46 Ovy'a ete 'rã tembiguai ipatõ ou rã ha'e rami ojapo va'e. 47 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ha'e va'e pe opena uka 'rã opa mba'e oguereko va'e re. 48 Ha'e rã xapy'a rei ha'e va'e tembiguai heko vai vy ojeupe ae “Xepatõ ndou voi 'rã teve”, he'i 'rã. 49 Ha'e rami vy oinupãmba 'rã oirũ kuery. Ha'e rã oka'u va'e kuery reve ma okaru ha'e oy'u 'rã. 50 Ha'e rami vy tembiguai noexa'ãi reia ára ha'e ndoikuaai reia hora 'rã ipatõ ou. 51 Ha'e rami rire ombopaga vy oguereko axy 'rã heko porã merami rive va'e kuery reve. Ha'e ramo ojae'o ha'e opa marã 'rã onhendu. 1 — Ha'e va'e jave yva pygua po'akaa py oiko 'rã dez kunhataĩgue guataendy ogueraa vy omenda va'e ovaexĩ aguã oje'oi va'e rami avi. 2 Ha'e kuery regua peteĩ nhiruĩ hi'arandu e'ỹ va'e, ha'e rã peteĩ nhiruĩ ma hi'arandu va'e. 3 Hi'arandu e'ỹ va'e kuery ma guataendy ogueraa, ha'e rã tykue ma ndogueraai. 4 Ha'e rã hi'arandu va'e kuery ma tataendy reve tykue avi ogueraa hyru py. 5 Ha'e gui ma omenda va'erã ndou voi ramo kunhataĩgue hopeyipa. Ha'e vy okepa. 6 — Pytũ mbyte jave onhendu peteĩ ojapukai va'e: “Ou ma oiny omenda va'erã. Peẽ ke peovaexĩ”, he'i va'e. 7 Ha'e ramo kunhataĩgue ha'e javive opu'ã vy omoatyrõ guataendy. 8 Ha'e ramo hi'arandu e'ỹ va'e kuery aipoe'i oirũ kuery hi'arandu va'e pe: “Pemboja'o na orevy penderataendy rykue, mba'eta orerataendy ma ogue ta ma”, he'i okuapy. 9 — Ha'e ramo hi'arandu va'e kuery ombovai: “Nda'evei teve, orevy oata e'ỹ aguã, ha'e pẽvy voi. Tapeo ivendeaty py pejogua aguã”, he'i. 10 Ha'e gui ha'e kuery ojogua aguã oje'oi jave ovaẽ ma omenda va'erã. Ha'e ramo ngarua py oiko katu va'ekue oike oje'oivy hupive. Ha'e gui okẽ ombotya. 11 — Are ma jave kunhataĩgue hi'arandu e'ỹ va'e ovaẽ vy ojapukai: “Senhor, Senhor, eipe'a ke okẽ orevy”, he'i okuapy. 12 — Ha'e ramo ombovai: “Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ ma xee aikuaa va'e'ỹ”, he'i. 13 Ha'e nunga rupi peiko kuaa pota, mba'eta ndapeikuaai ára, neĩ hora. 14 — Ha'e nunga oiko 'rã peteĩ ava oyvy gui oo ta ma vy guembiguai kuery oenoĩ va'e rami avi. Ha'e va'e ma guembiguai kuery pe oiporuka mba'emo oguereko va'e. 15 Ha'e vy jypygua pe ome'ẽ peteĩ nhiruĩ poyikue prata guigua, amboae pe ma mokoĩ, ha'e rã opa vygua pe ma peteĩ'i poyikue ome'ẽ. Peteĩ-teĩ oiporu kuaa-a rami ome'ẽ. Ha'e gui mae ma oo. 16 — Peteĩ nhiruĩ poyikue jopyare oo voi mba'emo ojogua aguã. Ha'e vy teĩ nhiruĩ mboae ju onganave. 17 Ha'e rami ae mokoĩ poyikue jopyare voi mokoĩ ju ongana. 18 Ha'e rã peteĩ'i jopyare ma oo vy ojo'o yvy, ha'e ojaty opatõ peráta. 19 — Yma ete ma rire tembiguai kuery patõ ojevy. Ha'e vy oikuaa pota ha'e kuery ojapoague re. 20 Ha'e ramo teĩ nhiruĩ poyikue jopyare ou vy teĩ nhiruĩ mboae ju ogueru. Ha'e vy aipoe'i: “Senhor, xevy pe reiporuka va'ekue peteĩ nhiruĩ poyikue prata guigua. Koo, aru peteĩ nhiruĩ mboae ju angana va'ekue.” 21 — Ixupe ipatõ aipoe'i: “Ha'evea rami, tembiguai porã ha'e ojeroviapy reiko va'e. Mbovy'i va'e re repena kuaa rire romoĩ 'rã heta va'e re ju repena aguã. Eike ke xee nepatõ reve javy'a aguã py”, he'i. 22 — Ha'e gui mokoĩ poyikue jopyare ou vy aipoe'i: “Senhor, mokoĩ poyikue xevy reiporuka. Apy mokoĩ ju aru angana va'ekue.” 23 — Ixupe ipatõ aipoe'i: “Ha'evea rami, tembiguai porã ha'e ojeroviapy reiko va'e. Mbovy'i re repena kuaa rire romoĩ 'rã heta va'e re ju repena aguã. Eike ke xee nepatõ reve javy'a aguã py”, he'i. 24 — Opa vygua ovaẽ peteĩ'i poyikue jopyare. Ha'e vy aipoe'i: “Senhor, xee aikuaa rã ndee porayvu va'e'ỹ. Mba'eta renhotỹague gui e'ỹ 'rã remono'õ, ha'e remoaĩague gui e'ỹ 'rã remoa'yĩgue, xee aikuaa rã. 25 Ha'e rami vy akyje vy peráta reiporuka va'ekue anhomi karamboae yvy guy py. Koo, aru ju nemba'e peráta”, he'i. 26 — Ha'e rami rã ipatõ ombovai: “Tembiguai porã e'ỹ ha'e inhate'ỹ va'e, reikuaa va'e ri ty'y anhotỹague gui e'ỹ amono'õa ha'e amoaĩague gui e'ỹ amoa'yĩgue? 27 Ha'e rami vy xeperáta reiporu uka va'e rire peráta porua kuery pe, xee ajevy vy hetave ju ajopy aguã.” 28 Ha'e gui amboae kuery pe ju aipoe'i: “Peipe'a ixugui prata guigua, ha'e dez oguereko va'e pe ju peme'ẽ. 29 Mba'eta mba'emo oguereko va'e pe ome'ẽave 'rã, oguereko retave aguã. Ha'e rã oguereko e'ỹ va'e gui ma oguereko'i va'e voi oipe'aa 'rã. 30 Ha'e gui tembiguai ovare'ỹ va'e ma pemombo oka py, pytũa py. Ha'e py ma ojae'opaa vy opa marã 'rã onhendu okuapy.” 31 — Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ou 'rã guexakã ha'e anjo kuery ha'e javive reve. Ha'e rami vy guexakãa py oguapy 'rã oiny tenda openaaty áry. 32 Ha'e gui henonde omboatypaa 'rã yvy regua kuery ha'e javi. Ha'e ramo peteĩ-teĩ omboja'o 'rã joa gui, vexa'i re opena va'e kavara mbyte gui guymba kuery omboja'oa rami avi. 33 Mba'eta omoĩ 'rã vexa'i kuery oaxu e'ỹa re, ha'e rã kavara kuery ma oaxua re 'rã omoĩ. 34 Ha'e gui oaxu e'ỹa re ikuai va'e pe huvixave aipoe'i 'rã: “Xeru penembovy'a va'e, peju ke. Peike ke ipo'akaa py yvy itui ypy'i guive pendevy oguereko katu va'ekue pejopy aguã. 35 Mba'eta akaruxe ramo peme'ẽ ha'u va'erã. Xey'uvei ramo peme'ẽ ay'u aguã. Peẽa rupigua e'ỹ aiko ramo xemovaẽ. 36 Ndaxeaovei ramo xemonhemonde. Xemba'eaxy rã xepou. Nhuã py xembotya rã peju xerexa aguã”, he'i. 37 — Ha'e ramo heko porã va'e kuery oporandu 'rã: “Senhor, araka'e tu rekaruxe rã roexa vy rome'ẽ re'u va'erã, ha'e ndey'uvei rã roexa vy rome'ẽ rey'u aguã? 38 Araka'e tu orea rupigua e'ỹ reiko rã roexa vy romovaẽ, ha'e nandeaovei rã romonhemonde? 39 Araka'e tu nemba'eaxy, e'ỹ vy nhuã py reĩ rã roexa vy roo roipou?” he'i okuapy. 40 — Ha'e ramo huvixa ombovai vy aipoe'i 'rã ha'e kuery pe: “Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Kova'e xe-irmão kuery yvyĩgueve'i va'e pe ha'e nunga pejapo nhavõ xevy pe avi pejapo”, he'i. 41 — Ha'e gui oaxua re ikuai va'e pe ju huvixa ijayvu vy aipoe'i 'rã: “Ayvu vaipy pendekuai va'e, pejepe'a ke xea gui. Tapeo tata ogue e'ỹ va'e anha ha'e hembiguai kuery pe oguereko katu pyre katy. 42 Mba'eta akaruxe teĩ napeme'ẽi ha'u va'erã. Xey'uvei teĩ napeme'ẽi ay'u aguã. 43 Peẽa rupigua e'ỹ aiko ramo naxemovaẽi. Ndaxeaovei teĩ naxemonhemondei. Xemba'eaxy, ha'e nhuã py aĩ ramo ndapeoi xerexa aguã”, he'i. 44 — Ha'e ramo ha'e kuery oporandu 'rã ixupe: “Senhor, araka'e tu rekaruxe rã roexa, e'ỹ vy ndey'uvei rã, orea rupigua e'ỹ reiko, e'ỹ vy nandeaovei rã, nemba'eaxy, ha'e e'ỹ vy nhuã py reĩ rã roexa teĩ noroipytyvõi?” 45 — Ha'e ramo ombovai 'rã: “Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Kova'e kuery yvyĩgueve'i ikuai va'e pe ha'e nunga ndapejapoi nhavõ, xevy pe avi ndapejapoi”, he'i. 46 Ha'e gui ha'e va'e kuery oo 'rã ikuai axy riae aguã katy. Ha'e rã heko porã va'e kuery ma tekove marã e'ỹ katy 'rã oo. 1 Ha'e nunga re Jesus nhombo'epa vy aipoe'i guemimbo'e kuery pe: 2 — Mokoĩ araa py oiko 'rã ngaru Páscoa regua, peikuaa. Ha'e gui Ava ra'y ojeapo va'ekue omboaxaa 'rã kuruxu re omoĩa aguã — he'i. 3 Ha'e gui ma sacerdote yvatekueve va'e ha'e heta va'e mongetaaty kuery nhomboaty okuapy sacerdote yvateve va'e Caifás hery va'e ro py. 4 Ha'e py jogueroayvu Jesus ojopy nhemi vy ojuka aguã re. 5 Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Ngaru oiko jave ma nda'evei, heta va'e kuery opu'ãmba e'ỹ aguã. 6 Ha'e gui Betânia tetã py Simão lepra oguereko va'ekue ro py Jesus oĩ jave 7 hexe onhemboja peteĩ kunha. Peteĩ hyru ogueru ita xiĩ va'e guigua, heakuã porã va'e hepyve va'e tynyẽ va'e. Ha'e va'e ma mesa py Jesus oĩ jave onhoẽ inhakã re. 8 Ha'e nunga hemimbo'e kuery oexa vy ndojou porãi. Ha'e vy joupe-upe aipoe'i: — Mba'erã tu guĩ rami ojavyky rei? 9 Mba'eta peva'e heakuã porã va'e ma heta peráta re ovende va'e rire, iporiaukue'i pe ome'ẽ aguã — he'i. 10 Ha'e rami ijayvua Jesus oikuaa vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Mba'e re tu pendeayvu rei kova'e kunha va'e re? Mba'eta mba'emo porã ete ojapo xevy. 11 Ha'e rami avi iporiaukue'i ikuai riae 'rã pendereve. Ha'e rã xee ma ndaxerexa riaei 'rã. 12 Kova'e kunha ma xerete re heakuã porã va'e onhoẽ xenhono porãa rã guarã. 13 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Mamo rã yvy jave re kova'e ayvu porã omombe'ua py omombe'ua avi 'rã kunha va'e ojapo va'ekue, hexe ima'endu'aa vy. 14 Ha'e gui hemimbo'e kuery doze ikuai va'e regua Judas Iscariotes hery va'e oo sacerdote yvatekueve va'e ikuaia py. Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: 15 — Mba'e tu peme'ẽ ta xevy, pendepo py amboaxa aguã? — he'i ramo ixupe opaga trinta hatã'i va'e prata guigua. 16 Ha'e va'e ára guive oikuaa pota oikovy ha'eve jave ojopy uka aguã re. 17 Ngaru mbojape imbovua revegua e'ỹ ijypya ára ma hemimbo'e kuery ou Jesus-a py. Ha'e vy oporandu okuapy: — Mamo tu reipota roguereko katu Páscoa ára py jakaru aguã? 18 Ombovai: — Tapeo ha'vy tetã py peteĩ ava oĩa py. Ixupe aipopeje: “Orembo'ea aipoe'i uka kuri: ‘Xe'ára ovaẽ rai'i ma. Páscoa ára py rokaru 'rã ndero py xeremimbo'e kuery reve’, he'i uka”, peje. 19 Ha'e ramo Jesus ijayvuague rami ha'e kuery ojapo vy oguereko katu Páscoa py okaru okuapy aguã. 20 Ka'aru'i ma jave doze guemimbo'e kuery reve ikuai mesa py. 21 Okaru okuapy jave Jesus aipoe'i: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery regua peteĩ va'e xejopy uka nhemi 'rã — he'i. 22 Ha'e ramo ha'e kuery iporiaupa vy omboypy peteĩ-teĩ ixupe oporandu aguã: — Senhor, xee teve? 23 Ombovai: — Xereve hy'a py opo'ẽ va'e ae 'rã xejopy uka nhemi. 24 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ma hekorã ipara oĩa rami ae 'rã oo. Ha'e rã ijopy uka nhemiare pe ma nda'evei ete 'rã. Ixupe ha'eveve 'rãgue ndoikoi ma voi va'e rire — he'i. 25 Ha'e ramo ijopy uka nhemiarã Judas oporandu: — Xembo'ea, xee teve? Jesus ombovai: — Ndee ae aipo're — he'i. 26 Okaru okuapy jave Jesus ojopy peteĩ mbojape. Nhanderuete oguerovy'a ma vy oipe'ã-pe'ã'i, ha'e guemimbo'e kuery pe ome'ẽ vy aipoe'i: — Pejopy, pe'u. Kova'e ma xerete — he'i. 27 Ha'e rire karo ju ojopy. Oguerovy'a ma vy ombojoja guemimbo'e kuery pe. Ha'e vy aipoe'i: — Pey'u ha'e javive. 28 Mba'eta kova'e ma xereve guarã [ipyau va'e] ajapo va'e regua, heta re vy xeruguy amoẽ uka ta va'e rupi ojejavyague omboguepaa aguã. 29 Aipoa'e pẽvy: Aỹ gui ma kova'e regua uva rykue xee nday'uvei ranhe 'rã, peẽ kuery reve Xeru po'akaa py ipyau va'e ju ay'u e'ỹa ja — he'i. 30 Ha'e gui peteĩ mboraei oporaei rire oje'oi Oliveiras yvyty katy. 31 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Kova'e pytũ ma peẽ kuery ha'e javive pejeity ukapa 'rã xekáuxa. Mba'eta ipara oiny: “Ajuka uka 'rã vexa'i re opena va'e. Ha'e ramo vexa'i kuery oaĩmba 'rã”, he'i va'ekue. 32 Ha'e gui anhemboete ju ma rire penerenonde xee aa 'rã Galiléia katy — he'i. 33 Pedro aipoe'i ixupe: — Ndekáuxa ha'e javive ojeity ukapa teĩ xee any 'rã. 34 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e ndevy: Kova'e pyavyve uru ojapukai e'ỹ mbove, mboapykue renhemombe'u 'rã xekuaa e'ỹ va'e rami. 35 Pedro aipoe'i: — Ndereve xejukaa 'rã teĩ ae ma peteĩve henda py ndaxeayvui 'rã roikuaa e'ỹa rami — he'i. Hemimbo'e kuery ha'e javive ha'e rami meme ijayvu. 36 Ha'e rire'ive Jesus oo guemimbo'e kuery reve peteĩ henda Getsêmani 'epy va'e py. Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Peguapy ke apy, pe'i py xee anhembo'e ainya ja — he'i. 37 Ngupive ogueraa Pedro ha'e Zebedeu ra'y kuery mokoĩve. Ha'e vy iporiaua ha'e nda'eveia oendu. 38 Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Xepy'a re aendu nda'evei etea xejuka ta va'e rami. Pepyta apy, peikuaa pota xereve — he'i. 39 Ojepe'ave'i ovy vy ngova omovaẽ yvy re. Onhembo'e vy aipoe'i: — Xeru, ha'eve rã xegui oaxa 'rãgue kova'e karo. Ha'e rami avi xee aipota va'e ma toiko eme, ndee reipota va'e ae toiko — he'i. 40 Ha'e gui guemimbo'e kuerya py ojevy vy oexa rã okepa ra'e. Ha'e ramo aipoe'i Pedro pe: — Neĩ peteĩ hora voi teve nda'evei xereve peikuaa pota aguã? 41 Peikuaa pota, ha'e penhembo'e pendereko a'ãa py pejeity ukapa e'ỹ aguã. Penenhe'ẽ ma anhetẽ ikyre'ỹ, ha'e rã pendero'o re ma penekangy — he'i. 42 Ha'e gui ojepe'a ju. Onhembo'e jevy vy aipoe'i: — Xeru, kova'e karo gui ay'u e'ỹ re oaxa aguã nda'evei ri ramo toiko ndee reipota va'e — he'i. 43 Ha'e gui ojevy vy oexa rã okepa ju ra'e, hopeyi vaipa vy. 44 Ha'e gui oejapa ju vy mboapykuea ma oo onhembo'e. Ha'ekue'i rupi ae ju ijayvu. 45 Ha'e vy guemimbo'e kuerya py ojevy vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Pekepa teri va'e ty'y pejupy? Ovaẽ ma hora heko vai va'e kuery po py Ava ra'y ojeapo va'ekue omboaxaa aguã. 46 Pepu'ã, jaje'oi. Pee ma ou oiny xejopy ukaarã. 47 Jesus ijayvu teri jave ovaẽ ma ouvy hemimbo'e kuery doze va'e regua Judas. Hexeve heta ete ou kyxe ha'e yvyra revegua, sacerdote yvatekueve va'e ha'e heta va'e mongetaaty kuerya gui. 48 Mba'eta ha'e kuery pe ijopy uka nhemia aipoe'i va'ekue: “Hova py ayvu va'e ae 'rã pejopy”, he'i va'ekue. 49 Ha'e gui ma Jesus re onhemboja ouvy vy aipoe'i: — Xembo'ea, ha'eve vai pa? — he'i vyve oayvu hova py. 50 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Xeirũ, mba'e re tu reju? — he'i. Ha'e ramove ha'e kuery oupa vy Jesus re opoko, ojopy okuapy. 51 Ha'e jave Jesus revegua kuery va'e regua peteĩ oekyi xapy'a kyxe. Omboguai sacerdote yvateve va'e rembiguai nambi rupi, ha'e vy omboi. 52 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Emboyru ke ndekyxe, mba'eta kyxe oiporu va'ekue ma kyxe py ae ju 'rã omano. 53 Ndereikuaai ri ty'y xepo'akaa Xeru pe ajerure ramo aỹ'i ma voi doze aty anjo kuery ombou aguã? 54 Ha'e rami avi namigua ajapo va'e rire mba'exa tu ojeupity 'rãgue ipara re xerekorã oĩa? — he'i. 55 Ha'e gui ma heta va'e kuery pe ju Jesus aipoe'i: — Peẽ kuery kyxe ha'e yvyra reve ri ty'y peju jojuka rive va'ety rami xejopy aguã? Ko'ẽ nhavõ templo py [peẽ kuery pendekuaia rupi] aiko vy xee anhombo'e teĩ ndaxejopyi va'ekue. 56 Ha'e rami avi guĩ nunga oiko profeta kuery ombopara va'ekue ha'e javi ojeupitypa aguã — he'i. Ha'e ramo hemimbo'e kuery ha'e javive oeja onhamba vy. 57 Ha'e gui Jesus jopyare kuery ogueraa sacerdote yvateve va'e Caifás ro py. Ha'e py ma ijaty ma kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e nhomboayvu va'ety kuery. 58 Ha'e rã Pedro ma hakykue mombyry'i rupi oo sacerdote roka peve. Ha'e py ovaẽ vy oguapy oiny tembiguai kuery mbyte, opa peve oexa aguã. 59 Ha'e gui sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomongeta va'ety kuery Jesus ojuka ukaxe vy ojouxe okuapy hekokue ramigua mombe'uarã. 60 Ha'e rami teĩ ndojoui, mbovy e'ỹ hekokue ramigua mombe'uarã ikuai va'eri. Ha'e gui are rire mokoĩ ava ou vy aipoe'i: 61 — Peva'e ma aipoe'i: “Xepo'aka Nhanderuete pegua templo ambovaipa aguã, ha'e gui mboapy araa py ajapo ju aguã guive”, he'i va'ekue. 62 Ha'e gui sacerdote yvateve va'e opu'ã vy oporandu Jesus pe: — Nerembovai va'e ty'y po rami ndere ijayvu va'e? 63 Ha'e rami teĩ Jesus okyrirĩ. Ha'e gui sacerdote yvateve va'e aipoe'i ixupe: — Xee aipoa'e ndevy Nhanderuete oikove va'e rery rupi: Emombe'u orevy ndee pa Cristo Nhanderuete Ra'y reikoa — he'i. 64 Jesus ombovai: — Ndee ae ri tu aipo're. Ha'e gui xee amombe'u porãve ta pẽvy: Aỹ gui ma pexa 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue Ipo'akapa va'e oiporu kuaa regua re oguapy oiny rã, ha'e yva gui arai rupi ou ramo guive — he'i. 65 Ha'e ramo sacerdote yvateve va'e oao omondoro vy aipoe'i: — Ijayvu vai rima! Mba'erã tu jaipotave hekokue mombe'uarã? Pendu ae ma ange'i ijayvu vai rã. 66 Mba'exa tu peikuaa? Ha'e kuery ombovai: — Jajuka aguã rami ijayvu — he'i okuapy. 67 Ha'e ramo amongue onyvõ hova re, oungapa guive. Amboae kuery ma oipete vy aipoe'i: 68 — Cristo, emombe'u ke orevy, mava'e ete pa nembota ra'e? 69 Ha'e ramia ja Pedro oguapy oiny oka py. Ha'e gui hexe peteĩ kunha'i omongakuaapy onhemboja vy aipoe'i ixupe: — Ndee voi teve Galiléia pygua Jesus reve reiko va'ety. 70 Ha'e rã Pedro ma ha'e javive oendua py onhenhomi. Ha'e vy aipoe'i: — Xee ndaikuaai rima mba'e nunga re pa ndeayvua — he'i. 71 Ha'e gui oka katy oẽ ovy rã amboae kunha'i omongakuaapy ju oexa. Ha'e va'e ma aipoe'i ha'e py ikuai va'e pe: — Peva'e ma oiko avi kuri Nazaré pygua Jesus reve. 72 Ha'e rã Pedro oendu vy oura reve onhenhomi ju: — Xee tu rima ha'e va'e ava — he'i. 73 Ha'e rireve'i ha'e py ikuai va'e onhemboja vy aipoe'i Pedro pe: — Anhetẽ ndee voi ha'e kuery regua reiko, mba'eta ha'e kuery rami ae ndeayvu va'e. 74 Ha'e ramo ijayvu vaikue ha'e oura reve aipoe'i: — Xee tu ndaikuaai ha'e va'e ava! — he'i. Ha'e ramove uru ojapukai nhendu. 75 Ha'e ramo Pedro ima'endu'a Jesus ixupe aipoe'iague re: “Kuri uru ojapukai e'ỹ mbove ndee mboapykue 'rã renhemombe'u xekuaa e'ỹ va'e rami”, he'iague re. Ha'e rami vy ojepe'a vy ojae'o vaipa. 1 Ko'ẽgue aje'ive reve sacerdote yvatekueve va'e ha'e heta va'e mongetaaty kuery ha'e javi jogueroayvu okuapy Jesus ojuka uka aguã re. 2 Ha'e rami vy oipokua vy ogueraa uka, huvixa Pilatos pe ju omboaxa. 3 Ha'e gui ijopy uka nhemiare Judas ma Jesus ojuka ta ma okuapy rã oexa vy onhemboaxy. Ha'e vy trinta hatã'i va'e prata guigua ome'ẽ ju sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomongeta va'ety kuery pe. Ha'e vy aipoe'i: 4 — Ojejavy e'ỹ va'e ruguy amoẽ ukaa py xee ajejavy — he'i. Ha'e kuery ombovai: — Mba'e tu ore roguereko guĩ nunga reve? Ndereve ae topyta — he'i okuapy. 5 Ha'e ramo Judas ma templo ropy katy hatã'i va'e omombopa vy ojepe'a. Oo vy ojejyryvipy. 6 Ha'e gui hatã'i va'e ma sacerdote yvatekueve va'e omono'õ vy aipoe'i: — Nda'evei ome'ẽmby ryru py nhamoĩ aguã, mba'eta tuguy repykue — he'i. 7 Ha'e gui jogueroayvuve rire ojogua peteĩ yvy nhae'ũ re omba'eapo va'ety gui, amboae regua omano ramo onhono porãa aguã. 8 Ha'e rami vy ha'e va'e yvy aỹ peve hery Yvy-Tuguy. 9 Ha'e rami oiko vy ojeupity profeta Jeremias pe aipoe'i ukaague: “Trinta hatã'i va'e prata guigua hepyrã Israel kuery regua oikuaa va'ekue ogueraa vy. 10 Ha'e vy opaga nhae'ũ re omba'eapo va'ety yvy re. Ha'e rami ae Senhor aipoe'i uka xevy”, he'iague. 11 Huvixave renonde Jesus hi'aĩ ramo oporandu vy aipoe'i: — Ndee ma nhi'ã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipo're — he'i. 12 Ha'e gui sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomongeta va'ety kuery hexe ijayvu rei ramo mba'eve nde'i. 13 Ha'e ramo Pilatos oporandu ixupe: — Nerendui ri ty'y mbovy e'ỹ ndere ijayvua rã? 14 Ha'e rami teĩ Jesus neĩ peteĩ ayvu py nombovai. Ha'e ramo huvixave onhemondyi vaipa. 15 Ngaru oikoa ára nhavõ huvixa opoi jepi 'rã peteĩ nhuã py oĩ va'e, heta va'e kuery oipota va'e rei. 16 Ha'e va'e jave py ma peteĩ oĩ nhuã py pavẽ oikuaa va'ety Barrabás hery va'e. 17 Ha'e gui heta va'e kuery ijatypa rã Pilatos oporandu ha'e kuery pe: — Mava'e tu peipota apoi pẽvy: Barrabás tyrã pa Jesus, Cristo hery va'e? — he'i, 18 mba'eta oikuaa ha'e kuery ija'e e'ỹ vy rive ipo py omboaxaague. 19 Ha'e gui nhomboayvuaty py huvixa oĩ jave ta'yxy aipoe'i uka ixupe: — Mba'eve ejapo eme peva'e ava heko porã va'e re, mba'eta ange ajexavai vaipa ra'u ikáuxa — he'i. 20 Ha'e rami teĩ sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomongeta va'ety kuery ombo'e heta va'e kuery Barrabás re ojerure okuapy aguã, ha'e rã ojuka uka aguã Jesus. 21 Teĩgue ju ha'e kuery pe huvixave oporandu: — Mava'e tu mokoĩve gui peipota apoi? Ha'e kuery ombovai: — Barrabás — he'i okuapy. 22 Pilatos oporanduve ju ha'e kuery pe: — Mba'e 'rã tu ha'vy ajapo Jesus, Cristo hery va'e re? — Emoĩ kuruxu re! — he'i pavẽ. 23 — Mba'e nunga py tu ojapo vai raka'e? — he'i Pilatos oporandu vy. Ha'e rã ojapukaive tema: — Emoĩ kuruxu re! — he'i okuapy. 24 Pilatos mba'eve rei ndojapo kuaa reguai vy, ha'e pavẽ nda'eveive oje'oivy rã oexa vy ogueru ruka yy, ha'e vy heta va'e kuery oexaa py ojepoei. Ha'e vy aipoe'i: — Xee ma mba'eve ndarekoi kova'e [heko porã va'e] ruguy pemoẽ ukaxea reve. Pendereve ae topyta ha'e nunga! 25 Ha'e ramo heta va'e kuery aipoe'i: — Orere ae toĩ huguy romoẽ ukaague re ropaga aguã, orera'y kuery re guive — he'i. 26 Ha'e rami rã Pilatos ha'e kuery ayvu oendu vy opoi Barrabás. Ha'e rã Jesus ma oinupã ukapa rire omboaxa kuruxu re omoĩa aguã. 27 Ha'e rire'ive huvixavea pegua xondaro kuery ma opy Jesus ogueroike vy omboaty xondaro kuery ha'e javi. 28 Ijao omboipa vy omonhemonde peteĩ ao pytã va'e py, 29 ha'e juu gui peteĩ coroa ramigua ojapo vy omoĩ inhakã re, ha'e ipo oiporu kuaa regua re peteĩ takua ojopy uka. Ha'e vy henonde guenapy'ã re oĩ vy ojojai rei reve aipoe'i: — Iporã ete judeu kuery pegua huvixave! — he'i okuapy. 30 Ha'e gui hexe onyvõ reve takua ojopy vy oinupã inhakã rupi. 31 Ha'e gui ojojai reipa rire ao omboi vy ijao ae py ju omonhemonde. Ha'e gui ma ogueraa kuruxu re omoĩ aguã katy. 32 Ha'e kuery oje'oi vy ovaexĩ peteĩ Cirene pygua Simão hery va'e. Ha'e va'e pe ogueraa uka okuapy kuruxu. 33 Ha'e gui ovaẽ peteĩ henda Gólgota “Akãgue renda” 'epy va'e py. 34 Ha'e vy ixupe ome'ẽ vinho iro va'e re omoirũ va'ekue. Ha'e rami teĩ oa'anga vy ndoy'uxei. 35 Kuruxu re omoĩ rire oexa okuapy xorte ijao jomeme omboja'o aguã. 36 Ha'e gui oguapypa ha'e py oarõ vy. 37 Inhakã a'iry oupi imoiny ipara va'e hexe ijayvua: “Kova'e ma Jesus, judeu kuery pegua huvixave” he'ia. 38 Kuruxu mboae re hexeve omoĩ avi mokoĩ imonda va'e: ijaxu e'ỹa re peteĩ omoĩ, ha'e rã amboae ma ijaxua re. 39 Ha'e rupi oaxa ovy va'e ijayvu vai oje'oivy hexe. Oakã ombovava reve aipoe'i: 40 — Ndee ma templo rembovaipa rire mboapy araa pyve ju rejapo 'rã va'ekue, ejereraa jepe ha'vy ndee ae, Nhanderuete Ra'y ri vy. Eguejy kuruxu gui — he'i oje'oivy. 41 Ha'e rami ae avi sacerdote yvatekueve va'e, kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e nhomongeta va'ety kuery ojojai rei vy aipoe'i: 42 — Amboae kuery ogueraa jepe va'eri ha'e ae ndojereraa jepe kuaai. Israel kuery pegua huvixave ri oiko vy toguejy kuruxu gui. Ha'e ramo jajerovia 'rã hexe. 43 Nhanderuete re ojerovia rire tou ha'vy togueraa jepe, anhetẽ ri oayvu vy. Mba'eta “Xee ma Nhanderuete Ra'y” he'i. 44 Imonda va'e kuery hexeve kuruxu re omoĩ mbyre voi ojojai rei. 45 Kuaray mbyte jave pytũmba yvy jave re, kuaray ojero'a puku peve. 46 Ha'e gui kuaray ojero'a jave Jesus ojapukai atã reve aipoe'i: — Eli, Eli, lamá sabactâni — he'i, “Xeru, Xeru, mba'e re tu xereja?” he'ia. 47 Ha'e py ikuai va'e regua oendu vy aipoe'i: — Elias rima oenoĩ — he'i okuapy. 48 Ha'e ramo ha'e kuery regua peteĩ va'e onha pojava ovy, peteĩ esponja ogueru. Vinagre py omoakỹ, ha'e takua apy re omoĩ vy omovaẽ oy'u aguã. 49 Ha'e rã amboae kuery aipoe'i: — Tove, Elias ou vy ogueraa jepe rã jaexa aguã — he'i. 50 Ha'e gui ma Jesus teĩgue ju ojapukai atã reve omondouka onhe'ẽ. 51 Ha'e ramove henda iky'a e'ỹ va'e ropy ajukue okẽ regua oĩ va'e oxoro mbyte rupi. Yvate gui oxoro yvy peve. Yvy oryryi, ha'e itaova ovopa guive. 52 Ha'e gui yvyra rupa ikuai va'e oipe'aa ramo heta onhemboete ju iky'a e'ỹ va'e oke va'ekue, 53 ha'e vy onhono porãague gui oẽmba. Jesus onhemboete ju rire ha'e kuery voi tetã iky'a e'ỹ va'e py ovaẽ vy heta pe ojexa uka. 54 Ha'e gui ma xondaro ruvixa ha'e oirũ kuery Jesus rarõa ikuai va'e ma yvy oryryi ha'e opa mba'e oiko rã oexa vy okyjepa okuapy. Ha'e vy aipoe'i: — Anhetẽ ae ra'e peva'e ava Nhanderuete Ra'y — he'i. 55 Ha'e py heta avi ikuai kunhague mombyry'i gui oma'ẽ okuapy va'e. Ha'e va'e kuery ma Galiléia guive Jesus rakykue ou vy oipytyvõ va'ekue. 56 Ha'e kuery regua ma Maria Madalena, Tiago ha'e José xy Maria, ha'e gui Zebedeu ra'yxy. 57 Ka'aru'i jave ou peteĩ ava Arimatéia pygua oguerekopa va'e, José hery va'e. Jesus remimbo'e oiko. 58 Ha'e va'e ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue re. Ha'e ramo Pilatos ogueraa uka. 59 Ha'e ramo José ma hetekue ogueraa vy onhovã peteĩ ajukue puku xiĩ porã va'e iky'a e'ỹ va'e py. 60 Ha'e vy onhono porã nguparã itaova re ojo'o uka va'ekue py. Ha'e gui peteĩ ita tuvixa va'e ombojere itakua rokẽ omboty aguã. Ha'e vy oo ju. 61 Ha'e ramia ja onhono porãague rexei oguapy okuapy Maria Madalena ha'e Maria mboae. 62 Ko'ẽgue mba'emo oguereko katupaa ára rire ma sacerdote yvatekueve va'e ha'e fariseu kuery nhomboaty. Ha'e gui Pilatos-a py jogueraa vy 63 aipoe'i okuapy ixupe: — Oreruvixa, orema'endu'a ha'e va'e ijapu va'e oikove teri reve aipoe'iague re: “Mboapy ára rire anhemboete ju 'rã”, he'iague re. 64 Ha'e nunga rupi mboapy ára peve rearõ uka 'rãgue onhono porãague, hemimbo'e kuery ou vy hetekue re imonda e'ỹ aguã, ha'e gui heta va'e kuery pe omanoague gui onhemboete jevyague rami omombe'u e'ỹ aguã. Mba'eta ha'e rami ri ijapu rire jypy guare gui nda'eveive 'rã — he'i okuapy. 65 Pilatos ombovai: — Apy ma xondaro kuery ikuai. Peraa, pearõ uka onhono porãague peikuaa rami — he'i. 66 Ha'e ramo ha'e kuery oje'oi vy oarõ uka onhono porãague. Omboja ita imbotyarã oĩ va'e, ha'e oeja imbokuapy xondaro kuery ha'e py. 1 Sábado oaxa rire semana ijypya ára ko'ẽ rai'i jave ma Maria Madalena ha'e amboae Maria jogueraa itakua re oma'ẽ aguã. 2 Ha'e gui yvy oryryi atã xapy'a, mba'eta peteĩ anjo Senhor-a guigua yva gui oguejy rã. Oguejy vy ombojere ita, ha'e vy oguapy hi'áry. 3 Ha'e va'e ma overa va'e rami ojekuaa, yro'y rami onhemondea xiĩmba va'e. 4 Ha'e rã itakua rarõa kuery okyje vy oryryipa okuapy, omanogue rami ikuai. 5 Ha'e gui kunhague pe anjo aipoe'i: — Pekyje eme, mba'eta aikuaa peẽ kuery kuruxu re omoĩ mbyre Jesus pekaa. 6 Ha'e va'e ma apy noĩvei, onhemboete ju ma aipoe'iague rami vy. Peju pexa onhono porãague. 7 Ha'e gui tapeo pojava, pemombe'u hemimbo'e kuery pe omanoague gui onhemboete jevy maa, ha'e vy penerenonderã oo 'rãa Galiléia katy. Ha'e py ma pexa ju 'rã. Ha'e va'e anho areko pendevy amombe'u va'erã — he'i. 8 Ha'e ramo itakua gui ha'e kuery ojepe'a vy oo pojava. Okyje ha'e ovy'a reve onha jogueravy hemimbo'e kuery pe omombe'u aguã. 9 Ha'e gui ma Jesus ae ovaexĩ ouvy. Ha'e vy aipoe'i: — Tapeiko porã — he'i. Ha'e rã ha'e kuery onhemboja vy oikuavã ipy rupi, omboete. 10 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Pekyjeve eme. Tapeo pemombe'u xe-irmão kuery pe Galiléia katy oje'oi aguã. Ha'e py ma ha'e kuery xererexa 'rã. 11 Ha'e gui kunhague oo ma ramo onhono porãague rarõa kuery regua tetã re oo vy sacerdote yvatekueve va'e pe omombe'u oiko va'ekue ha'e javi. 12 Ha'e ramo nhomongeta va'ety kuery reve ha'e kuery nhomboaty vy heta ome'ẽ peráta xondaro kuery pe. 13 Ha'e vy aipoe'i: — Aipopeje 'rã: “Pyávy roke jave hemimbo'e kuery ou vy imonda hetekue re”, peje 'rã. 14 Ha'e gui xapy'a rei huvixave ha'e nungakue oendu ramo oreayvu 'rã hexeve, pendere mba'eve oiko e'ỹ aguã — he'i okuapy. 15 Ha'e ramo xondaro kuery peráta ogueraa vy aipoe'i ukaague rami ijapu. Ha'e rami rire ha'e nungakue aỹ peve omombe'ua judeu kuery ikuaia rupi. 16 Ha'e rã hemimbo'e kuery onze-ve ma Galiléia katy oje'oi, yvyty Jesus oikuaa uka va'ekue py. 17 Ha'e py ma oexa vy omboete. Ha'e rã amongue ma ndoguerovia porãi. 18 Ha'e kuery re Jesus onhemboja vy aipoe'i: — Opa mba'e py xembopo'akaa yva ha'e yvy re ikuai va'e ha'e javi re. 19 Ha'e nunga rupi tapeo, penhomoingo xeremimbo'erã ha'e javi regua gui. Ha'e vy pemongarai 'rã Tuu, Ta'y ha'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ rery rupi. 20 Pembo'e 'rã pẽvy ajapo uka va'ekue ha'e javi rupi ikuai aguã. Ha'e rã xee ma ko'ẽ nhavõ aiko 'rã peẽ kuery reve, opaa ára peve. 1 Nhanderuete Ra'y Jesus Cristo reko regua ayvu porã ijypya. 2 Profeta Isaías ombopara vy aipoe'iague rami oiko: “Ne'exa, nerenonderã ambou 'rã xerembiguai. Ha'e va'e oguereko katu 'rã nderaperã. 3 Ha'e rami vy tekoa e'ỹa py ijayvu atã 'rã: ‘Pereko katu Senhor raperã, pembo'yvi ou aguã’, he'i 'rã.” 4 Ha'ekue rami ae João Batista ojekuaa raka'e tekoa e'ỹa py. Omombe'u oikovy pavẽ ojeko rerova vy onhemongarai uka aguã, ojejavyague omboguepaa aguã. 5 Ha'e va'e oikoa py jogueru Judéia katy'i ikuai va'e ha'e Jerusalém pygua kuery ha'e javi. Ojejavyague omombe'upa ramo omongarai Jordão yakã py. 6 João ao ma camelo rague guigua, ha'e rã iku'a xã ma ipirekue guigua. Tuku ha'e ei ka'aguy regua ho'u oikovy. 7 João ayvu omombe'u vy aipoe'i: — Xerakykue ou 'rã peteĩ xegui yvateve va'e. Ha'e va'e gui xe'yvyĩve va'e vy nda'evei ajero'a vy ipy regua xã ajora aguã voi. 8 Xee ma romongarai yy py. Ha'e rã ha'e ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve 'rã penemongarai. 9 Ha'e va'e jave Galiléia regua Nazaré tetã gui Jesus ou. Ha'e vy João pe onhemongarai uka Jordão yakã py. 10 Yy gui oẽ vyve oexa yva ojepe'a, ha'e apykaxu'i rami hexe Nhe'ẽ oguejy ouvy rã. 11 Ha'e ramo onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Ndee ma Xera'y roayvu ete ha'e roguerovy'a va'e — he'i va'e. 12 Ha'e rire'ive tekoa e'ỹa katy Nhe'ẽ ogueraa. 13 Ha'e py ma quarenta ára oĩ Satanás oeko a'ã rã. Mymba inharõ va'e mbyte py oĩ teĩ anjo kuery opena. 14 Nhuã py João ombotya ma rire Jesus ojevy ju Galiléia katy, Nhanderuete guigua ayvu porã omombe'u vy. 15 Ha'e vy aipoe'i: — Ára ojeupity ma, namombyryvei ma Nhanderuete po'akaa ojekuaa aguã. Pejeko rerova, ha'e perovia ayvu porã. 16 Galiléia yupa yvýry rupi oiko vy oexa mokoĩ joegua Simão ha'e André. Ha'e kuery ma pira mbo'aa rupi ikuai vy yy py pira mbo'aa omombo okuapy. 17 Ha'e va'e kuery pe Jesus aipoe'i: — Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouarã ju 'rã romoingo — he'i. 18 Ha'e ramove ha'e kuery oejapa vyvoi pira mbo'aa, ha'e oje'oi hupive. 19 Oove'ia py oexa Zebedeu ra'y Tiago ha'e tyvy João, kanoã py pira mbo'aa omoatyrõ okuapy rã. 20 Ha'e vyve oenoĩ. Ha'e rã ha'e kuery ma nguu Zebedeu ha'e hembiguai kuery kanoã py oeja vy oo Jesus rakykue. 21 Ha'e rire ovaẽ Cafarnaum tetã py. Sábado ára py onhembo'eaty oĩ va'e py oo nhombo'e vy. 22 Nhombo'e rã pavẽ oendu vy onhemondyi okuapy, mba'eta opo'akaa rupi ijayvu, kuaxia re nhombo'e va'ety kuery rami e'ỹ. 23 Are'ỹ'i re onhembo'eaty py ou peteĩ ava nhe'ẽ vai onhemondea va'e. Ha'e va'e ma ojapukai atã: 24 — Jesus Nazaré pygua va'e, mba'e tu ndee rereko orereve? Oremokanhy aguã teve reju? Xee ma aikuaa ndee Nhanderuete guigua iky'a e'ỹ va'e reikoa — he'i. 25 Ha'e ramo ixupe Jesus ijayvu atã vy aipoe'i: — Ekyrirĩ, ha'e ejepe'a upe va'e ava gui — he'i. 26 Ha'e ramo nhe'ẽ vai omboryryipa ha'e ojapukai atã reve ojepe'a ixugui. 27 Ikuai va'e kuery ha'e javi onhemondyipa vy oporandu joupe-upe: — Mba'erã 'rã nda'u guĩ ramigua oiko? Mba'emo pyau re nhombo'earã teve? Mba'eta opo'akaa rupi ijayvu rã nhe'ẽ vai voi onhe'ẽ rendu — he'i okuapy. 28 Ha'e rire Galiléia yvy katy ha'e javi rupi onhendu Jesus mba'emo porã ojapoague. 29 Onhembo'eaty gui Jesus oẽ vy Tiago ha'e João reve jogueraa Simão ha'e André ro py. 30 Oo py ma Simão raixo ipire raku oupy. Ha'e ramo Jesus pe omombe'ua imba'eaxya. 31 Ha'e ramo onhemboja vy ipo re ojopy ramove ipire raku oaxa. Ha'e ramo opu'ã vy mba'emo ojapo ha'e kuery pe. 32 Ka'aru kuaray oike ta ma jave Jesus-a py oguerua imba'eaxy va'e ha'e anha gui oiko axy va'e ha'e javi. 33 Tetã pygua kuery ha'e javi onhemboaty avi okẽ py. 34 Ha'e ramo heta omonguera opa marãgua mba'eaxy gui oiko axy va'e, heta avi anha oipe'a omboayvu e'ỹ re, mba'eta ha'e kuery oikuaa mava'e paa. 35 Ko'ẽ rai ramove Jesus opu'ã vy oo peteĩ henda tekoa e'ỹa oĩ va'e katy. Ha'e py ma onhembo'e oiny Nhanderuete pe. 36 Ha'e ramo Simão ma ou oeka vy, hupive ikuai va'e reve. 37 Ojou vy aipoe'i: — Pavẽ rei ndereka. 38 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Amboae henda katy jaa kii rai'i tekoa ikuai va'e ha'e javi rupi, ha'e py voi ayvu amombe'u aguã, mba'eta ha'e rami aguã ae aju — he'i. 39 Ha'e rami vy Galiléia yvy ha'e javi rupi oiko. Ha'e pygua onhembo'eaty ikuai va'e rupi omombe'u ayvu, oipe'a guive anha kuery. 40 Hexe onhemboja ouvy peteĩ lepra revegua. Ha'e vy guenapy'ã re oĩ reve ojerure: — Lepra gui xeky'a'oxe vy xeky'a'o 'rãgue — he'i. 41 Jesus omboaxy vy okuave'ẽ, ha'e hexe opoko vy aipoe'i: — Xee ma roiky'a'oxe ae, ekuera ke — he'i. 42 Ha'e ramove lepra okanhymba ramo okuera. 43 Ha'e gui ixupe ijayvuve imondovy 44 vy aipoe'i: — Emombe'u eme avave rei pe. Va'eri tereo sacerdote pe ejexa uka, ha'e rekueraague re eme'ẽ mymba Moisés omboparaague rami, heta va'e kuery oikuaa aguã — he'i. 45 Ha'e rami teĩ ava va'e oo vy opa rupi omombe'u. Ha'e rami rire tetã ikuai va'e rupi nda'evevei Jesus ovaẽ aguã. Tekoa e'ỹa rupi rive oiko mombyry. Ha'e ramo opa rupi gui jogueru oĩa py. 1 Kueve ma rire Jesus ovaẽ ju Cafarnaum py. Ha'e ramove opa rupi omombe'upaa oo py oĩa. 2 Heta ete ou ramo okẽ rexei'i oĩ aguã voi nda'evei. Ha'e rã ha'e kuery pe ayvu omombe'u. 3 Oĩa py peteĩ oguata e'ỹ va'e oguerua. Irundy avakue ogueru teĩ 4 heta va'e kuery gui nda'evei hexe onhemboja aguã. Ha'e ramo oĩa áry oo ao'ia oipe'a vy oipe'aague rupi omboguejy imba'eaxy va'e hupa reve. 5 Ha'e kuery ojeroviaa Jesus oexa vy aipoe'i oguata e'ỹ va'e pe: — Xera'y, rejejavyague omboguepaa ma — he'i. 6 Ha'e gui kuaxia re nhombo'e va'ety kuery ha'e py oguapy okuapy va'e opy'a py aipoe'i: 7 — Mba'e re tu po rami ijayvu? Po ramigua ma ayvu vai. Mava'e tu ombogue kuaa joeko vaiague, peteĩ'i e'ỹ vy? Ha'e va'e ma Nhanderuete — he'i okuapy. 8 Ha'e kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoe'i: — Mba'e re tu po rami ri pendeayvu pendepy'a py? 9 Mba'exa nda'u ndaxyive xeayvu aguã oguata e'ỹ va'e pe: “Rejejavyague omboguepaa ma” tyrã pa “Epu'ã, eupi nderupa, ha'e tereo”, ha'e aguã? 10 Ha'e rami avi peikuaa aguã Ava ra'y ojeapo va'ekue ko yvy re joeko vaiague ombogue aguã voi ipo'aka va'ea — Oguata e'ỹ va'e pe ju aipoe'i: 11 — Xee aipoa'e ndevy: Epu'ã, eupi nderupa, ha'e tereo ndero katy — he'i. 12 Ha'e ramove opu'ã vy oupi ngupa ituiaty, ha'e oẽ ovy pavẽ oexaa gui. Ha'e kuery onhemondyipa vy ombojerovia Nhanderuete. Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Guĩ ramigua jaexa va'e'ỹ teri aỹ peve. 13 Teĩgue ju Jesus oo yupa katy. Heta va'e kuery ha'e javi ou ovaexĩ aguã. Ha'e ramo ombo'e. 14 Oovea py oexa Alfeu ra'y Levi imposto opagaaty py oguapy oiny rã. Ha'e vy aipoe'i: — Eju xerupive — he'i. Ha'e ramove opu'ã vy oo hupive. 15 Ha'e gui Levi ro py Jesus oĩ mesa py. Hexeve ha'e hemimbo'e kuery reve heta ikuai imposto re nhombopaga va'ety ha'e heko vai va'ekue, mba'eta ha'e kuery ma Jesus rupive ikuai va'ety meme. 16 Ha'e rã fariseu kuery regua kuaxia re nhombo'e va'ety ikuai va'e ma oexa okuapy Jesus okaru rã heko vai va'ekue ha'e imposto re nhombopaga va'ety kuery reve. Ha'e rami vy oporandu hemimbo'e kuery pe: — Mba'e re tu Jesus okaru [ha'e oy'u] ri imposto re nhombopaga va'ety ha'e ojejavypa va'e kuery reve? 17 Ha'e nunga Jesus oendu vy ombovai ha'e kuery pe: — Hexaĩ va'e kuery ma ndoipotai 'rã poropoanoa, imba'eaxy va'e anho 'rã oipota. Ha'e rami vy xee ma heko porã va'e aenoĩ aguã e'ỹ aju, ha'e rã heko vai va'e anho. 18 João remimbo'e ha'e fariseu kuery okaru e'ỹ re jepi 'rã ikuai. Ha'e ramo amongue ou vy oporandu Jesus pe: — Mba'e nunga rupi tu João remimbo'e ha'e fariseu remimbo'e kuery okaru e'ỹ re jepi ikuai, ha'e rã neremimbo'e kuery ma ha'e rami nda'ikuai? 19 Jesus ombovai: — Omendaa py ha'eve nda'u oenoĩ mbyre kuery okaru e'ỹ re ikuai aguã, ha'e kuery reve omenda va'e oĩ teria ja? Any, omenda va'e oĩ teria ja ha'e kuery nda'ikuai 'rãe okaru e'ỹ re. 20 Ha'e rami avi ovaẽ 'rã ha'e kuerya gui omenda va'e oipe'aa aguã ára. Ha'e va'e jave mae 'rã ha'e kuery okaru e'ỹ re ikuai. 21 — Avave rei ao ymague re nombojai 'rã ajukue pyau ra'ykue, mba'eta ombojaague omboi 'rã ao ymague gui. Ha'e ramo oxoroa tuvixave 'rã. 22 Ha'e avave rei hyru ymague py nomboyrui 'rã vinho pyau. Ha'e rami e'ỹ rã ombovaipa 'rã hyru. Vinho ha'e hyru ivaipa 'rã. Ha'e rami 'rãgue py vinho pyau rã hyru pyau py 'rã omoĩ. 23 Peteĩ sábado ára py Jesus guemimbo'e kuery reve oaxa ovy trigoty rupi. Hemimbo'e kuery ma ooa rupi oipo'o heravy hi'a. 24 Ha'e ramo fariseu kuery ha'e nunga oexa vy aipoe'i ixupe: — Ma'ẽ, mba'e re tu neremimbo'e kuery ojapo sábado py nda'evei va'eri? 25 Ombovai: — Ndaperoayvui teve Davi ojexavai ha'e okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo va'ekue? 26 Mba'eta Nhanderuete ro py oike raka'e sacerdote yvateve va'e Abiatar oĩ jave py, ha'e vy ho'u mbojape Senhor renonde omoĩ mbyre, ha'e kuery ho'u aguã nda'evei va'eri, sacerdote pe anho ha'eve. Ngupive ikuai va'e pe voi ome'ẽ avi — he'i. 27 Ha'e vy aipoe'ive ju: — Sábado ára ma avakue pe oejaa raka'e, ha'e rã sábado pe avakue oejaa nda'ei. 28 Ha'e nunga rupi Ava ra'y ojeapo va'ekue ma sábado ára re voi ipo'aka va'e. 1 Teĩgue ju Jesus ovaẽ onhembo'eaty py. Ha'e py oĩ peteĩ ava ipo rovai piru va'e. 2 Ha'e py ikuai va'e ma Jesus re oexa pota okuapy, sábado py rã pa nhomonguera ra'ea oexa aguã, ijayvu reixe vy. 3 Ha'e rã Jesus ma ava ipo piru va'e pe aipoe'i: — Eju mbyte katy. 4 Ha'e gui ha'e kuery pe ranhe oporandu: — Ha'eve ri nda'u sábado ára py jajapo porã tyrã pa jajapo vai? Ha'eve ri nda'u joekove jaraa jepe, tyrã pa tove tomano? — he'i. Ha'e rami teĩ okyrirĩmba okuapy. 5 Ha'e ramo ipoxy ha'e iporiau rei reve oma'ẽ ijyvýry ikuai va'e re, ha'e kuery inhakã ratã ramo. Ha'e vy aipoe'i ava pe: — Embo'yvi ndepo. Ha'e ramo opo ombo'yvi vyve okuera. 6 Ha'e rã fariseu kuery ma ojepe'a vy hovai jogueroayvu Herodes-a katygua kuery reve. Marã rami pa ojuka uka aguã re ijayvu okuapy. 7 Ha'e gui Jesus guemimbo'e kuery reve oje'oi yupa katy. Heta ete ou Galiléia gui, Judéia, 8 Jerusalém, Iduméia, Jordão yakã rovaigua, Tiro ha'e Sidom gui avi heta ete ou. Jesus mba'emo ojapoague omombe'ua rã oendu vy jogueru oĩa py. 9 Ha'e ramo guemimbo'e kuery pe Jesus aipoe'i peteĩ kanoã ogueru aguã ha'e oĩ aguã, heta va'e kuery omboty rei e'ỹ aguã. 10 Mba'eta heta omonguera ramo imba'eaxy va'e kuery nhomoanha-anha jogueruvy hexe opokoxe vy. 11 Nhe'ẽ vai revegua voi oexa vy henonde guenapy'ã re oĩ vy ojapukai reve aipoe'i: — Ndee ma Nhanderuete Ra'y. 12 Ha'e ramo ha'e kuery pe Jesus ijayvu atã oikuaa uka e'ỹ aguã re. 13 Ha'e rire yvyty oĩ va'e áry oẽ vy oenoĩ ha'e ae oipota va'e kuery. Ha'e ramo oĩa py ha'e kuery ou. 14 Ha'e ramo doze oiporavo hexeve ikuai va'erã, ha'e gui ayvu omombe'u aguã katy omondouka aguã, 15 ha'e ipo'akaa rupi anha kuery oipe'a aguã guive. 16 Doze oiporavo va'ekue ma pova'e: Simão hery mboaerã Pedro omoĩ va'ekue, 17 ha'e gui Zebedeu ra'y kuery Tiago ha'e tyvy João. Ha'e va'e kuery reryrã omoĩ Boanerges, “Yapu va'e ra'y kuery” he'ia. 18 Ha'e gui André, Filipe, Bartolomeu, Mateus, Tomé, Alfeu ra'y Tiago, Tadeu, Simão Zelote, 19 ha'e ijopy uka nhemiarã Judas Iscariotes avi. 20 Ha'e ramo ngoo katy ju oo. Ha'e ramive ma heta ete ju onhemboaty ramo neĩ okaru aguã ma voi nda'evei. 21 Jesus retarã kuery ha'e nunga oendu vy ou ogueraa aguã, mba'eta omombe'ua rã oendu na'inhakã porãveia rami. 22 Ha'e py ikuai avi kuaxia re nhombo'e va'ety kuery Jerusalém gui ou va'ekue. Ha'e va'e kuery aipoe'i: — Hexe tu anha ruvixa Belzebu rima onhemonde. Anha po'akaa rupi ae rima oipe'a oikovy anha kuery — he'i. 23 Ha'e ramo Jesus oenoĩmba vy ha'e kuery pe ijayvu mba'emo re ombojoja reve. Ha'e vy aipoe'i: — Mba'exa 'rã tu anha ha'e ae onhemoxẽ? 24 Mba'eta joa pygua meme joe opu'ã vy nhomomba 'rã. 25 Peteĩ oo pygua meme joe opu'ã vy nhomomba avi 'rã. 26 Ha'e rami ae avi anha kuery jomeme opu'ã vy joo rami e'ỹ ikuai va'e rire nda'ikuaivei 'rãgue, okanhymba 'rã guive. 27 — Avave rei ma ndoikei 'rã ava ojeroviave va'e ro py imba'e rei-rei re imonda aguã, oipokua ranhe e'ỹ re. Oipokua rire vy 'rãe oipe'apa. 28 — Anhetẽ aipoa'e pendevy: Avakue ojejavyague ha'e ijayvu vaiague omboguea aguã ma ha'eve meme. 29 Ha'e rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ re ijayvu vaia ague ma nombogueai 'rã, ha'e nunga jejavya ma omboguea va'erã e'ỹ — he'i. 30 Po rami ijayvu mba'eta “Hexe anha onhemonde” he'i okuapy ramo. 31 Ha'e rami jave ovaẽ ixy, tyvy ha'e heindy kuery. Oka py ikuaia py oenoĩ uka. 32 Ha'e ramo heta ijyvýry oguapy okuapy va'e aipoe'i ixupe: — Pee oka py ma ndexy, nderyvy ha'e nereindy kuery ikuai. Ndereka vy je ou — he'i. 33 Ha'e ramo ombovai: — Marã ramigua tu ha'i ha'e xeryvy kuery? 34 Ha'e oyvýry oguapy va'e kuery re oma'ẽ vy aipoe'i: — Peva'e ae ma ha'i ha'e xeryvy kuery. 35 Mba'eta Nhanderuete oipotaa rami ojapo va'e ma ha'i, xeryvy ha'e xereindy kuery ikuai. 1 Teĩgue ju Jesus nhombo'e oiny yupa yvýry. Ha'e py heta ikuai ramo peteĩ kanoã py oĩ. Yy rembe re heta va'e kuery ikuaia gui mombyry'i oguapy oiny. Ha'e rã heta va'e kuery ye'ẽ rembe re ikuai, ita ku'i reia py. 2 Ha'e gui opa mba'e re ombo'e mba'emo re ombojoja vy. Ha'e vy aipoe'i: 3 — Pejapyxaka ke. Peteĩ ava oo mba'emo ra'yĩ moaĩ vy. 4 Ha'e va'e omoaĩ rã amongue ha'yĩgue ho'a tape yvýry. Ha'e nunga ma guyra'i ou vy ho'upa. 5 Amboae ma itaty yvy mbovy'i reia rupi ho'a. Ha'e nungakue ma yvy re ndoike pukui rire henhoĩ voi'i. 6 Ha'e rami teĩ kuaray oẽ vy omombiru, ndapoi rã. 7 Amboae ma juu mbyte rupi ho'a rire juu yvate vy ojukapa. Ha'e ramo ndai'ai. 8 Ha'e rã amboae ma yvy porãa rupi ho'a. Ha'e nungakue ma henhoĩ porã, yvate ha'e hi'a porã guive. Trinta, sessenta, cem ha'yĩ peve oiko peteĩ-teĩ gui — he'i. 9 Ha'e vy aipoe'ive ju: — Ijapyxa oendu aguã oĩ va'e toendu. 10 Jesus-a gui ojepe'apaa ma ramo hupive ikuai va'e hemimbo'e kuery doze va'e reve ou vy oporandu okuapy mba'emo re ombojoja vy ayvu omombe'u va'ekue re. 11 Ha'e ramo ombovai: — Pendevy pe Nhanderuete oikuaa uka ipo'akaa py mba'emo oiko va'e ndoikuaa ukai va'ekue. Ha'e rã amboae kuery ma mba'emo re ambojojaa rupi anho 'rã ambo'e, 12 ha'e kuery oma'ẽ teĩ ndoexa kuaai aguã, ha'e oendu teĩ noendu kuaai aguã, ojeko rerova e'ỹ aguã ndoperdoaai aguã — he'i. 13 Ha'e gui ma ha'e kuery pe oporandu: — Napendu kuaai teve mba'e nunga re ambojoja vy pa pova'e ayvu amombe'uague? Mba'exa tu ha'vy pendu kuaa ta ayvu amombe'u va'e ha'e javi? 14 Ha'e gui mba'emo moaĩa ma omoaĩ ayvu. 15 Po rami ikuai tape yvýry omoaĩ mbyre rami: Ayvu oendu vy ojapyxaka teĩ Satanás ou vy ayvu oipe'a 'rã ha'e kuery re oĩ va'ekue. 16 Ha'e gui po rami ma itaty reia rupi omoaĩ mbyre rami ikuai: Ayvu oendu vy ojopy vyvoi 'rã ovy'a reve. 17 Ha'e rami teĩ ndapo pukui va'e rami avi ikuai. Are'ỹ'i re ovaẽ 'rã imoingo axyarã, ha'e ayvu porã káuxa ijavyky reiarã. Ha'e nunga oiko rã ayvu porã rupi ikuaiague gui ojepe'apa 'rã. 18 Ha'e gui juu mbyte rupi omoaĩ mbyre rami ikuai va'e ma ayvu oendu avi, 19 teĩ ko yvy re mba'emo ikuai va'e re openave vy, peráta, opa marãgua ojou porãve vy noendu potavei 'rã ayvu. Ha'e rami vy ndai'ai. 20 Ha'e rã yvy porãa rupi omoaĩ mbyre rami ikuai va'e ma ayvu oendu vy ojopy 'rã, hi'a porã 'rã guive trinta, sessenta, cem peteĩ-teĩ gui. 21 Ha'e gui aipoe'i avi: — Tataendy nda'u nhamoendy vy jajao'i 'rã ri ajaka py, ha'e e'ỹ vy tupa guýry 'rã ri nhamoĩ? Any, imoiny oĩaty py ae 'rã jaupi imoiny. 22 Mba'eta ndoexa ukai pyre ojekuaapa 'rã, ha'e onhomi mbyre oikuaa ukapaa 'rã. 23 Ijapyxa oendu aguã oĩ va'e toendu — he'i. 24 Ha'e kuery pe aipoe'ive ju: — Peikuaa pota porã ayvu pendu va'e re. Mba'eta joupe pejapoague rami ae 'rã ojapoa pendevy, ojapoave 'rã guive. 25 Mba'eta mba'emo oguereko va'e pe ome'ẽave 'rã. Ha'e rã oguereko e'ỹ va'e gui ma oipe'apaa 'rã oguereko rei'i merami va'ekue. 26 Aipoe'i avi: — Nhanderuete po'akaa py oiko 'rã yvy re ava mba'emo ra'yĩgue onhotỹ va'e rami. 27 Mba'eta oke 'rã pyávy, ha'e rã ára py ovy 'rã. Ha'e ramia ja ha'yĩgue henhoĩ ha'e yvate 'rã marã rami paa oikuaa e'ỹ re. 28 Yvy ae ojapo 'rã hi'a aguã rami. Jypy'i ma henhoĩ, ha'e gui ipoty, ha'e gui ma ha'yĩ omonyẽ 'rã hi'a. 29 Hi'a ijajupa ma ramo ojayaa 'rã kyxe py, mba'eta ovaẽ ma omono'õ aguã. 30 Aipoe'ive ju: — Marã ramigua nda'u Nhanderuete po'akaa py oiko va'e reve joo ramigua? Mba'e nunga re nda'u ha'eve ambojoja aguã? 31 Mostarda ra'yĩ re ha'eve, mba'eta ha'yĩgue ikuai va'e gui ruxãve'i va'e 'rã nhanhotỹ. 32 Ha'e gui nhanhotỹ ma rire yvate 'rã, mba'emo nhanhotỹ va'e ha'e javi gui tuvixave 'rã guive. Hakã voi tuvixa ramo guyra'i oveve va'e ou vy kuaray'ã py ojapo 'rã guaityrã. 33 Heta ayvu ha'ekue ramigua omombe'u ha'e kuery pe mba'emo re ombojoja vy, ojapyxaka va'e kuery oendu kuaa peve. 34 Ha'e rami avi mba'emo re ombojoja e'ỹ re nda'ijayvui ha'e kuery pe. Ha'e rã guemimbo'e kuery pe ma omombe'u porãve kuerei 'rã ha'e kuery ae'ia py. 35 Ha'e va'e ára ka'aru'i Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Jaaxa yupa rovaigua re — he'i. 36 Ha'e ramo heta va'e kuery omondoukapa ma vy ogueraa Jesus kanoã py oĩague reve ae. Ha'e rã amboae kuery ma kanoã mboae py oo hakykue. 37 Ha'e gui ou yvytu atã ramo kanoã re yai ojeapi-api. Ha'e ramo kanoã py yy tynyẽ ta ma. 38 Ha'e rã Jesus ma kanoã revi katy oke oupy akãngyta áry. Ha'e ramo omomyĩ vy aipoe'i: — Orembo'ea, ndee nerepenai va'e ty'y nhamanomba taa re? 39 Ha'e ramo ovy vy ijayvu atã yvytu ha'e yai pe. Ha'e vy aipoe'i: — Epytu'u, ekyrirĩ ke — he'i. Ha'e ramove yvytu opytu'u, yai okyrirĩmba guive. 40 Ha'e gui ma aipoe'i: — Mba'e re tu guĩ rami pekyjepa? Mba'e re tu noĩ pejeroviaa? — he'i. 41 Ha'e ramo ha'e kuery onhemondyipa vy joupe-upe ju aipoe'i: — Marã ramigua tu peva'e ava, yvytu ha'e ye'ẽ voi onhe'ẽ rendu aguã? 1 Ha'e rire yupa rovaigua re ovaẽ Gerasa pygua kuery yvy re. 2 Oguejy ramove yvyra rupa oĩ va'e gui ovaexĩ ouvy peteĩ ava nhe'ẽ vai onhemondea va'e. 3 Ha'e va'e ma itakua rupi tema oiko. Neĩ corrente py teĩ avave rei nomombytaai. 4 Mba'eta ojopya vy ipy rupi corrente py ojokuaa teĩ omondo kuerei 'rã, ipy jokoa ferro guigua voi omondopa. Avave rei nda'ipo'akaai hexe. 5 Pytũ nhavõ ha'e ára pukukue re ojapukai oikovy itakua rupi, yvyty áry guive. Onheungapa rei oikovy ita re. 6 Ha'e gui ma mombyry gui oexa Jesus. Ha'e vy onha ouvy vy omboete. 7 Ojapukai reve aipoe'i: — Nhanderuete Yvate ete va'e Ra'y Jesus, mba'e tu ndee rereko xereve? Nhanderuete rery rupi ajerure xemoingo axy e'ỹ aguã — he'i, 8 mba'eta nhe'ẽ vai pe Jesus aipoe'i ae ma: “Ejepe'a ke upe va'e ava gui.” 9 Ha'e gui Jesus oporandu: — Marã rami tu nderery? Ombovai: — Xerery ma Heta va'e, mba'eta heta orekuai — he'i. 10 Ha'e vy ojerure ha'e va'e yvy gui oipe'a e'ỹ aguã. 11 Ha'e'i py heta ikuai poryko yvyty áry okaruaty py. 12 Ha'e ramo nhe'ẽ vai kuery aipoe'i Jesus pe: — Oremondouka 'rãgue poryko kuerya katy ha'e kuery re ju roĩ aguã — he'i. 13 Ha'e ramo Jesus omondouka. Ha'e gui nhe'ẽ vai kuery ojepe'a vy poryko re ju onhemonde. Dois mil poryko rãnda'u ikuai. Ha'e gui poryko kuery onhemondyipa vy yvy'ã guy katy onha oje'oivy, ha'e yy py ho'apa vy oy'upa. 14 Poryko re opena va'e kuery onhamba jogueravy tetã katy, ha'e mba'ety rupi ikuai va'e kuery pe guive omombe'u aguã. Ha'e ramo ha'e pygua kuery oupa oexa aguã oiko va'ekue. 15 Jesus oĩa py ha'e kuery ovaẽ vy oexa ava anha kuery onhemondeague va'e onhemonde ha'e hi'arandua oĩ porã ju ramo. Ha'e rami vy ndaekorãvei rei okuapy. 16 Ha'e nunga hexaare kuery omombe'upa ava anha onhemondea va'e re oiko va'ekue, ha'e poryko re guive. 17 Ha'e rami vy Jesus pe ojerure okuapy ha'e kuery rekoa gui ojepe'a aguã. 18 Ha'e ramo kanoã py Jesus oĩ ramo ava anha onhemondeague va'e ojerure hupive oo aguã. 19 Ha'e rami teĩ Jesus ndogueraai. Ha'e vy aipoe'i: — Tereo ndero katy, ha'e neretarã kuery pe emombe'u Senhor nemboaxya rupi ojapo va'ekue ha'e javi — he'i. 20 Ha'e ramo oo vy Decápolis tetã rupi omboypy omombe'u aguã ixupe Jesus ojapo va'ekue ha'e javi. Ha'e ramo onhemondyi pavẽ. 21 Yy rovaigua re kanoã py Jesus oo ju ramo heta ete oje'oi avi ye'ẽ rembe re oĩa katy. 22 Ovaẽ avi peteĩ ava Jairo hery va'e, onhembo'eaty pygua ruvixa. Ha'e va'e ma oexa Jesus vyve guenapy'ã re oĩ henonde. 23 Ha'e vy ojerure ete: — Xerajy'i omano rai'i ma oupy. Eju ke hexe epoko, okuera vy oikove nho aguã — he'i. 24 Ha'e ramo Jesus oo hexeve. Heta va'e kuery omboty rei oje'oivy hupive. 25 Oiko avi peteĩ kunha doze ma'etỹ re ma gueko re riae oiko va'e. 26 Poropoanoa kuery opa marã oguereko va'ekue, ha'e kuery pe kunha va'e mba'emo oguereko va'ekue ha'e javi ma ome'ẽ teĩ ndokuerai. Ha'e rami 'rãgue py nda'eveive tema ovy. 27 Jesus mba'emo ojapo oikovya omombe'ua rã kunha va'e oendu vy hakykue gui ou. Heta va'e mbyte gui opoko ijao re, 28 mba'eta aipoe'i vy: “Ijao re rive apoko teĩ akuera 'rã” he'i. 29 Ha'e ramove imba'eaxy opytu'u vyvoi, guete re oendu omba'eaxy gui okuera ma ra'ea. 30 Ha'e gui Jesus oikuaa vyvoi ixugui ipo'akaa oẽ rã. Ha'e vy heta mbyte pyve ojere vy oporandu: — Mava'e tu xere opoko? 31 Ha'e ramo hemimbo'e kuery ombovai: — Mba'e re tu teta nemboty rei va'eri “Mava'e tu xere opoko?” 're? 32 Ha'e gui Jesus oyvýry rupi oma'ẽ ho'amy, mava'e pa hexe opoko va'ekue oexa aguã. 33 Ha'e ramo kunha va'e ma okueraague oikuaa vy okyje va'eri oryryipa reve ou. Henonde guenapy'ã re oĩ vy omombe'u oiko va'ekue. 34 Ha'e ramo aipoe'i: — Xerajy, rejeroviaa ndereraa jepe. Tereo porã ke, tanemba'eaxyve eme. 35 Jesus ijayvu teri ho'amy reve amongue ou onhembo'eaty pygua ruvixa ro gui. Ha'e vy tuu pe aipoe'i okuapy: — Nderajy omano ma. Mba'erã tu remoangeko teri porombo'ea? 36 Ha'e rã Jesus ma ha'e nunga ayvu re nopenai. Ha'e vy onhembo'eaty pygua ruvixa pe aipoe'i: — Enhemondyi eme, ejerovia tema — he'i. 37 Avave rei ndogueraai ngupive, Pedro, Tiago ha'e tyvy João e'ỹ vy. 38 Onhembo'eaty pygua ruvixa ro py Jesus ovaẽ vy oendu opa marã onhendu va'e, ojae'o ha'e haxẽ-axẽ va'e guive. 39 Ha'e oike vy aipoe'i: — Mba'e re tu opa marã penhendu pejae'o vy? Kunha'i nomanoi, oke rima — he'i. 40 Ha'e ramo ojojai rei okuapy. Ha'e gui omoẽ ukapa ma rire kunha'i va'e ituia py ogueroike tuu, ixy ha'e ngupive ogueraa va'ekue. 41 Ipo re ojopy vy aipoe'i: — Talitá cumi — he'i, “Kunha'i, evy ke”, he'ia. 42 Ha'e ramove kunha'i va'e opu'ã vy oguata. Doze ma'etỹ ma oguereko. Ha'e ramo onhemondyi pavẽ. 43 Ha'e rã Jesus aipoe'i avave rei pe omombe'u e'ỹ aguã. Ha'e gui omongaru uka kunha'i va'e. 1 Ha'e gui Jesus guekoa katy oo guemimbo'e kuery reve. 2 Sábado ovaẽ ramo nhombo'e onhembo'eaty py. Nhombo'e rã heta oendu vy onhemondyipa, ha'e vy aipoe'i: — Magui nda'u ha'e rami oikuaa? Mba'exa tu ha'e ramigua 'arandu ixupe ome'ẽa? Mba'exa nda'u mba'emo porã ojapo opo py? 3 Peva'e e'ỹ ri nda'u oo apoa, ha'e Maria memby, Tiago ryke'y, José, Judas ha'e Simão ryke'y? Ha'e apy nhanembyte rupi e'ỹ teve ikuai heindy kuery? — he'i okuapy. Ha'e vy ndojou porãi. 4 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Neĩ peteĩve profeta nda'ipoi hekoa pygua kuery ae omovaẽ porã va'erã — he'i. 5 Ha'e rami rã ha'e py nda'evei mba'eve ojapo aguã opo'akaa rupi. Mbovy'i re opo omoĩ vy omonguera mba'eaxy gui. 6 Ha'e kuery ndojeroviaia oexa vy onhemondyi. Ha'e rami vy tekoa ha'e katy rai-rai'i oĩ va'e rupi oo nhombo'e aguã. 7 Doze guemimbo'e kuery Jesus oenoĩ vy ombopo'aka nhe'ẽ vai re. Ha'e vy mokõ-mokoĩ omondouka. 8 Ha'e kuery pe aipoe'i: — Mba'eve peraa eme tape rupi peguataa rupi, peteĩ popoka e'ỹ vy, neĩ mbojape, voko, neĩ peráta nda'evei. 9 Pendepy regua pemoĩ aguã ha'eve teĩ peraa eme mokoĩ kamixa. 10 Ha'e gui peteĩ oo py pevaẽa py ae 'rã pepyta ha'e va'e tekoa gui peove peve. 11 Ha'e rã tekoa py napenemovaẽai ha'e pendeayvua noendu potaai ramo pejepe'a 'rã ha'e gui. Ha'e pendepy regua gui peity-ity 'rã yvy ku'i, ha'e kuery pe peikuaa uka aguã peja peovya — he'i. 12 Ha'e gui ma hemimbo'e kuery oje'oi vy heta va'e kuery pe omombe'u ojeko rerova aguã. 13 Oipe'a reta anha kuery, ha'e heta avi imba'eaxy va'e omonguera azeite oikyty reve. 14 Jesus re opa rupi ima'endu'aa ramo huvixave Herodes avi oendu. Ha'e va'e pe amongue aipoe'i avi: — João Batista rima omanoague gui onhemboete ju. Ha'e vy 'rãe mba'emo ojapo oikovy opo'akaa rupi. 15 Amboae ju aipoe'i ixupe: — Elias rima — he'i. Ha'e gui amboae ju aipoe'i: — Peteĩ profeta oiko, yma oiko va'ekue ramigua rima — he'i. 16 Ha'e rã Herodes ma ha'e nunga oendu vy aipoe'i: — João akã xee ae ajaya uka va'ekue ri nhi'ã onhemboete ju — he'i. 17 Mba'eta Herodes ae João ojopy vy nhuã py ojokua uka va'ekue guyvy Filipe ra'yxy Herodias káuxa, hexe omenda rire. 18 Mba'eta ixupe João “Nda'evei nderyvy ra'yxy rereko aguã” he'i ramo. 19 Ha'e nunga rupi Herodias ndoayvui vy ojukaxe teĩ nda'evei, 20 mba'eta João pe Herodes “Heko porã ha'e iky'a e'ỹ va'e” he'i vy okyje. Ha'e rami vy opena porã. Ijayvua oendu vy ndoikuaai rei teĩ ojapyxaka porã. 21 Peteĩ ára ta'yxy oipotaa rami oiko. Herodes ituiague ára py ngaru ojapo guembiguai kuery yvatekueve reve, xondaro ruvixa ha'e Galiléia pygua huvixa kuery pe guive. 22 Ha'e kuery ikuaia py Herodias memby oike vy ojeroky ramo Herodes ha'e oenoĩ uka va'ekue oexa vy ojou porã okuapy. Ha'e ramo kunhataĩ pe huvixa aipoe'i: — Ejerure reipota va'e re, xee ame'ẽ 'rã. 23 Oura guive: — Mba'emo areko va'e mbyte rupi peve rejerure teĩ ame'ẽ 'rã — he'i. 24 Ha'e ramo kunhataĩ oo vy oxy pe ranhe oporandu: — Mba'e nunga re tu tajerure? Ixy ombovai: — João Batista akãgue re — he'i. 25 Ha'e ramove huvixa oĩa py ju ou pojava vy aipoe'i: — Aipota aỹ'i ma voi xevy reme'ẽ João Batista akãgue peteĩ hy'a py — he'i. 26 Ha'e ramo huvixa iporiau vaipa, teĩ mesa py hexeve ikuai va'e oendua py oura rire nda'evei ndojapoi aguã. 27 Ha'e rami vy ijukaarã omondouka vy ijayvu João akãgue ogueru aguã. Ha'e ramo nhuã py oo vy ojaya inhakã, 28 ha'e peteĩ hy'a py ogueru. Kunhataĩ pe ome'ẽ rã oxy pe ju ogueraa. 29 João remimbo'e kuery ha'e nunga oendu vy ou. Hetekue ogueraa vy onhono porã huparã ojapo pyre py. 30 Ha'e gui Jesus oĩa py apóstolo kuery ojevypa ju vy ixupe omombe'u ojapo va'ekue ha'e nhombo'eague ha'e javi. 31 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Jaje'oi nhande kuery ae'i japytu'u ranhe peteĩ henda tekoa e'ỹa py — he'i, mba'eta heta oo ha'e ou va'e gui ha'e kuery okaru aguã ma voi nda'evei. 32 Ha'e rami vy ha'e kuery ae'i kanoã py oje'oi tekoa e'ỹa katy. 33 Ha'e kuery oje'oi rã heta oexa. Oexa kuaa vy tetã ikuai va'e ha'e javi gui onha jogueravy ha'e katy. Yvy rupi oo vy ha'e kuery ranhe ovaẽmba. 34 Ha'e ramo kanoã gui Jesus oguejy vyve heta ikuai va'e oexa. Ha'e vy omboaxy, mba'eta vexa'i ija e'ỹ va'e rami ikuai. Ha'e vy opa mba'e re ombo'e oiny. 35 Ka'aru'i jave Jesus-a py hemimbo'e kuery ou vy aipoe'i: — Apy ma tekoa e'ỹa py nhandekuai, ka'aru ete ma guive. 36 Emondoukapa ha'vy imba'ety ha'e kii rai'i tekoa ikuai va'e rupi, ho'u va'erã ojogua aguã — he'i okuapy. 37 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Peẽ ae peme'ẽ ho'u va'erã. Ha'e rami rã ha'e kuery ombovai: — Ore kuery pa toroo duzentos ára repy re torojogua mbojape ha'e kuery ho'u aguã? — he'i. 38 Ha'e ramo aipoe'i: — Mbovy mbojape ha'vy pereko? Tapeo pexa. Ha'e kuery oikuaa vy ombovai: — Peteĩ nhiruĩ mbojape roguereko, mokoĩ pira'i guive — he'i. 39 Ha'e ramo nhuũ hovy reia oĩ va'e py Jesus omboguapy ukapa peteĩ henda-enda py. 40 Ha'ekue rami omboja'o peteĩ-teĩ henda py cem, ha'e rã amboae py ma cinqüenta ikuai aguã rami. 41 Ha'e gui Jesus ma peteĩ nhiruĩve mbojape ha'e mokoĩve pira ojopy vy yva re oma'ẽ reve oguerovy'a Nhanderuete. Oipe'ã-pe'ã'i vy ome'ẽ guemimbo'e kuery pe ombojoja aguã, mokoĩve pira'i guive omboja'o heta va'e kuery pe. 42 Ha'e javive okaru ma vy hevyatãmba. 43 Ha'e gui doze varai ju omono'õ mbojape ra'ykue ha'e pira rembyrekue. 44 Mbojape re avakue okaru va'ekue ma cinco mil. 45 Ha'e rire'ive Jesus omondouka guemimbo'e kuery kanoã py ha'e kuery ranhe oaxa aguã yupa rovaigua re Betsaida katy, heta va'e kuery ha'e omondoukapa peve. 46 Omondoukapa ma vy yvyty áry oẽ ovy onhembo'e aguã. 47 Pytũ'i jave yy mbyte rupi kanoã oo oiny jave Jesus ma yvyty áry ha'e ae'i oĩ. 48 Hemimbo'e kuery renonde katy gui yvytu oipeju ramo ndopykui porãvei rã Jesus oexa. Ha'e gui ko'ẽ rai jave mae ha'e kuerya katy oo. Yy áry rupi oguata ouvy, ha'e kuery renonde oaxa ta merami. 49 Yy áry rupi oguata ouvy rã ha'e kuery oexa vy “'Ãgue po” he'i vy ojapukai okuapy. 50 Mba'eta ha'e kuery Jesus oexa vy ndaekorãveipa. Ha'e ramo ha'e kuery pe ijayvu vy aipoe'i: — Pendepy'a guaxu ke, xee rima. Pekyje eme — he'i. 51 Ha'e vy ha'e kuery reve kanoã py oĩ ramove yvytu opytu'u. Ha'e ramo onhemondyipa okuapy, 52 mba'eta inhakã ratã vy ndoikuaai teri neĩ opo'akaa rupi mbojape omboetaveague. 53 Yy rovaigua re oaxa vy Genesaré yvy re ovaẽ. Ha'e py ma kanoã omboja. 54 Kanoã gui ha'e kuery oẽmba ramove heta va'e kuery oexa kuaa okuapy Jesus. 55 Ha'e rami vy tekoa ikuai va'e ha'e javi rupi onha-onha vy ogueru imba'eaxy va'e kuery. Hupa reve ogueru Jesus oĩa oendua katy. 56 Ha'e gui ma tekoa py Jesus ovaẽa py rei, tetã e'ỹ vy imba'ety va'e kuerya py, e'ỹ vy tetã mbyte py mba'e ovaẽ rã oguerua 'rã imba'eaxy va'e kuery. Ovaẽ aguã py omoĩ vy ixupe ojerure ijao apy'i re ri jepe opoko aguã. Ha'e ramo opoko va'e ha'e javi okuera. 1 Jesus-a py onhemboaty fariseu ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery Jerusalém gui ou va'ekue. 2 Ha'e vy oexa rã hemimbo'e kuery regua ojepoei e'ỹ re okaru. 3 (Ha'e rã fariseu ha'e judeu kuery ha'e javi ma ymagua kuery nhombo'eague rami vy ojepoei ma vy mae 'rã okaru. 4 Tetã mbyte gui ovaẽ vy voi onhemoakỹ ranhe 'rã okaru aguã. Ha'e rami vy hekorã oeja pyre heta oguereko mba'emo ojoi aguã: karo, yryru, oja overa va'e guigua, [ha'e tupa guive].) 5 Ha'e nunga rupi fariseu ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery oporandu Jesus pe: — Mba'e re tu neremimbo'e kuery ma ymagua kuery nhombo'eague rami nda'ikuai? Mba'eta ojepoei e'ỹ re okaru. 6 Ha'e ramo ombovai: — Pendeko porã merami rive va'e, peẽ kuery reko re profeta Isaías ha'evea rami ijayvu raka'e. Ha'e vy ombopara imoiny: “Kova'e kuery ma ojuru py rive xemboete, ha'e rã ipy'a ma mombyry xegui. 7 Avakue ojapo uka va'e re nhombo'e vy xembojerovia merami rive”, he'i va'ekue. 8 Ha'e rami vy peẽ kuery Nhanderuete ojapo uka va'ekue ndapejapoi pekuapy, avakue ojapo uka va'e rive pejapoxeve vy — he'i. 9 Aipoe'ive ju: — Peẽ kuery opa marã pemboyke Nhanderuete ojapo uka va'ekue, pende ae reko rami rive pendekuai aguã. 10 Mba'eta Moisés aipoe'i: “Remboete 'rã nderu ha'e ndexy. Ha'e rã nguu ha'e oxy re ijayvu vai va'e pejuka 'rã”, he'i va'ekue. 11 Ha'e rã peẽ ma aipopeje: “Nguu e'ỹ vy oxy pe amongue aipoe'i 'rã: ‘Mba'emo pẽvy peguarã areko va'ekue ma Nhanderuete pe ju amboaxa’, he'i teĩ ha'eve”, peje. 12 Ha'e rami vy tuu ha'e ixy napeipytyvõ ukai. 13 Ha'e rami py pemboyke Nhanderuete ayvu, pendereko rami rive penhomoingo vy. Peẽ kuery ha'e rami anho penhombo'e. Oĩ retave ju ha'e va'e ramigua pejapo va'e — he'i. 14 Teĩgue ju heta va'e kuery oenoĩ vy aipoe'i: — Pejapyxaka pavẽ peikuaa aguã. 15 Avakue ryepy py mba'emo oike va'e'ỹ omboeko ky'a. Avakue gui oẽ va'e anho 'rã omboeko ky'a. 16 [Ijapyxa oendu aguã oĩ va'e toendu] — he'i. 17 Ha'e gui heta va'e kuery oeja vy oike opy. Ha'e ramo hemimbo'e kuery ou vy ojerure mba'emo re ombojojaague omombe'u porãve aguã re. 18 Ha'e ramo ombovai: — Peẽ voi teve napendu kuaai, ha'e ndapeikuaai? Avakue ryepy py oike va'e'ỹ 'rã omboeko ky'a, 19 mba'eta ndoikei 'rã ikuraxõ re. Hye rupi oaxa vy oẽ ju 'rã hete gui — he'i. Ha'e rami vy tembi'u ma guive rã nanhanemboeko ky'ai 'rãa re ijayvu. 20 Aipoe'i avi: — Mba'emo avakue gui oẽ va'e anho 'rã omboeko ky'a. 21 Avakue py'a gui ae 'rã oẽ imboeko ky'aarã: opa marã rei oikoxea, imondaxea, jojukaxea, itavy reixea, 22 nhomba'e re hakãte'ỹa, ojapo vaixea, nhombotavypaxea, ndojejokoia, joapo vaixea, ijayvu vaixea, onhemboyvate reixea ha'e na'inhakã porãveia rupi oikoa. 23 Ikuraxõ gui ha'e va'e nunga oẽ va'e anho 'rã imboeko ky'aarã oĩ. 24 Jesus opu'ã vy oo ha'e gui Tiro [ha'e Sidom] yvy katy. Peteĩ oo py ovaẽ vy oĩa ndoikuaa ukaxei avave rei pe teĩ nda'evei onhemi aguã. 25 Mba'eta peteĩ kunha ou imemby re nhe'ẽ vai onhemondea va'e. Jesus re ima'endu'aa rã oendu vy ou, ha'e vy guenapy'ã re oĩ ipy yvýry. 26 Ha'e va'e kunha ma Siro-fenícia pygua, ha'e grego ayvu py ijayvu va'eri ojerure oiny imemby gui anha oipe'a aguã. 27 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Tove ta'y kuery ranhe tokarupa. Nda'evei mbojape jajopy aguã ta'y kuery po gui, jagua'i ikuai va'e pe nhamombo aguã. 28 Kunha va'e ombovai: — Tá, Senhor. Ha'e rami avi jagua'i teĩ mesa guýry ho'u 'rã kyrĩ va'e rembi'u kure — he'i. 29 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Po rami ri rembovai rire tereo ju. Nememby gui anha ojepe'a ma — he'i. 30 Ha'e ramo ngoo py ovaẽ vy ojou kunha'i va'e tupa rupi itui porã rã, ixugui anha ojepe'a ma ra'e. 31 Tiro yvy gui ojepe'a vy oaxa ovy Sidom rupi. Galiléia yupa peve oo Decápolis yvy rupi. 32 Ha'e ramo oĩa py peteĩ oguerua noendui ha'e nda'ijayvui va'e. Ha'e vy ojerure hexe opoko aguã. 33 Ha'e ramo heta va'e mbyte gui Jesus ogueraa ranhe mombyry'i ha'e ae'ia py. Ha'e vy ijapyxa py opo'ẽ, inhapekũ re opoko guive guendyry reve. 34 Yva re oma'ẽ vy ipytuẽ atã. Ha'e vy aipoe'i: — Efatá — he'i, “Ejepe'a ke” he'ia. 35 Ha'e ramo oendu xapy'a, na'inhapekũ ratãvei vyvoi guive. Ha'e vy ijayvu porã. 36 Ha'e gui ha'e kuery pe aipoe'i avave rei pe omombe'u e'ỹ aguã. Ha'e rami teĩ omongetavea ramive ma omombe'uve tema oje'oivy. 37 Mba'eta onhemondyipa vy aipoe'i okuapy: — Ha'evea rami meme ojapo. Mba'eta ojapo nda'ijayvui va'ekue ijayvu, ha'e noendui va'ekue oendu ju aguã rami. 1 Ha'e jave heta va'e kuery ono'õa py teĩgue ju ndoguerekoi ho'u va'erã. Ha'e ramo Jesus guemimbo'e kuery oenoĩ vy aipoe'i: 2 — Xee amboaxy kova'e kuery, mba'eta mboapy ára ma xerupive ikuai rire mba'eve ndoguerekovei ho'u va'erã. 3 Okaru e'ỹ re hoo katy amondouka ramo ho'apa 'rã tape rupi, mombyry gui ou rire — he'i. 4 Ha'e rã hemimbo'e kuery aipoe'i: — Apy tekoa e'ỹa py magui 'rã tu jajou mbojape kova'e kuery peguarã? 5 Jesus oporandu: — Mbovy tu mbojape pereko? Ha'e kuery ombovai: — Sete — he'i. 6 Ha'e gui Jesus aipoe'i heta va'e kuery oguapy aguã yvy py, ha'e vy ojopy sete-ve mbojape. Nhanderuete oguerovy'a vy oipe'ã-pe'ã'i, ha'e guemimbo'e kuery pe ome'ẽ heta va'e kuery pe ju omboja'o-ja'o aguã. 7 Oguereko avi amongue pira'i. Ha'e gui oguerovy'a vy aipoe'i ha'e va'e voi ombojoja aguã. 8 Ha'e kuery okaru ma vy hevyatãmba. Ho'u va'ekue rembyre ma sete ajaka py omboyru. 9 Quatro mil avakue rãnda'u ikuai. Ha'e gui mae ma Jesus omondoukapa. 10 Ha'e rire'ive guemimbo'e kuery reve kanoã py oĩ vy Dalmanuta yvy katy ju oje'oi. 11 Jesus oĩa py fariseu kuery jogueru vy hexeve ijayvu ete okuapy. Ha'e rami vy oeko a'ã vy ojerure yva guigua hexa pyrã ojapo aguã re. 12 Ha'e ramo Jesus opy'apy guive ipytuẽ atã vy aipoe'i: — Mba'e re tu peẽ kuery pejerure yva guigua hexa pyrã re? Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Aỹgua kuery pe ndojapoai 'rã peteĩve — he'i. 13 Ha'e gui ojepe'a vy oĩ ju kanoã py, ha'e yy rovaigua re oo. 14 Hupive hemimbo'e kuery oo vy hexarai mbojape ogueraa aguã. Peteĩ'i mbojape anho oguereko kanoã py. 15 Jesus aipoe'i: — Ma'ẽ, penheangu ke fariseu kuery ha'e Herodes regua trigo mbovua gui — he'i. 16 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i jomeme: — Po rami ijayvu mbojape ndoroguerui rã — he'i. 17 Ha'e nunga Jesus oikuaa vy oporandu: — Mba'e re tu pendeayvu mbojape ndaperekoia re? Peneakã ratã vy napendu kuaai, neĩ ndapeikuaai teri teve? 18 Penderexa oĩ va'eri ndapexai teve, pendeapyxa voi oĩ va'eri napendui teve? Napenema'endu'ai teve 19 cinco mil pe peteĩ nhiruĩ mbojape aipe'ã-pe'ã'i jave mbovy varai renyẽ tu ha'ykue pemono'õ raka'e? Ha'e kuery ombovai: — Doze — he'i okuapy. 20 — Ha'vy quatro mil pe sete mbojape aipe'ã-pe'ã'i jave mbovy ajaka renyẽ tu ha'ykue pemono'õ? Ha'e kuery — Sete — he'i okuapy. 21 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Ndapeikuaai teri teve? 22 Ha'e gui ma Betsaida py ovaẽ. Ha'e ramo ixupe peteĩ ára revegua e'ỹ herua vy ojerurea opoko aguã re. 23 Ha'e ramo ára revegua e'ỹ po re Jesus ojopy vy oguerojepe'a tekoa gui. Ha'e gui hexa re oikyty guendyry, ha'e hexe opoko vy oporandu: — Rexa ma pa mba'emo? 24 Ha'e rã oma'ẽ vy ombovai: — Aexa avakue va'eri yvyra merami oguata rã — he'i. 25 Ha'e ramo opoko ju. Ha'e ramo okuera vy opa mba'e oexa porã. 26 Ha'e vy Jesus aipoe'i imondovy: — Tereo ke ndero py tekoa py revaẽ e'ỹ re. 27 Ha'e rire Jesus guemimbo'e kuery ogueraa Cesaréia de Filipe regua tekoa ikuai va'e katy. Tape rupi ooa rupi oporandu ha'e kuery pe: — Marã ramigua aikoa rami tu heta va'e kuery oikuaa? 28 Ha'e kuery ombovai: — João Batista. Ha'e rã amboae kuery ma “Elias” he'i. Ha'e rã amboae kuery ju ma “Peteĩ profeta” he'i 'rã ndevy — he'i okuapy. 29 Ha'e ramo oporanduve ju: — Ha'vy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peẽ peikuaa? Pedro ombovai: — Ndee ma Cristo — he'i. 30 Ha'e ramo Jesus aipoe'i avave rei pe nomombe'ui ranhe aguã. 31 Ha'e gui omboypy po rami ombo'e aguã: — Ava ra'y ojeapo va'ekue oiko axy 'rãe opa mba'e py. Hexe opu'ã rei 'rã nhomongeta va'ety, sacerdote yvatekueve va'e ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery. Ojukaa 'rã. Ha'e rire mboapy araa py onhemboete ju 'rã. 32 Ha'e rami Jesus ijayvu vy onhemombe'u porã. Ha'e ramo Pedro ha'e ae'ia py oenoĩ vy ndojou porãia rami ijayvu. 33 Ha'e ramo Jesus ojere vy guemimbo'e kuery ikuaia katy ju oma'ẽ. Ha'e vy Pedro pe ijayvu vy aipoe'i: — Satanás, ejepe'a ke xea gui, mba'eta ndee ma Nhanderuete guigua ndereikuaai, avakue guigua anho. 34 Ha'e gui ma guemimbo'e kuery oenoĩmba, heta va'e kuery guive. Ha'e kuery pe aipoe'i: — Xerupive oikoxe va'e taexarai ojegui ae, togueraa ojeupegua kuruxu, ha'e gui tou xerakykue. 35 Mba'eta nomanoxei ete va'e ma omokanhy 'rã guekove. Ha'e rã xekáuxa ha'e ayvu porã káuxa omano va'e ma ogueraa jepe uka 'rã guekove. 36 Mba'e 'rã tu avakue ojou, mba'emo yvy regua ha'e javi oguerekopa va'eri guekove ae omokanhy vy? 37 Mba'e nunga 'rã tu ome'ẽ onhe'ẽ rekovia? 38 Mba'eta aỹgua kuery itavy rei ha'e ojejavypa rei va'e mbyte amongue ikuai vy xereroxĩ 'rã, ha'e xeayvua guive. Ha'e rami rire ha'e kuery ma Ava ra'y ojeapo va'ekue voi ogueroxĩ 'rã Nguu rexakã rupi ou vy, anjo iky'a e'ỹ va'e kuery reve. 1 Aipoe'ive ju: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Apy peĩ va'e regua amongue napemanoi 'rã Nhanderuete po'akaa ojekuaa ouvy rã pexa e'ỹa ja, opo'akaa oexa uka jave. 2 Mboapy meme araa py Jesus ngupive ogueraa Pedro, Tiago ha'e João ha'e kuery ae'i. Peteĩ yvyty yvate va'e áry oo. Ha'e py ma guexakã py ojekuaa ha'e kuery renonde. 3 Ijao voi hexakãmba ha'e xiĩmba rei. Ao joia jipoi ha'e rami ojoi kuaa va'e. 4 Hexeve ojekuaa avi ho'amy Elias ha'e Moisés. Ha'e vy ijayvu okuapy Jesus reve. 5 Ha'e ramo Pedro aipoe'i: — Orembo'ea, ha'eve apy nhaĩve aguã. Ha'e rami vy rojapo 'rã mboapy oo'i: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, ha'e gui amboae ju ma Elias peguarã — he'i. 6 Oikuaa vy e'ỹ ijayvu, mba'eta ha'e kuery onhemondyipa. 7 Ha'e ramove peteĩ arai ou vy ojao'ipa. Ha'e va'e mbyte gui peteĩ ayvu onhendu: — Peva'e ma Xera'y ayvu ete va'e. Pejapyxaka ijayvua re ae — he'i va'e. 8 Ha'e ramo ha'e kuery oyvýry rupi oma'ẽmba teĩ peteĩve ndoexavei hexeve. Oexa va'e Jesus anho. 9 Yvyty áry gui ha'e kuery oguejy jogueruvy rã Jesus aipoe'i: — Avave rei pe pemombe'u eme pexa va'ekue, Ava ra'y ojeapo va'ekue omanoague gui onhemboete ju e'ỹa ja — he'i. 10 Ha'e rami ijayvuague ha'e kuery omoĩ porã. Ha'e rami avi jomeme oporandu okuapy omanoague gui onhemboete ju 'rãa oikuaaxe vy. 11 Oporandu avi okuapy Jesus pe: — Mba'e re tu ha'vy kuaxia re nhombo'e va'ety kuery ijayvu okuapy Elias ranhe ou 'rãa re? 12 Ombovai: — Anhetẽ ae Elias ha'e ranhe ou vy opa mba'e omoĩmba porã ju 'rã. Ha'e rami avi Ava ra'y ojeapo va'ekue rekorã re ipara oinya py, mba'exa tu oĩ oiko axy ha'e ombojaru reia 'rãa rami? 13 Xee aipoa'e pẽvy: Elias ou ae ma teĩ hekorã re ipara oinya rami vy hexe ha'e kuery ojapo okuapy oipotaa rami ae. 14 Hemimbo'e kuery mboae ikuaia py ovaẽ jogueruvy ramo heta avi ou ha'e py. Ha'e rã kuaxia re nhombo'e va'ety kuery ijayvu okuapy ha'e kuery reve. 15 Heta va'e kuery Jesus oexa vy onhemondyipa okuapy. Ha'e vy onhamba jogueruvy oxarura aguã. 16 Ha'e ramo kuaxia re nhombo'e va'ety kuery pe Jesus oporandu: — Mba'e nunga re tu pendeayvu ra'e ha'e kuery reve? 17 Ha'e gui heta va'e mbyte gui peteĩ aipoe'i: — Porombo'ea, ndea py aru xera'y nhe'ẽ vai nomboayvui rã. 18 Mba'eta oikoa rupi oity xapy'a jepi 'rã. Ijuru ryjui ha'e haĩ jekyty, inhangai ma ovy. Ajerure teĩ neremimbo'e kuery oipe'a aguã, ha'e kuery ndoipe'a kuaai — he'i. 19 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Peẽ pejerovia e'ỹ va'e, raka'e peve 'rã tu aiko pendereve? Raka'e peve 'rã tu rogueropo'aka? Eru ha'vy ava'i apy — he'i. 20 Ha'e ramo ogueru. Ha'e gui ava'i Jesus oexa ramove nhe'ẽ ombovava ratã vyvoi. Ha'e vy yvy rupi ho'a vy ojere-jere oupy, ijuru ryjuipa guive. 21 Jesus oporandu kyrĩ va'e ru pe: — Araka'e ma tu guĩ nunga oiko hexe? Tuu ombovai: — Kyrĩ'i guive. 22 Mbovykue rei e'ỹ ma tata py ha'e yy py oity ojukaxe vy. Ndevy pe ha'eve ri rã oremboaxy 'rãgue, orepytyvõ. 23 Jesus ombovai: — “Ha'eve ri rã” 're va'e ty'y? Opa mba'e ndaxyi ojerovia va'e pe — he'i. 24 Ha'e ramo kyrĩ va'e ru [hexay reve] ojapukai: — Xee ajerovia. Xepytyvõ avi ajeroviave aguã — he'i. 25 Heta va'e kuery oupa rã Jesus oexa vy ijayvu atã nhe'ẽ vai pe: — Nhe'ẽ nanhomboayvui ha'e nanhomboapyxai va'e, ejepe'a ke kyrĩ va'e gui, ejuve eme hexe — he'i. 26 Ha'e ramo nhe'ẽ vai ojapukai reve ombovava ratã vy ojepe'a, oeja ovy he'õgue rami. Pavẽ rei “Omano” he'i okuapy. 27 Ha'e rã Jesus ma ipo re ojopy vy ombovy ramo opu'ã ho'amy. 28 Ha'e gui ma opy oike ma ramo hemimbo'e kuery oporandu ha'e kuery ae'ia py: — Mba'e re tu ore ndoroipe'a kuaai ra'e anha? 29 Ombovai: — Ha'e va'e nunga ma nhanhembo'e [ha'e jakaru e'ỹ re nhandekuai] vy 'rãe jaipe'a. 30 Ha'e kuery oje'oi vy oaxa Galiléia rupi. Jesus ndoipotai avave rei oikuaa oĩa, 31 mba'eta guemimbo'e kuery ombo'e vy aipoe'ia rami: — Ava ra'y ojeapo va'ekue omboaxaa 'rã avakue po py, ha'e rã ha'e kuery ojuka 'rã. Ha'e gui mboapy araa py onhemboete ju 'rã omanoague gui — he'i. 32 Ha'e rã ha'e kuery ndoikuaai teĩ nda'ipy'a guaxui vy noporandui guive ha'e nunga re. 33 Ha'e gui Cafarnaum katy ju ha'e kuery oje'oi. Opy Jesus oike vy oporandu guemimbo'e kuery pe: — Mba'e nunga re tu pendeayvu ra'e tape rupi? 34 Ha'e ramo ha'e kuery okyrirĩ okuapy, mba'eta mava'e pa joegui yvateve 'rãa re tape rupi ijayvu rire. 35 Ha'e ramo oguapy oiny vy oenoĩ doze-ve guemimbo'e kuery. Ha'e vy aipoe'i: — Ha'e ranhexe va'e ma opyta 'rã takykue pavẽ rembiguairã — he'i. 36 Ha'e gui peteĩ kyrĩ va'e ogueru vy omopu'ã heno'amy ha'e kuery mbyte. Oikuavã vy aipoe'i ha'e kuery pe: 37 — Amongue xerery rupi peteĩ kyrĩ va'e kova'e ramigua omovaẽ vy xee avi xemovaẽ. Ha'e xemovaẽ va'e ma xee anho e'ỹ xemovaẽ, xembouare avi omovaẽ. 38 Ha'e gui João aipoe'i: — Orembo'ea, roexa kuri peteĩ ava nderery rupi anha oipe'a rã, nhanderupive e'ỹ oiko va'e. Ha'e ramo ndoroipe'a ukavei, nhanderupivegua e'ỹ ramo — he'i. 39 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Nda'evei ndapeipe'a ukai aguã, mba'eta xerery rupi tembiapo porã ojapo va'e nda'ijayvu vai 'rã xere. 40 Mba'eta nhanderovaigua e'ỹ va'e ma nhanderupivegua ae. 41 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Cristo pegua peiko ramo xerery rupi amongue peteĩ karo yy ri jepe pendevy ome'ẽ rire ndojopy e'ỹi 'rã ojapoague repy. 42 — Ha'e rã kova'e kyrĩgue va'e regua ojeroviaa gui amongue oity 'rãgue py ha'eveve oityxe va'e aju'y re ita guaxu mba'emo mongu'ia ojokua pyre reve ye'ẽ mbyte py omomboa va'e rire. 43 Xapy'a rei rã ndepo ri ndererojejavy ramo ejaya, mba'eta ha'eveve ndepo rovaikue'i reve reikove aguã py reike aguã, ndepo jovaive reve tata ogue e'ỹ va'e py reo 'rãgue py. 44 [Mba'eta ha'e py ma yxo nomanovei ma 'rã, neĩ tata voi ndoguevei ma 'rã.] 45 Ha'e rami e'ỹ vy ndepy ri ndererojejavy ramo ejaya. Mba'eta ha'eveve ndepy rovaikue'i reve reikove aguã py reike aguã, ndepy jovaive reve tata ogue e'ỹ va'e py nemomboa 'rãgue py. 46 [Ha'e py ma nomanovei ma 'rã yxo, neĩ tata voi ndoguevei ma 'rã.] 47 Xapy'a rei nderexa ri ndererojejavy ramo enoẽ. Mba'eta ha'eveve Nhanderuete po'akaa py peteĩ'i nderexa reve reike aguã, mokoĩve nderexa reve tata ogue e'ỹ va'e py nemomboa 'rãgue py. 48 Ha'e py ma nomanovei ma 'rã yxo, neĩ tata voi ndoguevei ma 'rã. 49 — Mba'eta peteĩ-teĩ tata rupi peaxa vy omoe'ẽ mbyre 'rã pendekuai. 50 Juky ma iporã vaipa. Ha'e rã xapy'a rei nae'ẽvei rire mba'exa 'rã tu he'ẽ ju? Peẽ kuery voi pendejee ae pereko 'rãgue juky, jomeme pendekuai porã aguã. 1 Jesus opu'ã vy oo ha'e gui Judéia rupi Jordão yakã rovaigua re. Teĩgue ju oĩa py heta va'e kuery ono'õ okuapy. Ha'e ramo ojapoaty rami vy ombo'e ju. 2 Ha'e jave py fariseu kuery regua onhemboja jogueruvy vy oeko a'ã. Ha'e vy oporandu okuapy: — Ha'eve ri nda'u ime kuery opoi aguã gua'yxy gui? 3 Ha'e ramo ha'e ju oporandu ha'e kuery pe: — Mba'e tu Moisés ojapo uka pendevy? 4 Ha'e kuery ombovai: — Moisés ojapo uka raka'e kuaxia omendaague regua ombovaipa aguã, ha'e gui ma opoi aguã — he'i. 5 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Peneakã ratã ramo ha'e rami oeja ipara va'e pejapo aguã. 6 Ha'e rã yvy itui ypy'i guive ma Nhanderuete omoingo ava ha'e kunha. 7 Ha'e nunga rupi ava oeja 'rã nguu ha'e oxy, [gua'yxy reve onhemoirũ aguã]. 8 Ha'e gui gua'yxy reve mokoĩ 'rãgue py peteĩ'i to'o ma ikuai. Ha'e rami vy mokoĩ ve'ỹ ikuai, peteĩ'i to'o ma. 9 Ha'e nunga rupi Nhanderuete omoirũ rire avave rei tomboja'o eme — he'i. 10 Opy ikuai jave ixupe hemimbo'e kuery oporandu ju ha'e nunga re. 11 Ha'e ramo aipoe'i: — Gua'yxy gui ava opoi vy amboae re omenda va'e ma itavy gua'yxy ae pe. 12 Ha'e rami ae ome gui kunha va'e opoi vy amboae re omenda va'e voi itavy avi. 13 Ha'e gui oĩa py oguerua kyrĩgue ha'e kuery re opo omoĩ aguã. Ha'e rã hemimbo'e kuery ma herua kuery pe ijayvu ete. 14 Jesus ha'e nunga oexa vy ndojou porãi. Ha'e vy aipoe'i: — Tove tou kyrĩgue'i xea py, pejoko eme, mba'eta peva'e ramigua'i peguarã ae Nhanderuete po'akaa. 15 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Amongue kyrĩgue rami e'ỹ Nhanderuete po'akaa nomovaẽxei vy ndoikei 'rãe ha'e py — he'i. 16 Ha'e gui kyrĩgue oikuavã vy ha'e kuery re opo omoĩ ogueroayvu porã reve. 17 Ha'e gui tape rupi Jesus oo ju ma oiny rã onha ouvy peteĩ ava ovaexĩ aguã. Guenapy'ã re oĩ vy oporandu: — Porombo'ea ndereko porã va'e, mba'e nda'u ajapo 'rã tekove marã e'ỹ aupity aguã? 18 Jesus ombovai: — Mba'e re tu “Ndereko porã va'e”, 're xevy? Avave rei ndaeko porãi peteĩ'i e'ỹ vy. Ha'e va'e ma Nhanderuete. 19 Reikuaa ae ma ojapo uka va'ekue: Ejojuka eme, ndetavy eme, nemonda eme, ndeapu eme, ejokore eme, emboete nderu ha'e ndexy — he'i. 20 Ha'e ramo ava va'e ombovai: — Porombo'ea, ha'e nunga ha'e javi ajapopa ae ma, xekyrĩ guive. 21 Ha'e rã Jesus hexe oma'ẽ vy oayvu. Ha'e vy aipoe'i: — Peteĩ mba'e ma oata teri ndevy. Tereo evendepa rereko va'e ha'e javi, ha'e hepykue eme'ẽmba iporiaukue'i pe. Ha'e vy 'rãe rereko ovareve va'e yva re. Ha'e gui mae eju xerupive — he'i. 22 Ha'e rami ijayvuague ava va'e ndojou porãi vy iporiau ovy, oguerekopa va'e vy. 23 Ha'e gui Jesus oyvýry oma'ẽ vy aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Haxy ete oguerekopa va'e kuery Nhanderuete po'akaa py oike aguã — he'i. 24 Ha'e rami ijayvu rã hemimbo'e kuery oendu vy onhemondyipa. Ha'e ramo Jesus aipoe'ive ju: — Xera'y kuery, haxy ete mba'emo oguereko va'e re rive ojerovia va'e oike aguã Nhanderuete po'akaa py. 25 Nhanderuete po'akaa py oguerekopa va'e oikea gui ndaxyive camelo oaxa aguã juu nambi kua rupi — he'i. 26 Ha'e ramo ha'e kuery onhemondyipave vy aipoe'i jomeme: — Marã ramigua 'rã tu ha'vy oo jepe? 27 Ha'e kuery re Jesus oma'ẽ vy aipoe'i: — Ha'e nunga ma avakue pe haxy ete, ha'e rã Nhanderuete pe ma any, mba'eta Nhanderuete pe mba'eve ndaxyi — he'i. 28 Ha'e ramo Pedro aipoe'i: — Ore kuery ma opa mba'e roejapa va'ekue nderupive orekuai aguã. 29 Jesus ombovai ju: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ha'e javi xekáuxa ha'e ayvu porã káuxa ngoo oeja va'e, guyvy, gueindy, oxy, nguu, gua'y e'ỹ vy omba'ety, 30 ha'e kuery ma aỹ voi ojou retave 'rã: guyvyrã, gueindyrã, oxyrã, gua'yrã ha'e omba'etyrã ojou 'rã oiko axy reve, ha'e gui yvy pyau re ju oupity 'rã tekove marã e'ỹ. 31 Ha'e rami avi tenonde pyguare heta opyta 'rã takykue py, ha'e rã takykue pyguare ma opyta 'rã tenonde py. 32 Ha'e gui ma Jerusalém katy oguata oje'oivy. Jesus ma guemimbo'e kuery renonde oo oiny. Ha'e rã ha'e kuery ma onhemondyi ha'e okyje rei reve hakykue oje'oi. Ha'e gui ma ha'e kuery ae'i ikuai aguã py Jesus ogueraa doze guemimbo'e kuery. Ha'e vy ha'e kuery pe omombe'u porãve hexe oiko va'erã. Ha'e vy aipoe'i: 33 — Pendu ke. Aỹ ma jaje'oi nhainy Jerusalém katy. Ha'e py ma Ava ra'y ojeapo va'ekue ojopy ukaa 'rã sacerdote yvatekueve va'e ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery pe. Ha'e kuery ojuka uka vy omboaxa 'rã amboae regua kuery pe. 34 Ha'e kuery ojavyky rei ha'e onyvõmba 'rã hexe, ha'e gui oinupãmba ma rire ojuka 'rã. Ha'e gui mboapy araa py onhemboete ju 'rã. 35 Ha'e ramo Jesus re onhemboja Zebedeu ra'y kuery Tiago ha'e João. Ha'e vy aipoe'i: — Orembo'ea, ejapo orevy rojerure taa. 36 Ha'e ramo oporandu ha'e kuery pe: — Mba'e tu peipota ajapo pẽvy? 37 Ha'e kuery ombovai: — Nerexakã reve reju vy oremoĩ 'rãgue peteĩ ndeaxu e'ỹa re, ha'e rã amboae ma ndeaxua re — he'i. 38 Jesus ombovai: — Ndapeikuaai mba'e nunga re pa pejerurea. Peẽ nda'u pey'u 'rã ri karo xee ay'u aguã va'e gui? Penhemongarai uka 'rã ri xee anhemongarai ukaa rami? 39 Ha'e kuery aipoe'i: — Ha'eve. Jesus aipoe'i ju: — Pey'u 'rãe karo xee ay'u aguã gui, ha'e penhemongarai uka avi 'rã xee anhemongarai ukaa rami. 40 Ha'e rã xeaxu e'ỹa re ha'e xeaxua re oguapy va'erã ma xee e'ỹ 'rã aiporavo. Ha'e rami aguã ma oguereko katu pyre pe anho — he'i. 41 Ha'e nunga hemimbo'e kuery mboae dez ikuai va'e ma ha'e nunga oendu vy ijayvu rei okuapy Tiago ha'e João re. 42 Ha'e ramo Jesus ojea py oenoĩmba vy aipoe'i: — Yvy jave regua huvixa kuery ma joguereko atã 'rã, ha'e kuery va'e regua yvatekueve ipo'aka 'rã joe, peikuaa rami 43 Ha'e rã pende kuery ma ha'e rami e'ỹ 'rã pendekuai. Ha'e rami 'rãgue py peẽ kuery va'e regua joegui yvatevexe va'e ma penerembiguai rami toiko. 44 Peneranhexe va'e ma peiko 'rã pavẽ rembiguai. 45 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue eteve voi jojokuai aguã e'ỹ ou, ha'e rã tembiguai rami oiko aguã, ha'e guekove ome'ẽ aguã heta rekovia, ogueraa jepe aguã. 46 Ha'e vy Jericó tetã py ranhe ovaẽ. Ha'e gui tetã gui guemimbo'e kuery ha'e heta va'e kuery reve oje'oi jave peteĩ ava ára revegua e'ỹ oguapy oiny tape yvýry. Timeu ra'y Bartimeu hery va'e mba'emo re ojerurea py oĩ. 47 Ha'e va'e ma Jesus Nazaré pygua va'e ou oinya oendu vy ojapukai reve aipoe'i: — Davi ramymino Jesus, xemboaxy ke — he'i. 48 Ha'e ramo heta ijayvu okyrirĩ aguã. Ha'e rami teĩ ojapukaive tema. Ha'e vy aipoe'i: — Davi ramymino, xemboaxy ke. 49 Ha'e ramo Jesus opyta vy aipoe'i: — Penoĩ. Ha'e ramo oenoĩa ára revegua e'ỹ. Ha'e vy aipoe'i: — Ndepy'a guaxu, epu'ã ke, mba'eta nerenoĩ. 50 Ha'e ramo capa omboi vy opo reve opu'ã ovy Jesus-a katy. 51 Jesus oporandu: — Mba'e tu reipota ajapo ndevy? Ára revegua e'ỹ ombovai: — Xee ma aexaxe — he'i. 52 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Tereo, rejeroviaa ndereraa jepe ma. Ha'e ramove ava va'e oexa ju vy Jesus rakykue oo tape rupi. 1 Jerusalém py ha'e kuery ovaẽ rai'i ma. Ha'e vy Oliveiras yvyty re Betfagé ha'e Betânia tekoa rupi oaxa vy Jesus omondouka mokoĩ guemimbo'e. 2 Ha'e vy aipoe'i: — Tapeo tenonde peva'e tekoa oĩ va'e py. Ha'e py pevaẽ vyve pejou 'rã peteĩ mburika'i ixã va'e, hi'áry avave rei noĩai teri va'e. Pejora vy ke peru. 3 Xapy'a rei amongue oporandu 'rã mba'e re pa pejoraa re. Ha'e rami rã aipopeje: “Senhor ma oipota, ha'e gui ogueru ruka voi ju 'rã apy”, peje 'rã. 4 Ha'e ramo oje'oi vy tape py ojou mburika'i ixã va'e peteĩ kora rokẽ rexei. Ha'e vy ojora. 5 Ha'e py ikuai va'e regua ijayvu: — Mba'erã tu pejora mburika'i? 6 Ha'e rã hemimbo'e kuery ma Jesus aipoe'iague rami ombovai. Ha'e ramo ogueraa uka. 7 Ha'e gui mburika'i ogueru ma vy hi'áry omoĩ oao. Ha'e ramo Jesus oĩ hi'áry. 8 Tape rupi heta oipyo okuapy oao, ha'e rã amboae kuery ma jai rogue mba'ety yvýry gui ojaya va'ekue onhono. 9 Ha'e gui henonde ha'e hakykue oo va'e kuery ojapukai vy aipoe'i: — Iporã ete! Ta'ima'endu'a porãa Senhor rery rupi ou va'e re! 10 Ima'endu'a porãmby toiko opo'akaa rupi ovaẽ ouvy va'e, nhaneramoĩ Davi rami ipo'aka va'e. Toguerovy'aa yvatevea py! — he'i oje'oivy. 11 Ha'e gui Jerusalém py ovaẽ ma vy templo py oike. Ha'e vy oma'ẽmba ma rire ka'aru ma ramo Betânia katy ju oo doze guemimbo'e kuery reve. 12 Ko'ẽ jevy Betânia gui oo vy inhembyayi. 13 Mombyry gui oexa peteĩ figo'y hogue va'e. Ha'e gui oo oexa aguã mba'emo ojou rivyvyi gui. Ha'e rami teĩ yvyra hi'aĩa py ovaẽ vy mba'eve ndojoui hogue e'ỹ vy, mba'eta figo oikoa ára e'ỹ rã. 14 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Aỹ gui ma to'uave eme nde'a — he'i. Ha'e ramo hemimbo'e kuery oendu. 15 Ha'e gui Jerusalém tetã py ovaẽ. Templo py oike vy omoẽmba mba'emo vendea ha'e mba'emo joguaa kuery ha'e py ikuai va'ekue. Oity peráta mboekoviaa kuery mesa, ha'e apykaxu vendea kuery renda guive. 16 Templo rupi avave rei pe ndogueraa ukai mba'emo ryru. 17 Ha'e vy nhomongeta vy aipoe'i: — Ipara oiny “Xero ma onhembo'e atyrã oĩ” 'ea va'eri peẽ ma pejapo imonda va'e onhemiaty rami — he'i. 18 Ha'e nunga ma sacerdote yvatekueve va'e ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery oendu. Ha'e vy oikuaa pota okuapy marã rami vy pa ojuka aguã. Ha'e rami teĩ okyje guive, mba'eta ombo'e rã heta va'e kuery ha'e javi ojou porã. 19 Ha'e gui ka'aru ma ramo Jesus ha'e hemimbo'e kuery oje'oi ju tetã gui. 20 Ha'e gui ko'ẽgue aje'ive'i reve ha'e kuery ojevy jogueruvy vy oexa rã figo'y ipiru ma ra'e hapo ha'e javi. 21 Ha'e ramo Pedro ima'endu'a vy aipoe'i: — Orembo'ea, ema'ẽ. Figo'y ndeayvu vaiague nda ipiru ra'e — he'i. 22 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Pejerovia tema Nhanderuete re. 23 Mba'eta anhetẽ aipoa'e pẽvy: Amongue peva'e yvyty pe “Epu'ã ke, enhemombo ye'ẽ py”, he'i vy opy'a py oexa'ã rei 'rãgue py ijayvuague oiko 'rãa oguerovia ete ramo ha'ekue rami ae 'rã oiko ixupe. 24 Ha'e nunga rupi aipoa'e pẽvy: Penhembo'e vy pejerurea pejopy maa re pejerovia ramo ha'ekue rami ae 'rã oiko pẽvy. 25 Ha'e gui penhembo'e vy xapy'a rei amongue reve mba'emo pereko vy peperdoa ranhe, Penderu yva pygua pejejavyague avi operdoa aguã. 26 [Ha'e rã ndapejoperdoai ramo Penderu yva pygua voi ndoperdoai 'rã pejejavyague.] 27 Ha'e gui Jerusalém katy ojevy ju jogueravy. Ha'e vy templo rupi oiko jave oĩa py ou sacerdote yvatekueve va'e, kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e nhomongetaa kuery. 28 Ha'e vy oporandu ixupe: — Mba'e nunga po'akaa rupi tu rejapo ha'e nunga? Mava'e tu nembopo'aka guĩ rami rejapo aguã? 29 Jesus ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Pemombe'u ke. Ha'e ramo xee voi amombe'u 'rã pẽvy mba'e nunga po'akaa rupi pa ha'e nunga ajapoa. 30 João nhomongaraia pa yva guigua tyrã avakue guigua raka'e? Pembovai ke — he'i. 31 Ha'e ramo ha'e kuery jomeme ranhe ijayvu okuapy: — Xapy'a rei “Yva gui”, ja'e ramo ha'e ombovai ju 'rã: “Mba'e re tu ha'vy ndapejeroviai hexe?” he'i 'rã nhandevy. 32 Ha'e rã “Avakue gui”, ja'e aguã nda'evei avi — he'i okuapy, mba'eta ha'e kuery okyje heta va'e kuery gui, João anhetẽ profeta oikoa pavẽ oikuaa ramo. 33 Ha'e rami vy aipoe'i Jesus pe: — Ore ma ndoroikuaai. Ha'e ramo Jesus ju ombovai: — Xee voi namombe'ui 'rã pẽvy mava'e po'akaa rupi pa ha'e nunga ajapo aikovya. 1 Ha'e rire ha'e kuery pe Jesus omombe'u peteĩ ayvu mba'emo re ombojoja vy. — Peteĩ ava onhotỹ uva. Ojapo ikora yvate va'erã, ojapo guive uva oumbiri atyrã ha'e torre, ha'e gui ma opena va'erã kuery po py omboaxa. Ha'e vy oo guekoa gui. 2 — Omono'õa ára ovaẽ ramo opena va'e kuerya py ombou peteĩ guembiguai, ixupegua uva'a ome'ẽ okuapy aguã. 3 Ha'e rami teĩ ha'e kuery ojopy vy oinupã ha'e ojavyky rei ma rire omondouka rive ju. 4 — Amboae guembiguai ju ombou. Ha'e ramo ha'e va'e voi oinupãmba inhakã rupi, ojavyky rei. 5 — Amboae ju ombou. Ha'e va'e ma ojuka. Amboae kuery heta ombou avi. Ha'e kuery oinupãmba amongue, ha'e rã amboae kuery ma ojuka. 6 — Peteĩ'i ma oguereko teri, gua'y oayvuve va'e anho. Ha'e va'e ma ija ombou vy “Xera'y ramo omboete 'rã ko”, he'i. 7 — Ha'e ramo omba'eapo va'e kuery aipoe'i joupe-upe: “Peva'e ma uvaty jarã ete. Jajuka na, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, he'i okuapy. 8 Ha'e rami vy ojopy vy ojuka, ha'e gui uvaty gui omombo mombyry'i. 9 — Mba'e nda'u uvaty ja ojapo 'rã? Ha'e va'e ou vy omomba 'rã opena va'ekue, ha'e rã amboae kuery pe ju 'rã omboaxa uvaty. 10 Ha'vy peẽ ndaperoayvui teri teve po rami ipara va'e: “Oo apoa kuery ita ndoipotai va'ekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã. 11 Ha'e nunga ma Senhor gui ae oiko, ha'e jaexa rã iporã ete va'e”, he'iague? 12 Ha'e rami rã ha'e kuery ojopyxe teĩ heta va'e kuery gui okyje, mba'eta ha'e kuery re ae ri ijayvua oikuaa. Ha'e rami vy ojepe'apa jogueravy. 13 Ha'e ramo Jesus oĩa py omboua fariseu regua ha'e Herodes-a katygua kuery, ayvu py ojopy aguã. 14 Ha'e va'e kuery ovaẽmba vy aipoe'i ixupe: — Porombo'ea, ore roikuaa ndee anhetẽ va'ea, ha'e ndereikuaa potai 'rã mava'e paa re, mba'eta nerema'ẽi avakue yvatea re, ha'e anhetẽ rupi renhombo'e Nhanderuete oipota va'e re. Ha'evea rami ri nda'u César pe nhame'ẽ imposto repy, tyrã pa any? Ha'eve tyrã pa nda'evei nhame'ẽ aguã? 15 Jesus oikuaa ha'e kuery ijayvu rivea. Ha'e vy ombovai: — Mba'e re tu xereko a'ãxe ri? Peru ha'vy peteĩ hatã'i va'e, taexa — he'i. 16 Ha'e ramo ha'e kuery ogueru ramo ha'e ju oporandu: — Mava'e ra'angaa ha'e mava'e rery tu kova'e re oĩ? Ha'e kuery ombovai: — César mba'e rima. 17 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — César mba'e ri rã peme'ẽ ha'vy César pe. Ha'e rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae 'rã peme'ẽ — he'i. Ha'e ramo onhemondyipa ijayvua gui. 18 Jesus oĩa py ou saduceu kuery va'e regua. Ha'e va'e kuery ma ndogueroviai nhanhemboete ju 'rãa. Ha'e gui oporandu okuapy ixupe: 19 — Porombo'ea, Moisés oeja raka'e po rami ipara va'e: “Ta'y e'ỹ re tyke'y omano ramo tyvy ju 'rã omenda imeve'ỹ va'e re, omano va'ekue ra'yrã va'ekue oguereko aguã”, he'i va'ekue. 20 Ha'e gui ikuai raka'e sete joegua. Tujave va'e ma omenda va'ekue ri ta'y e'ỹ re omano. 21 Ha'e ramo tyvy ju omenda imeve'ỹ va'e re teĩ ha'e va'e voi omano ta'y e'ỹ re. Ha'e gui mboapya ma ha'ekue rami ae ju. 22 Ha'e rami py sete-ve ndata'yi. Ha'e gui mae ma kunha va'e avi omano. 23 Ha'e gui onhemboetepa jevya ára ha'e kuery onhemboete ju rã mava'e ete'i 'rã oiko kunha va'e me? Mba'eta kunha va'e re sete-ve omenda rire — he'i. 24 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Pejavy, mba'eta ipara re oĩa neĩ Nhanderuete po'akaa peikuaa e'ỹ vy. 25 Mba'eta omanoague gui onhemboete ju va'ekue ma nomendavei 'rã, neĩ nanhomomendavei 'rã. Anjo kuery yva pygua rami 'rã ikuai. 26 Ha'e gui omano va'ekue onhemboetepa ju 'rãa re ndaperoayvui teri teve Moisés ombopara va'ekue? Mba'eta yvyra yky hendy va'e mbyte gui Nhanderuete aipoe'i ixupe: “Xee ma Abraão, Isaque ha'e Jacó Ruete aiko”, he'i raka'e. 27 Ha'e ma omanogue Ruete e'ỹ oiko, ha'e rã oikove va'e Ruete. Ha'e nunga rupi pejavy vaipa. 28 Ou avi peteĩ kuaxia re nhombo'e va'ety. Ha'e va'e ma amboae kuery reve Jesus ijayvu ha'e ombovai porã rã oendu ma vy oporandu: — Mba'e nunga ojapo uka pyre tu pavẽ gui yvateve va'e? 29 Jesus ombovai: — Yvateve va'e ma pova'e: “Israel kuery, pendu ke: Senhor Penderuete ma peteĩ'i. 30 Reayvu 'rã Nderuete ndepy'a ha'e javi py, ndereko, ne'arandua ha'e nembaraetea ha'e javi py guive” he'iague. 31 Ha'e va'e rire ma po rami ju oĩ: “Reayvu 'rã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami” he'iague. Amboae ojapo uka pyre pova'e gui yvateve va'e ma jipoi — he'i. 32 Ha'e ramo kuaxia re nhombo'e va'ety aipoe'i: — Porombo'ea, ha'evea rami ndeayvu anhetẽ rupi meme. Mba'eta Nhanderuete ma peteĩ'i, amboae jipoi ha'e e'ỹ vy. 33 Ha'e gui Nhanderuete jayvu 'rã nhandepy'a, nhane'arandua ha'e nhanembaraetea ha'e javi py. Ha'e nhaneirũ kuery ma nhande ae jajeayvua rami 'rã jayvu. Ha'e nunga jajapo aguã ma ixupe mymba nhame'ẽa gui ha'eveve — he'i. 34 Ha'e rami o'arandua rupi ombovai rã Jesus oendu vy aipoe'i: — Ndee ma mombyry e'ỹ reiko Nhanderuete po'akaa gui — he'i. Ha'e va'e rire avave rei nda'ipy'a guaxuavei ixupe oporandu aguã mba'eve re. 35 Ha'e gui templo py Jesus nhombo'e vy oporandu: — Mba'exa nda'u kuaxia re nhombo'e va'ety kuery Cristo reko re ijayvu vy aipoe'i Davi ramymino oikoa rami? 36 Mba'eta Davi eteve voi Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ gui aipoe'i: “Senhor aipoe'i xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re, ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ e'ỹa ja’, he'i va'ekue.” 37 Ha'e rami vy Davi voi “Senhor” he'i ixupe. Mba'exa tu ha'vy hamymino avi ri oiko? — he'i. Ha'e rami ijayvu rã heta va'e kuery oenduxe vai. 38 Ha'e gui nhombo'e vy aipoe'i ju: — Penheangu ke lei re nhombo'e va'ety kuery gui, mba'eta ha'e kuery ma ao puku py 'rã onhemonde, ha'e tetã mbyte rupi ikuai vy oipota 'rã oxarura porãa. 39 Onhembo'eaty py ha'e ngaru oĩa py ha'e kuery oguapy 'rã tenda tenondeve oĩ va'e py anho. 40 Ha'e rami avi ha'e kuery ogueraa rivepa 'rã imeve'ỹ va'e kuery ro gui oipota va'e, ha'e onhemboeko porãxe vy onhembo'e are 'rã. Ha'e nunga rupi ha'e kuery opaga raxa ete 'rã. 41 Ha'e gui templo py Jesus oguapy oiny hyru peráta omoĩaty oĩ va'e rexei'i. Ha'e vy oexa heta va'e kuery peráta ome'ẽ vy hyru py omoĩ rã. Oguerekopa va'e kuery ome'ẽ retave. 42 Peteĩ imeve'ỹ va'e iporiaukue'i oexa avi mokoĩ hatã'i va'e ndovareive'i va'e omoĩ rã. 43 Ha'e rami vy guemimbo'e kuery oenoĩmba vy aipoe'i: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peva'e imeve'ỹ va'e ma iporiaukue'ia ramive ma peráta me'ẽa kuery ha'e javi gui omoĩ retave hyru py. 44 Mba'eta amboae kuery ma hembyrekue gui rive ome'ẽ. Ha'e rã peva'e ma iporiaukue'ia ramive mba'emo'i ojogua aguã oguereko va'ekue ha'e javi'i omoĩ. 1 Templo gui Jesus oẽ ovy jave peteĩ hemimbo'e aipoe'i: — Orembo'ea, ne'ema'ẽ ave ita tuvixakue gui anho nda ojapo raka'e! 2 Jesus ombovai: — Aỹ pexa pa kova'e oo tuvixa va'e? Oitypaa ramo peteĩve ita ndopytai 'rã amboae ita áry. 3 Ha'e gui templo rexei Oliveiras yvyty py Jesus oguapy oiny jave Pedro, Tiago, João ha'e André oporandu ha'e kuery ae'ia py: 4 — Emombe'u na orevy: Araka'e 'rã tu ha'e nunga oiko? Mba'e nunga tu oiko 'rã roikuaa aguã ha'e nunga ha'e javi ojeupity rai'i maa? 5 Jesus ombovai: — Penheangu ke ha'vy penhembotavy uka e'ỹ aguã avave rei pe. 6 Mba'eta heta 'rã ou xerery rupi “Xee ae ma Cristo” he'i rive va'e. Ha'e rami vy heta 'rã ombotavy. 7 Penhemondyi eme guive “Joe opu'ã”, 'ea rã pendu vy, neĩ “Joe opu'ã 'rã”, 'ea teĩ. Ha'e nunga ranhe 'rãe oiko teĩ opa aguã e'ỹ teri. 8 Mba'eta peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opu'ã 'rã amboae tetã pygua kuery re, ha'e peteĩ-teĩ regua amboae regua re 'rã opu'ã. Amongue henda py oiko 'rã yvy ryryi ha'e karuai. Ha'e nunga ma jypy'i ojexavaia aguã. 9 — Peiko kuaa pota ke, mba'eta pendejopy ukaa 'rã, ha'e pendereraa 'rã nhomboayvua kuery ha'e onhembo'eaty pygua ruvixa pe penemboayvu uka aguã. Xekáuxa penenupãa ha'e pendereraa 'rã pejexa uka aguã huvixa ha'e huvixave renonde. Ha'e ramo ha'e kuery pe pemombe'u 'rã ayvu. 10 Mba'eta jypy'i ha'e javi regua pe ayvu porã omombe'ua 'rãe. 11 Ha'e nunga rupi pendereraa ha'e pendejopy ukaa teĩ pendepy'a eta rei eme pendeayvurã re. Ha'e va'e hora ayvu py ae pendeayvurã ome'ẽa va'e rupi 'rã pendeayvu. Mba'eta pendejegui ae e'ỹ 'rã pendeayvu, ha'e rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ gui. 12 — Tyke'y kuery ojopy uka 'rã guyvy ojukaa aguã, ha'e tuu kuery ojopy uka 'rã gua'y kuery. Ta'y kuery nguu kuery re opu'ã vy ojuka uka avi 'rã. 13 Xerery káuxa pavẽ nda'ija'evei 'rã pendere. Ha'e rã opa peve oĩ atã va'e ma oo jepe 'rã. 14 — Ha'e gui pexa 'rã ojeguarupy nhomokanhyarã ha'eve e'ỹa py oĩ rã. (Tove ogueroayvu va'e toikuaa.) Ha'e ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re. 15 Ngoo áry ikuai va'e toguejy eme, toike eme ngopy gui mba'emo oguenoẽ aguã, 16 ha'e mba'ety rupi ikuai va'e voi tojevy eme oparito re. 17 Ha'e va'e ára nda'evei 'rã imemby ryru'i ha'e imemby kambu va'e pe. 18 Pejerure ke ha'e nunga oiko e'ỹ aguã yro'y py. 19 Mba'eta ha'e va'e ára ojexavaia ete 'rã. Ha'e rami ete ndoikoi teri jypy'i Nhanderuete yvy onhono guive aỹ peve, ha'e gui ha'e va'e rire ndoikovei 'rã ha'ekue rami. 20 Senhor ha'e va'e ára nomomba voi va'e rire avave rei ndoo jepei 'rãgue. Va'eri ojeupe guarã oiporavo va'ekue re oma'ẽ vy omomba voi 'rã ha'e va'e ára. 21 — Ha'e gui pẽvy amongue aipoe'i 'rã: “Ma'ẽ, apy ma Cristo”, ha'e e'ỹ vy “Pe py ma hiny”, he'i ramo perovia eme, 22 mba'eta oiko 'rãe Cristo ramigua ha'e profeta ramigua kuery rive. Ha'e kuery voi ojapo 'rã hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã ombotavy aguã Nhanderuete rembiporavo kuery, ha'eve va'e rire. 23 Peiko kuaa pota ke, opa mba'e gui xee romonheangu ma voi. 24 — Ha'e va'e ára ojexavaia rire'ive kuaray pytũmba 'rã, jaxy voi naendyvei 'rã. 25 Jaxy-tata ho'apa 'rã yva gui, ha'e yva re ipo'akakueve ikuai va'e voi oitypaa 'rã. 26 Ha'e gui oexa pavẽ 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue arai rupi ou rã opo'aka ha'e guexakãmba reve. 27 Ha'e vy ojeupegua anjo kuery omondouka 'rã irundy henda yvytu oipejua rupi hembiporavo kuery omboaty heruvy aguã, yvy apy guive yva apy peve. 28 — Peikuaa pota ke figo'y re mba'emo ambojoja vy amombe'u rã. Mba'eta hakã ipyaupa ha'e hokypa rã pexa vy peikuaa 'rã ára pyau ovaẽ rai'i maa. 29 Ha'e rami ae avi peẽ kuery voi xeayvuague oiko rã pexa vy peikuaa 'rã xe'ára ovaẽ rai'i maa, okẽ py ae. 30 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Aỹgua kuery opa e'ỹ re ha'e nunga ha'e javi oiko 'rã. 31 Opa 'rã yva ha'e yvy. Ha'e rã xeayvuague ma ndoaxa rivei 'rã. 32 Ha'e va'e ára ha'e hora raka'e paa avave rei ndoikuaai, neĩ anjo kuery yva pygua, neĩ xee Ta'y voi ndaikuaai. Xeru anho'i oikuaa. 33 — Peiko kuaa pota, peiko katu [ha'e penhembo'e] guive, mba'eta ndapeikuaai raka'e pa ha'e va'e ára ovaẽ 'rãa. 34 Ha'e nunga oiko 'rã peteĩ ava guekoa gui oo va'e rami. Ngoo oeja vy guembiguai kuery pe opena uka 'rã. Peteĩ-teĩ pe ojapo uka 'rã mba'emo. Ha'e rã okẽ rarõa pe ma oikuaa pota uka 'rã. 35 Peẽ voi peiko kuaa pota 'rãgue, mba'eta ndapeikuaai raka'e pa hoo va'e ou 'rãa. Ka'aru tyrã pa pytũ mbyte jave, uru ojapukai jave tyrã pa ko'ẽmba'i jave paa voi ndapeikuaai, 36 mba'eta ovaẽ xapy'a vy peke reve pendejou ramo nda'evei 'rã. 37 Pendevy aipoa'ea rami ma aipoa'e pavẽ pe: Peiko kuaa pota ke. 1 Mokoĩ ára'i ma oata ovaẽ aguã Páscoa ha'e ngaru mbojape imbovua revegua e'ỹ va'e ára. Ha'e gui sacerdote yvatekueve va'e ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery oikuaa pota okuapy nhemi rupi ojopy vy ojuka aguã. 2 Mba'eta aipoe'i okuapy: “Ngaru oiko jave ma nda'evei, heta va'e kuery opu'ãmba e'ỹ aguã.” 3 Betânia tetã py Jesus oĩ mesa py, Simão lepra oguereko va'ekue ro py. Oĩa py ou peteĩ kunha heakuã porã va'e ryru ita xiĩ va'e guigua ogueru va'e. Heakuã va'e ma hepyve va'e, nardo anho'i tynyẽ. Ha'e gui ma hyru oipe'a vy Jesus akã re onhoẽ heakuã porã va'e. 4 Amongue ikuai va'e ojou vai vy jomeme aipoe'i: — Mba'erã tu ojavyky heakuã porã va'e? 5 Mba'eta ha'e nunga ma trezentos raxa ára repy re ovende va'e rire, iporiaukue'i pe ome'ẽ aguã — he'i. Ha'e vy ijayvu rei okuapy hexe. 6 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Tove ri. Mba'e re tu pendeayvu rei kunha va'e re? Mba'emo porã ete ojapo xevy. 7 Mba'eta iporiaukue'i ma pendereve riae 'rã ikuai. Peipytyvõxea hora rei ha'eve peipytyvõ aguã. Ha'e rã xee ma ndaiko riaei 'rã pendereve. 8 Kunha va'e ma ha'eve va'e ojapo. Amano e'ỹ mbove voi omoeakuã xerete xenhono porãa rã guarã. 9 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Mamo rã yvy jave re ayvu porã omombe'ua py omombe'ua avi 'rã kunha va'e ojapo va'ekue, hexe ima'endu'aa vy. 10 Hemimbo'e kuery doze va'e regua Judas Iscariotes hery va'e ma sacerdote yvatekueve va'ea py oo, Jesus ojopy uka aguã. 11 Ha'e kuery ha'e nunga oendu vy oguerovy'a rei, ha'e vy ixupe ijayvu peráta ome'ẽ aguã re. Ha'e ramo Judas oikuaa pota ha'eve jave ojopy uka aguã re. 12 Ha'e gui ovaẽ ngaru mbojape imbovua revegua e'ỹ ijypya ára, Páscoa pyguarã vexa'i ojukaa aguã. Ha'e ramo hemimbo'e kuery oporandu Jesus pe: — Mamo tu reipota roo roguereko katu Páscoa ára py jakaru aguã? 13 Ha'e ramo mokoĩ guemimbo'e omondouka vy aipoe'i: — Tapeo ha'vy tetã re. Ha'e py penerovaexĩ 'rã peteĩ ava yryru ogueraa va'e. 14 Tapeo hupive, ha'e mamo rã oikea py hoo va'e pe aipopeje: “Orembo'ea oporandu uka kuri: ‘Mamo pa opy ja'o oĩ Páscoa ára xeremimbo'e kuery reve rokaru aguã?’ he'i uka”, peje. 15 Ha'e ramo pendevy pe oexa uka 'rã peteĩ opy ja'o tuvixa va'e opa mba'e oĩmba ma voia. Ha'e py 'rãe pereko katu — he'i. 16 Ha'e ramo hemimbo'e kuery tetã re oo vy Jesus aipoe'iague rami ae ojou. Ha'e rami vy oguereko katu Páscoa py okaru okuapy aguã. 17 Ka'aru'i ma jave oo doze guemimbo'e kuery reve. 18 Ha'e gui mesa py okaru okuapy jave Jesus aipoe'i: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery xereve pekaru va'e regua peteĩ xejopy uka nhemi 'rã — he'i. 19 Ha'e ramo ha'e kuery iporiaupa vy jorire-rire aipoe'i: — Xee teve? 20 Ha'e ramo ombovai: — Xeremimbo'e kuery doze pendekuai va'e regua peteĩ, xereve hy'a py opo'ẽ oiny va'e ae. 21 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ma hekorã ipara oĩa rami ae 'rã oo. Ha'e rã ijopy uka nhemiare pe ma nda'evei ete 'rã. Ixupe ma ha'eveve 'rãgue ndoikoi ma voi va'e rire. 22 Ha'e kuery okaru teri reve Jesus ojopy peteĩ mbojape. Nhanderuete oguerovy'a ma vy oipe'ã-pe'ã vy ome'ẽ ha'e kuery pe. Ha'e vy aipoe'i: — Pejopy, kova'e ma xerete — he'i. 23 Ha'e rire karo ju ojopy. Oguerovy'a ma vy ombojoja guemimbo'e kuery pe. Ha'e rã ha'e javive oy'u. 24 Ha'e gui aipoe'i: — Kova'e ma xereve guarã [ipyau va'e] ajapo va'e regua, heta re vy xeruguy amoẽ uka ta va'e rupi. 25 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Uva rykue xee nday'uvei ranhe 'rã, Nhanderuete po'akaa py ipyau va'e ju ay'u e'ỹa ja — he'i. 26 Ha'e gui peteĩ mboraei oporaei rire Oliveiras yvyty katy oje'oi. 27 Ha'e gui Jesus aipoe'i: — Peẽ kuery ha'e javive xerejapa 'rã, mba'eta ipara oiny: “Ajuka uka 'rã vexa'i re opena va'e. Ha'e ramo vexa'i kuery oaĩmba 'rã”, he'iague. 28 Ha'e gui anhemboete ju ma rire penerenonderã aa 'rã Galiléia katy — he'i. 29 Pedro aipoe'i: — Ha'e kuery ha'e javive nderejapa teĩ xee any 'rã. 30 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e ndevy: Kova'e pyavyve uru mokoĩgue ojapukai e'ỹ mbove, mboapykue 'rã renhemombe'u xekuaa e'ỹ va'e rami — he'i. 31 Ha'e rami teĩ Pedro aipoe'i: — Ndereve xejukaa ta teĩ ae ma peteĩve henda py ndaxeayvui 'rã roikuaa e'ỹa rami — he'i. Hemimbo'e kuery ha'e javive ha'e rami meme ijayvu. 32 Ha'e gui Jesus oo peteĩ henda Getsêmani 'epy va'e py. Ha'e py ovaẽ vy aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Peguapy apy, xee anhembo'e ainya ja — he'i. 33 Ngupive ogueraa Pedro, Tiago ha'e João. Ha'e vy oendu nda'eveia ha'e ojexavai etea. 34 Ha'e vy aipoe'i: — Xepy'a re aendu nda'evei etea xejuka ta va'e rami. Pepyta apy peikuaa pota aguã — he'i. 35 Ojepe'ave'ia py ngova omovaẽ yvy re. Ha'e vy ojerure ha'eve ramo ha'e va'e hora oaxa aguã. 36 Ha'e vy aipoe'i: — Xeru, xeru, opa mba'e ndevy ha'eve. Xegui oaxa 'rãgue kova'e karo. Ha'e rami avi xee aipota va'e ma toiko eme, ndee reipota va'e ae toiko — he'i. 37 Ha'e gui ojevy vy oexa rã okepa okuapy. Ha'e rã aipoe'i Pedro pe: — Simão, reke ri ty'y? Neĩ peteĩ hora voi teve nda'evei reikuaa pota aguã? 38 Peikuaa pota, ha'e penhembo'e pendereko a'ãa py pejeity ukapa e'ỹ aguã. Penenhe'ẽ ma anhetẽ ikyre'ỹ, ha'e rã pendero'o re ma penekangy — he'i. 39 Ha'e gui ojepe'a ju vy onhembo'e. Ha'ekue'i rupi ae ju ijayvu. 40 Ojevy vy oexa rã okepa ju, hopeyi vaipa vy. Ha'e vy ha'e kuery pe ijayvu rã nombovai kuaai. 41 Ha'e gui ma mboapykuea ma ou vy aipoe'i: — Peke teri va'e ty'y pejupy? Ha'eve ma. Ovaẽ ma hora heko vai va'e kuery po py Ava ra'y ojeapo va'ekue omboaxaa aguã. 42 Pepu'ã ke, jaje'oi. Pee ma ou oiny xejopy ukaarã. 43 Are'ỹ'i re Jesus ijayvu teri reve ovaẽ peteĩ hemimbo'e kuery doze ikuai va'e regua, Judas hery va'e. Hexeve heta avi ou kyxe ha'e yvyra revegua kuery. Sacerdote yvatekueve va'e, lei re nhombo'e va'ety ha'e nhomongetaa kuerya gui ou va'ekue. 44 Mba'eta ha'e kuery pe ijopy ukaa aipoe'i va'ekue: “Hova py ayvu va'e ae 'rã pejopy, ha'e gui peipokua reve peraa”, he'i va'ekue. 45 Ha'ekue rami vy ovaẽ vyve Jesus re onhemboja. Ha'e vy — Xembo'ea — he'i vy oayvu. 46 Ha'e ramo ojopy vy ojokua okuapy. 47 Ha'e rami rã ha'e py peteĩ hi'aĩ va'e regua okyxe oekyi vy omboguai sacerdote yvateve va'e rembiguai nambi rupi, ha'e vy omboi. 48 Ha'e gui Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Peẽ kuery kyxe ha'e yvyra reve ri ty'y peju jojuka rive va'ety rami xejopy aguã? 49 Ko'ẽ nhavõ templo py peẽ kuery pendekuaia rupi aiko vy anhombo'e teĩ ndaxejopyi va'ekue. Ha'e rami avi guĩ nunga oiko ipara oiny va'e ojeupitypa aguã — he'i. 50 Ha'e rami rã hemimbo'e kuery ha'e javive ojepe'apa ojava vy. 51 Hakykue oo peteĩ kunumi ajukue puku py onheovã va'e. Ha'e rã ojopya ta ramo 52 ajukue puku gui ojepe'a vy ojava avi ovy ipire rei reve. 53 Ha'e gui ma sacerdote yvateve va'ea py ogueraa Jesus. Ha'e py ijatypa sacerdote yvatekueve va'e, nhomongetaa ha'e kuaxia re nhombo'e va'ety kuery ha'e javive. 54 Ha'e ramia ja hakykue Pedro oo avi mombyry'i rupi, sacerdote yvateve va'e roka peve. Ha'e vy tembiguai kuery reve ojape'e oiny tata yvýry. 55 Ha'e gui sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomboayvu va'ety kuery Jesus ojuka ukaxe vy ojouxe hekokue mombe'uarã, teĩ ndojoui. 56 Mba'eta Jesus re heta ijayvu rive va'eri ha'ekue rami e'ỹ-e'ỹ guive. 57 Ha'e rami vy amongue opu'ã vy hekokue ramigua omombe'u vy aipoe'i: 58 — Ore roendu aipoe'i rã: “Xee ambovaipa 'rã kova'e templo avakue ojapo va'ekue, ha'e mboapy araa py amboae ju 'rã ajapo avakue rembiapo e'ỹ”, he'i va'ekue. 59 Ha'e rami teĩ ijayvuague rami e'ỹ ae tema ijayvu. 60 Ha'e gui ha'e kuery mbyte py sacerdote yvateve va'e opu'ã vy oporandu Jesus pe: — Nerembovai va'e ty'y ndere ayvua ramo? 61 Ha'e rã Jesus okyrirĩ, mba'eve nde'i. Ha'e gui sacerdote yvateve va'e oporanduve ju: — Ndee ma nhi'ã Nhanderuete ijayvu porãmby Ra'y Cristo? 62 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Xee ae ha'e. Ha'e gui pexa 'rã Ipo'akapa va'e oiporu kuaa regua re Ava ra'y ojeapo va'ekue oguapy ha'e yva gui ou ramo arai rupi — he'i. 63 Ha'e ramo sacerdote yvateve va'e omondoro oao reve aipoe'i: — Mba'erã tu jaipotave hekokue mombe'uarã? 64 Pendu ae ma ijayvu vai rã. Mba'exa tu peikuaa? Ha'e javive ombovai: — Jajuka aguã rami ijayvu — he'i okuapy. 65 Ha'e gui hexe amongue onyvõ, ha'e hova onhovã vy ounga guive. Ha'e vy aipoe'i: — Emombe'u ke mava'e pa neunga ra'e — he'i. Xondaro kuery voi oipetepa okuapy. 66 Ha'e ramia ja oka yvy reia py Pedro oĩa py ou peteĩ kunha'i sacerdote yvateve va'e omongakuaa va'ekue. 67 Pedro ojape'e oiny rã oexa vy oma'ẽ porã, ha'e vy aipoe'i: — Ndee voi teve reiko Jesus Nazaré pygua va'e reve. 68 Ha'e ramo onhenhomi vy aipoe'i: — Xee ndaikuaai, neĩ ndeayvua voi naendu kuaai — he'i. Ha'e vy oẽve oka katy. [Ha'e jave uru ojapukai nhendu.] 69 Ha'e gui teĩgue ju omongakuaa pyre oexa vy amboae kuery pe — Peva'e voi ha'e kuery regua — he'i. 70 Ha'e ramo onhenhomi ju. Ha'e rire'ive ha'e py ikuai va'e aipoe'i Pedro pe: — Anhetẽ teve ndee ha'e kuery regua, mba'eta ndee voi Galiléia pygua. 71 Ha'e ramo ijayvu vaikue, oura guive: — Xee tu ndaikuaai rima ava pendeayvua! — he'i. 72 Ha'e ramove mokoĩguea ma uru ojapukai nhendu. Ha'e ramo Pedro ima'endu'a Jesus aipoe'iague re: “Kuri mokoĩgue uru ojapukai e'ỹ mbove ndee mboapykue 'rã renhemombe'u xekuaa e'ỹa rami”, he'iague re. Ha'e rã onhemboaxy vy ojae'o vaipa. 1 Ko'ẽ aje'ive'i reve sacerdote yvatekueve va'e jogueroayvu, nhomongetaa kuery, kuaxia re nhombo'e va'ety ha'e nhomboayvua kuery ha'e javi reve. Ha'e vy Jesus ojokua uka vy Pilatos-a py ju ogueraa. 2 Ha'e gui ma Pilatos oporandu ixupe: — Ndee ma nhi'ã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipo're — he'i. 3 Ha'e ramo sacerdote yvatekueve va'e opa marã ijayvu hexe. 4 Ha'e gui teĩgue ju Pilatos oporandu: — Nerembovai 'rã ri ty'y? Ne'endu po rami ete ndere ayvu ou. 5 Ha'e rami teĩ Jesus nombovai ae. Ha'e ramo Pilatos onhemondyi vaipa. 6 Ha'e gui ngaru oikoa ára nhavõ huvixa opoi jepi 'rã peteĩ nhuã py oĩ va'e regua, heta va'e kuery ojerurea va'e rei. 7 Peteĩ oĩ nhuã py Barrabás hery va'e, oirũ kuery reve joe opu'ã vy jojukaague py. 8 Ha'e gui heta va'e kuery ou vy huvixa pe ojerure okuapy jepiaty rami ojapo aguã. 9 Ha'e ramo Pilatos oporandu: — Peipota pa apoi judeu kuery pegua huvixave? — he'i, 10 mba'eta oikuaa sacerdote yvatekueve va'e ija'e e'ỹ vy rive ipo py omboaxaague. 11 Ha'e ramo ha'e kuery ombo'e heta va'e kuery Barrabás re ojerure okuapy aguã. 12 Ha'e rami rã Pilatos oporandu: — Mba'e 'rã tu ha'vy ajapo “Judeu kuery pegua huvixave” pejea re? 13 Ha'e ramo ha'e kuery ojapukai vy — Emoĩ kuruxu re! — he'i okuapy. 14 Ha'e rã Pilatos aipoe'i: — Mba'e nunga py tu ojapo vai raka'e? Ha'e rã ha'e kuery ojapukaive rei: — Emoĩ kuruxu re! — he'i okuapy. 15 Ha'e rami rã Pilatos heta va'e kuery ombovy'axe vy opoi Barrabás, ha'e rã Jesus ma oinupã uka rire omboaxa kuruxu re omoĩa aguã. 16 Ha'e gui ma huvixa ro guaxu py ju xondaro kuery ogueraa. Ha'e py ijatypa xondaro kuery ha'e javi. 17 Ha'e rami vy ajukue púrpura guigua py omonhemonde, ha'e juu gui peteĩ coroa ramigua ojapo vy omoĩ inhakã re. 18 Ha'e vy aipoe'i: — Iporã ete judeu kuery pegua huvixave! — he'i okuapy. 19 Takua py oinupã inhakã rupi, hexe onyvõ, ha'e guenapy'ã re oĩ vy omboete. 20 Ojavyky rei ma rire ajukue púrpura guigua omboi vy ijao py ae ju omonhemonde. Ha'e gui oka katy ogueraa kuruxu re omoĩ aguã. 21 Ha'e va'e jave peteĩ oaxa ovy mba'ety gui ou va'ekue, Cirene pygua Simão hery va'e, Alexandre ha'e Rufo ru. Ha'e va'e pe ma ogueraa uka okuapy kuruxu. 22 Ha'e gui ma Gólgota, “Akãgue renda” 'epy va'e katy ogueraa Jesus. 23 Ixupe ome'ẽ vinho mirra revegua teĩ ndoy'ui. 24 Ha'e gui omoĩ kuruxu re, ha'e ijao omboja'o-ja'o jomeme. Oexa okuapy xortea mba'e pa peteĩ-teĩ ogueraa 'rãa oikuaaxe vy. 25 Nove hora jave kuruxu re omoĩa. 26 Hi'áry oupi imoiny ipara va'e hexe ijayvua: “Judeu kuery pegua huvixave”, he'ia. 27 Kuruxu mboae re hexeve omoĩ avi mokoĩ imonda va'e: ijaxu e'ỹa re peteĩ omoĩ, ha'e rã amboae ma ijaxua re. 28 [Ha'e rami ojeupity ipara “Heko vai va'e kuery reve oguerekoa” he'iague.] 29 Oaxa oje'oivy va'e ijayvu rei hexe. Oakã ombovava-vava vy aipoe'i: — Ndee templo rembovaipa rire mboapy araa pyve ju rejapo 'rã va'ekue, 30 ejereraa jepe ha'vy ndee ae kuruxu gui reguejy vy — he'i okuapy. 31 Ha'e rami ae avi kuaxia re nhombo'e va'ety kuery reve sacerdote yvatekueve va'e ojojai rei vy aipoe'i: — Amboae kuery ogueraa jepe va'eri ha'e ae ndojereraa jepe kuaai. 32 Tove Israel kuery pegua huvixave Cristo toguejy kuruxu gui, jaexa vy jajerovia aguã — he'i okuapy. Hexeve kuruxu re omoĩ mbyre kuery voi ojojai rei. 33 Kuaray mbyte jave pytũmba yvy jave re, kuaray ojero'a puku peve. 34 Ha'e gui kuaray ojero'a puku jave Jesus ojapukai atã: — Eloí, Eloí, lamá sabactâni? — he'i, “Xeruete, Xeruete, mba'e re tu xereja?” he'ia. 35 Ha'e py ikuai va'e regua ha'e nunga oendu vy aipoe'i: — Ne'endu, Elias rima oenoĩ — he'i okuapy. 36 Ha'e rami vy peteĩ ha'e kuery va'e regua onha vy vinagre py peteĩ esponja omoakỹ, ha'e takua apy re omovaẽ oy'u aguã. Ha'e vy aipoe'i: — Tove, tajaexa Elias pa ou ra'e omboguejy aguã — he'i. 37 Ha'e gui ma Jesus onhendu atã vy omano. 38 Ha'e ramo henda iky'a e'ỹ va'e ropy ajukue okẽ regua oĩ va'e oxoro mbyte rupi, yvate gui yvy peve. 39 Ha'e rami omano ramo kuruxu rexei'i xondaro ruvixa hi'aĩ va'e oexa vy aipoe'i: — Anhetẽ ae ra'e peva'e ava ma Nhanderuete Ra'y — he'i. 40 Ha'e py ikuai avi amongue kunhague mombyry'i gui oma'ẽ okuapy va'e. Ha'e kuery regua ma Maria Madalena, Tiago kyrĩve va'e ha'e José xy Maria, ha'e gui Salomé. 41 Ha'e kuery ma Galiléia rupi Jesus oiko jave hupive ikuai va'ekue oipytyvõa rupi. Ha'e kuery reve hetave ju hupive oje'oi va'ekue Jerusalém katy. 42 Ha'e va'e ára ma sábado pyguarã mba'emo oguereko katupaa aguã ára. Ha'e nunga rupi ka'aru jave 43 ou peteĩ Arimatéia pygua José hery va'e, nhomongeta va'ety kuery regua omboetevepy, Nhanderuete po'akaa ojekuaa aguã oarõ oikovy va'e. Ha'e va'e ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue re. 44 Ha'e ramo Pilatos ma Jesus omano ma ra'ea omombe'u rã oendu vy onhemondyi. Ha'e rami vy xondaro ruvixa oenoĩ vy ixupe oporandu aje'i ma pa omano ra'ea re. 45 Xondaro ruvixa omombe'u rã oikuaa porã rire hetekue ogueraa uka José pe. 46 Ha'e ramo José ma kuruxu gui hetekue omboguejy vy onhovã peteĩ ajukue puku xiĩ porã va'e ojogua va'ekue py. Ha'e vy onhono porã peteĩ tuparã itaova re ojo'o pyre py, ha'e peteĩ ita ju ombojere hokẽ omboty aguã. 47 Ha'e ramia ja Maria Madalena ha'e Maria José xy oexa pota ho'amy oikuaa aguã mamo pa onhono porã ra'ea. 1 Sábado ára oaxa rire Maria Madalena, Tiago xy Maria ha'e Salomé ojogua heakuã porã va'e, oje'oi vy hetekue omoeakuã aguã. 2 Ha'e gui ko'ẽmba'i jave semana ijypya ára kuaray oẽ ouvy jave oje'oi hupa katy. 3 Joupe-upe aipoe'i jogueravy: — Mava'e nda'u hupa rokẽ gui oipe'a 'rã ita jaike aguã? — he'i. 4 Ha'e gui ha'e kuery oma'ẽ vy oexa ita tuvixa va'eri ombojerea ma ra'ea. 5 Ha'e rami vy ikua py oike vy peteĩ kunumi va'e oexa onhemondea xiĩmba va'e, oiporu kuaa regua re oguapy oiny rã. Ha'e va'e ma ha'e kuery oexa xapy'a vy okyje okuapy. 6 Ha'e ramo ava va'e aipoe'i: — Pekyje eme. Peka pekuapy kuruxu re omoĩ mbyre Jesus Nazaré pygua va'e. Ha'e va'e ma onhemboete ju ma, noĩvei ma apy. Pema'ẽ ha'vy ituiague py. 7 Ha'e gui ma tapeo hemimbo'e kuery ha'e Pedro pe aipopeje: “Galiléia katy Jesus oo 'rã penerenonderã. Ha'e py ma pexa 'rã aipoe'iague rami”, peje. 8 Ha'e gui itakua gui oẽ vy onhamba jogueravy onhemondyipa ha'e okyje reve. Okyje vy avave rei pe nomombe'ui ranhe. 9 Semana ijypy'ia ára aje'ive Jesus onhemboete ju rire Maria Madalena pe ranhe ojexa uka, ixugui sete anha oipe'aague va'e pe. 10 Ha'e ramo kunha va'e oo vy Jesus irũ kuery pe omombe'u. Ha'e kuery ma ojae'o ha'e iporiaupa teri vy 11 ndogueroviai ranhe oikove jevya, kunha pe ojexa ukaague omombe'u rã oendu va'eri. 12 Ha'e rire Jesus amboae rami ojexa uka mokoĩ ha'e kuery regua tetã rovai katy oo va'e pe. 13 Ha'e rami rire ha'e kuery ojevy vy amboae kuery pe omombe'u teĩ ha'e kuery ndogueroviai. 14 Ha'e rire guemimbo'e kuery onze-ve pe ju Jesus ojexa uka, mesa py ikuai jave. Ha'e vy ha'e kuery pe ijayvu ndogueroviaiague ha'e inhakã ratãa re, mba'eta hexaare kuery “Onhemboete ju ma”, he'i rã oendu teĩ ndogueroviai rire. 15 Ha'e gui aipoe'i avi: — Tapeo opa rupi, yvy jave re ikuai va'e ha'e javive pe pemombe'u ayvu porã. 16 Ha'e ramo oguerovia vy onhemongarai uka va'e oo jepe 'rã. Ha'e rã ndogueroviai va'e ma ombopagaa 'rã. 17 Ojerovia va'e kuery ombopo'akaa 'rã po ramigua hexa pyrã ojapo aguã. Xerery rupi oipe'a 'rã anha, ha'e ayvu mboae py ijayvu 'rã. 18 Ojopy 'rã mboi, ha'e veneno oy'u teĩ mba'eve ndoikoi 'rã. Imba'eaxy va'e kuery re opoko ramo okuera 'rã guive. 19 Ha'e kuery reve Senhor Jesus ijayvupa ma rire heraa yva re. Ha'e gui ma Nhanderuete oiporu kuaa regua re oguapy oiny. 20 Ha'e ramo hemimbo'e kuery oje'oi vy opa rupi omombe'u ayvu. Senhor voi oipytyvõ hexa pyrã ojapoa py, ha'e kuery ayvu omombe'ua rupi anhetẽ memea oikuaa uka aguã. 1 Heta ma ikuai ore kuery mbyte rupi mba'emo oiko va'ekue mboparaare. 2 Ha'e kuery ombopara jypy'i guive hexaare ha'e ayvu mombe'ua kuery orevy ijayvuague rami vy. 3 Ha'e rami ae avi xeruvixa Teófilo, xee voi jypy'i guive ha'e nunga ha'e javi aikuaa porã rire aỹ ambopara porãve ndevy jorire-rire opyta porã aguã, 4 nembo'eague reikuaa aguã anhetẽ etea. 5 Ha'e gui Judéia pygua huvixave Herodes oĩ jave oiko peteĩ sacerdote Zacarias hery va'e, Abias ramymino kuery regua. Ta'yxy ma Arão ramymino Isabel hery va'e. 6 Ha'e kuery ma Nhanderuete renonde heko porã va'e ikuai, Senhor ijayvua ha'e ojapo uka va'e ha'e javi ojapo vy. 7 Ta'y va'e'ỹ guive, mba'eta Isabel imemby va'erã e'ỹ, ha'e mokoĩve ikakuaakue meme. 8 Ha'e gui Zacarias ma Nhanderuete renonde rupi omba'eapo oikovy sacerdote reko rami vy, xortea oexaa rupi oiporavoa rire. 9 Ha'e vy sacerdote kuery reko rami vy oike Senhor pegua henda iky'a e'ỹ va'e py heakuã porã va'e oapy aguã. 10 Ha'e ramia ja heta va'e kuery ma oka py ikuai onhembo'e okuapya py. 11 Ha'e gui ixupe ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua, altar heakuã va'e rapyaty oiporu kuaa regua re. 12 Zacarias oexa vy onhemondyi vaipa, okyje guive. 13 Ha'e rã anjo aipoe'i ixupe: — Zacarias, ekyje eme. Oendua ma rejerurea. Ha'e nunga rupi aỹ ndera'yxy Isabel oikuavã'i 'rã ndera'y, ha'e rã remboery 'rã João. 14 Ha'e va'e ma rerovy'a vaipa 'rã, ha'e heta 'rã ovy'a oiko'iague oendu vy. 15 Ha'e ma omboyvatepy 'rã oiko Senhor renonde, ndoy'ui 'rã vinho, neĩ iro va'e. Hexe Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho 'rã oĩ, ixy oguereko'ia ára guive. 16 Ha'e ojapo 'rã Israel kuery heta ojeko rerova aguã rami Senhor Nguuete re. 17 Ha'e oo 'rã Senhor renonderã, Elias rami inhe'ẽ ha'e ipo'aka va'e vy, ojapo aguã tuu kuery opy'a py gua'y kuery oayvu, ha'e onhe'ẽ rendu e'ỹ va'ekue heko porã va'e ju ikuai aguã rami, ha'e rami vy peteĩ regua oguereko katu aguã Senhor peguarã — he'i. 18 Ha'e gui Zacarias oporandu anjo pe: — Mba'exa tu aikuaa ta ha'e nunga? Mba'eta xee ma xetuja'i ma, ha'e xera'yxy voi guaimi'i ma. 19 Anjo ombovai: — Xee ma Gabriel, Nhanderuete renonde aiko va'e. Ha'e ae xembou ndevy mba'emo porã amombe'u aguã. 20 Ha'e rami teĩ xeayvua ndereroviai rire nandeayvuẽvei 'rã, nda'evevei 'rã ndeayvu aguã ha'e nunga ojeupity e'ỹa ja, mba'eta ojeupity 'rã oa'angaague py ae — he'i. 21 Ha'e ramia ja heta va'e kuery oarõ okuapy Zacarias. Ha'e kuery onhemondyipa, henda iky'a e'ỹ va'e py oiko are rã. 22 Ha'e gui ha'e oẽ vy nda'evevei ijayvu aguã. Ha'e ramo oikuaa okuapy henda iky'a e'ỹ va'e py mba'emo oexa ra'eague. Okuã py rive omombe'u, nda'ijayvuẽvei vy. 23 Ha'e gui guembiaporã va'ekue ojapopa ma vy oo ju ngoo katy. 24 Ha'e rire ma ta'yxy Isabel oguereko'i ma vy ndojexa ukavei peteĩ nhiruĩ jaxy re. Ha'e vy aipoe'i: 25 — Ha'e rami Senhor ojapo xevy, xere oma'ẽ vy, amboae kuery ndaxejou vaivei aguã. 26 Mboapy meme jaxya py ma Galiléia yvy re Nhanderuete ombou anjo Gabriel Nazaré tetã py. 27 Ha'e py oiko peteĩ kunhataĩ omenda va'erã peteĩ ava Davi ramymino José hery va'e re. Kunhataĩ rery ma Maria. 28 Ha'e va'e oĩa py anjo oike vy aipoe'i: — Temimboaxy ete evy'a ke, ndereve Senhor oĩ ramo — he'i. 29 Pova'e ayvu Maria oendu vy onhemondyi vy opẽxa rei: “Mba'e he'i vy nda'u po rami oxarura xevy?” he'i. 30 Ha'e rã anjo aipoe'i: — Maria, ekyje eme, mba'eta Nhanderuete nemboaxy. 31 Ha'e rã rereko'i 'rã, reikuavã 'rã peteĩ ava'i. Remboery 'rã Jesus. 32 Ha'e va'e ma yvate 'rã, ha'e ixupe “Yvate ete va'e Ra'y”, 'ea 'rã. Senhor Nhanderuete omoĩ 'rã huvixarã, tamoĩ Davi rekovia. 33 Jacó ramymino kuery re opena riae 'rã, ipo'akaa ndopai 'rã guive — he'i. 34 Ha'e ramo Maria aipoe'i anjo pe: — Mba'exa 'rã tu ha'e nunga oiko? Mba'eta xee peteĩgueve ma avakue pe ndajekuaa ukai teri va'eri. 35 Anjo ombovai: — Ndere oguejy 'rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ, ha'e Yvate ete va'e po'akaa ndeao'i 'rã okuaray'ã py. Ha'e nunga rupi iky'a e'ỹ va'e oiko ramo ixupe “Nhanderuete Ra'y” 'ea 'rã. 36 Neretarã Isabel voi oguereko'i ma oikovy, guaimi'i ma teĩ. Kova'e re mboapy meme jaxya ma oguereko'iague, imemby 'rã e'ỹ va'ekue ri. 37 Mba'eta Nhanderuete pe ma nda'ipoi haxy va'e ijayvuague ha'e javi py — he'i. 38 Ha'e ramo Maria aipoe'i: — Apy ma aĩ Senhor rembiguai. Tove toiko xevy ndeayvuague — he'i. Ha'e gui anjo ojepe'a ju oĩa gui. 39 Ha'e va'e jave ma Maria oiko katu vy oo pojava yvy'ã ikuai va'e katy, peteĩ tetã Judá regua py. 40 Zacarias ro py oike vy oxarura Isabel pe. 41 Maria oxaruraa ha'e oendu rã kyrĩ va'e omyĩ guyru'i py. Ha'e ramo Isabel re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ ramo 42 ijayvu atã: — Kunhague ikuai va'e gui ndere ima'endu'a porãave, ha'e rereko'i va'e voi ima'endu'a porãmby ete 'rã. 43 Marã ramigua nda'u aiko ndee xe-Senhor xy xepou vy reju aguã? 44 Mba'eta rexaruraa aendu ramove kyrĩ va'e ovy'a vy omyĩ guyru'i py. 45 Revy'a ete 'rã rerovia rire, mba'eta ojeupity 'rã Senhor ndevy ijayvuague — he'i. 46 Ha'e ramo Maria aipoe'i: — Xepy'a py amboete Senhor, 47 ha'e xenhe'ẽ ovy'a Nhanderuete xereraa jepeare re. 48 Mba'eta oma'ẽ xee hembiguai yvyĩ'i va'e aikoa re. Ha'e ramo aỹ guive xevy “Ovy'a ete” he'i pavẽ 'rã, 49 mba'eta Ipo'akapa va'e ojapo porã xevy, Iky'a e'ỹ va'e hery va'e. 50 Ha'e ma omboaxy 'rã henonde ojererokyjea rupi ikuai va'e, raka'eve rã ikuai jevy-jevy va'e kuery voi. 51 Ipo'akapaa rupi oiko vy omoaĩmba opy'a py onhemboyvate rei va'e kuery. 52 Oipe'a ipo'akakueve, ha'e rã yvyĩgueve'i ma omboyvateve. 53 Omoevyatãmba inhembyayi va'ekue, ha'e rã iporiau e'ỹ va'e kuery ma omondoukapa rive. 54 Omboaxya rupi vy oepy guembiguai Israel kuery ijayvuague re ima'endu'a vy, 55 Abraão ha'e hamymino kuery pe ojapo porã riae aguã re, nhaneramoĩ kuery pe ijayvuague rami vy — he'i. 56 Ha'e gui Maria ma mboapy jaxy re opyta Isabel ro py. Ha'e va'e rire oo ju ngoo katy. 57 Ha'e gui Isabel oguereko'i aguã ára ovaẽ ramo oikuavã ava'i. 58 Ha'e ramo Senhor omboaxya ha'e katy'i ikuai va'e ha'e heta va'e kuery oikuaa vy ovy'a avi okuapy hexeve. 59 Oito araa py jogueraapa ava'i pire omboi uka aguã. Ha'e rami vy omboeryxe okuapy tuu Zacarias rery rupi. 60 Ha'e ramo ixy aipoe'i: — Any teve. Ha'e rami 'rãgue py João 'rã hery — he'i. 61 Ha'e ramo hetarã kuery aipoe'i: — Ha'e gui ha'e rami peneretarã kuery hery va'e ndoikoi va'eri — he'i okuapy. 62 Ha'e rami vy tuu pe ju opo py oporandu marã rami pa omboeryxea re. 63 Ha'e gui tuu ojerure peteĩ yvyra pe'i re, ha'e vy ha'e va'e re ombopara: “Hery ma João” he'ia. Ha'e ramo ha'e javive onhemondyipa okuapy. 64 Ha'e ramove ijuru oipe'aa rã ijayvuẽ ju. Ha'e vy omboete Nhanderuete. 65 Ha'e py ikuai va'e ha'e javi onhemondyipa, ha'e Judéia katy'i yvy'ã reia rupi ikuai va'e kuery pe voi omombe'upaa. 66 Ha'e javive ha'e nunga oendu vy opy'a re omoĩ okuapy. Ha'e vy aipoe'i: — Mba'e nungarã nda'u ha'e va'e ava'i oiko? — he'i okuapy. Mba'eta hexe Senhor po oĩ. 67 Ha'e gui tuu Zacarias re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ ramo omombe'u ayvu. Ha'e vy aipoe'i: 68 — Ta'ima'endu'a porãa Senhor Israel kuery Ruete re, mba'eta oikuaa pota ma guembiporavo ikuai va'e re oepy aguã. 69 Ha'e vy ombou peteĩ nhandereraa jepearã ipo'akapa va'e guembiguai Davi ramymino. 70 Ha'e rami ojapo aguã yma guive omombe'u uka profeta iky'a e'ỹ va'e kuery ijayvua rupi, 71 nhanderovaigua kuery gui nhandereraa jepe aguã, ha'e nhandere ija'e e'ỹ va'e ha'e javi po gui. 72 Ha'e rami vy nhaneramoĩ kuery omboaxyague rami ju oiko aguã, guexeve guarã iky'a e'ỹ va'e ojapo va'ekue re ima'endu'a vy, 73 nhaneramoĩ Abraão pe ouraague re guive. 74 Mba'eta ijayvu raka'e nhanderovaigua kuery po gui nhandereraa jepe aguã re, jakyje e'ỹ re nhambojerovia aguã, 75 ha'e jaikoa pukukue re henonde iky'a e'ỹ va'e jaiko aguã teko porã rupi. 76 — Ha'e gui ma ndee ava'i, ndevy pe “Yvate ete va'e pegua profeta” 'ea 'rã. Mba'eta Senhor renonde rupi reiko 'rã haperã rereko katu aguã. 77 Ha'e rami vy ixupegua kuery pe reikuaa uka 'rã ojejavyague gui oo jepe aguã, 78 Nhanderuete nhanemboaxy etea rupi. Mba'eta kuaray oẽ ouvya rami avi ojekuaa uka 'rã yva gui 79 omoexakã aguã manoa guy pytũ reia rupi ikuai va'e, nhanderereko aguã tape jaiko porã aguã rupi — he'i. 80 Ha'e gui ava'i ma tuja pojava ha'e imbaraeteve tema ovy onhe'ẽ re guive. Tekoa e'ỹa rupi oiko Israel kuery pe ojekuaa uka aguã ára peve. 1 Ha'e va'e jave py ma César Augusto omombe'u uka pavẽ oje'oi aguã guery ombopara uka vy. 2 Ha'e va'e ma tery mbopara uka ypy'ia, Síria pygua huvixa Quirino oĩ jave py oiko va'e. 3 Ha'e rami rã ha'e javive oo guery ombopara uka vy, peteĩ-teĩ guekoa py ae. 4 Ha'e rami vy José voi oo. Davi ramymino oiko vy oguata Galiléia regua Nazaré tetã gui, Judéia regua tetã Davi rekoague Belém tetã katy oo vy. 5 Guery ombopara uka vy oo gua'yxy Maria hye guaxu'i va'e reve. 6 Ha'e gui Belém py ikuai jave py ma ovaẽ oikuavã aguã ára. 7 Ha'e ramo oikuavã omemby ypy'i, ava'i. Ha'e vy onhovãmba vy onhono inony mymba karua'i py, mba'eta okeaty py jipovei ma ha'e kuery avi oke aguã. 8 Ha'e katy rai ikuai vexa'i re opena va'e kuery. Pyávy nhuũndy re ikuai guymba kuery re openaa rupi. 9 Ha'e gui ha'e kuery ikuaia py oguejy peteĩ anjo Senhor-a guigua. Ha'e kuery yvýry rupi Senhor omoexakãmba xapy'a. Ha'e ramo onhemondyipa okuapy. 10 Ha'e kuery pe anjo aipoe'i: — Penhemondyi eme, mba'eta xee aju pẽvy amombe'u aguã mba'emo porã nhombovy'a ete va'erã, heta va'e kuery ha'e javi peguarã. 11 Mba'eta ange Davi rekoague py itui'i ma pendereraa jepearã Cristo Senhor. 12 Po rami oiko peẽ kuery peikuaa aguã: Ava'i pejou 'rã mymba karua'i py, ajukue py onhovã ha'e onhonoa inony va'e — he'i. 13 Ha'e gui anjo reve heta ju ojexa uka xapy'a irũ yva pygua xondaro kuery. Ha'e kuery ma Nhanderuete oguerovy'aa rupi aipoe'i okuapy: 14 — Yvate etea py toporaeia Nhanderuete pe, ha'e yvy re voi toĩ avakue hemimboaxy ikuai porã aguã — he'i okuapy. 15 Ha'e gui ma vexa'i re opena va'e kuerya gui anjo kuery yva re ojepe'apa ramove aipoe'i joupe-upe: — Jaje'oi Belém tetã katy jaexa aguã nhandevy Senhor oikuaa uka va'ekue — he'i okuapy. 16 Ha'e rami vy ha'e kuery oje'oi pojava, ha'e vy ojou Maria ha'e José, kyrĩ'i va'e guive ojou mymba karua'i py itui'i rã. 17 Ha'e kuery oexa vy omombe'u ava'i oikoa ha'e kuery pe oikuaa ukaa ague. 18 Ha'e rami vexa'i re opena va'e kuery omombe'u rã oendu va'e kuery ha'e javi onhemondyipa. 19 Ha'e rã Maria ma pova'e ayvu ha'e javi opy'a re omoĩ porã ima'endu'a riae aguã. 20 Ha'e gui vexa'i re opena va'e kuery ojevypa ju. Oporaei jogueravy Nhanderuete oguerovy'aa rupi, omombe'uague rami ae oendu ha'e oexa rire. 21 Oito araa py ovaẽ ava'i pire omboia aguã. Ha'e gui ma omboerya Jesus, oguereko'i e'ỹ mbove ma voi anjo omboery ukaague rami vy. 22 Ha'e gui Moisés lei omboparaague rami vy ha'e kuery ojeky'a'o uka aguã ára oaxapa ma ramo ogueraa ju Jerusalém tetã py Senhor pe oexa uka aguã, 23 Senhor guigua lei re ipara oĩa rami vy: “Ava jypy'i oiko va'e ha'e javi 'rã pemboaxa Senhor peguarã.” 24 Ha'e kuery ogueraa avi “mokoĩ jeruxi, e'ỹ vy mokoĩ apykaxu'i” Nhanderuete pe ojuka uka aguã, ha'e kuery lei re ipara oĩa rami vy. 25 Jerusalém tetã py oiko peteĩ ava Simeão hery va'e. Ha'e va'e ma heko porã ha'e ojerovia ete va'e, Israel kuery repyarã oarõ oikovy va'e. Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ hexe oĩ. 26 Ixupe Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oikuaa uka ma voi omano e'ỹ mbove Senhor remimbou Cristo oexa 'rãa. 27 Ha'e rami vy Nhe'ẽ ogueraa rã templo py oo. Ha'e va'e jave py tuu kuery ogueru ava'i Jesus ha'e kuery lei re oĩa rami ojapo aguã. 28 Ha'e ramo Simeão ojopy ava'i ojyva áry, ha'e Nhanderuete oguerovy'aa rupi aipoe'i: 29 — Aỹ ma Senhor, ha'eve xee nerembiguai xemondouka porã aguã ndeayvuague rami vy, 30 mba'eta aexa ma orereraa jepearã rembou va'ekue. 31 Ha'e va'e ma ha'e javi regua renonde py rereko katu va'ekue 32 imoexakãarã, judeu e'ỹ va'e kuery oikuaapa aguã, ha'e nerembiporavo Israel kuery voi oguerovy'a aguã — he'i. 33 Ha'e rami ijayvu ma ramo tuu ha'e ava'i xy onhemondyi. 34 Simeão ma ha'e kuery ogueroayvu porã vy ixy Maria pe ju aipoe'i: — Kova'e ava'i oiko ramo heta okanhy 'rã, ha'e heta avi oo jepe 'rã Israel kuery va'e regua. Ikuai avi 'rã hexe ijayvu rei va'e, 35 heta py'a re oĩ va'e ojekuaa aguã. Ndepy'a re voi rendu 'rã kyxe py oikutu imoiny va'e rami — he'i. 36 Oiko avi peteĩ profeta kunha Fanuel rajy, Ana hery va'e, Aser ramymino kuery regua. Kakuaa vaipa ma oiko, omenda rire sete ma'etỹ ete'i ime oiko, 37 ha'e gui oitenta e quatro ma'etỹ re ma oiko imeve'ỹ va'e. Ha'e va'e ma templo gui ndooi 'rãe. Ara py ha'e pyávy omboetea rupi oiko. Okaru e'ỹ re jepi 'rã oiko onhembo'ea rupi. 38 Ha'e va'e jave ete'i kunha va'e ovaẽ vy oguerovy'a Nhanderuete. Ha'e vy Jerusalém pygua kuery guepyarã oarõ okuapy va'e ha'e javi pe omombe'u oikovy ava'i oikoa. 39 Senhor guigua lei re oĩa rami ha'e kuery ojapopa ma vy ojevy ju Galiléia regua guekoa Nazaré katy. 40 Ava'i ma tuja ha'e imbaraeteve pojava, hi'aranduve guive ovy, Nhanderuete omboaxy ramo. 41 Ha'e gui ma'etỹa nhavõ tuu kuery jogueraa 'rã Jerusalém py Páscoa ára ngaru oiko aguã py. 42 Doze ma'etỹ ava'i oguereko jave ha'e kuery gueko rami vy oje'oi ju Jerusalém katy ngaru oiko aguã py. 43 Ngaru opa jave ha'e kuery ojevy ju ngoo katy. Ha'e rã ava'i Jesus ma Jerusalém py teri opyta, tuu kuery oikuaa e'ỹ re. 44 Tuu kuery ma oirũ kuery reve ha'e oua rami oexa'ã vy peteĩ ára re ranhe oguata. Ha'e gui mae ma oeka oje'oivy hetarã ha'e hexaaty kuery mbyte rupi. 45 Ndojoui vy Jerusalém tetã katy ju ojevy oeka aguã. 46 Mboapy araa py ojou templo py oguapy oiny rã, porombo'ea kuery reve ijayvua re ojapyxaka ha'e oporandu oinya py. 47 Ijayvu rã oendu va'e kuery ha'e javi onhemondyipa okuapy o'arandua rupi ombovai rã. 48 Ha'e gui tuu kuery oexa vy onhemondyi. Ha'e vy ixy aipoe'i: — Xepi'a, mba'e re tu evoko rami rejapo orevy? Nderu reve nda'evei vaipa roiko va'ekue roekaa rupi. 49 Ombovai nguu kuery pe: — Mba'e re tu xereka ri? Ndapeikuaai va'e ty'y Xeru ro py 'rãe aikoa? — he'i. 50 Ha'e rami teĩ ha'e kuery ndoikuaai mba'e he'ia paa. 51 Ha'e gui ma nguu kuery reve oo ju guekoa Nazaré py. Ojapo oikovy ha'e kuery oipota va'e ha'e javi. Ha'e rã ixy ma ha'e nunga ha'e javi omoĩ porã opy'a re. 52 Ha'e gui Jesus ma tuja pojava vy hi'aranduve ovy. Ha'e ramo Nhanderuete ha'e avakue renonde rupi oguerovy'aa. 1 Quinze ma'etỹ re ma Tibério César huvixave oĩ jave py, ha'e Judéia pygua huvixa Pôncio Pilatos oĩ jave, Galiléia pygua huvixa Herodes, ha'e gui Ituréia ha'e Traconites pygua huvixa tyvy Filipe oĩ jave, Abilene pygua huvixa Lisânias oĩ, 2 ha'e gui sacerdote yvateve va'e Anás ha'e Caifás ikuai, ha'e va'e jave py ma Nhanderuete ombou oayvu Zacarias ra'y João pe, tekoa e'ỹa rupi oikoa py. 3 Ha'e ramo João ma Jordão yakã yvýry ha'e javi rupi oiko. Omombe'u oikovy pavẽ ojeko rerova vy onhemongarai uka aguã, ojejavyague omboguepaa aguã. 4 Mba'eta profeta Isaías kuaxia ombopara vy aipoe'iague rami: “Tekoa e'ỹa py onhendu 'rã aipoe'i va'e: Pereko katu Senhor raperã, pembo'yvi ou aguã. 5 Yvyugua ha'e javi ijojapa 'rã, yvyty ha'e yvy'ã'i ha'e javi guive. Tape ikarẽ va'ekue hi'yvipa 'rã, ha'e ijoja e'ỹague voi ijojapa 'rã. 6 Ha'e gui avakue ha'e javi 'rã oexa Nhanderuete guigua jogueraa jepea”, he'iague rami. 7 Ha'e gui heta va'e kuery onhemongarai uka vy ou va'e pe João aipoe'i: — Peẽ mboi ramigua, mava'e tu aipoe'i poxya ou va'erã gui peo jepe 'rãa rami? 8 Peiko ha'vy yvyra hi'a porã va'e rami, pejeko rerovaague pexa uka aguã. Ha'e pemboypy eme jomeme “Nhande kuery ma Abraão ramymino jaiko” peje aguã. Mba'eta xee aipoa'e pẽvy: Kova'e ita gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abraão ramyminorã. 9 Ha'e gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hi'a porã e'ỹ va'e ma ojayapa 'rã tata py omombo aguã — he'i. 10 Ha'e ramo heta va'e kuery oporandu ixupe: — Mba'e 'rã tu ha'vy rojapo? 11 Ombovai: — Mokoĩ kamixa oguereko va'e tome'ẽ oguereko e'ỹ va'e pe. Tembi'u oguereko va'e ha'e rami ae tomboja'o — he'i. 12 Imposto re nhombopagaaty kuery voi jogueru onhemongarai uka aguã. Ha'e vy oporandu: — Porombo'ea, mba'e tu ore rojapo 'rã? 13 Ombovai ha'e kuery pe: — Nda'evei penhombopaga aguã opaga aguã va'ekue áryve — he'i. 14 Xondaro kuery voi oporandu ixupe: — Ha'vy ore, mba'e 'rã tu rojapo? Aipoe'i ha'e kuery pe: — Pejoavyky rei eme, joekokue ramigua pemombe'uve eme, neĩ peipotave eme pemba'eapoague repy áryve — he'i. 15 Ha'e jave ma pavẽ rei oarõ okuapy jogueraa jepearã. Ha'e rami vy João re oexa'ã okuapy opy'a py. Ha'e vy aipoe'i: — Ha'e'ỹ ri nda'u Cristo oiko? 16 Ha'e ramo João aipoe'i ha'e javive pe: — Xee anhetẽ yy py rive romongarai va'e. Ha'e rami teĩ ou 'rã peteĩ xegui yvateve va'e. Ha'e va'e gui ma xe'yvyĩve ete va'e vy nda'evei ipy regua xã ajora aguã voi. Ha'e ma penemongarai 'rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve, tata py guive. 17 Ojopy ae ma trigo mbovevea oiky'a'o ha'e omboyrupa aguã omoĩ porãaty py. Ha'e rã ipirekue ma oapy 'rã tata ogue e'ỹ va'e py — he'i. 18 Ha'e rami vy ayvu porã omombe'u oikovy heta va'e kuery pe, opa mba'e ayvu py omongeta reve. 19 Huvixa Herodes pe voi ijayvu tyvy ra'yxy Herodias káuxa, ha'e Herodes ae ojapo vaiague re. 20 Ha'e ramo huvixa ojapo vaive ju, nhuã py João ombo'a vy. 21 Pavẽ onhemongarai uka jave py Jesus voi oo onhemongarai uka vy. Ha'e ramo onhembo'e oiny jave yva ojepe'a ramo 22 hexe Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oguejy ouvy apykaxu'i rami. Ha'e gui onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Ndee ma Xera'y roayvu ete ha'e roguerovy'a va'e — he'i va'e. 23 Jesus ma trinta ma'etỹ rivyvyi oguereko reve omboypy nhombo'e aguã. Ixupe ma “José ra'y” 'ea. Ha'e rã José ma Heli ra'y, 24 Heli ma Matã ra'y, Matã ma Levi ra'y, Levi ma Malqui ra'y, Malqui ma Janai ra'y, Janai ma José ra'y, 25 José ma Matatias ra'y, Matatias ma Amós ra'y, Amós ma Naum ra'y, Naum ma Esli ra'y, Esli ma Nagai ra'y, 26 Nagai ma Maate ra'y, Maate ma Matatias ra'y, Matatias ma Semei ra'y, Semei ma José ra'y, José ma Jodá ra'y, 27 Jodá ma Joanã ra'y, Joanã ma Resa ra'y, Resa ma Zorobabel ra'y, Zorobabel ma Salatiel ra'y, Salatiel ma Neri ra'y, 28 Neri ma Melqui ra'y, Melqui ma Adi ra'y, Adi ma Cosã ra'y, Cosã ma Elmadã ra'y, Elmadã ma Er ra'y, 29 Er ma Josué ra'y, Josué ma Eliézer ra'y, Eliézer ma Jorim ra'y, Jorim ma Matã ra'y, Matã ma Levi ra'y, 30 Levi ma Simeão ra'y, Simeão ma Judá ra'y, Judá ma José ra'y, José ma Jonã ra'y, Jonã ma Eliaquim ra'y, 31 Eliaquim ma Meleá ra'y, Meleá ma Mená ra'y, Mená ma Matatá ra'y, Matatá ma Natã ra'y, Natã ma Davi ra'y, 32 Davi ma Jessé ra'y, Jessé ma Obede ra'y, Obede ma Boaz ra'y, Boaz ma Salá ra'y, Salá ma Naassom ra'y, 33 Naassom ma Aminadabe ra'y, Aminadabe ma Admim ra'y, Admim ma Arni ra'y, Arni ma Esrom ra'y, Esrom ma Peres ra'y, Peres ma Judá ra'y, 34 Judá ma Jacó ra'y, Jacó ma Isaque ra'y, Isaque ma Abraão ra'y, Abraão ma Terá ra'y, Terá ma Naor ra'y, 35 Naor ma Serugue ra'y, Serugue ma Ragaú ra'y, Ragaú ma Faleque ra'y, Faleque ma Éber ra'y, Éber ma Salá ra'y, 36 Salá ma Cainã ra'y, Cainã ma Arfaxade ra'y, Arfaxade ma Sem ra'y, Sem ma Noé ra'y, Noé ma Lameque ra'y, 37 Lameque ma Metusalém ra'y, Metusalém ma Enoque ra'y, Enoque ma Jarede ra'y, Jarede ma Maalalel ra'y, Maalalel ma Cainã ra'y, 38 Cainã ma Enos ra'y, Enos ma Sete ra'y, Sete ma Adão ra'y, ha'e rã Adão ma Nhanderuete ra'y raka'e. 1 Jesus re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ ramo ojevy ju Jordão yakã gui, ha'e tekoa e'ỹa py ju Nhe'ẽ ae ogueraa. 2 Quarenta ára re anha oeko a'ã herekovy. Ha'e jave ma mba'eve ndo'ui. Ha'e rire okaruxe ma. 3 Ha'e ramo ixupe anha aipoe'i: — Nhanderuete Ra'y ri reiko vy ndeayvu kova'e ita oĩ va'e pe tojeapo mbojape. 4 Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Mbojape re anho e'ỹ 'rã avakue oikove” — he'i. 5 Ha'e gui yvatevea py anha ogueraa vy ixupe oexa ukapa vyvoi ko yvy re tetã ikuai va'e. 6 Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Kova'e tetã ame'ẽmba 'rã ndevy, ha'e mba'emo porã ko yvy regua ha'e javi, mba'eta xevy ome'ẽmbaa rire ame'ẽ 'rã ame'ẽxea va'e pe. 7 Xapy'a rei nerenapy'ã re reĩ reve xemboete ramo ha'e javi 'rã nemba'e. 8 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Ipara oiny: “Senhor Nderuete anho 'rã remboete ha'e rembojerovia” — he'i. 9 Ha'e gui anha ma Jerusalém py ju ogueraa, templo apyte áry omoĩ. Ha'e vy aipoe'i: — Nhanderuete Ra'y ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy. 10 Mba'eta ipara oiny: “Ombou 'rã anjo kuery ndere opena aguã.” 11 Ha'e rã “Ha'e kuery ndejoko 'rã opo py, ita re renhepyxanga e'ỹ aguã” — he'i. 12 Jesus ombovai: — Aipoe'i avi: “Eko a'ã eme Senhor Nderuete” — he'i. 13 Opa mba'e py anha oeko a'ãmba ma vy ojepe'a ixugui, ha'eve aguã ára ovaẽ peve. 14 Ha'e gui Nhe'ẽ po'akaa rupi Jesus oo ju Galiléia yvy katy. Ha'e ramo ha'e katy rai-rai ikuai va'e oendupa mba'emo ojapo oikovya. 15 Onhembo'eaty ikuai va'e rupi nhombo'e oikovy ramo omboete pavẽ. 16 Nazaré tetã py ombokakuaague py oo vy sábado ára py oike onhembo'eaty py gueko rami vy. Ha'e vy opu'ã ho'amy kuaxia ogueroayvu aguã. 17 Ha'e ramo ixupe ome'ẽa profeta Isaías ombopara va'ekue. Kuaxia oipe'a vy ojou po rami ipara va'e: 18 “Senhor-a guigua Nhe'ẽ xere oĩ vy xemoĩ iporiaukue'i pe amombe'u aguã ayvu porã. Xembou nhuã py ikuai va'e pe amombe'u aguã oẽmba ju aguã, ára revegua e'ỹ'i ikuai va'e pe amombe'u aguã oma'ẽmba ju aguã, ha'e omoingo axy reipy apoi ju aguã, 19 ha'e gui amombe'u aguã Senhor nhomboaxy aguã ma'etỹa” — he'i. 20 Ha'e gui kuaxia omboty vy ome'ẽ ju kuaxia re opena va'ety pe. Ha'e vy oguapy. Ha'e ramo ha'e py ikuai va'e ha'e javive hexe anho oma'ẽ okuapy. 21 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Kova'e ára ojeupity ma kuaxia para re oĩ va'e penduague — he'i. 22 Ha'e rami rã ha'e javive hexe ima'endu'a porã, mba'eta ayvu porã rupi ijayvu rã oendu vy onhemondyi. Ha'e vy oporandu okuapy: — Peva'e nda'u José ra'y e'ỹ ri? 23 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Xevy pe aipopeje 'rã: “Poropoanoa, enhemonguera ndee ae. Apy nderekoa py ae ejapo avi roendu rã Cafarnaum py rejapo va'ekue ramigua ha'e javi”, peje 'rã xevy. 24 Aipoe'ive ju: — Anhetẽ aipoa'e pendevy: Neĩ peteĩve profeta nda'ipoi hekoa pygua kuery ae omovaẽ porã va'erã. 25 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Elias oiko jave heta ikuai raka'e Israel kuery regua imeve'ỹ va'e. Ha'e va'e jave mboapy ma'etỹ rire mboapy meme jaxy re nda'okyvei ramo yvy jave re karuai oiko. 26 Ha'e rami teĩ ha'e pygua kuery neĩ peteĩvea py ma Elias nombouai, peteĩ imeve'ỹ va'e Sidom katy'i Sarepta tetã pyguaa py e'ỹ vy. 27 Ha'e gui profeta Eliseu ju oiko jave ma heta avi ikuai raka'e Israel kuery regua lepra revegua. Ha'e rami avi neĩ peteĩve ma ixupe ndoiky'a'o ukaai, Síria pygua Naamã e'ỹ vy — he'i. 28 Ha'e ramo ha'e javive onhembo'eaty py ikuai va'e pova'e ayvu oendu vy ipoxypa. 29 Ha'e vyve opu'ãmba vy tetã gui oguenoẽ vy ogueraa peteĩ itaova áry peve, mba'eta ha'e va'e áry tetã oĩ ramo, ha'e gui yvy'ã guy katy oity aguã. 30 Ha'e rami teĩ ha'e kuery mbyte rupi Jesus oaxa vy ojepe'a ovy. 31 Ha'e gui ma Galiléia regua Cafarnaum tetã py ju oo. Sábado ára py nhombo'e oiny. 32 Ha'e nhombo'e rã oendu va'e onhemondyipa okuapy, opo'akaa rupi ijayvu ramo. 33 Onhembo'eaty py oĩ avi peteĩ ava hexe anha iky'a va'e onhemondea va'e. Ha'e va'e ma ojapukai atã: 34 — Jesus Nazaré pygua va'e, mba'e tu orereve ndee rereko? Oremomba aguã teve reju? Xee ma aikuaa ndee Nhanderuete guigua iky'a e'ỹ va'e reikoa — he'i. 35 Ha'e ramo ixupe Jesus ijayvu atã vy aipoe'i: — Ekyrirĩ, ha'e ejepe'a peva'e ava gui — he'i. Ha'e ramo pavẽ renonde yvy rupi anha oity ma vy ojepe'a ava gui, ojapo vai e'ỹ re. 36 Ha'e javive onhemondyipa vy aipoe'i joupe-upe: — Mba'e nunga ayvu tu pova'e? Mba'eta opo'akaa rupi ijayvu rã nhe'ẽ vai kuery voi ojepe'a 'rã — he'i okuapy. 37 Ha'e ramo ha'e nungakue ha'e katy rai-rai'i rupi ikuai va'e oendupa. 38 Onhembo'eaty gui Jesus oẽ vy Simão ro py ju ovaẽ. Simão raixo ma imba'eaxy oupy, ipire raku vaipa vy. Ha'e ramo Jesus pe ojerure okuapy kunha va'e re. 39 Ha'e ramo ituia katy ojero'a vy ipire raku pe ijayvu atã ramove oaxapa vyvoi. Ha'e rire'ive opu'ã vy ojapo mba'emo ha'e kuery pe. 40 Kuaray oike jave ma oĩa py ogueru okuapy opa marãgua mba'eaxy gui imba'eaxy va'e. Ha'e ramo peteĩ-teĩ re opoko vy omonguerapa. 41 Heta gui anha kuery ojapukai reve ojepe'a vy aipoe'i: — Ndee ma Nhanderuete Ra'y — he'i ramo ha'e kuery pe ijayvu atã okyrirĩ aguã re, Cristo oikoa oikuaa ramo. 42 Ko'ẽmba'i ramove ojepe'a vy oo tekoa e'ỹa katy. Ha'e rã heta va'e kuery oeka vy jogueraa oĩa peve. Ha'e vy ixupe ojerure okuapy oeja e'ỹ aguã. 43 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Xee ma amboae tetã rupi voi ayvu porã Nhanderuete po'akaa regua amombe'u aguã rami aiko, ha'e rami aguã ae xemboua rire — he'i. 44 Ha'e rami vy ayvu omombe'u oikovy Judéia regua onhembo'eaty ikuai va'e rupi. 1 Ha'e gui ma Genesaré yupa yvýry rupi ju oiko. Ha'e jave heta va'e kuery omboty rei okuapy Nhanderuete ayvu oenduxe vy. 2 Ha'e rã oexa mokoĩ kanoã yy rembe re oĩ va'e. Pira mbo'aa kuery ma oẽmba ra'e pira mbo'aa ojoi aguã. 3 Peteĩ kanoã Simão mba'e py oike vy ojerure yy rembe gui ogueraave'i aguã. Ha'e gui kanoã py oguapy vy ombo'e oiny heta va'e kuery. 4 Ijayvupa ma vy aipoe'i Simão pe: — Eraa kanoã typyvea py, ha'e pemombo pira mbo'aa pembo'a aguã. 5 Simão ombovai: — Orembo'ea, pytũ mbukukue re romba'eapo teĩ norombo'ai mba'eve. Teĩ ndeayvua rupi vy amombo ju 'rã pira mbo'aa — he'i. 6 Ha'e rami ojapo vy ombo'a reta pira, pira mbo'aa voi oxopa rai. 7 Ha'e ramo opo py oenoĩ oirũ kuery kanoã mboae py ikuai va'e ou aguã oipytyvõ vy. Ha'e vy mokoĩve kanoã omonyẽ pira ramo yy py ogueroike rai-rai'i heravy. 8 Ha'e nunga Simão Pedro oexa vy guenapy'ã re oĩ Jesus renonde. Aipoe'i: — Senhor, ejepe'a ke xea gui, mba'eta xee ma ajejavypa va'e — he'i. 9 Mba'eta heta ete pira ho'a rã oexa vy onhemondyi, irũ kuery ha'e javive reve. 10 Irũ kuery Zebedeu ra'y Tiago ha'e João voi onhemondyi. Jesus aipoe'i Simão pe: — Enhemondyi eme, aỹ gui ma avakue jouarã 'rã reiko — he'i. 11 Ha'e ramo ha'e kuery yy rembe re kanoã omboja vy oejapa oje'oivy hupive. 12 Peteĩ tetã py Jesus oiko jave ou peteĩ ava hete ha'e javi rupi lepra oĩ va'e. Ha'e va'e ma oexa Jesus vy guenapy'ã re oĩ henonde, ngova yvy re omovaẽ. Ha'e vy ojerure ixupe: — Senhor, lepra gui xeky'a'oxe vy ke xeky'a'o — he'i. 13 Ha'e ramo okuave'ẽ vy opoko hexe. Ha'e vy aipoe'i: — Xee ma roiky'a'oxe ae, ekuera ke — he'i. Ha'e ramove lepra okanhymba. 14 Ixupe Jesus aipoe'ive ju avave rei pe omombe'u e'ỹ aguã. — Va'eri tereo, sacerdote pe ejexa uka, ha'e rekueraague re eme'ẽ mymba Moisés omboparaague rami vy, heta va'e kuery oikuaa avi aguã — he'i. 15 Jesus aipoe'iague rami e'ỹ ava va'e oo vyve omombe'upa. Ha'e ramo heta-etave ma ou Jesus oĩa py ijayvua oendu aguã, omba'eaxy gui okueraxe vy guive. 16 Ha'e rã Jesus ma ojepe'a jepi 'rã ha'e ae'ia py onhembo'e aguã. 17 Peteĩ ára Jesus nhombo'e oiny jave fariseu ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery oguapy okuapy ha'e py, opa rupi gui ou va'ekue, Galiléia, Judéia ha'e Jerusalém gui. Senhor po'akaa hexe oĩ nhomonguera aguã. 18 Ha'e gui ou avi amongue avakue peteĩ oguata e'ỹ va'e hupa reve ogueru va'e. Ogueroikexe teĩ Jesus renonde py onhono aguã. 19 Heta va'e kuery gui nda'evei ogueroike aguã. Ha'e ramo oguerojeupi oo áry, ha'e oipe'aague rupi hupa reve omboguejy ikuai va'e mbyte py, Jesus renonde. 20 Avakue ojerovia etea Jesus oikuaa vy aipoe'i oguata e'ỹ va'e pe: — Ava, rejejavyague omboguepaa ma — he'i. 21 Ha'e rami rã lei re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery ndojou porãi vy aipoe'i: — Marã ramigua tu po rami ijayvu vai va'e? Avave rei nombogue kuaai 'rã joeko vaiague, Nhanderuete e'ỹ vy — he'i okuapy. 22 Ha'e kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoe'i: — Mba'e re tu po rami ri pendeayvu pendepy'a py? 23 Mba'e ayvu rupi tu ndaxyive xeayvu aguã: “Rejejavyague omboguepaa ma”, tyrã pa “Epu'ã, ha'e eguata” ha'e 'rã? 24 Va'eri peikuaa aguã Ava ra'y ojeapo va'ekue ko yvy re oiko vy joeko vaiague ombogue aguã voi ipo'aka va'ea — Oguata e'ỹ va'e pe ju aipoe'i: — Xee aipoa'e ndevy: Epu'ã, eupi nderupa, ha'e tereo ndero katy — he'i. 25 Ha'e ramove opu'ã pavẽ oexaa gui, oupi ngupa ituiaty, ha'e oo ngoo katy. Nhanderuete pe oporaei ovy. 26 Ha'e javive onhemondyipa vy ombojerovia Nhanderuete. Okyjepa reve aipoe'i: — Ange ma jaexa mba'emo porã — he'i okuapy. 27 Ha'e va'e rire Jesus oo jevy vy oexa peteĩ imposto re nhombopaga va'ety Levi hery va'e, imposto opagaaty py oguapy oiny rã. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Eju ke xerupive — he'i. 28 Ha'e ramo opu'ã vy oejapa ovy hupive oo aguã. 29 Ha'e rire Jesus pe Levi ojapo peteĩ ngaru tuvixa va'e ngoo py. Heta avi ikuai ha'e py, imposto re nhombopaga va'ety ha'e amboae kuery hexeve okaru aguã. 30 Fariseu ha'e irũ kuery lei re nhombo'e va'ety ijayvu okuapy Jesus remimbo'e kuery re. Ha'e vy oporandu: — Mba'e re tu pekaru ri imposto re nhombopaga va'ety ha'e ojejavypa va'e kuery reve? 31 Jesus ombovai: — Hexaĩ va'e kuery ndoipotai 'rã poropoanoa, imba'eaxy va'e kuery anho 'rã oipota. 32 Ha'e rami vy xee ma heko porã va'e aenoĩ aguã e'ỹ aju, ha'e rã heko vai va'e aenoĩ aguã ojeko rerova aguã — he'i. 33 Ha'e kuery aipoe'i ixupe: — João remimbo'e ha'e fariseu remimbo'e kuery ma okaru e'ỹ re ikuai jepi 'rã onhembo'e vy. Ha'e rã neremimbo'e kuery ma any, okaru ha'e oy'u 'rã. 34 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Omendaa py pejapo 'rã ri ty'y oenoĩ mbyre kuery okaru e'ỹ re ikuai aguã rami, ha'e kuery reve omenda va'e oĩ teria ja? 35 Ha'e rami avi ovaẽ 'rã ha'e kuerya gui omenda va'e oipe'aa aguã ára. Ha'e va'e ára mae 'rã ha'e kuery ikuai okaru e'ỹ re — he'i. 36 Ha'e kuery pe omombe'u avi peteĩ ayvu mba'emo re ombojoja vy: — Avave rei ao pyau gui nomboi 'rã ha'ykue ao ymague re omboja aguã. Ha'e rami vy omondoro 'rã ipyau, ha'e ipyau ra'ykue voi ndoja porãi 'rã inhymague re. 37 Ha'e avave rei hyru ymague py nomboyrui 'rã vinho pyau, mba'eta vinho pyau ombovaipa 'rã hyru. Vinho onheẽmba 'rã, hyru voi ivaipa 'rã. 38 Ha'e rami 'rãgue py vinho pyau ma hyru pyau py 'rã omboyru. [Ha'e ramo 'rãe mokoĩve oĩ porã.] 39 — Ha'e rami avi avave rei vinho ymague oy'u rire ndoy'uxei 'rã ipyau va'e, mba'eta aipoe'i 'rã: “Inhymague ma iporãve.” 1 Peteĩ sábado py trigoty rupi Jesus kuery oaxa jogueravy jave hemimbo'e kuery hi'a oipo'o vy ho'u heravy oipokyty va'ekue. 2 Ha'e ramo amongue fariseu kuery aipoe'i: — Mba'e re tu evoko rami pejapo sábado ára py nda'evei va'eri? 3 Jesus ombovai: — Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo va'ekue? 4 Ha'e ma Nhanderuete ro py oike vy ojou mbojape Senhor renonde omoĩ mbyre, ha'e ho'u. Ome'ẽ avi ngupive ikuai va'e pe, ha'e kuery ho'u aguã nda'evei va'eri, sacerdote kuery pe anho ha'eve — he'i. 5 Ha'e aipoe'ive ju ha'e kuery pe: — Ava ra'y ojeapo va'ekue ma sábado ára re voi ipo'aka va'e. 6 Sábado jevy py onhembo'eaty py ju oike vy nhombo'e oiny. Ha'e py oĩ avi peteĩ ava ipo oiporu kuaa regua re ipiru va'e. 7 Lei re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery ikuai va'e oexa pota okuapy sábado ára py pa nhomonguera 'rãa re, hexe ijayvu reixe vy. 8 Ha'e rã ha'e kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoe'i ava ipo piru va'e pe: — Epu'ã ejuvy mbyte katy — he'i ramo opu'ã ouvy. 9 Ha'e ramo Jesus aipoe'i amboae kuery pe: — Mba'exa tu peikuaa? Ha'eve ri nda'u sábado ára py jajapo porã, tyrã pa jajapo vai? Ha'eve ri nda'u joekove jaraa jepe, tyrã pa tove tomano? — he'i. 10 Ha'e gui oyvýry ikuai va'e ha'e javive re oma'ẽ reve aipoe'i ava va'e pe: — Embo'yvi ndepo. Ha'e rami opo ombo'yvi ramo okuera. 11 Ha'e rami rã amboae kuery ma ipoxypa, ha'e joupe-upe oporandu mba'e pa Jesus re ojapo aguã re. 12 Ha'e va'e jave py oo yvyty áry onhembo'e aguã. Ha'e vy pytũ mbukukue re onhembo'e oiny Nhanderuete pe. 13 Ko'ẽmba jave ojea py oenoĩ guemimbo'e kuery ha'e javi, ha'e vy oiporavo doze. Ha'e va'e kuery pe ma “Apóstolo” he'i: 14 Simão hery mboaerã Pedro omoĩ va'ekue ha'e tyvy André, Tiago ha'e João, Filipe ha'e Bartolomeu, 15 Mateus ha'e Tomé, Alfeu ra'y Tiago ha'e Simão “Zelote” 'ea va'e, 16 Tiago ra'y Judas ha'e Judas Iscariotes Jesus jopy uka nhemiarã va'e avi. 17 Ha'e kuery reve oguejy vy yvy joja reia py ju ovaẽ, hemimbo'e kuery mboae ha'e heta rei va'e ikuaia py. Judéia ha'e javi gui, Jerusalém, Tiro ha'e Sidom ha'e ye'ẽ rembe katy gui ou va'ekue. 18 Ha'e kuery ma ayvu oenduxe vy ou va'ekue, omba'eaxy gui okueraxe vy guive. Nhe'ẽ vai omoangeko va'e guive ou rã omonguerapa. 19 Heta va'e kuery ha'e javive opokoxe hexe, mba'eta ixugui ipo'akaa oẽ va'e py nhomonguerapa ramo. 20 Ha'e gui guemimbo'e kuery re oma'ẽ vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Iporiaukue'i pendekuai va'e, pevy'a ete 'rã, mba'eta Nhanderuete po'akaa pendevy guarã oĩ. 21 — Pevy'a ete 'rã aỹ pekaruxe va'e, mba'eta perekopa 'rã. — Aỹ pejae'o va'e, pevy'a ete 'rã, mba'eta penderory riae 'rã. 22 — Pevy'a ete 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue káuxa avakue pendere nda'ija'ei vy penemoxẽ, pendere ijayvu rei ha'e penderery vaikue va'e rami oikuaa ramo. 23 Ha'e nunga oiko rã pevy'a ha'e peporaei, mba'eta heta mba'e yva re oĩ pendevy guarã. Mba'eta yma rupi ha'e rami ae tamoĩ kuery oguereko axy raka'e profeta kuery. 24 — Ha'e rã aỹ perekopa va'e pe ma nda'evei ete 'rã, mba'eta perekopa ma penembovy'aarã. 25 — Nda'evei ete 'rã pekaru porã va'e pe, mba'eta pendu 'rã karuai. — Nda'evei ete 'rã pevy'a rei va'e pe, mba'eta pendepy'a vai ha'e pejae'o 'rã. 26 — Nda'evei ete 'rã pendejou porã va'e ha'e javi pe, mba'eta ha'e rami ae peneramoĩ kuery ojou porã rei raka'e profeta ramigua kuery. 27 — Ha'e rã xeayvua re pejapyxaka va'e pe ma aipoa'e: Peayvu 'rã pendovaigua kuery, pejapo porã 'rã pendere ija'e e'ỹ va'e pe. 28 Peroayvu porã 'rã pendere inhe'ẽ vai va'e, ha'e pejerure 'rã pendere ijayvu rei va'e re. 29 Amongue pendova pete rã perova hovai re ju oipete aguã. Amongue pendeparito oipe'a rã penekamixa avi 'rã peraa uka. 30 Peme'ẽ 'rã pẽvy ojerure va'e ha'e javi pe. Amongue penemba'e ogueraa ramo nda'evei “Eme'ẽ ju” peje aguã. 31 Pẽvy avakue ojapo aguã peipotaa rami ae avi peẽ voi pejapo ha'e kuery pe. 32 — Xapy'a rei penderayvu va'e anho ri peayvu vy mba'e 'rã tu pejopy ha'e nunga repy? Mba'eta heko vai va'e kuery voi oayvu 'rã guayvua kuery. 33 Pendevy ojapo porã va'e pe anho ri pejapo porã vy mba'e 'rã tu pejopy ha'e nunga repy? Mba'eta heko vai va'e kuery voi ha'e rami ikuai. 34 Pendevy omboekovia va'erã pe anho ri mba'emo peiporuka vy mba'e 'rã tu pejopy ha'e nunga repy? Mba'eta heko vai va'e kuery voi joupe oiporuka 'rã mba'emo ha'ekue rami ju ojopy aguã. 35 — Ha'e rã peẽ ma peayvu 'rã pendovaigua kuery voi, ha'e pejapo porã joupe, mba'emo peiporuka 'rã hekovia re'ỹ. Ha'e rami rã 'rãe heta omoĩ porãa pendevy guarã, ha'e Yvate ete va'e ra'y pendekuai. Mba'eta ha'e ma ojapo porã 'rã hexe ima'endu'a e'ỹ va'e ha'e heko vai va'e kuery pe voi. 36 Penhomboaxy kuaa 'rã Penderu nhomboaxya rami. 37 — Peikuaa pota rei eme joe, pendere oikuaa potaa e'ỹ aguã. Penhombopaga eme penembopagaa e'ỹ aguã. Pejoperdoa 'rã pendeperdoaa aguã. 38 Joupe mba'emo peme'ẽ ri ramo pendevy ju ome'ẽa 'rã mba'emo. Omboyru porã'i, omomy-momyĩ, ojapete ramo tynyẽ vaipa vy onheẽmba rei va'e 'rã ome'ẽa pendevy. Mba'eta joupe pejapoa rami avi pendevy ju ojapoa 'rã. 39 Ha'e kuery pe omombe'u avi peteĩ ayvu mba'emo re ombojoja vy: — Ha'eve ri nda'u ára revegua e'ỹ ogueraa aguã amboae ára revegua e'ỹ? Ha'e rami vy nda'u mokoĩve ndo'ai 'rã ri hugua katy? 40 Temimbo'e kuery ma imbo'ea gui yvateve va'e'ỹ. Imbo'e porã mbyre ma imbo'eare rami avi 'rã ikuai. 41 — Mba'e re tu nderyvy rexa py iky'a oĩ va'e re rexa pota, ha'e rã yvyra nderexa py oĩ va'e re ma ndereikuaa potai? 42 Mba'e re tu nderyvy pe “Xeryvy, tove tanoẽ iky'a nderexa gui” 're va'eri nderexa py yvyra oĩ va'e re ma ndereikuaa potai? Heko porã merami rive va'e, enoẽ ndee ranhe yvyra nderexa gui. Ha'e vy 'rãe rexa porã nderyvy rexa gui iky'a renoẽ aguã. 43 — Jipoi yvyra porã hi'a iporã e'ỹ va'e, neĩ yvyra iporã e'ỹ va'e voi jipoi hi'a porã va'e. 44 Mba'eta yvyra ikuai va'e jaikuaa 'rã hi'a re vy. Figo ma nanhamondoi 'rã juu'y gui, ha'e uva ma nanhamondoi 'rã juu rakuaendy gui. 45 Heko porã va'e oexa uka 'rã opy'a re mba'emo porã omoĩ va'ekue, ha'e rã heko vai va'e ma mba'emo vai omoĩ va'ekue 'rã oexa uka. Mba'eta nhandepy'a re oĩ va'e re ae 'rã nhandeayvu. 46 — Mba'e re tu xevy “Senhor, Senhor” peje va'eri ndapejapoi ajapo uka va'e? 47 Ha'e javive xea py ou, xeayvu oendu ha'e ha'ekue rami ikuai va'e ma xee amombe'u ta marã rami pa ikuaia. 48 Ha'e kuery ma ikuai peteĩ ava oorã ojapo vy ijyta kuarã yvy ojo'o puku vy ita áry omo'ã va'e rami. Ha'e gui yy tyguaxu vy oo re ojeapi-api teĩ ndoityi, omboyta porã rire. 49 Ha'e rã xeayvu oendu teĩ ha'ekue rami nda'ikuai va'e ma ava oorã ojapo vy omboyta vai-vai va'e rami. Ha'e gui oo re yy ojeapi-api vy oitypa vyvoi, ombovaipa katuĩ'i. 1 Ha'e va'e ayvu heta va'e kuery pe Jesus omombe'upa ma vy oo Cafarnaum tetã py. 2 Ha'e py ma peteĩ xondaro ruvixa rembiguai oayvu ete va'e imba'eaxy vy omano rai'i oupy. 3 Jesus re ima'endu'aa ramo huvixa oendu vy oĩa katy omondouka amongue judeu mongetaaty kuery, ha'e kuery ojerure rã ou vy omonguera aguã hembiguai. 4 Ha'e kuery ma Jesus-a py ovaẽ vy ojerure ete okuapy. Ha'e vy aipoe'i: — Huvixa ma ha'eve reipytyvõ aguã, 5 mba'eta nhande kuery irũ oiko vy ojapo karamboae ronhembo'e atyrã — he'i okuapy. 6 Ha'e ramo Jesus oo ha'e kuery reve. Oo py ovaẽ rai'i ma ovy jave xondaro ruvixa omondouka ju oirũ kuery regua aipoe'i aguã: — Senhor, xero py revaẽ e'ỹ teĩ ha'eve, mba'eta xee xe'yvyĩ'i ete xero py romovaẽ aguã. 7 Ha'e nunga rupi ndaxepy'a guaxui xee aju aguã ndea py. Peteĩ ayvu ri eruruka xerembiguai tokuera. 8 Mba'eta xee voi xeruvixa oĩ va'e oipotaa rami aiko va'e. Ikuai avi xondaro kuery xeayvua rami ikuai va'e. Peteĩ pe “Tereo” ha'e ramo oo 'rã. Ha'e rã amboae pe ma “Eju” ha'e rã ou 'rã. Xerembiguai kuery pe “Ejapo ha'e nunga” ha'e ramo ojapo 'rã — he'i. 9 Pova'e ayvu Jesus oendu vy onhemondyi. Ha'e rami vy hupive ou va'e kuerya katy ojere vy aipoe'i: — Xee ma aipoa'e pẽvy: Neĩ Israel kuerya rupi voi ndajoui teri ha'e rami ojerovia ete va'e — he'i. 10 Ha'e gui omondouka pyre oo katy ojevy vy oexa rã tembiguai okuera ma ra'e. 11 Ha'e va'e rire'i Jesus oo peteĩ tetã Naim hery va'e katy. Hupive hemimbo'e kuery ha'e heta va'e kuery oje'oi. 12 Tetã kora rokẽ py ovaẽ rai ovy jave oẽ jekuaa mba'e guaxu reraa kuery. Ha'e va'e kuery ma peteĩ kunha imeve'ỹ va'e pi'a peteĩ'i va'ekue ogueraa. Ixykue'i reve heta avi oje'oi tetã pygua kuery. 13 Ha'e nunga Senhor oexa vy omboaxy kunha va'e. Ha'e vy aipoe'i: — Ejae'o eme. 14 Ha'e rami vy onhemboja vy opoko omano va'e rupa re. Heraa kuery omombyta vy aipoe'i: — Kunumi, xee aipoa'e ndevy: Epu'ã ke — he'i. 15 Ha'e ramo omano va'ekue oguapy oiny vy ijayvu. Ha'e rã ixy pe ju Jesus omboaxa. 16 Ha'e javive onhemondyipa vy Nhanderuete omboetea rupi aipoe'i: — Profeta ipo'akapa va'e oiko nhande kuery mbyte, Nhanderuete ojekuaa uka ra'e ojeupegua kuery pe — he'i okuapy. 17 Ha'e va'e omombe'ua rã oendupaa Judéia ha'e javi rupi, ha'e gui ha'e katy'i rupi ikuai va'e ha'e javi. 18 Ha'e nungakue ha'e javi João Batista pe hemimbo'e kuery omombe'u. Ha'e rã ha'e kuery regua mokoĩ João oenoĩ vy 19 omondouka Senhor-a katy oporandu aguã: “Ndee teve reju 'rã va'ekue, tyrã pa roarõve 'rã amboae?” he'i aguã. 20 Jesus oĩa py avakue ovaẽ vy aipoe'i ixupe: — João Batista orembou apy ndevy roporandu aguã: Ndee ae pa reju 'rã va'ekue, tyrã pa roarõve 'rã amboae? — he'i. 21 Ha'e va'e jave Jesus heta omonguera imba'eaxy va'e oiko axyague gui, anha onhemondea va'e guive. Heta avi omoma'ẽ ára revegua e'ỹ. 22 Ha'e gui mae ma Jesus ombovai ha'e kuery pe: — Tapeo pemombe'u João pe pexa ha'e pendu va'ekue: ára revegua e'ỹ oma'ẽ ju, oguata e'ỹ va'ekue oguata, lepra revegua ojeky'a'o, ijapyxa e'ỹ va'ekue oendu, omano va'ekue onhemboete, ha'e iporiaukue'i pe omombe'ua ayvu porã. 23 Ovy'a ete 'rã xere ojeroviaa gui ndojepe'ai va'e — he'i. 24 Oporandu aguã ombou pyre kuery oje'oi ju rire João reko re Jesus ijayvu heta va'e kuery pe: Ha'e vy aipoe'i: — Marã ramigua pexa aguã tu peo tekoa e'ỹa py? Takua'i yvytu omomy-momyĩ va'e ramigua ri ty'y? 25 Marã ramigua pexa aguã tu peo raka'e? Peteĩ ava ao porã py onhemonde va'e? Ha'e rami avi onhemonde porã ha'e oguerekopa va'e ma huvixa ro py ikuai va'e anho. 26 Marã ramigua tu ha'vy peo pexa? Profeta? Tá, xee aipoa'e pẽvy: João Batista ma profeta ikuai va'e gui voi yvateve va'e. 27 Mba'eta hekorã re ae ipara oiny: “Xee amondouka 'rã peteĩ xerembiguai nerenonderã, nderaperã oguereko katu aguã”, he'i va'ekue. 28 Xee aipoa'e pẽvy: Kunha gui oiko va'ekue jipoi João Batista gui yvateve va'e. Ha'e rã Nhanderuete po'akaa py yvyĩgueve'i va'e ma ixugui yvateve — he'i. 29 Ha'e javive oendu va'e ha'e imposto re nhombopaga va'ety kuery voi Nhanderuete guigua teko porã João omombe'u rã oendu vy ixupe onhemongarai uka va'ekue. 30 Ha'e rã fariseu ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery ma Nhanderuete oipotaa rami nda'ikuaixei vy João pe nonhemongarai ukai va'ekue. Ha'e gui aipoe'ive ju: 31 — Mba'e nunga re nda'u ambojoja 'rã aỹgua kuery reko? Marã rami nda'u ha'e kuery ikuai? 32 Ha'e kuery ma ikuai kyrĩgue tetã mbyte rupi oguapy vy joupe-upe ojapukai va'e rami: “Mimby romonhe'ẽ ramo peẽ ndapejerokyi, ha'e gui omanoa pygua romonhendu ramo ma ndapejae'oi”, he'i va'e kuery rami. 33 Mba'eta João Batista ou vy mbojape ho'u e'ỹ re oiko, vinho ndoy'ui guive. Ha'e rami rã ixupe peẽ kuery “Anha reve rima oiko”, peje. 34 Ha'e rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ma ou vy okaru ha'e oy'u ramo ixupe “Peva'e ma okaru guaxu, vinho oy'u, ha'e imposto re nhombopaga va'ety heko vai va'e kuery re onhemoirũ va'e”, peje. 35 Ha'e rã hi'arandu va'e kuery ha'e javi ma ojou porã 'rã 'arandu rupi ikuai va'e — he'i. 36 Peteĩ fariseu oenoĩ Jesus hexeve oo vy okaru aguã. Ha'e rã fariseu ro py Jesus ovaẽ ma vy mesa py oĩ. 37 Peteĩ kunha heko vai va'ekue ha'e va'e tetã pygua ae oikuaa fariseu ro py okaru oinya. Ha'e rami vy oĩa py peteĩ heakuã porã va'e ryru ogueru, ita xiĩ va'e guigua. 38 Hakykue gui onhemboja vy ojae'o reve omoakỹ ipy guexay py, ha'e o'a py ju omombiru. Ipy rupi oayvu reve oikyty heakuã porã va'e. 39 Ha'e nunga fariseu henoĩare oexa vy aipoe'i ojeupe ae: — Peva'e ma profeta ete va'e rire oikuaa 'rãgue mba'e nunga kunha pa hexe opoko va'ea, mba'eta heko vai va'e — he'i. 40 Ha'e ramo Jesus aipoe'i fariseu pe: — Simão, peteĩ mba'e areko amombe'u va'erã ndevy. Ombovai: — Emombe'u ha'vy, porombo'ea — he'i. 41 Aipoe'i: — Oiko peteĩ nhomboreve va'ety. Ha'e va'e pe mokoĩ oreve. Peteĩ oreve quinhentos ára repy, ha'e rã amboae ma cinqüenta oreve. 42 Neĩ peteĩve ma ndoguerekoi omboekovia aguã. Ha'e ramo imboreveare omboguepa mokoĩve orevea. Mokoĩve gui mava'e nda'u oayvuve? 43 Simão ombovai: — Xee aikuaa rã oreve retave va'ekue — he'i. Ha'e ramo aipoe'i ixupe: — Ha'evea rami rembovai — he'i. 44 Ha'e gui kunha va'e re ranhe oma'ẽ vy aipoe'ive ju Simão pe: — Rexa pa kova'e kunha? Ndero py xee avaẽ ramo ndee ndererui yy xepy ajoi aguã. Ha'e rã peva'e kunha ma guexay py ae ojoi xepy, ha'e gui o'a py ju omombiru. 45 Ndee ma xerova rupi ndereayvui. Ha'e rã peva'e ma avaẽ guive xepy rupi oayvupa. 46 Ndee ma azeite ndereikytyi xeakã re. Ha'e rã peva'e ma xepy re oikyty oiny heakuã porã va'e. 47 Ha'e nunga rupi aipoa'e ndevy: Peva'e ojejavy eteague omboguepaa ma, mba'eta xerayvu ete. Ha'e rã ojejavyague nombogueaive va'e ma ndaxerayvuive 'rã — he'i. 48 Ha'e gui ma kunha va'e pe aipoe'i: — Rejejavyague omboguepaa ma. 49 Ha'e ramo hexeve okaru va'e kuery joupe-upe aipoe'i: — Mava'e nda'u peva'e ava jejavya voi ombogue va'e? — he'i okuapy. 50 Ha'e ramo Jesus aipoe'i kunha va'e pe: — Rejeroviaa ndereraa jepe ma. Tereo porã ke. 1 Ha'e rire Jesus oguata oikovy tetã ha'e tekoa ikuai va'e rupi. Omombe'u ovy ayvu porã Nhanderuete po'akaa regua. Hupive hemimbo'e kuery doze va'e oje'oi, 2 ha'e amongue kunhague anha gui ha'e mba'eaxy gui ogueraa jepe va'ekue avi: Maria Madalena hery va'e sete anha gui oepy va'ekue, 3 huvixa Herodes rembiguai Cuza ra'yxy Joana, ha'e gui Suzana. Heta avi kunhague mboae oje'oi mba'emo py oipytyvõ va'ety kuery. 4 Jesus oĩa py heta ou opa rupi tetã ikuai va'e gui. Ha'e ramo omombe'u peteĩ ayvu mba'emo re ombojoja vy: 5 — Peteĩ ava oo mba'emo ra'yĩ moaĩ vy. Ha'e va'e omoaĩ ramo amongue ha'yĩgue ho'a tape yvýry. Ha'e nunga re opyrõmbaa, guyra'i ho'upa guive. 6 Amboae ma itaty reia rupi ho'a. Ha'e nungakue yvate'i vyve ipiru, na'inhakỹi ramo. 7 Amboae ma juu mbyte rupi ho'a. Ha'e nungakue jojavi yvate vy ojukapa. 8 Ha'e rã amboae ma yvy porãa rupi ho'a. Ha'e nungakue ma yvate ha'e hi'a porã. Cem ra'yĩ peteĩ-teĩ gui oiko. Ha'e rami ijayvupa ma vy aipoe'i: — Ijapyxa oendu aguã oĩ va'e toendu. 9 Hemimbo'e kuery oikuaa porãvexe vy oporandu ixupe: — Mba'e nunga re tu pova'e rembojoja? 10 Jesus ombovai: — Pendevy ma Nhanderuete oikuaa uka opo'akaa py mba'emo oiko va'e ndoikuaa ukai va'ekue. Ha'e rã amboae kuery pe ma mba'emo re ambojojaa rupi rive amombe'u ayvu, ha'e kuery oexa teĩ ndoexa kuaai aguã, ha'e oendu teĩ noendu kuaai aguã. 11 — Pova'e nunga re ma ambojoja kuri. Ha'yĩgue'i ma Nhanderuete ayvu. 12 Tape yvýry ho'a va'ekue rami ikuai va'e ma ayvu oendu teĩ anha ou vy ipy'a gui oipe'a 'rã, oguerovia e'ỹ ha'e oo jepe e'ỹ aguã. 13 Itaty reia rupi ho'a va'ekue rami ikuai ayvu oendu vy ojou porã ha'e oguerovy'a va'e. Ndapo pukui va'e rami avi ikuai vy xapy'a'i anho 'rã ojerovia. Ha'e gui mba'emo oiko rã ojepe'a 'rã. 14 Juu mbyte rupi ho'a va'ekue rami ikuai va'e ma ayvu oendu teĩ mba'emo yvy regua re, omba'e rei-reirã ha'e mba'emo imbovy'aarã re openave vy hexaraipa. Ha'e rami vy ndai'ai. 15 Ha'e rã yvy porãa rupi ho'a va'ekue rami ikuai va'e ma ayvu oendu vy opy'a re omoĩ. Ha'e kuery ma ojepe'a e'ỹ vy hi'a porã. 16 — Avave rei tataendy nhamoendy vy ndajajao'i 'rã mba'emo ryru py, neĩ tupa guýry nanhamoĩ. Ha'e rami 'rãgue py imoiny oĩaty py ae 'rã jaupi, oike va'e kuery oexa aguã hendy va'e. 17 Ndoexa ukai pyre ojekuaapa 'rã, ha'e onhomi mbyre oikuaa ukapaa 'rã. 18 Ha'e nunga rupi peikuaa pota ke marã rami pa pendua re. Mba'eta mba'emo oguereko va'e pe ome'ẽave 'rã. Ha'e rã oguereko e'ỹ va'e gui ma oipe'apaa 'rã oguereko rei'i merami va'ekue — he'i. 19 Jesus oĩa py ixy ha'e tyvy kuery ovaẽxe teĩ heta va'e kuery ikuai va'e gui nda'evei ovaẽ ete aguã. 20 Ha'e ramo omombe'ua ixupe: — Ndexy ha'e nderyvy kuery, pee oka py ikuai nderexaxe vy — he'i. 21 Ombovai: — Ha'i ha'e xeryvy kuery ma Nhanderuete ayvu oendu vy ha'ekue rami ae ikuai va'e. 22 Peteĩ ára oĩ kanoã py guemimbo'e kuery reve. Ha'e vy ha'e kuery pe — Jaaxa yupa rovai re — he'i. Ha'e vy oje'oi. 23 Yy rupi ooa ja ha'e oke oupy. Ha'e gui yupa áry rupi ou yvytu atã. Ha'e ramo kanoã oike rai-rai'i yy py. 24 Ha'e ramo ha'e kuery ovaẽ Jesus ituia py. Omomyĩ vy aipoe'i: — Orembo'ea, orembo'ea, nhamanomba ta rima! — he'i okuapy. Ha'e ramo Jesus omyĩ vy ijayvu atã yvytu ha'e yai pe. Ha'e ramove opytu'upa, nda'yvytuvei. 25 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Mamo tu oĩ pejeroviaa? Ha'e ramo ha'e kuery onhemondyipa, okyje guive. Ha'e vy aipoe'i joupe-upe: — Marã ramigua tu peva'e, yvytu ha'e yai pe ijayvu ramo voi onhe'ẽ rendu aguã? 26 Ha'e gui geraseno kuery yvy katy ju oje'oi Galiléia yupa rovaigua re. 27 Kanoã gui oguejypa ramove ou peteĩ ava tetã gui. Ha'e va'e re ma anha onhemonde ramo yma rei ma ao nomoĩvei, neĩ ngoo rupi ndopytavei va'e. Yvyra rupa rupi rive tema oiko. 28 Ha'e va'e oexa Jesus vyve guenapy'ã re oĩ henonde. Ha'e vy aipoe'i ojapukai atã reve: — Jesus Nhanderuete Yvate ete va'e Ra'y, mba'e tu xee areko ndereve? Xee ajerure xemoingo axy e'ỹ aguã — he'i. 29 Mba'eta anha pe Jesus ijayvu ae ma ava gui oẽmba aguã, mba'eta mbovykue rei e'ỹ ma oguereko axy. Ipy ha'e ipo corrente py ojokuapaa teĩ omondopa kuerei. Ha'e ramo anha kuery ogueraa 'rã tekoa e'ỹa rupi. 30 Ha'e gui ma Jesus oporandu ixupe: — Mba'exa tu nderery? Ombovai vy — Heta va'e — he'i, hexe heta anha onhemonde ramo. 31 Ha'e vy ojerure yvykua vaikue py omondouka e'ỹ aguã. 32 Ha'e katy'i ma heta ikuai poryko okarua py yvyty re. Anha kuery ojerure omondouka aguã poryko re ju onhemonde aguã. Ha'e ramo Jesus omondouka. 33 Ha'e ramo ava gui anha kuery oẽmba vy poryko re ju onhemonde. Ha'e ramo yvy'ã guy katy onhamba jogueravy. Yy py ho'apa vy oy'upa. 34 Ha'e gui ma poryko re opena va'e kuery mba'emo oiko va'e oexa vy onhamba jogueravy, omombe'u tetã ha'e tekoa ikuai va'e rupi. 35 Ha'e pygua kuery ou oiko va'ekue oexaxe vy. Jesus oĩa py ovaẽ vy oexa ava anha kuery oẽmbaague va'e. Ha'e va'e ma onhemonde ha'e hi'arandua oĩ porã ju ma. Jesus yvy'iry oguapy oiny. Ha'e rã ha'e kuery ndaekorãvei rei okuapy. 36 Ha'e kuery pe hexaare regua omombe'u marã rami vy pa anha gui oepyague. 37 Geraseno kuery opa rupi gui ou va'ekue okyje vy ixupe ojerure ha'e kuery rekoa gui ojepe'a aguã. Ha'e ramo kanoã py Jesus ojeupi vy oo ju. 38 Ha'e rã ava anha kuery oẽmbaague va'e ma ojerure hupive oo aguã. Ha'e rami teĩ Jesus omondouka vy aipoe'i: 39 — Tereo ndero pygua kuery pe emombe'u Nhanderuete ndevy ojapo va'ekue — he'i. Ha'e ramo tetã jave rupi oo vy omombe'u hexe Jesus ojapo va'ekue ha'e javi. 40 Ha'e gui Jesus ojevy ramo heta va'e kuery oarõ okuapy va'e omovaẽ porã ovy'a reve. 41 Ha'e jave py ma ou peteĩ ava Jairo hery va'e, onhembo'eaty pygua huvixa. Ha'e va'e ma Jesus renonde guenapy'ã re oĩ vy ojerure hoo py ovaẽ aguã, 42 mba'eta tajy peteĩ'i va'e doze ma'etỹ oguereko va'e omano rai'i oupy ramo. Jesus ooa rupi heta va'e kuery omboty rei oje'oivy. 43 Oiko avi peteĩ kunha doze ma'etỹ re ma gueko re riae oiko va'e. Avave rei nomongueravei ma, [ha'e oguereko va'ekue ha'e javi ome'ẽ ma poropoanoa kuery pe.] 44 Ha'e va'e ma Jesus rakykue gui ovaẽ vy opoko ijao apy re. Ha'e ramove opytu'u vyvoi hekoaxy. 45 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Mava'e tu xere opoko? Ha'e javive nomombe'uxei ramo Pedro [oirũ kuery reve] aipoe'i: — Orembo'ea, heta nderakykue ou va'e ndejopy rei heravy nemboty rei vy, [va'eri ndee “Mava'e tu xere opoko?” 're.] 46 Ha'e rami teĩ Jesus aipoe'ive tema: — Amongue ta'vy xere opoko teve, mba'eta aendu xegui xepo'akaa oẽ rã — he'i. 47 Ha'e ramo kunha va'e onhenhomi aguã nda'evei ramo ou oryryipa reve, guenapy'ã re oĩ henonde. Ha'e vy pavẽ oendua py onhemombe'u mba'e re pa hexe opokoa, ha'e opoko vyve okueraague. 48 Ha'e ramo ixupe aipoe'i: — Xerajy, rejeroviaa ndereraa jepe. Tereo porã ke. 49 Jesus ijayvu teri ho'amy reve peteĩ ou onhembo'eaty pygua ruvixa ro gui. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Nderajy omano ma. Nda'evevei ma porombo'ea remoangekove aguã — he'i. 50 Ha'e nunga Jesus oendu vy aipoe'i tuu pe: — Enhemondyi eme, ejerovia tema. Ha'e ramo oo jepe 'rã — he'i. 51 Ha'e gui oo py ovaẽ vy avave rei ndogueroikei, Pedro, João, Tiago, ha'e kunha'i ru ha'e ixy e'ỹ vy. 52 Ha'e javive ipy'a vai vy ojae'o okuapy rã oexa vy aipoe'i: — Pejae'o eme. Kunha'i va'e nomanoi, oke rima — he'i. 53 Ha'e ramo ojojai rei okuapy, omano maa oikuaa vy. 54 Ha'e rã kunha'i va'e po re Jesus ojopy vy ijayvu atã reve aipoe'i ixupe: — Kunha'i, evy ke. 55 Ha'e ramove hexe inhe'ẽ ojevy ramo opu'ã. Ha'e ramo omongaru uka. 56 Tuu kuery onhemondyipa. Ha'e ramo ha'e kuery pe aipoe'i avave rei pe omombe'u e'ỹ aguã oiko va'ekue. 1 Doze guemimbo'e kuery Jesus oenoĩ vy ombopo'aka anha kuery ha'e javi re, ha'e nhomonguera aguã re. 2 Ha'e vy omondouka Nhanderuete po'akaa regua omombe'u ha'e imba'eaxy va'e omonguera aguã. 3 Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Mba'eve rei peraa eme peoa rupi, neĩ popoka, voko, mbojape, peráta ha'e kamixa voi peraa eme mokoĩ. 4 Oo py pevaẽa py ae pepyta peove peve. 5 Ha'e gui tetã re napenemovaẽai ramo pendepy regua gui peity-ity 'rã peovy yvy ku'i, ha'e kuery pe peikuaa uka aguã peja peovya — he'i. 6 Ha'e ramo hemimbo'e kuery ma tekoa ha'e javi rupi oje'oi vy ayvu porã omombe'u ha'e nhomonguera opa rupi. 7 Ha'e gui huvixa Herodes oendu omombe'u rã Jesus mba'emo ojapo oikovya. Ha'e vy ndoikuaai rei, mba'eta amongue aipoe'i: — João omanoague gui onhemboete ju va'ekue. 8 Amboae ma — Elias rima oiko — he'i. Ha'e rã amboae ma — Peteĩ profeta yma oiko va'ekue rima oiko — he'i. 9 Ha'e rã Herodes ma aipoe'i: — João akã ma xee ae ajaya uka va'ekue. Marã ramigua tu ha'vy oiko ha'e nunga apoa omombe'ua rã aendu? — he'i. Ha'e rami vy onhea'ã oexa aguã. 10 Apóstolo kuery ojevypa ma vy Jesus pe omombe'upa ojapo va'ekue ha'e javi. Ha'e ramo ogueraa Betsaida tetã py ha'e kuery ae'i ikuai aguã. 11 Ha'e rami teĩ heta va'e kuery oikuaa vy oje'oi hakykue. Ha'e ramo omovaẽmba vy ijayvu Nhanderuete po'akaa re, imba'eaxy va'e voi omonguera. 12 Ka'aru rai jave hemimbo'e kuery doze va'e ou vy aipoe'i ixupe: — Emondoukapa ju heta va'e kuery, tetã ha'e tekoa kii rai'i ikuai va'e rupi oje'oi vy oke ha'e ho'u va'erã ojou aguã, mba'eta apy ma tekoa e'ỹa py nhandekuai — he'i okuapy. 13 Ha'e rã aipoe'i ha'e kuery pe: — Peẽ ae peme'ẽ ho'u va'erã. Ha'e kuery ombovai: — Mba'eve ndoroguerekoi, peteĩ nhiruĩ mbojape ha'e mokoĩ pira'i e'ỹ vy. Tyrã pa ore ae toroo tembi'u rojogua aguã ha'e javive peguarã? — he'i. 14 Ha'e py rãnda'u ikuai cinco mil avakue. Ha'e gui ma aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Pemboguapy peteĩ-teĩ henda py cinqüenta ikuai aguã rami — he'i. 15 Ha'e ramo ha'e kuery ha'e rami ojapo vy omboguapypa. 16 Ha'e gui Jesus ma peteĩ nhiruĩ mbojape ha'e mokoĩ pira ojopy vy yva re oma'ẽ reve oguerovy'a Nguuete. Ha'e vy oipe'ãmba'i vy ome'ẽ guemimbo'e kuery pe, ha'e kuery ju ome'ẽ-me'ẽ aguã heta va'e kuery pe. 17 Ha'e javive okaru vy hevyatãmba. Ha'e ramo hembyrekue omono'õ vy doze varai ju omonyẽ. 18 Ha'e ae'i onhembo'e oinya py hemimbo'e kuery ou ramo oporandu ha'e kuery pe: — Marã ramigua aikoa rami tu heta va'e kuery oikuaa? 19 Ha'e kuery ombovai: — João Batista. Amboae kuery ma “Elias” he'i. Ha'e rã amboae kuery ma peteĩ profeta ymave guare renhemboete ju va'ekue reikoa rami oikuaa — he'i. 20 Ha'e gui ma oporanduve ju: — Ha'vy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peikuaa? Ha'e ramo Pedro ijayvu vy aipoe'i: — Ndee ma Cristo Nhanderuete remimbou — he'i. 21 Ha'e rami rã aipoe'i omombe'u e'ỹ aguã avave rei pe. 22 Ha'e vy aipoe'i: — Ava ra'y ojeapo va'ekue ma oiko axy 'rãe. Mba'eta nhomongeta va'ety, sacerdote yvatekueve va'e ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery nda'ija'ei 'rã hexe. Ha'e gui ojukaa rire mboapy araa py onhemboete ju 'rã. 23 Ha'e gui ma aipoe'i pavẽ pe: — Xerupive oikoxe va'e taexarai ojegui ae, ko'ẽ nhavõ togueraa ojeupegua kuruxu, ha'e tou xerakykue. 24 Mba'eta nomanoxei ete va'e ma omokanhy 'rã guekove. Ha'e rã xekáuxa omano va'e ma ogueraa jepe uka 'rã guekove. 25 Mba'e 'rã tu avakue ojou, mba'emo yvy regua ha'e javi oguerekopa va'eri guekove ae omokanhy vy, e'ỹ vy ha'e ae onhemoingo axy uka rire? 26 Mba'eta amongue xee ha'e xeayvua ogueroxĩ rire, ha'e kuery ma Ava ra'y ojeapo va'ekue voi ogueroxĩ 'rã guexakã rupi ou jevy ma vy, Nguu rexakã ha'e anjo iky'a e'ỹ va'e kuery rexakã rupi. 27 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Apy peĩ va'e regua amongue napemanoi 'rã Nhanderuete po'akaa ojekuaa ouvy rã pexa e'ỹa ja. 28 Ha'e rami ijayvu rire oito araa py ma ngupive Pedro, João ha'e Tiago ogueraa vy peteĩ yvyty áry oẽ onhembo'e aguã. 29 Onhembo'e oiny jave hova guexakã py ojekuaa, ha'e ijao ma xiĩmba rei hexakãmba vy. 30 Ha'e jave mokoĩ avakue ijayvu jekuaa hexeve, Moisés ha'e Elias. 31 Ha'e va'e kuery ma hexakã rupi ojekuaa vy hexeve ijayvu okuapy Jerusalém tetã py Jesus oo vy ojexavai ranhe aguã oiko va'erãa re. 32 Ha'e rã Pedro ha'e oirũ kuery ma hopeyi vaipa okuapya ramive ndoke etei'i vy oexa hexakã ha'e mokoĩ avakue hexeve hi'aĩ va'e. 33 Jesus-a gui ha'e kuery ojepe'a ta ma ramo Pedro aipoe'i ixupe: — Orembo'ea, ha'eve apy nhaĩve aguã. Ha'e ramo rojapo 'rã mboapy oo'i: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, ha'e gui amboae ju ma Elias peguarã — he'i. Oikuaa vy e'ỹ ha'e rami ijayvu. 34 Ha'e rami ijayvu teria ja peteĩ arai ou vy ojao'ipa. Arai ojao'i rã ha'e kuery okyjepa. 35 Ha'e va'e mbyte gui ou nhendu peteĩ ayvu aipoe'i va'e: — Peva'e ma Xera'y xerembiporavo. Pejapyxaka ijayvua re — he'i. 36 Ha'e va'e nonhenduvei rire Jesus ha'e ae'i ju hi'aĩ. Ha'e va'e rire ma hemimbo'e kuery okyrirĩ okuapy, ha'e va'e jave avave rei pe nomombe'ui oexa va'ekue. 37 Ko'ẽ jevy yvyty gui oguejy jogueruvy ramo heta ou Jesus ovaexĩ vy. 38 Teta mbyte gui peteĩ ava ojapukai nhendu vy aipoe'i: — Porombo'ea, ajerure rema'ẽ aguã xera'y re, peteĩ'i va'e ramo. 39 Hexe ma nhe'ẽ vai onhemonde ramo ojapukai xapy'a vy ho'a 'rã yvy rupi. Anha oguereko axy rei vy ombojuru ryjuipa ha'e ombojejukapa ma vy mae ma 'rã oeja. 40 Ajerure teĩ neremimbo'e kuery oipe'a aguã, ha'e kuery ndoipe'a kuaai — he'i. 41 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Peẽ pejerovia e'ỹ ha'e pendeko vai va'e, raka'e peve 'rã nda'u xee aiko pendereve, rogueropo'aka aguã? Eru ha'vy ndera'y — he'i. 42 Oguerovaẽ heruvy rã anha oity ju yvy rupi. Opa marã rei oguereko ramo Jesus ijayvu atã anha pe. Ha'e rami vy kunumi va'e omonguera vy omboaxa ju tuu pe. 43 Ha'e ramo pavẽ rei onhemondyipa Nhanderuete po'akaa oexa uka rã oexa vy. Jesus ojapo va'e pavẽ oexa vy onhemondyipa ramo aipoe'i guemimbo'e kuery pe: 44 — Penema'endu'a riae ke pova'e ayvu re: Ava ra'y ojeapo va'ekue omboaxaa 'rã avakue po py — he'i. 45 Ha'e rami teĩ ha'e kuery noendu kuaai, ndoikuaa uka porãvei ramo. Nda'ipy'a guaxui vy noporandui guive ha'e nunga re. 46 Ha'e kuery joupe-upe ijayvu mava'e ete pa joegui yvateve va'e omoĩa 'rãa re. 47 Ha'e rã Jesus ma ha'e kuery py'a re oĩ va'e oikuaa vy ojee omonhemboja peteĩ kyrĩ va'e, ha'e omoĩ oyvy'iry. 48 Ha'e vy aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Amongue xerery rupi kova'e kyrĩ va'e omovaẽ vy xee avi xemovaẽ. Ha'e xemovaẽ va'e ma xembouare avi omovaẽ. Mba'eta peẽ kuery va'e regua pavẽ gui yvyĩve va'e ma yvateve va'e oiko. 49 João aipoe'i: — Orembo'ea, peteĩ ava roexa kuri nderery rupi anha oipe'a rã. Ha'e ramo ndoroipe'a ukavei, mba'eta nhanderupivegua e'ỹ ramo — he'i. 50 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Nda'evei ndapeipe'a ukai aguã, mba'eta penderovaigua e'ỹ va'e ma penderupivegua ae. 51 Yva re ju heraa aguã ovaẽ rai'i ma ramo, hova re ojekuaa Jerusalém katy oo aguã opy'a re omoĩ va'ekue. 52 Ha'e vy guenonderã omondouka imombe'uarã. Ha'e ramo ha'e kuery oo vy peteĩ Samaria pygua kuery rekoa py ovaẽ oguereko katu aguã oke aguã. 53 Ha'e rã ha'e pygua kuery ma nomovaẽxei, Jerusalém katy ooa oikuaa vy. 54 Ha'e nunga hemimbo'e kuery Tiago ha'e João oexa vy oporandu ixupe: — Senhor, reipota pa rombou uka tata yva gui ha'e kuery omomba aguã? 55 Ha'e ramo Jesus ojere vy ijayvu atã ha'e kuery pe. [Ha'e vy aipoe'i: — Peẽ kuery ndapeikuaai mba'e nunga nhe'ẽ gui pa peikoa. 56 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ma avakue nhe'ẽ omomba aguã e'ỹ ou, ha'e rã ogueraa jepe aguã — he'i.] Ha'e gui amboae tekoa katy ju oje'oi. 57 Ha'e kuery oje'oia rupi amongue aipoe'i: — Xee aa ta nderupive reoa katy rei. 58 Ha'e rã Jesus ombovai: — Aguara'i oguereko 'rã okua, guyra'i oveve va'e voi oguereko guaity. Ha'e rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ma neĩ oakã omboguejyaty ndoguerekoi — he'i. 59 Amboae pe Jesus aipoe'i: — Eju katu xerupive. Ha'e va'e ombovai: — Taa ranhe xeru tanhono porã. 60 Ha'e ramo Jesus aipoe'ive ju: — Tove omanogue ae tonhono porã omano va'ekue. Ha'e rã ndee ma tereo emombe'u Nhanderuete po'akaa — he'i. 61 Amboae ju aipoe'i ixupe: — Senhor, xee aa ta nderupive. Ha'e rami teĩ taa ranhe tamombe'u xero pygua kuery pe. 62 Ha'e rã Jesus ombovai: — Avave rei yvy karaĩa re ojopy heravy reve guakykue re oma'ẽ va'e nda'evei Nhanderuete po'akaa pyguarã — he'i. 1 Ha'e va'e rire Senhor ma setenta ju oiporavo, ha'e vy guenonderã mokõ-mokoĩ omondouka tetã ha'e tekoa nhavõ ha'e oo aguã rupi. 2 Ha'e kuery pe aipoe'i imondovy: — Mba'ety ma tuvixa, ha'e rã omba'eapo va'e kuery ma mbovy'i. Ha'e nunga rupi pejerure Senhor mba'ety ja pe ombou retave aguã imba'ety rupi omba'eapo va'erã. 3 Tapeo. Xee romondouka vexa'i rami aguara mbyte rupi. 4 Peraa eme voko, popoka, neĩ py regua. Tape rupi pexarura eme guive avave pe. 5 Joo py pevaẽ vy aipopeje 'rã: “Kova'e oo pygua kuery ta'ikuai porã”, peje. 6 Xapy'a rei ha'e py oiko porãxe va'e oĩ ramo hexe oiko 'rã peroayvu porãague. Ha'e rã jipoi ramo pendere ae 'rã ojeapa peroayvu porãague. 7 Oo pevaẽague py ae 'rã pepyta. Pe'u ha'e pey'u 'rã ha'e kuery ome'ẽ va'e rei. Mba'eta omba'eapo va'e kuery ma ha'eve ojopy aguã omba'eapoague repy. Peva eme oo mboae-ae rupi. 8 Tetã pevaẽa py penemovaẽ porã ri ramo pe'u 'rã ome'ẽ va'e rei. 9 Ha'e py pemonguera 'rã imba'eaxy va'e, ha'e aipopeje ha'e kuery pe: “Pendevy namombyryvei ma Nhanderuete po'akaa ojekuaa aguã”, peje. 10 Ha'e rã tetã pevaẽa py napenemonhembojaai ramo tape rupi peo vy aipopeje 'rã: 11 “Peneretã guigua yvy ku'i orepy re oja va'ekue voi roitypa, penderovai roikuaa uka aguã roeja ma rovya. Ha'e rami teĩ peikuaa pota pova'e re: Namombyryvei ma Nhanderuete po'akaa ojekuaa aguã”, peje. 12 Aipoa'e peẽ kuery pe: Opaa ára ha'e va'e tetã pygua kuery gui Sodoma pygua kuery nombopagaaive 'rã. 13 — Peẽ Corazim ha'e Betsaida pygua kuery pe nda'evei ete 'rã. Mba'eta pendea py hexa pyrã ajapo va'e ramigua Tiro ha'e Sidom tetã py ajapo va'e rire, ha'e kuery ojeko rerova voi 'rãgue. Ha'e rami vy ajukue vaikue py onhemonde vy oguapy 'rãgue tanhimbu py. 14 Ha'e nunga rupi nhombopagaa ára peẽ kuery gui omboaxyave 'rã Tiro ha'e Sidom pygua kuery. 15 Ha'vy peẽ Cafarnaum pygua kuery, peo 'rã teve yva peve? Any, pe'a 'rã tata ogue e'ỹ va'e py. 16 — Pendeayvu oendu va'e ma xeayvu avi oendu, ha'e rã napenenhe'ẽ rendui va'e ma xee avi naxenhe'ẽ rendui. Ha'e rã naxenhe'ẽ rendui va'e ma xembouare avi nonhe'ẽ rendui. 17 Ha'e gui setenta omondouka va'ekue ovy'a reve ojevy vy aipoe'i okuapy: — Senhor, nderery rupi oreayvu ramo anha kuery voi orenhe'ẽ rendu karamboae! — he'i okuapy. 18 Ha'e rã ombovai: — Xee ma Satanás aexa karamboae overa va'e rami yva gui ho'a rã. 19 Ha'e gui peẽ kuery rombopo'aka mboi ha'e japeuxa re pepyrõ aguã, nhanderovaigua po'akaa ha'e javi re guive, pendere mba'eve rei oiko e'ỹ re. 20 Ha'e rami teĩ perovy'a eme anha kuery re pendepo'akaa rive, ha'e rã yva re penderery omboparaa ma imoinyague. 21 Ha'e va'e jave ae Jesus ovy'a Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ gui. Ha'e vy aipoe'i: — Xeru yva ha'e yvy re ndepo'aka va'e, xee roguerovy'a, mba'eta ha'e nunga ma hi'arandukue pe ndereikuaa ukai, neĩ ombo'e pyre pe'ỹ guive. Yvyĩgueve'i pe anho reikuaa uka. Tá, Xeru, ha'e rami ae reipota. 22 — Opa mba'e Xeru ome'ẽmba xevy. Avave rei ndoikuaai Ta'y, Tuu e'ỹ vy. Ha'e avave rei ndoikuaai Tuu, Ta'y e'ỹ vy, ha'e amongue pe Ta'y oikuaa ukaxea va'e ete'i — he'i. 23 Ha'e gui ma guemimbo'e kuery pe ju aipoe'i ha'e kuery ae'ia py: — Ovy'a ete 'rã mba'emo peẽ kuery pexa va'e rexaa kuery. 24 Mba'eta xee aipoa'e porãve pẽvy: Heta ikuai raka'e profeta ha'e huvixave peẽ kuery pexa va'e oexaxe teĩ ndoexai, ha'e pendu va'e oenduxe avi teĩ noendui raka'e. 25 Peteĩ ava lei re nhombo'e va'ety opu'ã ho'amy Jesus oeko a'ã vy. Ha'e vy aipoe'i: — Porombo'ea, mba'e nda'u ajapo 'rã tekove marã e'ỹ aupity aguã? 26 Ha'e ramo ixupe ju Jesus oporandu: — Mba'e tu ipara oiny lei re? Mba'exa tu reikuaa? 27 Ava va'e ombovai: — “Reayvu 'rã Senhor Nderuete ndepy'a ha'e javi py, ndereko, nembaraetea ha'e ne'arandua ha'e javi py guive.” Ha'e “Reayvu 'rã neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami” — he'i. 28 Ha'e rami rã Jesus aipoe'i: — Ha'evea rami rembovai. Ha'e rami rejapo vy reupity 'rã tekove — he'i. 29 Ha'e rami teĩ ava va'e onhemboeko porãxe vy oporandu Jesus pe: — Marã ramigua tu xeirũ kuery? 30 Ha'e rã Jesus ombovai: — Peteĩ ava ma Jerusalém tetã gui oguejy ovy Jericó katy oo vy. Ha'e gui ha'e va'e ma jojuka va'ety kuery po py oĩ vai ramo ixugui oipe'apa, oinupãmba guive. Ha'e vy oeja oje'oivy omano rai'i va'e. 31 — Ha'e jave py tape rupi ou peteĩ sacerdote. Ha'e va'e oexa teĩ ojepekuavo ovy. 32 — Ha'e rami ae avi peteĩ levita ha'e rupi ou vy oexa teĩ ojepekuavo avi ovy. 33 — Ha'e gui ma peteĩ Samaria pygua oguata ouvy vy oaxa avi ha'e rupi. Ha'e va'e ma oexa vy omboaxy. 34 Ha'e vy onhemboja vy ojokuapa ijai, azeite ha'e vinho oikyty reve. Guymba áry ae oupi vy ogueraa peteĩ okea aty py opena aguã. 35 — Ko'ẽ ju mokoĩ ára repy oguenoẽ vy ome'ẽ hoo va'e pe. Ha'e vy aipoe'i: “Epena porã tema kova'e ava re. Ha'e gui xapy'a rei repenaa rupi regatave ri ramo ajevy vy amboekovia 'rã”, he'i. 36 — Ha'e va'e mboapy va'e regua, ndee reikuaa rã mava'e nda'u jojuka va'ety kuery po py oĩ vai va'ekue irũ oiko? 37 Ha'e rã lei re nhombo'e va'ety ombovai: — Omboaxy va'ekue rima. Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Tereo ha'vy, ndee voi ha'ekue rami eiko. 38 Ha'e kuery oovea rupi Jesus ovaẽ peteĩ tetã'i py. Ha'e ramo peteĩ kunha Marta hery va'e omovaẽ ngoo py. 39 Ha'e py oiko avi ikypy'y Maria hery va'e. Ha'e va'e ma oguapy oiny Senhor yvýry ombo'e rã oendu aguã. 40 Marta ma ha'e ramia ja opy rupi mba'emo ojapo vy ojapura rei oikovy. Ha'e vy Jesus-a py ou vy aipoe'i: — Senhor, rexa rive va'e ty'y xekypy'y xee ae'i mba'emo ajapo aguã oeja rã? Aipo'ere na tou taxepytyvõ. 41 Ha'e rã Senhor ombovai: — Marta, Marta, ndereguapyi rei ndepy'a eta reia rupi. 42 Mbovy'i jajapo teĩ ha'eve va'e, ha'e rami e'ỹ vy peteĩ'i anho. Ha'e rã Maria ma oiporavo iporãve va'e. Ha'e ramo ha'e nunga ndoipe'aai 'rã ixugui. 1 Peteĩ ára Jesus onhembo'e oiny peteĩ henda py. Ijayvupa ma jave peteĩ hemimbo'e ojerure ixupe: — Senhor, orembo'e na ronhembo'e kuaa aguã re, João guemimbo'e kuery ombo'eague rami avi. 2 Ha'e ramo ombo'e. Ha'e vy aipoe'i: — Penhembo'e vy aipopeje 'rã: “Xeruete, tove nderery tomboetea. Tovaẽ ndepo'akaa ojekuaa aguã. 3 Ha'e ko'ẽ nhavõ ejou uka ro'u va'erã. 4 Emboguepa rojejavyague, ore voi orevy oreve va'e roperdoaa rami avi. Orereity uka eme guive poromoangekoa pe”, peje 'rã. 5 Jesus aipoe'i avi: — Amongue peẽ kuery va'e regua pytũ mbyte jave peneirũ ovaẽ 'rã pendero py. Ha'e vy aipoe'i 'rã pẽvy: “Xeirũ, eiporuka xevy mboapy mbojape. 6 Mba'eta peteĩ xeirũ oguataague gui ovaẽ teĩ mba'eve ndarekoi ixupe ame'ẽ va'erã”, he'i 'rã. 7 Ha'e rã penderopy gui pembovai 'rã: “Xemoangeko eme, mba'eta okẽ onhemboty ma, ha'e xera'y kuery onhenomba ma xereve. Ndavy reguavei ame'ẽ aguã ndevy”, peje 'rã. 8 Ha'e rami teĩ xee aipoa'e pẽvy: Peneirũ ae teĩ xapy'a rei napepu'ãxei 'rã mba'emo peme'ẽ aguã. Ha'e ramia gui onhea'ãve tema ramo peme'ẽ nho 'rã oikotevẽ va'e ha'e javi. 9 — Ha'e nunga rupi aipoa'e pẽvy: Pejerure, ha'e ramo ome'ẽa 'rã. Peka, ha'e vy pejou 'rã. Penhendu uka, ha'e ramo okẽ oipe'aa 'rã pẽvy. 10 Mba'eta ha'e javive ojerure va'e ojopy 'rã, oeka va'e ojou 'rã, ha'e onhendu uka va'e pe oipe'aa 'rã. 11 Mava'e peẽ avakue nda'u pendera'y [mbojape re ojerure rã peme'ẽ 'rã ita? Xapy'a rei rã] pira re ojerure rã mboi ri nda'u peme'ẽ 'rã pira rekovia? 12 Ha'e rami e'ỹ vy uru rupi'a re ojerure rã japeuxa ri nda'u peme'ẽ 'rã? 13 Pendu ke, peẽ kuery pendereko vai va'eri mba'emo porã peme'ẽ kuaa va'e pendera'y kuery pe. Ha'e gui Nhanderu yva pygua katuve nda'u nome'ẽi 'rã ri Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ojerure va'e pe? 14 Amboae py Jesus oipe'a anha nhomboayvu e'ỹ va'e. Anha ojepe'a rire ijayvu e'ỹ va'ekue ijayvu ju ma. Ha'e ramo heta va'e kuery onhemondyipa. 15 Ha'e rami teĩ ha'e kuery va'e regua amongue aipoe'i: — Peva'e tu anha ruvixa Belzebu po'akaa rupi rima oipe'a oikovy anha kuery — he'i. 16 Ha'e ramo amboae kuery oeko a'ã vy ixupe ojerure yva guigua hexa pyrã ojapo aguã re. 17 Ha'e rami rã ha'e kuery py'a re oĩ va'e ha'e oikuaapa vy aipoe'i: — Tetã pygua kuery minha jomeme ri opu'ã vy nhomomba 'rã, ha'e peteĩ-teĩ oo pygua kuery joguero'a 'rã. 18 Ha'e rami ae avi Satanás kuery meme ri joe opu'ã va'e rire mba'exa tu ipo'akave ta? Po rami xeayvu mba'eta aipopeje Belzebu po'akaa rupi anha kuery aipe'aa rami. 19 Anhetẽ ri xee Belzebu po'akaa rupi anha aipe'a ramo, mba'e xagua po'akaa rupi tu ha'vy pendera'y kuery oipe'a? Ha'e nunga rupi ha'e kuery ae oikuaa uka 'rã pendeayvu rivea. 20 Ha'e rã Nhanderuete po rupi ae xee anha aipe'a ramo anhetẽ ete Nhanderuete po'akaa ojekuaa ra'e peẽ kuery pe. 21 — Ha'e gui peteĩ ava ojerovia vaipa va'e ngoo oarõ oikovy ramo opa mba'e oguereko va'e oĩ porã 'rã. 22 Ha'e gui ma peteĩ ixugui ojeroviave va'e ou vy oity 'rã. Ha'e vy hembiporu ojeroviaague oipe'apa vy joupe omboja'opa 'rã oguereko va'ekue. 23 — Xerevegua e'ỹ va'e ma xerovaigua ikuai, ha'e xea py ndajoguerui va'e ma xegui nhomonheguaẽmba 'rã. 24 — Ha'e rami avi peteĩ ava gui nhe'ẽ vai ojepe'a vy oo 'rã tekoa e'ỹa rupi oiko, ikane'õgua aguã oeka vy. Ha'e gui ndojoui vy ojeupe aipoe'i 'rã: “Aa ju ta xero ajepe'aague py”, he'i 'rã. 25 Ha'e rami vy ou ju vy ojou 'rã ngopy oipeipa ha'e omoatyrõmba pyre. 26 Ha'e gui ma oo vy sete irũrã ju ogueru 'rã nhe'ẽ ixugui nda'eveive va'e, ha'e py ovaẽ vy ikuai va'erã. Ha'e rami rire ava va'e pe ma opaa py jypy guare gui nda'eveive 'rã. 27 Ha'e rami Jesus ijayvupa ma ramo teta mbyte gui peteĩ kunha ijayvu nhendu. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Ovy'a ete 'rã nekuavãare, nemokambuare. 28 Ha'e rã ombovai: — Ha'e rami 'rãgue py ovy'a ete 'rã Nhanderuete ayvu oendu vy ha'ekue rami ikuai va'e — he'i. 29 Heta va'e kuery ijatypa ramo Jesus aipoe'i: — Kova'e kuery ma heko vai va'e vy ojerure mba'emo kuaa ukaarã ajapo aguã. Ha'e rami teĩ ha'e kuery pe peteĩve ndojapoai 'rã, Jonas re oiko va'ekue ramigua e'ỹ vy. 30 Mba'eta Nínive pygua kuery oikuaa aguã Jonas oikoague rami avi Ava ra'y ojeapo va'ekue voi oiko 'rã aỹgua kuery oikuaa aguã. 31 Nhomboayvua ára py huvixave kunha kuaray puku-a katygua opu'ã ho'amy vy ijayvu 'rã aỹgua kuery re, mba'eta yvy apy gui kunha va'e ou rire Salomão 'arandua oendu aguã. Ha'e rã apy oĩ va'e ma Salomão gui yvateve va'e. 32 Nhomboayvua ára py Nínive pygua kuery voi opu'ã vy ijayvu 'rã okuapy aỹgua kuery re, mba'eta Jonas ayvu omombe'u rã ha'e kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Ha'e rã apy oĩ va'e ma Jonas gui yvateve va'e. 33 — Avave rei tataendy omoendy vy nomoĩ 'rã hi'ã py, neĩ ajaka guýry guive. Oĩaty py ae 'rã omoĩa, oike va'e kuery hendy va'e oexa porã aguã. 34 Ha'e rami ae avi nhanderexa ma nhanderete moexakãarã oĩ. Xapy'a rei nderexa iporã vy omoexakã 'rã nderete ha'e javi rupi. Ha'e rã nderexa na'iporãi ramo ma nderete ha'e javi pytũmba 'rã. 35 Ha'e nunga rupi eikuaa pota ke nemoexakãarã oĩ va'e pytũ e'ỹ aguã. 36 Ha'e rã xapy'a rei nderete ha'e javi omoexakãa, neĩ peteĩ henda py pytũa noĩ ri ramo tataendy rami 'rã omoexakã opa rupi. 37 Opa ma Jesus mba'emo re ombojoja vy ijayvupa ramo peteĩ fariseu aipoe'i hupive oo aguã okaru vy. Ha'e ramo hoo py ovaẽ vy oguapy okaru aguã py. 38 Ha'e gui fariseu ma Jesus ojepoei e'ỹ re okaru ta ramo oexa vy onhemondyi. 39 Ha'e ramo ixupe Senhor aipoe'i: — Peẽ fariseu kuery ma karo ha'e hy'a pejoi 'rã hi'árykue rupi rive. Ha'e rã pendepy'apy rupi ma pejokore ha'e pejejoko e'ỹa anho oĩ. 40 Pene'arandu e'ỹ va'e, penderete apoare e'ỹ ri nda'u pendepy'a apoare avi oiko? 41 Ha'e rami 'rãgue py iporiaukue'i pe mba'emo pereko va'e peme'ẽ vy 'rãe opa marãgua gui ha'eve va'e ju 'rã peiko. 42 — Peẽ fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã, mba'eta dízimo peme'ẽ 'rã hortelã, arruda ha'e mba'emo rogue'i ha'e javi regua gui. Ha'e rã ha'evea rami pejoguereko ha'e Nhanderuete peayvua rupi ma napendekuaixei. Ha'e nunga voi pejapo 'rãgue amboae ramigua pejapoa rami avi. 43 — Peẽ fariseu kuery pe nda'evei ete 'rã, mba'eta penhembo'eaty py peĩxe 'rã tenda tenondeve oĩ va'e py anho. Tetã mbyte rupi voi peipota 'rã pendevy oxaruraa porã'i. 44 — Nda'evei ete 'rã pẽvy. Yvyra rupa ndojekuaavei va'e rami pendekuai, mba'eta ha'e va'e áry rupi avakue oaxa 'rã oikuaa e'ỹ vy. 45 Ha'e ramo peteĩ lei re nhombo'e va'ety ombovai vy aipoe'i Jesus pe: — Porombo'ea, ha'e rami ndeayvu vy ore kuery re voi rima ndeayvu ra'e. 46 Ha'e ramo ombovai: — Peẽ kuery lei re penhombo'e va'ety pe voi nda'evei ete 'rã, mba'eta avakue pembovoyi 'rã ndogueropo'akai va'erã py. Ha'e rã peẽ ma neĩ penekuã py voi napeipytyvõi 'rã. 47 — Peẽ kuery pe nda'evei ete 'rã, mba'eta pejapo 'rã oo ra'angaa'i penamoĩ kuery profeta kuery jukaare rupa áry guarã. 48 Ha'e nunga rupi peikuaa uka penamoĩ kuery jojukaague pejou porãa, mba'eta ha'e kuery ma profeta kuery ojuka rire peẽ ju pejapo hupa áry guarã. 49 Ha'e nunga rupi Nhanderuete o'arandua rupi aipoe'i va'ekue: “Ha'e kuerya py xee ambou 'rã profeta ha'e apóstolo kuery. Ha'e va'e kuery regua amongue ojuka 'rã, ha'e rã amboae kuery ma oguereko axy 'rã”, he'i va'ekue. 50 Ha'e rami aỹgua kuery ikuai yvy itui ypy guive profeta ruguy omoẽague re opaga aguã rami, 51 Abel ruguy omoẽague guive'i Zacarias ruguy omoẽa peve. Ha'e va'e ma Nhanderuete ropy altar oĩ va'e yvýry ojukaa va'ekue. Ha'e nunga rupi xee aipoa'e porãve pẽvy: Aỹgua kuery ae 'rã opaga ha'e nungakue re. 52 — Peẽ kuery lei re penhombo'e va'ety pe nda'evei ete 'rã, mba'eta peipe'a mba'emo kuaa ukaarã oĩ va'e. Peẽ ae voi ndapeikuaa pota etei, ha'e oikuaaxe va'e kuery pe ma ndapeikuaa ukai guive. 53 Jesus ojepe'a ta ma ovy rã lei re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery ipoxypa vy ijayvu ete okuapy ixupe. Opa mba'e re oporandu omoĩ vaixe vy, 54 ijayvuague py ae ojopy vaixe vy. 1 Heta va'e kuery ono'õmba vy joe ojeapi-api rei okuapy ramo Jesus aipoe'i guemimbo'e kuery pe anho'i: — Penheangu ke fariseu kuery regua trigo mbovua gui. Ha'e va'e ma heko porã merami rivea. 2 Mba'eta onhomi mbyre oexa ukapaa 'rã, ha'e oikuaa uka e'ỹ pyre oikuaapaa 'rã. 3 Ha'e rami vy opa mba'e pytũ py pemombe'u va'ekue hexakãa py ju oendupaa 'rã, ha'e opy joapyxa py pendeayvuague oo apyte áry gui ju omombe'ua 'rã. 4 — Xeirũ kuery, xee aipoa'e porãve pẽvy: Pekyje eme penderete jukaarã kuery gui, mba'eta ha'e va'e rire mba'eve ndojapo kuaavei ma 'rã pendere. 5 Xee amombe'u ta mava'e renonde pa ha'eve pejererokyje aguã: Pejererokyje 'rã jojuka rire tata ogue e'ỹ va'e py nhomombo aguã ipo'aka va'e renonde. Tá, aipoa'e pẽvy, ha'e va'e renonde ae ha'eve pejererokyje aguã. 6 Peteĩ nhiruĩ guyra'i nda'u mokoĩ hatã'i va'e repy rive e'ỹ ri? Ha'e rami va'eri neĩ peteĩve re Nhanderuete ndaexarai. 7 Pende'a peneakã re oĩ va'e voi oipapapa ma. Ha'e nunga rupi pekyje eme, mba'eta heta guyra'i gui voi peẽ pevareve. 8 — Aipoa'e avi: Avakue renonde xevy pe oikoa omombe'u porã va'ekue ha'e javi ma Ava ra'y ojeapo va'ekue voi omombe'u 'rã Nhanderuete pegua anjo kuery renonde. 9 Ha'e rã avakue renonde naxemombe'uxei va'ekue ma xee voi namombe'ui 'rã Nhanderuete pegua anjo kuery renonde. 10 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue re teĩ amongue ijayvu vai ramo ha'e nungakue omboguepaa 'rã. Ha'e rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ re ijayvu vaia ague ma nombogueai 'rã. 11 — Onhembo'eaty py pendereraa ramo, ha'e rami e'ỹ vy huvixa ha'e nhomboayvu va'ety kuery renonde teĩ pendepy'a eta rei eme pembovai ha'e pendeayvu aguã re. 12 Mba'eta ha'e jave py Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oikuaa uka 'rã pendeayvu aguã. 13 Ha'e va'e jave peteĩ ava teta mbyte gui aipoe'i ixupe: — Porombo'ea, aipo're ke'y pe tomboja'o orevy peguare xevy. 14 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Ava, mava'e tu xemoĩ penderuvixarã, penemba'e amboja'o uka aguã? — he'i. 15 Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Peiko kuaa ke, penheangu opa mba'e re penerakãte'ỹa gui, mba'eta avakue rekove ma mba'emo oguerekopaa re'ỹ. 16 Ha'e gui ma ha'e kuery pe omombe'u peteĩ ayvu mba'emo re ombojoja vy. Ha'e vy aipoe'i: — Peteĩ ava iporiau e'ỹ va'e onhotỹ va'ekue oiko porã. 17 Ha'e rami vy ojeupe ae aipoe'i: “Mba'e nda'u ajapo 'rã, mba'eta ndarekovei amono'õ va'ekue amoĩ porã aguã.” 18 Aipoe'ive ju: “Po rami ajapo ta: Ambovaipa ta mba'emo amoĩ porãaty, ha'e gui tuvixave va'e ju 'rã ajapo, ha'e va'e py amoĩ porã aguã amono'õ va'ekue ha'e areko va'e ha'e javi. 19 Ha'e gui ma aipoa'e 'rã xejeupe: ‘Heta mba'e porã areko heta ma'etỹa reguarã. Aỹ ma apytu'u 'rã, akaru, ay'u ha'e avy'a 'rã aikovy’, ha'e 'rã”, he'i. 20 — Ha'e rã ixupe Nhanderuete aipoe'i: “Mba'e 'arandu e'ỹ, kova'e pyavyve oipe'aa 'rã nenhe'ẽ. Ha'vy mba'emo remoĩ porã va'ekue, mava'e pe 'rã tu opyta?” he'i. 21 — Ha'e rami ae 'rã oiko ojeupe guarã mba'emo omoĩ porã teĩ Nhanderuetea py ma mba'eve ndoguerekoi va'e re. 22 Ha'e gui Jesus aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Ha'e nunga rupi xee aipoa'e pẽvy: Pendepy'a eta rei eme pendekove re, neĩ pe'u va'erã ha'e penderete re pemoĩ va'erã re guive. 23 Mba'eta penderekove ma tembi'u gui ovareve, ha'e penderete ma ao gui ovareve. 24 Peikuaa pota na uruvu kuery re. Ha'e kuery ma mba'eve nonhotỹi, nomono'õi, nomoĩ porãi, neĩ oguy ma voi ndoguerekoi guive. Ha'e rami teĩ Nhanderuete omongaru herekovy. Peẽ kuery ma guyra'i gui voi pevareve. 25 Mava'e nda'u pendepy'a eta rei vy pembopukuve kuaa 'rã ruxã'i peikove aguã? 26 Mba'emo ruxã'i va'e ndapejapo kuaai va'eri mba'e re tu mba'emo mboae re rive nda'eveive pendekuai? 27 — Peikuaa pota na yvoty ikuai va'e re. Ha'e va'e ma mba'emo oipopẽ va'e'ỹ, omboyvi kuaa va'e'ỹ guive. Ha'e rami teĩ xee aipoa'e pẽvy: Salomão minha opa marãgua oguerekopa va'eri kova'e yvoty rami nonhemondei raka'e. 28 Ha'e gui Nhanderuete ha'e rami omonhemonde 'rã jai rogue aỹ nhuũndy re ikuai, ha'e gui ko'ẽ tata py omomboa va'erã va'eri. Peẽ kuery re katuve opena porãve 'rã, ndaperovia porãi va'eri. 29 Ha'e nunga rupi pendekuai eme pe'u ha'e pey'u va'erã pejouxea rupi rive, neĩ pejapura rei eme, 30 mba'eta ha'e nunga jouxea rupi amboae regua kuery ikuai yvy jave re. Penderu ma oikuaa ae ha'e nunga peikotevẽ va'ea. 31 Ha'e nunga rupi jypy'i peka 'rã ipo'akaa. Ha'e ramo 'rãe opa mba'e ome'ẽ avi pendevy. 32 — Xerymba kuery mbovy'i pendekuai teĩ pekyje eme, mba'eta Penderu pendererovy'a vy pendevy ome'ẽ 'rã opo'akaa. 33 Ha'e nunga rupi pevendepa ke pereko va'e, ha'e hekoviakue peme'ẽ iporiaukue'i pe. Ha'e rami vy 'rã yva re pejou voko ivaipa e'ỹ va'erã ha'e mba'emo imarã e'ỹ va'e, mba'eta ha'e py ma imonda va'e novaẽi 'rã, neĩ vixo'i ma voi ndo'upa rei 'rã guive. 34 Mba'eta penembovy'a va'e oĩa py penekuraxõ py peẽ voi peĩxe avi 'rã. 35 — Pejeku'a jokua ke, tataendy pembogue uka eme guive. 36 Pendekuai ke avakue opatõ omendaa gui ojevy rã guarã oarõ va'e rami, mba'eta okẽ re ombota xapy'a ramo ha'e kuery oipe'a vyvoi aguã. 37 Ha'e rami vy hembiguai kuery ovy'a ete 'rã ipatõ ou vy oexa rã oarõ okuapy va'e. Anhetẽ aipoa'e pẽvy, ha'e ae oiko katu vy omboguapypa 'rã mesa py, ha'e vy ou vy ojara 'rã ha'e kuery pe. 38 Pytũ mbyte e'ỹ vy pytũ mbyte raxa'i jave ovaẽ xapy'a teĩ oarõ okuapy va'e ovy'a ete 'rã ha'e rami ikuaia py ojou ramo. 39 — Ha'e rami avi peikuaa pota ke pova'e re: Peteĩ hoo va'e oikuaa va'e rire mba'e hora pa imonda va'e ovaẽ 'rãa, [oarõ vy] ndogueraa ukapai 'rãgue ngopy gui. 40 Pendekuai kuaa pota ke peẽ voi, mba'eta ndapeikuaa potavei rei jave 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ou — he'i. 41 Ha'e ramo Pedro oporandu: — Senhor, pova'e ayvu pa ore kuery pe anho, tyrã pa amboae kuery pe avi remombe'u? 42 Senhor ombovai: — Ha'vy mava'e nda'u peiko tembiguai ojeroviapy ha'e joe opena kuaa va'e? Ha'e ramigua ma ipatõ omoĩ 'rã oirũ kuery okaru aguã hora py omongaru va'erã. 43 Ovy'a ete 'rã tembiguai kuery ipatõ ou ramo ha'e rami ojapo va'e. 44 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ha'e va'e pe opena uka 'rã opa mba'e oguereko va'e re. 45 Ha'e rã xapy'a rei ha'e va'e tembiguai ojeupe “Xepatõ ndou voi 'rã teve”, he'i vy oinupãmba 'rã avakue ha'e kunhague hexeve ikuai va'e. Okaru ha'e oy'u 'rã oka'u peve. 46 Ha'e gui ma ha'e va'e tembiguai noarõvei vy ndoikuaa potavei rei oikovy jave ipatõ ovaẽ 'rã. Ha'e rami vy ombopaga 'rã heko vai va'e kuery reve. 47 — Ha'e gui tembiguai ipatõ oipota va'e ojapo aguã oikuaa va'eri ndoiko katui, neĩ oipotaa rami ndojapoi va'ekue ma oinupãa vaipa 'rã. 48 Ha'e rã opatõ oipota va'e ndoikuaai vy ri ha'eve e'ỹa rami ojapo oikovy va'ekue ma noinupãa vaipai 'rã. Mba'eta amongue pe ome'ẽ retaave rire ixugui oipotaave 'rã. Ha'e rami ae avi amongue pe opena uka retaave rire ixupe ojerureave 'rã. 49 — Xee aju tata amboja aguã ko yvy re. Xevy pe ha'eve 'rãgue hendy ma va'e rire. 50 Ha'e rã xevy peguarã oĩ avi peteĩ nhemongarai ha'e va'e py anhemongarai uka aguã. Ha'e nunga oiko e'ỹa ja xee nda'evei aiko. 51 Tyrã pa peẽ kuery pexa'ã aju yvy re ikuai va'e peteĩ rami ikuai aguã? Any, xee ma aipoa'e pẽvy: Joo rami e'ỹ-e'ỹ ikuai aguã aju. 52 Mba'eta aỹ gui ma peteĩ oo py peteĩ nhiruĩ ikuai va'e oja'o 'rã: mboapy ikuai 'rã mokoĩ rovai, ha'e mokoĩ ikuai 'rã mboapy rovai. 53 Tuu opu'ã 'rã gua'y re, ha'e ta'y opu'ã 'rã nguu re. Ixy opu'ã 'rã omemby re, ha'e imemby opu'ã 'rã oxy re. Ime xy opu'ã 'rã opi'a ra'yxy re, ha'e ipi'a ra'yxy opu'ã 'rã ome xy re. 54 Heta va'e kuery pe aipoe'i avi: — Ka'arua katy arai ojekuaa rã pexa vy aipopeje 'rã: “Oky ta.” Ha'e gui ma ha'ekue rami ae 'rã oky. 55 Ha'e kuaray puku-a katy gui yvytu oipeju ramo “Kuaray haku ta” peje 'rã. Ha'ekue rami ae avi kuaray haku 'rã. 56 Pendeko porã merami rive va'e, yvy ha'e yva re pema'ẽ vy peikuaa 'rã mba'emo. Ha'e rami va'eri ndapexa kuaai aỹ oiko va'e. 57 Mba'e re tu ndapeikuaa potai pendejegui ae, ha'evea rami peiko aguã? 58 Ha'e rami vy pendovaigua reve huvixaa py peo vy tape rupi ma voi peikuaa pota ipo gui peo jepe aguã. Ha'e rami e'ỹ ramo penemboaxa 'rã penemboayvuarã pe, ha'e penemboayvua ma jopya pe ju 'rã penemboaxa, ha'e gui jopya ma penembo'a 'rã nhuã py. 59 Xee aipoa'e pẽvy: Napeẽi 'rã ha'e gui pepagapa e'ỹa ja. 1 Ha'e va'e jave py amongue ovaẽ vy Jesus pe omombe'u Galiléia pygua kuery mymba ojuka reve ome'ẽ jave py ha'e kuery ruguy avi huvixa Pilatos omoẽ ukaague, mymba ruguy onheẽague pyve. 2 Ha'e ramo ha'e aipoe'i: — Peẽ kuery pexa'ã teve Galiléia pygua kuery mboae gui ha'e va'e kuery heko vaivea, ha'e rami oiko vai aguã? 3 Any, xee aipoa'e porãve pẽvy: Peẽ voi ndapejeko rerovai vy pekanhymba avi 'rã ha'e kuery rami. 4 Ha'e gui Siloé py dezoito ikuai va'ekue áry torre ho'a vy ojukapa raka'e. Ha'e kuery nda'u amboae kuery Jerusalém py ikuai va'e gui ojejavypave ri? 5 Any, xee aipoa'e porãve pẽvy: Peẽ voi ndapejeko rerovai vy pekanhymba avi 'rã ha'e kuery rami. 6 Ha'e gui Jesus omombe'u pova'e ayvu mba'emo re ombojoja reve: — Peteĩ ava oguereko peteĩ figo'y, uvaty mbyte onhotỹ va'ekue. Hi'a re ija ou teĩ ndojoui. 7 Ha'e vy aipoe'i uvaty re opena va'e pe: “Mboapy ma'etỹ re ma apy hi'a re aju teĩ mba'eve ndajoui. Ejaya na. Mba'erã tu hi'a vy e'ỹ yvy re hi'aĩ riae?” 8 Ha'e rã ombovai: “Senhor, tove ranhe kova'e ma'etỹ re. Ajo'o 'rã hembypy rupi, yty ru'ũgue amoĩ 'rã guive. 9 Ha'e gui hi'a ramo ha'eve ete 'rã. Ha'e rami e'ỹ rã rejaya uka 'rã”, he'i. 10 Peteĩ sábado py Jesus nhombo'e oiny onhembo'eaty oĩ va'e py. 11 Ha'e py ou peteĩ kunha dezoito ma'etỹ re ma nhe'ẽ vai omoingo axy va'e. Ojero'a rei oikovy, onhembo'yvi aguã nda'evei ramo. 12 Ha'e gui Jesus oexa vy oenoĩ. Ha'e vy aipoe'i: — Kunha, rekuera ma nemba'eaxya gui — he'i. 13 Hexe opoko ramove hi'yvi vyvoi. Ha'e vy oguerovy'a Nhanderuete. 14 Ha'e gui ma onhembo'eaty pygua huvixa ma sábado ára py Jesus nhomonguera rã oexa vy ndojou porãi ete. Ha'e vy aipoe'i heta va'e kuery pe: — Mboapy meme ára oĩ nhamba'eapo aguã. Ha'e va'e ára py 'rã peju pekuera aguã, sábado py e'ỹ — he'i. 15 Ha'e ramo ixupe Senhor aipoe'i: — Heko porã merami rive va'e kuery, peteĩ-teĩ nda'u sábado ára py teĩ ndapejorai 'rã ri penerymba vaka e'ỹ vy mburika okaruaty gui pemboy'u vy peraa aguã? 16 Mba'e re nda'u nda'evei sábado py jaraa jepe aguã kova'e kunha Abraão ramymino va'e dezoito ma'etỹ re ma Satanás omoingo axy va'ekue? — he'i. 17 Ha'e rami ijayvu rã hexe ija'e e'ỹ va'e kuery oendu vy oxĩmba. Ha'e rã heta va'e kuery ma ovy'a okuapy opa mba'e porã Jesus ojapo rã oexa vy. 18 Ha'e gui ma aipoe'i avi: — Mba'e nunga nda'u Nhanderuete po'akaa reve joo ramigua? Mba'e nunga re nda'u ha'eve ambojoja aguã? 19 Mostarda ra'yĩ peteĩ ava ngoka py onhotỹ va'e rami ae. Mba'eta yvate vy yvyra rami 'rã hi'aĩ, ha'e hakã re ma guyra'i oveve va'e ojapo 'rã guive guaityrã. 20 Aipoe'ive ju: — Mba'e nunga re nda'u Nhanderuete po'akaa ambojoja 'rã? 21 Trigo mbovua rami avi ha'eve, mba'eta kunhague ojopy vy mboapy ryru trigo re omoirũ 'rã irũmba peve. 22 Jesus oaxa ovy tetã ha'e tekoa ikuai va'e rupi. Nhombo'e ovy Jerusalém katy oo vy. 23 Ha'e gui ma amongue ou vy oporandu ixupe: — Senhor, mbovy'i teve ikuai oo jepe va'erã? 24 Jesus ombovai: — Penhea'ã ha'vy okẽ ipo'i'i va'e rupi peike aguã. Mba'eta xee aipoa'e pẽvy: Mbovy e'ỹ oikexe teĩ ndoikei 'rã. 25 Ha'e gui hoo va'e opu'ã vy omboty 'rã ngokẽ. Peẽ kuery ma okẽ re pembota-mbota 'rã oka katy gui. Ha'e vy “Senhor, eipe'a na okẽ orevy” peje 'rã guive. — Ha'e ramo ombovai vy “Xee ndaikuaai maguigua pa peẽ kuery peikoa”, he'i 'rã. 26 — Ha'e ramo aipopejeve ju 'rã: “Ore ma ndereve rokaru ha'e roy'u va'ekue, orerekoa rupi renhombo'e va'ekue guive.” 27 — Ha'e ramo aipoe'i 'rã pẽvy: “Xee ndaikuaai maguigua pa peẽ kuery peikoa. Pendeko vai va'e, pejepe'apa ke xea gui”, he'i 'rã. 28 — Ha'e py ma pejae'opa ha'e opa marã 'rã penhendu, pexa vy Nhanderuete po'akaa py Abraão, Isaque, Jacó ha'e profeta kuery ha'e javive ikuai ramo, ha'e rã peẽ kuery ma oka py penemombopaa rire. 29 Heta 'rã ou kuaray oua katy gui, oikea katy gui, ijapu'a'ia katy gui ha'e ipuku-a katy gui, ha'e vy mesa py oguapypa 'rã okuapy Nhanderuete po'akaa py. 30 Ha'e rami teĩ takykue pyguare ma tenonde pyguarã, ha'e tenonde pyguare ma takykue pyguarã ikuai. 31 Ha'e va'e jave py fariseu kuery ou vy aipoe'i ixupe: — Ejepe'a na, tereo apy gui, huvixa Herodes ndejukaxe ramo — he'i okuapy. 32 Ombovai: — Tapeo aipopeje ha'e va'e mbyku pe: “Ko'ẽ rã aipe'a 'rã anha, anhomonguera 'rã guive aikovy. Ko'ẽ mboae ramo mae ma ajapopa 'rã”, peje. 33 Mba'eta xee ma aỹ, ko'ẽ rã ha'e ko'ẽ mboae rã peve aguata aguã rami aiko, mba'eta Jerusalém py e'ỹ ndojukaai 'rã profeta. 34 — Jerusalém, Jerusalém, profeta kuery jukaaty, ndevy ombou pyre ita py rejapipa va'ety! Mbovykue rei e'ỹ xee aikuavãmbaxe teĩ nememby kuery, opepo py uru gua'y kuery ojao'ipaa rami. Ha'e rami teĩ peẽ kuery ndapeipotai. 35 Ha'e rami rire pendo opyta rivepa 'rã. Anhetẽ ae aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery ndaxerexavei 'rã ovaẽ e'ỹa ja aipopeje aguã: “Ta'ima'endu'a porãa Senhor rery rupi reju va'e re.” 1 Peteĩ sábado ára py Jesus oo peteĩ fariseu ruvixa ro py okaru aguã. Ha'e ramo hexe ha'e kuery oma'ẽ ngatu okuapy. 2 Oĩ avi peteĩ ava ijyke rurupa va'e. 3 Ha'e ramo Jesus oporandu lei re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery ikuai va'e pe: — Ha'eve pa sábado ára py nhanhomonguera aguã, tyrã pa any? — he'i. 4 Ha'e rã ha'e kuery ma mba'eve nde'i. Ha'e ramo ava va'e po re ojopy vy omonguera, ha'e gui omondouka ju. 5 Ha'e rire oporandu ikuai va'e pe: — Peẽ kuery nda'u pendera'y e'ỹ vy penerymba vaka yvykua py ho'a ramo napenoẽ potai 'rã ri, sábado ára py teĩ? — he'i. 6 Ha'e ramo ha'e kuery nombovai kuaai. 7 Ha'e gui Jesus oma'ẽ vy oexa oenoĩ mbyre kuery tenda tenondeve oĩ va'e anho oiporavo rã oĩ aguã. Ha'e rami vy ha'e kuery pe omombe'u peteĩ ayvu mba'emo re ombojoja vy: 8 — Amongue omendaa py penerenoĩ ramo nda'evei tenda tenondeve oĩ va'e py peĩ aguã. Mba'eta xapy'a rei pendegui yvateve va'e oenoĩ mbyre ou ramo 9 penerenoĩare ou vy “Eme'ẽ peva'e pe tenda py oguapy aguã”, he'i 'rã pẽvy. Ha'e ramo pexĩmba reve 'rã peva tenda ijapy'i py oĩ va'e py. 10 Ha'e rami 'rãgue py amongue penerenoĩ ramo ha'eveve tenda ijapy'i py oĩ va'e py peĩ. Ha'e ramo penerenoĩare ou vy “Xeirũ, kyvõve ke eguapy”, he'i 'rã pẽvy. Ha'e ramo oenoĩ mbyre kuery ha'e javi oikuaa 'rã penemboetevea. 11 Mba'eta ha'e javive onhemboyvate va'ekue omo'yvyĩ'iave 'rã. Ha'e rã onhemo'yvyĩ'i va'ekue ma omboyvateave 'rã — he'i. 12 Ha'e gui ma henoĩare pe ju aipoe'i: — Ngaru rejapo vy nda'evei renoĩ aguã neirũ kuery anho, nderyvy kuery, neretarã kuery, neĩ ndea katy'i iporiau e'ỹ va'e kuery, ndevy pe ha'e kuery ju ha'ekue rami ojapo e'ỹ aguã omboekovia vy. 13 Ha'e rami 'rãgue py ngaru rejapo vy renoĩ 'rã iporiaukue'i, hetyma rovaikue va'e, oguata e'ỹ va'e ha'e ára revegua e'ỹ ikuai va'e. 14 Ha'e rami vy nemoingo porãa 'rã, mba'eta ha'e kuery ndojoui 'rã omboekovia aguã. Ha'e nungakue rekovia rejopy 'rã heko porã va'e kuery omboete jevya ára py. 15 Ha'e rami ijayvu rã mesa py hexeve oguapy oiny va'e regua peteĩ oendu vy aipoe'i: — Ovy'a ete 'rã Nhanderuete po'akaa py okaru okuapy va'e. 16 Ha'e rã ombovai vy aipoe'i: — Peteĩ ava ojapo ngaru tuvixa va'e, heta oenoĩ uka guive. 17 Okaru aguã ovaẽ ma ramo omondouka guembiguai oenoĩ uka va'ekue pe “Peju, oguereko katupa ma”, he'i aguã. 18 Ha'e rami teĩ ha'e javive omombe'u oo aguã nda'eveia rami. Peteĩ ma aipoe'i: “Xee ma ajogua xeyvyrã, ha'e py ranhe aa ta ama'ẽ vy. Ha'e rami vy ajerure remombe'u aguã ndaa reguaia”, he'i. 19 Amboae aipoe'i avi: “Xee ma peteĩ nhiruĩ meme vaka ajogua rire aa ta ha'anga. Ha'e rami vy ajerure remombe'u aguã ndaa reguaia”, he'i. 20 Amboae ma “Xee ma amenda ramo vy ndaa reguai”, he'i. 21 — Ha'e gui ma tembiguai ojevy vy omombe'upa opatõ pe. Ha'e ramo hoo va'e ivai reve aipoe'i guembiguai pe: “Tereo pojava tetã rupi tape ikuai va'e rupi. Eru apy iporiaukue'i, oguata e'ỹ va'e, ára revegua e'ỹ ha'e ijyva rovaikue va'e”, he'i. 22 — Ha'e va'e rire hembiguai ou vy aipoe'i: “Xepatõ, ajapopa ma rejapo uka va'ekue. Ha'e rami teĩ oĩve teri tenda.” 23 — Ha'e ramo ipatõ ombovai: “Tereo ju tape ikuai va'e rupi, ejapo ha'e javive ou vy xeropy omonyẽ aguã. 24 Xee aipoa'e avi pẽvy: Avakue aenoĩ uka ypy va'ekue ma neĩ peteĩve ndokarui 'rã ngaru ajapoa py.” 25 Heta ete va'e hupive oje'oi ramo ojere vy aipoe'i ha'e kuery pe: 26 — Amongue xea py ouxe teĩ nguu, oxy, gua'yxy, gua'y kuery, guyvy kuery, gueindy kuery ha'e guekove ae oayvuve va'e nda'evei xeremimbo'erã. 27 Amongue xerupive oikoxe teĩ ojeupegua kuruxu ndogueraai va'e ma nda'evei avi xeremimbo'erã. 28 Mba'eta peẽ kuery va'e regua ma torre pejapo ta vy peguapy ranhe 'rã peikuaa pota aguã ha'eve paa pejapopa aguã. 29 Ha'e rami e'ỹ vy pemboypy rire ndapejapopai rã pavẽ oexa vy pendejojai rei 'rã, 30 ha'e vy aipoe'i 'rã: “Peva'e ava omboypy rive, ndojapopai”, he'i 'rã okuapy. 31 — Huvixa oiko va'e amboae huvixa re opu'ã aguã oo ta vy ha'e rami ae avi 'rã oiko, oguapy 'rã ranhe oikuaa pota aguã dez mil xondaro reve vy pa vinte mil hovaigua ou va'e re ipo'aka 'rãa re. 32 Ha'e rami aguã nda'evei ramo amboae kuery mombyry teri ou reve ombou 'rã peteĩ guembiguai amboae kuery reve ikuai porã ju aguã re ojerure aguã. 33 Ha'e rami avi peẽ kuery voi mba'emo pereko va'e pejapa e'ỹ vy nda'evei xeremimbo'e peiko aguã. 34 — Juky ma iporã vaipa. Ha'e rã xapy'a rei nae'ẽvei rire mba'exa 'rã tu he'ẽ ju? 35 Nda'evei 'rã yvy, neĩ yty reguarã guive. Nhamombo rive 'rã oka py. Ijapyxa oendu aguã oĩ va'e toendu. 1 Ha'e javive imposto re nhombopaga va'ety ha'e heko vai va'e kuery ma Jesus ayvu oenduxe vy onhemboja okuapy hexe. 2 Ha'e rã fariseu ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery ma ha'e nunga oexa vy ijayvu rei vy aipoe'i: — Peva'e tu omovaẽ rima ojejavypa va'e kuery, ha'e kuery reve okaru guive — he'i okuapy. 3 Ha'e ramo Jesus omombe'u pova'e ayvu mba'emo re ombojoja vy: 4 — Mava'e nda'u pereko 'rã cem vexa'i, ha'e gui peteĩ pemokanhy vy noventa e nove ikuai va'e ndapejai 'rã teve tekoa e'ỹa py, ha'e vy pa ndapeoi 'rã teve okanhy va'ekue pejou peve peka aguã? 5 Pejou ma vy pejaxei 'rã heruvy pevy'a vy. 6 Pendo py pevaẽ ma vy pemboatypa 'rã peneirũ ha'e penetarã kuery. Ha'e vy aipopeje 'rã: “Javy'a ke xereve, mba'eta ajou ju ma xerymba amokanhy va'ekue”, peje 'rã. 7 — Xee aipoa'e pẽvy: Ha'ekue rami avi yva re oguerovy'aa ete 'rã peteĩ heko vaiague gui ojeko rerova ramo, noventa e nove heko porã va'e vy ndojeko rerovai va'e gui oguerovy'ave 'rã. 8 — Mava'e kunha dez hatã'i va'e oguereko va'e nda'u peteĩ omokanhy vy nomoendyi 'rã tataendy, ha'e ngoguy rupi ndoipei 'rã ri omokanhy va'ekue ojou peve? 9 Ojou ma vy omboatypa 'rã oirũ ha'e guetarã kuery. Ha'e vy aipoe'i 'rã: “Javy'a ke xereve, mba'eta ajou ju ma peráta amokanhy va'ekue”, he'i 'rã. 10 — Xee aipoa'e pẽvy: Ha'e rami ae avi Nhanderuete pegua anjo kuery oguerovy'a 'rã okuapy peteĩ heko vaiague gui ojeko rerova ramo. 11 Aipoe'ive ju: — Peteĩ ava oguereko mokoĩ gua'y. 12 Kunumive va'e aipoe'i nguu pe: “Xeru, eme'ẽ xemba'erã va'ekue rereko va'e”, he'i. Ha'e ramo omboja'o oguereko va'e. 13 — Kueve'i ma rire ta'y kunumive va'e omono'õmba oguereko va'e, ha'e oo mombyry amboae yvy re. Ha'e py omokanhymba oguereko va'e, opa marã rei oikoa rupi. 14 Oguereko va'ekue omomba rire ha'e va'e yvy re oiko karuai. Ha'e ramo oiko axy. 15 Ha'e rami vy oo omba'eapo peteĩ ava ha'e va'e yvy regua pe. Ha'e va'e omondouka poryko kuery ikuaia rupi opena aguã. 16 Ha'e rami oiko vy alfarroba rope poryko ho'u va'e ha'e voi ho'uxe teĩ ixupe avave rei nome'ẽi mba'eve. 17 — Ha'e gui ma onhemboaxy vy ojeupe ae aipoe'i: “Mbovy pa ikuai xerua py omba'eapo vy okaru porã va'e, ha'e rã xee ma apy amano ta ma karuai gui. 18 Apu'ã ta, ha'e vy aa 'rã xerua py. Ha'e vy aipoa'e 'rã ixupe: ‘Xeru, xee ajejavy yva pygua rovai, nderovai guive. 19 Nda'evevei ma ndera'y aiko aguã. Xerereko omba'eapo va'e rami rive'i’, ha'e 'rã.” 20 Ha'e rami vy opu'ã vy oo ju nguua katy. — Mombyry teri ou jekuaa reve tuu oexa vy omboaxy. Ha'e vy onha ovy, oikuavã reve oayvu. 21 Ha'e ramo ta'y aipoe'i: “Xeru, xee ajejavy yva pygua rovai, nderovai voi. Nda'evevei ndera'y aiko aguã”, he'i. 22 — Ha'e rami teĩ tuu aipoe'i guembiguai kuery pe: “Peru pojava ao iporãve va'e, pemonhemonde. Ikuã re ma pemoĩ kuã regua, ha'e gui ipy re ma pemoĩ py regua. 23 Peru avi vaka ra'y ikyra va'e, ha'e pejuka. Jakaru ha'e javy'a, 24 mba'eta kova'e xera'y omano va'ekue ri oikove ju. Okanhy va'ekue ojoua ju”, he'i. Ha'e rami vy ovy'a okuapy. 25 — Ha'e ramia ja ta'y tujave va'e mba'ety rupi oiko. Ha'e gui ojevy, oo py ovaẽ rai'i ouvy vy oendu mba'epu ha'e ojeroky va'e. 26 Ha'e vy peteĩ tembiguai oenoĩ vy oporandu mba'e pa oikoa re. 27 Ombovai: “Nderyvy ou ramo rima nderu ojuka uka kuri vaka ra'y ikyra va'e, hexaĩ reve ou ramo”, he'i. 28 — Ha'e ramo tyke'y ipoxy vy ndoikexei. Ha'e ramo tuu oẽ ombopy'a porã aguã. 29 Ha'e ramo aipoe'i nguu pe: “Mbovy ma'etỹ re ma pa mba'emo ajapo aikovy ndevy? Peteĩgueve ma voi noronhe'ẽ apo e'ỹi. Ha'e rami teĩ neĩ peteĩgueve ma kavara'i nereme'ẽi xeirũ kuery reve avy'a aguã. 30 Ha'e rã ndera'y kunhague re nemba'e rei-rei omokanhymba va'ekue ou ramo ma je rejuka uka vaka ra'y ikyra va'e”, he'i. 31 — Ha'e rã tuu ombovai: “Xera'y, ndee ma xea py riae reiko va'e, ha'e mba'emo areko va'e ma nemba'e meme. 32 Ha'e rami avi jarovy'a 'rãe, javy'a 'rã, mba'eta nderyvy omano va'ekue ri oikove ju, okanhy va'ekue ojoua ju.” 1 Guemimbo'e kuery pe Jesus aipoe'i avi: — Oiko peteĩ ava iporiau e'ỹ va'e. Ha'e va'e ma peteĩ ava omopena omba'e rei-rei re. Ha'e va'e re ayvu oiko imba'e rei-rei re nopena porãia rami. 2 — Ha'e ramo ija oenoĩ vy aipoe'i ixupe: “Anhetẽ pa ndere ayvu oiko va'e? Emombe'u rejapo va'ekue ha'e javi, mba'eta nda'evevei ma xevy pe remba'eapove aguã”, he'i. 3 — Ha'e ramo mba'e rei-rei re opena va'ety aipoe'i ojeupe: “Mba'e nda'u ajapo 'rã? Mba'eta xepatõ xepe'a ta ma amba'eapoa gui. Mba'ety rupi amba'eapo aguã ma nanhanimai, ha'e rã ajerurea rupi aiko aguã ma axĩ. 4 Aikuaa ma mba'e pa ajapo 'rãa, amba'eapoa gui xepe'a ramo ngoo py xemovaẽa aguã”, he'i. 5 — Ha'e rami vy oenoĩmba ipatõ pe oreve va'e kuery peteĩ-teĩ. Jypygua pe aipoe'i: “Mbovy tu rereve xepatõ pe?” 6 Ombovai: “Cem ryru azeite.” Ha'e ramo aipoe'i: “Ejopy ke rereveague oĩa, eguapy, ha'e embopara cinqüenta ryru ete'i”, he'i. 7 — Amboae pe ju oporandu: “Ha'vy ndee, mbovy tu rereve?” Ha'e ombovai: “Cem ryru trigo.” Ixupe aipoe'i: “Ejopy ke rereveague oĩa, ha'e embopara oitenta ete'i”, he'i. 8 — Ha'e rami rã ipatõ oguerovy'a guembiguai ojeroviapy e'ỹ teĩ oiko kuaa ramo, mba'eta hendy va'e ra'y kuery gui ma ko yvy regua kuery ikuai kuaave 'rã joguerekoa py. 9 Ha'e nunga rupi xee aipoa'e pẽvy: Pereko kuaa pota ke mba'emo ko yvy regua peneirũrã pejouve aguã rami, ha'e nunga opa ramo ha'e kuery ju penemovaẽ aguã oo imarã e'ỹ va'e py. 10 Mba'eta mbovy'i oguereko kuaa va'e ma heta va'e voi oguereko kuaa 'rã. Ha'e rã mbovy'i va'e ndoguereko kuaai va'e ma heta va'e voi ndoguereko kuaai 'rã. 11 Ha'e nunga rupi mba'emo ko yvy regua ndapereko kuaai rire mava'e tu pendepo py omboaxa ta mba'emo iporã ete va'e? 12 Nhomba'e re napepena porãi rire mava'e tu ome'ẽ ta pendevy guarã va'ekue? 13 — Avave rei nomba'eapoi 'rã mokoĩ patõ pe. Mba'eta peteĩ re nda'ija'eive 'rã amboae oayvuve vy. Ha'e rami e'ỹ vy peteĩ ojou porãve vy amboae ma ndojou porãive 'rã. Nda'evei Nhanderuete pe peiko aguã, peráta re nda'evei reve. 14 Fariseu kuery ha'e nunga oendu vy ojojai rei okuapy, peráta re nda'eveive va'e vy. 15 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Peẽ kuery ma penhemboeko porã amboae kuery oexaa rupi. Ha'e rã Nhanderuete ma oikuaapa pendepy'a re oĩ va'e. Mba'eta avakue ojou porãve va'e ma Nhanderuete pe ha'eve'ỹ va'e. 16 — Lei ha'e profeta ombopara va'ekue ma João Batista oikoa ára peve'i guarã va'ekue. Ha'e va'e rire ma ayvu porã Nhanderuete po'akaa regua omombe'ua ramo pavẽ onhea'ã oupity aguã. 17 Ha'e rami avi yva ha'e yvy okanhymbaa gui haxyve peteĩ ipara'i lei re oĩ va'ekue oaxa rive. 18 — Gua'yxy gui opoi vy amboae re omenda va'e ma itavy, ha'e kunha oeja pyre re omenda va'e itavy avi. 19 — Oiko peteĩ ava iporiau e'ỹ va'e, púrpura ha'e ajukue iporãve va'e py anho onhemonde va'e, ko'ẽ nhavõ ngaru ojapo va'e. 20 Oiko avi peteĩ ava poriaukue'i Lázaro hery va'e, ijaipa'i va'e. Iporiau e'ỹ va'e rokẽ yvy'iry omoĩa. 21 Ha'e va'e ma ho'uxe iporiau e'ỹ va'e mesa gui ikure-kure'i ho'a va'ekue. Ijai re ma jagua kuery ou vy oere guive. 22 — Iporiaukue'i omano ma ramo anjo kuery ogueraa Abraão yvýry opytu'u aguã py. Ha'e rã iporiau e'ỹ va'ekue omano ramo ma onhono porãa. 23 — Haku vaikuea py iporiau e'ỹ va'ekue oiko axy reve oma'ẽ vy oexa mombyry Abraão ha'e Lázaro ijyvýry oĩ rã. 24 Ha'e ramo ojapukai vy aipoe'i: “Xeru Abraão, xemboaxy ke, ha'e vy embou Lázaro tomoakỹ okuã yy py xeapekũ omboaku ro'y aguã, mba'eta tataendy raku py aiko axy”, he'i. 25 — Ha'e rã Abraão aipoe'i: “Xera'y, nema'endu'a ke reiko teri vy opa mba'e porã rerekoague re. Ha'e rã Lázaro ma oiko axy rei va'ekue. Aỹ ma apy oiko opytu'ua py, ha'e rã ndee ma reiko axya py reĩ. 26 Oĩ avi nhandekuaia mbyte peteĩ yvykua tuvixa va'e. Ha'e va'e gui nda'evei kyvõ katy gui upe katy oaxaa aguã, neĩ upe katy gui kyvõ katy nda'evei avi”, he'i. 27 — Ha'e gui ma aipoe'ive ju: “Xeru, xee ajerure xeru ro py Lázaro remondouka aguã 28 xeryvy kuery peteĩ nhiruĩ areko va'e ikuaia py, ha'e kuery omonheangu aguã, ha'e kuery ou e'ỹ aguã oiko axy aguã py.” 29 — Abraão ombovai: “Ha'e rami avi ha'e kuery oguereko ae ma Moisés ha'e profeta kuery ombopara va'ekue. Toendu ha'e nunga”, he'i. 30 — Ha'e rã ojerureve: “Any xeru Abraão, amongue omanoague gui onhemboete vy ha'e kuerya py oo ramo 'rãe ojeko rerova.” 31 — Ha'e rami rã Abraão ombovai: “Moisés ha'e profeta kuery ombopara va'ekue re noendu potai ri vy ndogueroviai 'rã amongue omanoague gui onhemboete ramo voi.” 1 Jesus aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Oiko riae 'rã joityarã. Ha'e rami teĩ nda'evei ete 'rã joityare kuery pe. 2 Mba'eta kova'e kyrĩgue va'e regua amongue oity 'rãgue py, ha'eveve oityxe va'e aju'y re ita mba'emo mongu'ia ojokua pyre reve ye'ẽ py omomboa va'e rire. 3 — Peiko kuaa pota ke. Ndevy pe nderegua otekoavy ri ramo ndeayvu 'rã ixupe. Ha'e rã ojeko rerova ramo reperdoa 'rã. 4 Peteĩ ára pyve sete-kue ndevy otekoavy teĩ sete-kue ae ndea py ou vy “Nda'eveia aendu”, he'i ramo eperdoa ju — he'i. 5 Ha'e ramo apóstolo kuery aipoe'i Senhor pe: — Emoĩve ke rojeroviaa. 6 Senhor ombovai: — Pejeroviaa ma peteĩ mostarda ra'yĩ'i rami ri jepe oĩ va'e rire kova'e amora rembypy pe “Ejeapo'o ha'e enhenhotỹ ye'ẽ py” peje teĩ pendeayvua oiko 'rãgue. 7 — Peẽ kuery ma pereko 'rã penembiguai mba'ety rupi e'ỹ vy vaka re openaa rupi omba'eapo va'e. Ha'e va'e ma omba'eapoa gui ou ramo “Eju ke ekaru” peje 'rã teve? 8 Ha'e rami 'rãgue py aipopeje 'rã: “Ejapo ranhe ke xee ha'u va'erã. Enhemboekovia vy ejara xevy akaru ha'e ay'u peve. Ha'e rire ma ndee ju 'rã rekaru ha'e rey'u”, peje 'rã. 9 Penembiguai kuery pendeayvua ojapo teĩ ha'e kuery pe “Ha'eve ete ko” ndapeje riaei 'rã. 10 Peẽ kuery voi ha'e rami avi, pendevy pe ojapo uka pyre pejapopa ma vy ha'eve aipopeje aguã: “Ore ma tembiguai oguerovy'a pyrã e'ỹ, mba'eta rojapo 'rã va'ekue anho rojapo.” 11 Jerusalém tetã katy Jesus oo vy oaxa Samaria ha'e Galiléia mbyte rupi. 12 Peteĩ tekoa py ovaẽ ramove dez lepra revegua ovaexĩ jogueruvy. 13 Mombyry jogueropytaa py ixupe ojapukai reve aipoe'i: — Jesus, Porombo'ea, oremboaxy ke. 14 Jesus oexa vy ombovai: — Tapeo ha'vy pejexa uka sacerdote kuery pe — he'i. Ha'e ramo ha'e kuery ooa rupive okuerapa. 15 Ha'e kuery dez va'e regua peteĩ ma okuerapaa oexa vy ojevy ju oĩa py. Ijayvu atã reve Nhanderuete pe oporaei ouvy, 16 ha'e Jesus renonde guenapy'ã re oĩ, yvy re ngova omovaẽ oguerovy'aa rupi. Ha'e va'e ma Samaria pygua. 17 Ha'e rami rã Jesus oporandu ixupe: — Dez e'ỹ teve pekuera ra'e? Mamo tu amboae kuery nove ikuai? 18 Jipoi ri nda'u Nhanderuete pe oporaei vy ojevy va'erã, kova'e amboae regua e'ỹ vy? — he'i. 19 Ha'e vy aipoe'ive ju: — Epu'ã katu, tereo. Rejeroviaa ndereraa jepe. 20 Fariseu kuery oporandu raka'e pa Nhanderuete po'akaa ojekuaa 'rãa re. Ha'e ramo ha'e kuery pe Jesus ombovai: — Nhanderuete po'akaa ma jaexa va'erã rami e'ỹ ojekuaa va'e. 21 Ha'e nunga pe aipo nda'eai 'rã: “Apy rima”, neĩ “Pe py rima oĩ” nda'eai 'rã, mba'eta Nhanderuete po'akaa ma penembyte ae oĩ — he'i. 22 Ha'e gui ma guemimbo'e kuery pe ju aipoe'i: — Ovaẽ 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ojekuaa rã pexaxe rei aguã ára, teĩ ndapexai ranhe 'rã. 23 Pendevy pe “Apy rima” e'ỹ vy “Pe py rima oĩ” 'ea teĩ tapeo eme ha'e kuery rupive. 24 Mba'eta overa vy yva jave re hexakã ouvya rami avi ojekuaa 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ára. 25 Ha'e rami teĩ ha'e va'e'ỹ mbove hexe aỹgua kuery nda'ija'ei rã oiko axy 'rãe. 26 — Noé oiko jave py oikoague rami avi oiko 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ára. 27 Mba'eta okaru ha'e oy'u okuapy, omenda ha'e nhomomenda raka'e Noé kanoã py oikea ára peve. Ha'e gui ma yy ou vy omomba ha'e javive. 28 Ha'ekue rami avi oiko Ló oiko jave py. Okaru, oy'u, mba'emo ojogua, ovende, onhotỹ ha'e ojapo okuapy. 29 Ha'e gui ma Sodoma tetã gui Ló ojepe'a ramove yva gui ho'a raka'e tata enxofre revegua, omomba ha'e javive. 30 Ha'ekue rami avi oiko 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue ojekuaa uka aguã ára. 31 Ha'e va'e ára ma amongue ngoo áry oĩ va'e toguejy eme ngopy oguereko va'e oguenoẽ aguã. Ha'e rami ae omba'eapoa rupi ikuai va'e tojevy eme guakykue. 32 Penema'endu'a ke Ló ra'yxy re oiko va'ekue re. 33 Mba'eta nomanoxei va'ekue omokanhy 'rã guekove. Ha'e rã ojuka uka va'e ma ogueraa jepe uka 'rã guekove. 34 Aipoa'e pẽvy: Ha'e va'e pytũ mokoĩ oke 'rã oupy peteĩ tupa py. Peteĩ heraa 'rã, ha'e rã amboae ma oejaa 'rã. 35 Mokoĩ kunhague ikuai 'rã omba'exoa py. Peteĩ heraa 'rã, ha'e rã amboae oejaa 'rã. 36 [Mokoĩ ikuai 'rã mba'ety py. Peteĩ heraa 'rã, ha'e rã amboae oejaa 'rã] — he'i. 37 Ha'e ramo ixupe oporandu okuapy: — Senhor, mamo 'rã tu ha'e nunga oiko? Ombovai ha'e kuery pe: — Mamo rã te'õgue ituia py xapirẽ voi onhemboaty 'rã okuapy — he'i. 1 Ha'e gui Jesus omombe'u peteĩ ayvu mba'emo re ombojoja vy, nhandekuerai e'ỹ re nhanhembo'e riae aguã. 2 — Peteĩ tetã py oiko peteĩ nhomboayvu va'ety Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi e'ỹ oiko va'e, neĩ avakue omboete e'ỹ va'e guive. 3 Ha'e va'e tetã py oiko avi peteĩ imeve'ỹ va'e. Ha'e va'e ma huvixa oĩa py ou vy aipoe'i: “Eikuaa pota na xerovaigua kuery xemoangeko reia re”, he'i. 4 — Ha'e rã ha'e ma ndoikuaa potaxei ranhe ha'e nunga re. Ha'e rire mae ma aipoe'i ojeupe: “Anhetẽ ae ndajeroviai Nhanderuete re, ha'e neĩ avakue namboetei. 5 Ha'e gui imeve'ỹ va'e ojerure riae ete ma ramo aikuaa pota nho 'rã, xemoangeko rei riae e'ỹ aguã”, he'i. 6 Ha'e ramo Senhor aipoe'i: — Peikuaa pota ke huvixa porayvu e'ỹ va'e ijayvuague re. 7 Ha'e gui Nhanderuete nda'u ndoikuaa pota voi 'rã ri hembiporavo kuery ára pukukue re ha'e pytũ mbukukue re ixupe ojapukai va'e re? Oikuaa pota aguã are merami teĩ 8 xee aipoa'e: Oikuaa pota voi 'rã pendere. Ha'e rami teĩ Ava ra'y ojeapo va'ekue ou ju vy nda'u ojou 'rã ri ojerovia va'e ko yvy re? 9 Omombe'u avi pova'e ayvu mba'emo re ombojoja vy, amongue ojee ae ojerovia ha'e onhemboeko porãxe vy jojou vai va'e re ijayvu vy. 10 — Mokoĩ ava oo templo py onhembo'e aguã. Peteĩ ma fariseu, ha'e rã amboae ma imposto re nhombopaga va'ety. 11 Fariseu va'e opu'ã ho'amy vy ojeupe ae onhembo'e po rami: “Xeruete, xee roguerovy'a, mba'eta avakue mboae rami rami e'ỹ aiko, imonda va'e, jokorepa rei, itavy rei va'e, peva'e imposto re nhombopaga va'ety rami e'ỹ guive. 12 Semana nhavõ re mokoĩgue kuerei 'rã aiko akaru e'ỹ re. Ha'e opa mba'e ajou va'ekue gui ame'ẽ aikovy dízimo”, he'i. 13 — Ha'e rã imposto re nhombopaga va'ety ma mombyry'i hi'aĩ, neĩ yva re oma'ẽ aguã voi nda'ipy'a guaxui. Opexo re oipete-pete reve aipoe'i: “Xeruete, xemboaxy ke, xee ajejavypa va'e aiko”, he'i. 14 — Xee aipoa'e pẽvy: Ha'e va'e anho omboeko porã mbyre oo ngoo katy, fariseu ma any. Mba'eta ha'e javive ha'e ae onhemboyvate va'e omo'yvyĩ'iave 'rã. Ha'e rã onhemo'yvyĩ'i va'ekue ma omboyvateave 'rã. 15 Ha'e oĩa py oguerua kyrĩgue ha'e kuery re opo omoĩ aguã. Ha'e rã hemimbo'e kuery oexa vy ijayvu ete okuapy herua kuery pe. 16 Ha'e rã Jesus ma ojea py kyrĩgue oenoĩ vy aipoe'i: — Tove tou kyrĩgue, pejoko eme, mba'eta peva'e ramigua'i peguarã ae Nhanderuete po'akaa. 17 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Kyrĩgue'i rami e'ỹ Nhanderuete po'akaa nomovaẽi va'e ma ndoikei 'rãe ha'e py. 18 Peteĩ ava omboetevepy oĩ va'e oporandu ixupe: — Porombo'ea ndereko porã va'e, mba'e nda'u ajapo 'rã tekove marã e'ỹ aupity aguã? 19 Jesus ombovai: — Mba'e re tu “Ndereko porã va'e”, 're xevy? Avave rei ndaeko porãi Nhanderuete e'ỹ vy. 20 Reikuaa ae ma ojapo uka pyre: “Ndetavy eme, ejojuka eme, nemonda eme, ndeayvu rive eme joe, emboete nderu ha'e ndexy”, he'i. 21 Ava va'e aipoe'ive ju: — Ha'e nunga ha'e javi ajapopa ae ma, xekyrĩ guive. 22 Jesus oendu vy aipoe'i: — Peteĩ mba'e ma oata teri ndevy. Evendepa rereko va'e ha'e javi, ha'e hepykue eme'ẽmba iporiaukue'i pe. Ha'e vy 'rãe rereko ovareve va'e yva re. Ha'e gui mae ma eju xerupive — he'i. 23 Ha'e ramo ha'e va'e ayvu oendu vy ndovy'ai ete, oguerekopa va'e vy. 24 Jesus ma ava va'e ndovy'aveia oexa vy aipoe'i: — Haxy ete oguerekopa va'e kuery Nhanderuete po'akaa py oike aguã — he'i. 25 Nhanderuete po'akaa py oguerekopa va'e oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi camelo oaxa aguã — he'i. 26 Ha'e ramo oendu va'e kuery aipoe'i: — Mba'e xagua 'rã tu ha'vy oo jepe? 27 Ombovai: — Avakue pe haxy va'e ma Nhanderuete pe ndaxyi — he'i. 28 Ha'e ramo Pedro aipoe'i: — Ore kuery ma orero roejapa va'ekue nderupive orekuai aguã. 29 Ha'e ramo Jesus ombovai ha'e kuery pe: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ha'e javi Nhanderuete po'akaa rupi oiko aguã ngoo oeja va'e, gua'yxy, guyvy kuery, nguu e'ỹ vy gua'y kuery, 30 ha'e kuery ma aỹ voi ojou retave ete 'rã, ha'e gui raka'eve rã oupity 'rã tekove marã e'ỹ. 31 Ngupive doze guemimbo'e kuery Jesus ogueraa vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Ma'ẽ, aỹ ma jaje'oi nhainy Jerusalém katy. Ha'e py ma ojeupity 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue rekorã profeta kuery omboparaague ha'e javi. 32 Mba'eta omboaxaa 'rã amboae regua kuery pe, ha'e ramo ojavyky rei, ojojai rei ha'e onyvõmba 'rã okuapy. 33 Oinupãmba ma rire ojukaa 'rã. Ha'e gui mboapy araa py onhemboete ju 'rã — he'i. 34 Ha'e rami teĩ ha'e kuery neĩ peteĩ henda py noendu kuaai pova'e ayvu, mba'e he'ia paa ndoikuaa ukai ramo. Ha'e kuery ndoikuaai ae ijayvua. 35 Jericó tetã py ovaẽ rai'i ovya py peteĩ ára revegua e'ỹ oguapy oiny tape yvýry mba'emo re ojerurea py. 36 Ha'e va'e ma heta va'e kuery oaxa nhendua oendu vy oporandu mba'e pa oikoa re. 37 Ha'e ramo ixupe omombe'ua Nazaré pygua Jesus oaxaa. 38 Ha'e ramo ojapukai: — Jesus Davi ramymino, xemboaxy ke — he'i. 39 Ha'e ramo tenonde oje'oi va'e aipoe'i okyrirĩ aguã. Ha'e rami teĩ ojapukaive tema: — Jesus Davi ramymino, xemboaxy ke. 40 Ha'e ramo Jesus opyta vy ogueru ruka. Ha'e ovaẽ ramo oporandu ixupe: 41 — Mba'e tu reipota ndevy ajapo? Ombovai: — Senhor, xee ma aexaxe — he'i. 42 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Exa ha'vy. Rejeroviaa ndereraa jepe ma. 43 Ha'e ramove oexa, ha'e Nhanderuete pe oporaei ovy hupive. Heta va'e kuery ha'e javive ha'e nunga oexa vy oporaei avi jogueravy Nhanderuete pe. 1 Jericó py Jesus oike vy oaxa ovy tetã rupi. 2 Ha'e py oiko peteĩ ava Zaqueu hery va'e, imposto re nhombopaga va'ety ruvixa oguerekopa va'e. 3 Ha'e va'e oexaxe mava'e pa Jesus, teĩ nda'evei heta va'e kuery gui, ikarape'i va'e vy. 4 Ha'e vy onha ovy henonderã, ojeupi peteĩ sicômoro rakã re oexa aguã, ha'e rupi 'rãe oaxa ramo. 5 Ha'e py Jesus ovaẽ vy yvate oma'ẽ reve aipoe'i ixupe: — Zaqueu, eguejy pojava ke, kova'e ára ma apyta 'rã ndero py — he'i. 6 Ha'e ramo oguejy pojava, ovy'a reve oguerovaẽ. 7 Ha'e javive ha'e nunga oexa va'e ijayvu rei okuapy, heko vai va'e ro py ovaẽ ramo. 8 Ha'e gui ma Zaqueu opu'ã vy aipoe'i Senhor pe: — Senhor, xee anhenhandu iporiaukue'i pe mba'emo areko va'e ame'ẽ aguã, mbyte rupi peve. Ha'e xapy'a rei amongue mba'emo py akore rire irundykue ju 'rã ame'ẽ hekovia — he'i. 9 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Kova'e ára ma oĩ kova'e oo py oo jepe va'e, mba'eta kova'e ava voi Abraão ramymino oiko. 10 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ou ojou ha'e ogueraa jepe aguã okanhy va'ekue. 11 Ha'e nunga ha'e kuery oendu ramo Jesus peteĩ ayvu ju omombe'u mba'emo re ombojoja vy, mba'eta Jerusalém py ovaẽ rai'i ma ramo oexa'ã teĩ okuapy Nhanderuete po'akaa ojekuaa ta ma aguã re. 12 Ha'e ramo aipoe'i: — Peteĩ ava yvatekueve regua oo amboae yvy re onhembopo'aka uka, ha'e gui ojevy ju aguã. 13 Ha'e vy dez guembiguai oenoĩ vy ha'e kuery pe oiporuka dez hatã'i va'e ouro guigua ovareve va'e. Ha'e vy aipoe'i: “Kova'e peráta pemboetave ke ajevy peve”, he'i. 14 — Ha'e rã hetarã kuery mboae nda'ija'ei vy hakykue omondouka huvixave oĩ va'e pe aipoe'i va'erã: “Ore kuery ma ndoroipotai ha'e va'e oreruvixarã”, he'i va'erã. 15 — Ha'e rami teĩ ombopo'aka ma ramo ou ju, ha'e vy oenoĩ uka guembiguai kuery peráta jopyare, marã rami pa peteĩ-teĩ oguerekoague oikuaa aguã. 16 — Tenonde ou va'e aipoe'i: “Xeruvixa, ndeperáta gui ma dez ju ajouve.” 17 — Ha'e ramo huvixa ombovai: “Ha'eve ete ma tembiguai porã. Mbovy'i va'e re repena kuaa rire dez tetã re ju ndepo'aka 'rã”, he'i. 18 — Amboae ju ou vy aipoe'i: “Xeruvixa, ndeperáta gui ajouve ju peteĩ nhiruĩ.” 19 — Ha'e va'e pe ma aipoe'i: “Ndee ma peteĩ nhiruĩ tetã re 'rã ndepo'aka”, he'i. 20 — Ha'e gui amboae ju ou vy aipoe'i: “Xeruvixa, apy ma aru ju ndeperáta ajukue py anhovã vy amoĩ porã va'ekue. 21 Mba'eta ndegui xee akyje, ivai rei va'e reiko ramo. Remoĩ porãaty gui e'ỹ renoẽ, ha'e renhotỹague gui e'ỹ 'rã remono'õ va'e”, he'i. 22 — Ha'e ramo ombovai: “Tembiguai heko vai va'e, ndeayvuague rupi ae 'rã rombopaga. Reikuaa ri ty'y xevai rei va'ea, amoĩ porãaty gui e'ỹ teĩ anoẽ, ha'e anhotỹague gui e'ỹ amono'õ 'rãa? 23 Ha'e rami vy mba'e re tu xeperáta ma peráta renda py neremoĩ, ajevy vy ajopy retave aguã?” he'i. 24 — Ha'e gui ha'e py ikuai va'e pe ju aipoe'i: “Peipe'a na peráta ixugui, ha'e peme'ẽ dez oguereko va'e pe.” 25 — Ha'e rã ha'e kuery aipoe'i: “Xeruvixa, ha'e tu oguereko ae ma dez.” 26 — Ombovai: “Xee aipoa'e pẽvy: Mba'emo oguereko va'e ha'e javi pe ome'ẽave 'rã. Ha'e rã ndoguerekoi va'e gui ma oguereko'i va'e voi oipe'aa 'rã. 27 Ha'e gui xerovaigua kuery nguvixarã ndaxepotai va'ekue ma peru, pejukapa aexaa py.” 28 Po rami ijayvupa rire Jesus oove ju Jerusalém katy. 29 Betfagé ha'e Betânia py ovaẽ rai'i ma ovy vy yvyty Oliveiras katy'i, omondouka mokoĩ guemimbo'e. 30 Ha'e kuery pe aipoe'i imondovy: — Tapeo tenonde peva'e tekoa oĩ va'e py. Ha'e py pevaẽ vy pejou 'rã peteĩ mburika'i ixã re hi'aĩ va'e, hi'áry avave rei noĩai teri va'e. Pejora vy ke peru. 31 Ha'e gui xapy'a rei pẽvy amongue oporandu 'rã mba'e re pa pejoraa re. Ha'e ramo pembovai vy “Senhor ma oipota”, peje 'rã. 32 Ha'e ramo omondouka va'ekue oje'oi vy Jesus aipoe'iague rami meme ojou. 33 Mburika'i ojora jave ija aipoe'i: — Mba'e re tu pejora? 34 Ha'e kuery ombovai: — Senhor ma oipota — he'i. 35 Ha'e vy mymba ogueru vy hi'áry oipyo oao, ha'e oupi Jesus hi'áry. 36 Hi'áry oo oiny ramo tape rupi oipyo okuapy oao. 37 Ha'e gui yvyty Oliveiras gui oguejy ovya py ovaẽ rai'i ma jave hemimbo'e kuery ha'e javi oguerovy'a vy Nhanderuete pe oporaei atã oje'oivy mba'emo porã ojapo rã oexa va'ekue ha'e javi re. 38 — Ta'ima'endu'a porãa Huvixave Senhor rery rupi ou va'e re. Ta'ikuai porãa yva re, toporaeia yvatevea py! — he'i oje'oivy. 39 Ha'e rã amongue fariseu kuery heta va'e kuery mbyte ikuai avi va'e ma aipoe'i ixupe: — Porombo'ea, ndeayvu na neremimbo'e kuery pe. 40 Ha'e rã ha'e kuery pe ombovai: — Xee aipoa'e pẽvy: Ha'e kuery okyrirĩ va'e rire ita eteve voi oporaei 'rãgue — he'i. 41 Jesus ovaẽ ovy vy tetã oexa vy ojae'o. 42 Ha'e vy aipoe'i: — Kova'e ára rexa kuaa va'e rire nemoingo porãarã ou va'e. Teĩ aỹ ha'e nunga ndoikuaa ukaai ndevy. 43 Mba'eta ovaẽ 'rã nderovaigua kuery ndejokopa aguã ára, jova-jovai katy gui nemboty heravy aguã. 44 Nerenda ombovaipa vy ojukapa 'rã nememby kuery. Neĩ peteĩ ita ma ndoejai 'rã amboae ita áry, ndea py aju teĩ ndaxerexa kuaai rire. 45 Ha'e gui templo py oike vy oipe'apa mba'emo vendea kuery ha'e py ikuai va'ekue. 46 Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Ipara oiny “Xero ma onhembo'e atyrã oĩ” 'ea va'eri peẽ ma pejapo imonda va'e onhemiaty rami. 47 Ko'ẽ nhavõ Jesus nhombo'e oikovy templo py. Ha'e rã sacerdote yvatekueve va'e, lei re nhombo'e va'ety ha'e heta va'e ruvixa kuery ma ojukaxe okuapy, 48 teĩ ndojuka uka kuaai teri, heta va'e kuery ha'e javi ojapyxaka vy ojou porã okuapy ramo. 1 Peteĩ ára templo py Jesus ombo'e oiny heta va'e kuery. Ayvu porã omombe'u jave oĩa py jogueru sacerdote yvatekueve va'e, lei re nhombo'e va'ety ha'e nhomongeta va'ety kuery. 2 Ha'e vy aipoe'i okuapy ixupe: — Emombe'u orevy mava'e po'akaa rupi pa ha'e nunga rejapo reikovy. Mava'e tu nembopo'aka? 3 Ha'e ramo ombovai: — Xee voi aporandu ta pẽvy. Pemombe'u ke: 4 João nhomongaraia pa yva guigua tyrã avakue guigua raka'e? — he'i. 5 Ha'e ramo ha'e kuery joupe-upe ranhe aipoe'i okuapy: — “Yva gui”, ja'e ramo “Mba'e re tu ha'vy ndapejeroviai hexe?” he'i 'rã nhandevy. 6 Ha'e rã “Avakue gui”, ja'e ramo ma heta va'e kuery nhandeapipa 'rã ita py, mba'eta ha'e kuery oikuaa João profeta oikoa — he'i okuapy. 7 Ha'e rami vy ombovai: — Ore ma ndoroikuaai. 8 Ha'e rã Jesus ju ombovai: — Xee voi peẽ kuery pe namombe'ui 'rã mava'e po'akaa rupi pa ha'e nunga ajapo aikovya. 9 Ha'e rire pova'e ayvu ju Jesus omombe'u heta va'e kuery pe, mba'emo re ombojoja vy: — Peteĩ ava onhotỹ uva, ha'e vy omboaxa opena va'erã kuery po py. Ha'e gui ma guekoa gui oguata oiko are aguã katy. 10 Omono'õa ára ovaẽ ramo opena va'e kuerya py ombou peteĩ guembiguai, ixupe uva'a ome'ẽ okuapy aguã. Ha'e ramo ha'e kuery oinupã ha'e ojavyky rei ma rire ombojevy rive ju. 11 — Amboae guembiguai ju ombou. Ha'e ramo ha'e va'e voi oinupãmba. Ojavyky rei rire ombojevy rive ju. 12 — Ha'e gui mboapya ma ombou. Ha'e va'e re voi ojeaipa ma rire omoxẽ ju avi. 13 — Ha'e ramo uvaty ja aipoe'i ojeupe: “Mba'e nda'u ajapo 'rã? Amondouka 'rã xera'y ayvu ete va'e. Xapy'a rei rã ko omboetea 'rã”, he'i. 14 — Ha'e rami teĩ opena va'e kuery ta'y oexa vy aipoe'i joupe-upe: “Peva'e ma uvaty jarã ete. Jajuka na, uvaty nhandevy ju opyta aguã”, he'i okuapy. 15 Ha'e vy uvaty gui oguenoẽ vy ojuka. — Mba'e nda'u uvaty ja ojapo 'rã ha'e kuery re? 16 Ha'e ou vy omomba 'rã opena va'ekue, ha'e amboae kuery pe ju omboaxa 'rã uvaty — he'i. Ha'e rã ha'e va'e ayvu oendu va'e kuery aipoe'i: — Ha'e nunga ete ta'vy toiko eme. 17 Ha'e rã Jesus ha'e kuery re oma'ẽ vaipa vy aipoe'i: — Mba'e he'ia tu ha'vy ipara: “Oo apoa kuery ita ndoipotai va'ekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã”, he'ia. 18 Ha'e va'e ita re ho'a va'e ha'e javi opẽmba 'rã. Ha'e amongue áry ita ho'a ramo iku'ipa 'rã. 19 Ha'e jave ae lei re nhombo'e va'ety ha'e sacerdote yvatekueve va'e ojopyxe teĩ, ha'e kuery re ri ty ra'e ijayvua oikuaa vy. Ha'e rami teĩ heta va'e kuery gui okyje guive. 20 Ha'e rami vy oikuaa pota okuapy hexe, amongue pe peráta ome'ẽ guive, heko porã va'e rami onhemoingo vy ayvu py omoĩ vai vy huvixa po py omboaxa aguã. 21 Ha'e vy ixupe oporandu vy aipoe'i: — Porombo'ea, ore roikuaa ndee ndeayvu ha'e renhombo'e porãa. Ndereikuaa pota rei avave re, ha'e anhetẽ rupi renhombo'e Nhanderuete oipota va'e re. 22 Ha'evea rami ri nda'u César pe nhame'ẽ imposto repy, tyrã pa any? 23 Ha'e rã Jesus ma ha'e kuery omoĩ vaixea oikuaa vy ombovai: 24 — Pexa uka ha'vy xevy peteĩ hatã'i va'e. Mava'e ra'angaa ha'e mava'e rery ha'vy oĩ? Aipoe'i okuapy: — César mba'e ri. Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: 25 — César mba'e ri rã peme'ẽ ha'vy César pe. Ha'e rã Nhanderuete pegua ma Nhanderuete pe ae 'rã peme'ẽ — he'i. 26 Ha'e rami rã heta va'e kuery oendua py ha'e kuery ndojopy reguai ayvu py. Ombovai kuaa rã oendu vy okyrirĩmba guive onhemondyipa vy. 27 Ovaẽ avi amongue saduceu kuery. Ha'e kuery ma nhanhemboete ju 'rãa ndogueroviai va'e. 28 Ha'e vy oporandu okuapy ixupe: — Porombo'ea, Moisés oeja raka'e po rami ipara va'e: “Amongue ta'y e'ỹ re omano ramo tyvy ju omenda 'rã imeve'ỹ va'e re, omano va'ekue ra'yrã va'ekue oguereko aguã”, he'iague. 29 Ha'e gui ikuai raka'e sete joegua. Tujave va'e ma omenda va'ekue ri omano ta'y e'ỹ re. 30 Ha'e ramo tyvy mokoĩa va'e, ha'e gui mboapya va'e ju omenda ranhe imeve'ỹ va'e re. 31 Ha'e rami py sete-ve omano ta'y e'ỹ re meme. 32 Ha'e gui mae ma kunha va'e avi omano. 33 Ha'e gui onhemboete jevya ára nda'u mava'e ete'i 'rã oiko kunha va'e me, kunha va'e re sete-ve omenda rire? — he'i. 34 Ha'e rã Jesus ombovai ha'e kuery pe: — Ko yvy re ikuai va'e ma omenda ha'e nhomomenda 'rã. 35 Ha'e rã ára pyau onhemboete aguã ára oupity aguã oiporavo pyre ma nomendavei, neĩ nanhomomendavei ma 'rã. 36 Nomanovei ma 'rã guive, mba'eta omboete ju rire anjo kuery rami ma 'rã ikuai Nhanderuete ra'y kuery ikuai vy. 37 Ha'e gui omano va'ekue onhemboete ju aguã regua ma Moisés ae ombopara. Mba'eta yvyra rogue okai va'e omombe'ua py Senhor pe “Abraão, Isaque ha'e Jacó Ruete”, he'i va'ekue. 38 Ha'e nunga rupi Nhanderuete ma omanogue Ruete e'ỹ oiko, ha'e rã oikove va'e Ruete, ixupe pavẽ oikove ramo — he'i. 39 Ha'e ramo lei re nhombo'e va'ety regua aipoe'i: — Porombo'ea, rembovai porã — he'i. 40 Ha'e va'e rire avave rei nda'ipy'a guaxuvei ixupe oporandu aguã. 41 Ha'e gui ma ha'e kuery pe ju Jesus oporandu: — Mba'exa nda'u Cristo reko re pendeayvu vy aipopeje Davi ramymino oikoa rami? 42 Mba'eta Davi eteve voi aipoe'i Salmo py: “Senhor aipoe'i xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re, 43 ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ e'ỹa ja’, he'i va'ekue.” 44 Ha'e rami vy Davi voi “Senhor” he'i ixupe. Mba'exa tu ha'vy hamymino avi ri oiko? 45 Heta va'e kuery ha'e javi oendua py Jesus aipoe'i guemimbo'e kuery pe: 46 — Penheangu ke lei re nhombo'e va'ety kuery gui, mba'eta ha'e kuery onhemonde 'rã ao puku py, ha'e tetã mbyte rupi oipota 'rã oxaruraa porã. Onhembo'eaty py ha'e ngaru oĩa py oguapy 'rã tenda tenondeve oĩ va'e py anho. 47 Ha'e rami avi ha'e kuery ogueraa rivepa 'rã imeve'ỹ va'e kuery ro gui oipota va'e, ha'e onhemboeko porãxe vy onhembo'e are 'rã. Ha'e nunga rupi ha'e kuery opaga raxa ete 'rã. 1 Jesus templo py oma'ẽ oiny vy oexa oguerekopa va'e kuery peráta ome'ẽ vy hyru py omoĩ rã. 2 Oexa avi peteĩ imeve'ỹ va'e omoĩ rã mokoĩ hatã'i va'e ndovareive'i va'e. 3 Ha'e vy aipoe'i: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peva'e imeve'ỹ va'e iporiaukue'ia ramive pavẽ gui ome'ẽ retave. 4 Mba'eta amboae kuery ma hembyrekue gui rive ome'ẽ. Ha'e rã peva'e ma iporiaukue'ia ramive mba'emo'i ojogua aguã oguereko va'ekue ha'e javi'i omoĩ. 5 Amongue ijayvu templo ojou porãa rupi, mba'eta ita porã ha'e ome'ẽ mbyre py ombojeguaa rire. 6 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Aỹ pexa pa peva'e nunga? Ovaẽ 'rã oitypaa ára, neĩ peteĩ ita amboae ita áry ndopytai aguã. 7 Oporandu okuapy ixupe: — Orembo'ea, araka'e 'rã tu ha'e nunga oiko? Mba'exa tu roikuaa 'rã ovaẽ rai'i maa? 8 Ombovai: — Penheangu ke ha'vy penhembotavy uka e'ỹ aguã. Mba'eta heta 'rã ou xerery rupi “Xee ae ri”, e'ỹ vy “Ovaẽ ma hora”, he'i rive va'e. Tapeo eme hupive. 9 Penhemondyi eme “Joe opu'ã” 'ea rã pendu vy, neĩ “Huvixa kuery re opu'ã”, 'ea teĩ. Ha'e nunga ranhe 'rãe oiko teĩ opa aguã e'ỹ teri — he'i. 10 Aipoe'i avi ha'e kuery pe: — Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opu'ã 'rã amboae tetã pygua re, ha'e peteĩ-teĩ regua amboae regua re 'rã opu'ã. 11 Yvy oryryi 'rã, oiko 'rã mba'eaxy vaikue ha'e karuai. Oiko 'rã nhomondyipaa, yva re hexa pyrã tuvixa va'e voi. 12 Ha'e nunga oiko e'ỹ mbove pendejopya ha'e penemoingo axya 'rã. Xerery rupi pendekuai ramo pendereraa 'rã onhembo'eaty py, nhuã py ha'e huvixa kuerya py. 13 Ha'e nunga pendere oiko 'rã ayvu pemombe'u aguã. 14 Ha'e nunga rupi pendepy'a eta rei eme pembovai aguã re. 15 Mba'eta xee ae 'rã ame'ẽ pendeayvurã ha'e pene'arandu aguã, pendere ija'e e'ỹ va'e kuery nda'ipo'akai, neĩ nombovai kuaai aguã rami. 16 Penderu kuery voi penembo'a uka 'rã, penderegua, penetarã ha'e peneirũ kuery voi, amongue pendejukaa 'rã guive. 17 Xerery káuxa pavẽ nda'ija'evei 'rã pendere. 18 Ha'e rami teĩ neĩ peteĩ pende'a nokanhyi 'rã peneakã guigua. 19 Peĩ atãa py pereko riae 'rã penenhe'ẽ. 20 — Ha'e gui xondaro kuery Jerusalém tetã ojokopa rã pexa vy peikuaa 'rã ombovaipa ta maa. 21 Ha'e ramo Judéia pygua kuery tonhamba yvyty re. Tetã py ikuai va'e voi toopa, mba'ety rupi ikuai va'e voi toike eme tetã py. 22 Ha'e va'e ára ma nhombopagapaa ára, ipara oinya ha'e javi ojeupity aguã. 23 — Ha'e va'e ára ma nda'evei 'rã imemby ryru'i ha'e imemby kambu va'e pe. Mba'eta yvy re oiko 'rã teko axy kova'e kuery mbopagaarã. 24 Ojukaa 'rã kyxe py, ha'e escravo-rã ogueraapaa 'rã yvy jave rupi. Judeu e'ỹ va'e kuery po'akaa ára opa e'ỹa ja ha'e kuery opyrõmba 'rã Jerusalém tetã re. 25 — Kuaray, jaxy ha'e jaxy-tata re ojekuaa 'rã hexa pyrã. Ye'ẽ revovo ha'e yai opu'ã-pu'ã va'e gui yvy regua ikuai va'e nda'evei ha'e ndoikuaai rei 'rã okuapy. 26 Yvy re mba'emo vai oiko ta va'e gui avakue onhemondyi vy ho'apa 'rã. Mba'eta yva re ipo'akakueve ikuai va'e voi oitypaa 'rã. 27 Ha'e gui ma oexaa 'rã Ava ra'y ojeapo va'ekue arai rupi ou rã opo'aka ha'e guexakãmba reve. 28 Ha'e nunga oiko aguã ijypy ramo pevy'a, pemopu'ã peneakã, mba'eta ovaẽ ta ma pendereraa jepea. 29 Peteĩ ayvu omombe'u avi mba'emo re ombojoja vy. Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Peikuaa pota figo'y ha'e yvyra ikuai va'e re. 30 Mba'eta hokypa rã pexa vy peikuaa 'rã ára pyau ovaẽ rai'i maa. 31 Ha'e rami ae xeayvuague oiko rã pexa vy peikuaa 'rã Nhanderuete po'akaa ojekuaa aguã ovaẽ rai'i maa. 32 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Aỹgua kuery opa e'ỹ re ha'e nunga ha'e javi oiko 'rã. 33 Yva ha'e yvy opa 'rã. Ha'e rã xeayvuague ma ndoaxa rivei 'rã. 34 — Ha'e nunga rupi peiko kuaa pota pendepy'a pemonyẽ e'ỹ aguã opa marã rei pendekuaia, peka'ua, neĩ mba'emo ko yvy re ikuai va'e re pepenaa guive, pendere ha'e va'e ára ou xapy'a e'ỹ aguã nhuã rami. 35 Mba'eta ko yvy re ikuai va'e ha'e javi re ou 'rãe. 36 Peikuaa pota ha'e pejerure riae mba'emo oiko va'erã gui peo jepe aguã, ha'e Ava ra'y ojeapo va'ekue renonde pene'aĩ aguã. 37 Ko'ẽ nhavõ Jesus nhombo'e oikovy templo py. Ha'e gui pyávy ma oo 'rã Oliveiras yvyty re oke aguã. 38 Ha'e rã heta va'e kuery ha'e javi ma aje'ive reve 'rã jogueraa templo py ijayvu rã ojapyxaka aguã. 1 Ovaẽ rai ma ngaru mbojape imbovua revegua e'ỹ “Páscoa” 'epy va'e ára. 2 Sacerdote yvatekueve va'e ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery oikuaa pota okuapy marã rami vy pa Jesus ojuka aguã, mba'eta heta va'e kuery gui okyje. 3 Ha'e gui ma Satanás ipo'aka peteĩ hemimbo'e kuery doze ikuai va'e regua Judas Iscariotes hery va'e py'a re. 4 Ha'e ramo oo jogueroayvu aguã sacerdote yvatekueve va'e ha'e jopya ruvixa kuery reve, ha'e kuery pe Jesus ojopy uka aguã re. 5 Ha'e ramo ha'e kuery oguerovy'a vy ixupe ijayvu peráta ome'ẽ aguã re. 6 Judas ojou porã vy oikuaa pota ha'e kuery pe ojopy uka aguã pavẽ opu'ã e'ỹ re. 7 Ovaẽ ma ngaru mbojape imbovua revegua e'ỹ Páscoa ára okaru aguã. 8 Ha'e ramo Jesus omondouka Pedro ha'e João. Ha'e vy aipoe'i: — Tapeo, pereko katu Páscoa ára jakaru aguã. 9 Ha'e rã oporandu ixupe: — Mamo tu reipota roguereko katu? 10 Jesus ombovai: — Tetã py pevaẽ vy peovaexĩ 'rã peteĩ ava yryru revegua. Tapeo hupive opy oikea peve. 11 Hoo va'e pe ke aipopeje: “Orembo'ea oporandu uka kuri ndevy: Mamo pa oĩ opy ja'o Páscoa ára xeremimbo'e kuery reve rokaru aguã?” he'i uka. 12 Ha'e ramo oexa uka 'rã pẽvy peteĩ opy ja'o tuvixa va'e opa mba'e oĩa. Ha'e py ae 'rã pereko katu — he'i. 13 Ha'e rami rã jogueraa vy ojoupa Jesus aipoe'iague rami. Ha'e vy oguereko katu Páscoa ára okaru okuapy aguã. 14 Ha'e gui hora ovaẽ ramo mesa py Jesus oĩ apóstolo kuery reve. 15 Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Xee ma kova'e Páscoa ára akaruxe ete pendereve, aiko axy e'ỹ mbove'i. 16 Mba'eta aipoa'e pẽvy: Nda'uvei ma 'rã kova'e nunga Nhanderuete po'akaa py ojeupity e'ỹa ja — he'i. 17 Ha'e gui ojopy karo. Oguerovy'a vy aipoe'i: — Pejopy, pemboja'o jomeme. 18 Xee aipoa'e pẽvy: Aỹ gui ma nday'uvei ma 'rã uva rykue, Nhanderuete po'akaa ovaẽ e'ỹa ja. 19 Peteĩ mbojape ju ojopy. Ha'e vy oguerovy'a ma vy oipe'ã-pe'ã'i vy ome'ẽ. Aipoe'i: — Kova'e ma xerete peẽ kuery re vy ame'ẽ va'erã regua. Guĩ nunga pejapo 'rã xere penema'endu'aa rupi — he'i. 20 Ha'ekue rami ju okarupa ma rire karo ojopy vy aipoe'i: — Kova'e karo ma xereve guarã ipyau va'e ajapo va'e regua, peẽ kuery re vy xeruguy amoẽ uka ta va'e rupi. 21 Ha'e rami teĩ xejopy uka nhemiarã oĩ avi xereve mesa py. 22 Mba'eta Ava ra'y ojeapo va'ekue ma hekorã ipara oĩa rami ae 'rã oo. Ha'e rã ijopy uka nhemiare pe ma nda'evei ete 'rã — he'i. 23 Ha'e ramo joupe-upe oporandu okuapy mava'e ete'i pa ha'e kuery regua ojopy uka 'rãa re. 24 Hemimbo'e kuery joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu okuapy mava'e ete'i pa joegui yvateve va'ea oikuaaxe vy. 25 Ha'e rami rã Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Yvy regua huvixa kuery ipo'aka 'rã ha'e kuery re, ha'e ipo'akakue pe “Ojapo porã va'e”, 'ea 'rã. 26 Ha'e rã pende kuery ma ha'e rami e'ỹ 'rã. Ha'e rami 'rãgue py peẽ kuery va'e regua joegui yvatekueve va'e ma yvyĩgueve rami 'rã ikuai. Joguerekoa ma nhoembiguai rami 'rã ikuai. 27 Mba'eta mava'e nda'u joegui yvateve: mesa py oĩ va'e tyrã pa joupe ojara va'e? Mesa py oĩ va'e'ỹ teve? Ha'e rami teĩ xee ma peẽ kuery mbyte aiko joupe ojara va'e rami. 28 — Peẽ kuery ma xereve pendekuai riae va'ekue xereko a'ãa ha'e javi rupi. 29 Ha'e rami rire xee rombopo'aka Xeru xembopo'akaague rami avi, 30 xepo'akaa py peẽ kuery avi pekaru ha'e pey'u aguã xe-mesa py, ha'e tenda pepenaaty py peguapy vy Israel kuery doze regua ikuai va'e re pepena aguã. 31 — Simão, Simão, ma'ẽ, Satanás ojerure penderereko aguã trigo ombogua va'e rami. 32 Ha'e rã xee ma ajerure ndere, rejeroviaa gui rejepe'a e'ỹ aguã. Ha'e rire rejeko rerova ju ma vy emombaraete nde-irmão kuery — he'i. 33 Simão Pedro ombovai: — Senhor, xevy pe ha'eve ndereve nhuã py aa, ha'e amano aguã voi. 34 Ha'e rã Jesus aipoe'ive ju ixupe: — Pedro, xee aipoa'e ndevy: Kuri uru ava ojapukai e'ỹ mbove mboapykue renhemombe'u 'rã xekuaa e'ỹ va'e rami. 35 Ha'e gui Jesus oporandu ha'e kuery pe: — Xee romondouka jave peráta ryru reve'ỹ, voko, ha'e pendepy regua reve'ỹ jave pendevy oata teve raka'e mba'emo? — Any, mba'eve rei — he'i okuapy. 36 Ha'e ramo aipoe'i: — Ha'e gui aỹ gui ma peráta ryru pereko va'e peraa, voko guive. Ha'e kyxe ndaperekoi va'e ma pendecapa pevende 'rã pejogua aguã. 37 Mba'eta xerekorã ipara oiny va'e ojeupity 'rãe: “Jojuka rive va'ety rami 'rã oguerekoa”, he'iague rami. Xerekorã ipara oiny va'e ojeupity ta ma — he'i. 38 Ha'e rami rã ha'e kuery aipoe'i: — Senhor, apy ma mokoĩ kyxe roguereko. Ombovai: — Ha'eve ma! 39 Oliveiras yvyty katy ju oo oikoaty rami vy. Hupive hemimbo'e kuery oje'oi avi. 40 Ooxeague py Jesus ovaẽ ma vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Penhembo'e ke pendereko a'ãa py pejeity uka e'ỹ aguã — he'i. 41 Ha'e rã ha'e ma mombyry'i ojepe'a ovy, ha'e guenapy'ã re oĩ vy onhembo'e. 42 Ha'e vy aipoe'i: — Xeru, reipota ramo xegui oaxa 'rãgue kova'e karo. Ha'e rami avi xee aipota va'e ma toiko eme, ndee reipota va'e ae toiko — he'i. 43 [Ha'e jave ou peteĩ anjo yva pygua omombaraete vy. 44 Ha'e rã ojexavai vy hatãve tema onhembo'e ramo hy'ai voi huguy rami otyky yvy py.] 45 Ha'e gui onhembo'ea gui opu'ã ju vy guemimbo'e kuery ikuaia py oo. Ha'e vy oexa rã okepa okuapy ra'e iporiau vy. 46 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Mba'e re tu pekepa ri? Pepu'ã katu, penhembo'e pendereko a'ãa py pejeity uka e'ỹ aguã. 47 Ha'e gui ijayvu teri ho'amy reve ovaẽ ma jogueruvy heta va'e. Ha'e kuery renonde ou oiny peteĩ hembiguai kuery doze ikuai va'e regua Judas hery va'e. Ha'e vy Jesus re onhemboja oova rayvu aguã. 48 Ha'e rã Jesus aipoe'i ixupe: — Judas, reayvu vy 'rãe ty'y rejopy uka Ava ra'y ojeapo va'ekue? 49 Ha'e ramo hexevegua kuery ma oiko ta va'e oexa vy aipoe'i: — Senhor, ha'eve pa orekyxe roiporu aguã? — he'i. 50 Ha'e vy ha'e kuery va'e regua peteĩ omboguai sacerdote yvateve va'e rembiguai nambi oiporu kuaa regua rupi, ha'e vy omboi. 51 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Tove, ha'eve ma! — he'i vyve inambi re opoko vy omonguera. 52 Ha'e gui Jesus ijayvu sacerdote yvatekueve va'e pe, templo rarõa ruvixa ha'e nhomongeta va'ety kuery ijopyarã ou va'e kuery pe guive. Ha'e vy aipoe'i: — Peẽ kuery ma kyxe ha'e yvyra reve ri ty'y peju jojuka rive va'ety rami xejopy aguã? 53 Mba'eta ko'ẽ nhavõ templo py peẽ kuery pendekuaia rupi aiko teĩ ndaxejopyi va'ekue. Ha'e rami avi aỹ ma peẽ kuery hora ovaẽ, pytũ ipo'aka aguã. 54 Ha'e kuery ojopy vy sacerdote yvateve va'e ro py ogueraa. Hakykue Pedro oo avi mombyry'i rupi. 55 Oka mbyte py ojape'e okuapy aguã ojatapy ramo Pedro voi oguapy ha'e kuery reve. 56 Ha'e gui peteĩ tembiguai kunhataĩ ma Pedro tata yvýry oguapy oiny rã oexa vy oma'ẽ ngatu hexe. Ha'e vy aipoe'i: — Peva'e voi hexeve oiko va'ety. 57 Ha'e ramo Pedro onhemboapu vy aipoe'i: — Kunha, xee tu aexa va'e'ỹ rima — he'i. 58 Ha'e va'e rire amboae ju oexa vy aipoe'i: — Ndee voi ta'vy ha'e kuery regua teve. Ha'e ramo Pedro ombovai: — Ava, xee tu ha'e kuery regua e'ỹ rima — he'i. 59 Aje'i ma rire amboae ju aipoe'i: — Peva'e tu anhetẽ rima ha'e kuery regua, mba'eta ha'e voi Galiléia pygua. 60 Ha'e ramo Pedro aipoe'ive ju: — Ava, xee tu ndaikuaai rima ndeayvua — he'i. Ha'e ijayvu teri reve uru ava ojapukai nhendu. 61 Ha'e ramove Senhor ojere vy oma'ẽ Pedro re. Ha'e ramo mae ma Pedro ima'endu'a ma Senhor aipoe'iague re: “Kuri uru ava ojapukai e'ỹ mbove mboapykue 'rã renhemombe'u xekuaa e'ỹ va'e rami”, he'iague re. 62 Ha'e rami vy Pedro ojepe'a vy ojae'o vaipa. 63 Jesus rerekoa kuery ojavyky rei, oungapa guive. 64 Hexa omo'ã vy aipoe'i okuapy: — Emombe'u ke mava'e ete pa nembota ra'e — he'i. 65 Ha'e vy opa marã hexe ijayvuve tema ayvu vai rupi. 66 Ko'ẽ aje'ive'i reve nhomongeta va'ety kuery, sacerdote yvatekueve va'e ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery onhemboatypa okuapy. Ha'e vy ogueru ruka omboayvu aguã. Ha'e vy aipoe'i ixupe: 67 — Ndee ma Cristo ri vy emombe'u orevy. Jesus ombovai: — Xee anhemombe'u ri ramo peẽ kuery ndaperoviai 'rã. 68 Ha'e gui xee aporandu ramo peẽ kuery voi naxembovai 'rã. 69 Aỹ gui ma voi Ava ra'y ojeapo va'ekue oguapy 'rã Nhanderuete Ipo'akapa va'e oiporu kuaa regua re — he'i. 70 Ha'e ramo ha'e javive aipoe'i: — Ndee ae ma nhi'ã Nhanderuete Ra'y? Ombovai: — Peẽ ae ri tu aipopeje ha'e aikoa rami — he'i. 71 Ha'e ramo ha'e kuery joupe-upe aipoe'i: — Mba'erã tu jaipotave hekokue mombe'uarã? Mba'eta nhande kuery ae nhaendu ijuru gui. 1 Ha'e gui ijaty okuapy va'ekue opu'ãmba vy ogueraa Jesus huvixa Pilatos-a py. 2 Ha'e py ju hexe ijayvu vy aipoe'i okuapy: — Kova'e ava ma rojou heta va'e kuery ombo'e vaikue rei rã, mba'eta aipoe'i huvixa César pegua imposto repy rome'ẽ ve'ỹ aguã. Aipoe'i avi Cristo huvixave oikoa rami — he'i okuapy. 3 Ha'e rami rã Pilatos oporandu ixupe: — Ndee ma nhi'ã judeu kuery pegua huvixave? Jesus ombovai: — Ndee ae ma aipo're — he'i. 4 Pilatos aipoe'i sacerdote yvatekueve va'e ha'e heta va'e kuery ijaty va'e pe: — Xee ma mba'eve py ndajoui kova'e ava otekoavyague. 5 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'ive tema: — Ha'e rami avi ojapo heta va'e kuery opa marã rei ikuai aguã rami, Judéia ha'e javi rupi ombo'e vy, Galiléia py omboypya gui apy peve — he'i okuapy. 6 Ha'e rami Pilatos oendu vy oporandu Galiléia pygua paa re. 7 Ha'e vy huvixa Herodes openaa pygua oikoa oikuaa vy ha'e va'e pe ju omboaxa, mba'eta ha'e jave py Jerusalém py oĩ avi ramo. 8 Herodes ma Jesus oexa vy ovy'a vaipa, mba'eta yma ma oexaxe, hekokue oendu rire. Oexaxe avi hexa pyrã ojapo rã. 9 Ha'e rami vy opa marã re oporandu teĩ Jesus mba'eve py nombovai. 10 Sacerdote yvatekueve va'e ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery ha'e py ikuai avi va'e ma hekokue ramigua omombe'u okuapy ijayvu rei vy. 11 Ha'e rami rã Herodes oguereko vaikue rei oxondaro kuery reve. Ha'e vy peteĩ ao iporãve va'e py omonhemonde vy Pilatos-a katy ju omondouka. 12 Ha'e va'e ára guive Herodes ha'e Pilatos joayvu, joe nda'ija'ei ete va'ekue ri. 13 Ha'e gui ma Pilatos omboatypa sacerdote yvatekueve va'e ha'e huvixa kuery heta va'e kuery reve. 14 Ha'e vy aipoe'i: — Kova'e ava ma peẽ kuery peru kuri penetarã kuery opa marã rei ombo'ea rami peikuaa vy. Ha'e gui ma pendua py xee amboayvu teĩ mba'eve rei ndaikuaai pendeayvuague ramigua. 15 Neĩ huvixa Herodes voi ndoikuaai kuri. Ha'e rami vy ae xea py ju ombou. Ha'e nunga rupi xee aikuaa rã mba'eve ndojapo vai omano aguã. 16 Ha'e rami vy ainupã uka ta, ha'e gui ma apoi uka ju 'rã — he'i. 17 [Mba'eta ngaru oikoa ára nhavõ opoi jepi 'rã peteĩ nhuã py oĩ va'e.] 18 Ha'e rami rã heta va'e kuery ha'e javi ojapukai vy — Eraa upe va'e, ha'e vy epoi Barrabás orevy — he'i okuapy. 19 Barrabás ma nhuã py oĩ, tetã rupi nhomopu'ãmba rei ha'e jojukaague re. 20 Ha'e gui ma Pilatos ma teĩgue ju aipoe'i Jesus opoixea rami. 21 Ha'e rami teĩ ha'e kuery ma hatãve tema ojapukai okuapy: — Emoĩ kuruxu re, emoĩ kuruxu re! — he'i okuapy. 22 Ha'e ramo mboapykuea ma Pilatos oporandu ha'e kuery pe: — Mba'e nunga py tu ojapo vai raka'e? Xee ma hexe mba'eve ndaikuaai ajuka uka aguã. Ha'e nunga rupi ainupã ukapa rire apoi ju 'rã — he'i. 23 Ha'e rami rã katuve ma hatãve tema ojapukai okuapy kuruxu re omoĩ aguã re. Ha'e kuery ojapukaia ipo'aka. 24 Ha'e ramo Pilatos ojapo nho ha'e kuery ojerurea. 25 Ha'e rami vy opoi nhomopu'ãmba rei va'ety jojukaague py nhuã py oĩ va'e. Ha'e rã Jesus ma omboaxa ha'e kuery oipotaa rami oguereko aguã. 26 Ha'e gui ma Jesus reraa kuery ovaexĩ peteĩ ava Cirene pygua Simão hery va'e, mba'ety gui ou va'ekue. Ha'e vy ha'e va'e axi'y áry ju omoĩ kuruxu, Jesus rakykue ogueraa aguã. 27 Hakykue heta oje'oi, amongue kunhague voi ipy'a vai vy opexo re oipete-pete oje'oivy. 28 Ha'e rami rã Jesus ojere vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Jerusalém memby kuery, pejae'o eme xere, ha'e rã pendejee ha'e penememby kuery re 'rã pejae'o. 29 Mba'eta ovaẽ 'rã aipopeje aguã ára: “Ovy'a ete 'rã imemby e'ỹ va'e, noikuavãi, neĩ nomokambui va'e”, peje aguã. 30 Ha'e va'e ára aipopeje 'rã yvyty pe: “Pe'a ke ore'áry”, ha'e yvy'ã'i pe “Oreao'i ke” peje 'rã. 31 Mba'eta yvyra pyau re ha'e rami ojapoa rire, mba'e tu ojapoa 'rã ipirukue re? — he'i. 32 Mokoĩ avi ogueraa joapo vai va'ety hexeve ojuka aguã katy. 33 Ha'e gui ma peteĩ henda py ovaẽ Calvário 'epy va'e py. Ha'e py omoĩ kuruxu re, joapo vai va'ety kuery guive: peteĩ ijaxu e'ỹa re, ha'e rã amboae ma ijaxua re. 34 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Xeru, eperdoa ke, mba'eta ha'e kuery ndoikuaai mba'e pa ojapoa — he'i. Ha'e gui ma ijao omboja'o-ja'o xortea oexa vy. 35 Heta va'e kuery ha'e py ikuai va'e oexa okuapy oiko va'e. Huvixa kuery voi ojojai rei vy aipoe'i: — Amboae kuery ogueraa jepe rire ha'e ae ju tojereraa jepe, anhetẽ ri Cristo Nhanderuete rembiporavo oiko vy — he'i okuapy. 36 Xondaro kuery voi ha'e rami ojojai rei reve onhemboja vy vinagre ogueru oy'u aguã. Ha'e vy aipoe'i: 37 — Judeu kuery pegua huvixave ri reiko vy ejereraa jepe ha'vy ndee ae — he'i. 38 Inhakã áry omoĩa avi ipara [grego, romano ha'e hebraico ayvu py]: “Kova'e ma judeu kuery pegua huvixave” he'ia. 39 Peteĩ joapo vai va'ety kuruxu re oĩ va'e ojojai rei vy aipoe'i ixupe: — Ndee Cristo e'ỹ ri ty'y? Ejereraa jepe na ndee ae, ore avi. 40 Ha'e rã amboae ma oirũ ombovai vy ijayvu ete ixupe. Ha'e vy aipoe'i: — Nhanderuete renonde teĩ ndee neremoĩ va'e ty'y rejererokyje aguã? Mba'eta peva'e rami nhanembopagaa. 41 Ha'e gui nhande ma ha'evea rami jajexavai, jajapoague py japaga aguã. Ha'e rã peva'e ma mba'eve ndojapo vai — he'i. 42 Ha'e vy aipoe'ive ju: — Jesus, nema'endu'a ke xere ndepo'akaa rupi reju jevy ma vy. 43 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e ndevy: Kova'e árave reĩ 'rã xereve 'amba marã e'ỹ py — he'i. 44 Kuaray mbyte rai'i jave kuaray naexakãvei. Yvy jave re pytũmba kuaray ojero'a puku peve. 45 Ha'e gui henda iky'a e'ỹ va'e ropy ajukue okẽ regua oĩ va'e oxoro mbyte rupi. 46 Ha'e gui ma Jesus ojapukai atã: — Xeru, ndepo py amboaxa xenhe'ẽ — he'i. Po rami ijayvu vyve omano. 47 Ha'e nunga xondaro ruvixa oexa vy omboete Nhanderuete. Ha'e vy aipoe'i: — Anhetẽ ae ra'e kova'e ava heko porã va'ekue — he'i. 48 Heta va'e kuery ha'e py mba'emo oiko va'e oexa aguã ijatypa va'ekue ojepe'apa ju, ipy'a vai vy opexo re oipete-pete reve. 49 Ha'e rã Jesus rexaaty kuery ha'e kunhague Galiléia guive hupive oje'oi va'ekue ma mombyry'i opytapa okuapy oma'ẽ aguã. 50 Peteĩ ava oiko avi José hery va'e, nhomongeta va'ety kuery regua heko porã va'e. 51 Ha'e va'e ma ndojou porãi oirũ kuery ojapoague. Ha'e ma judeu kuery rekoa Arimatéia pygua, Nhanderuete po'akaa oarõ oikovy va'e. 52 Ha'e va'e ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue re. 53 Ha'e rami vy yvyra gui omboguejy vy onhovã ajukue xiĩ porã va'e py, ha'e peteĩ itaova re ojo'o pyre py onhono porã, avave rei nonhono porãai teria py. 54 Ha'e va'e ára ma mba'emo oguereko katupaa ára, ha'e sábado ovaẽ rai'i ma. 55 Galiléia gui kunhague Jesus rupive ou va'ekue oje'oi avi oexa aguã itakua hetekue onhono porãague. 56 Ha'e vy ojevy ju heakuã porã va'e oguereko katu aguã imoeakuãarã. Ha'e gui sábado ára ma opytu'u ranhe okuapy ojapo uka pyre rami vy. 1 Semana ijypya ára aje'ive reve kunhague ma hupa katy ju oje'oi, heakuã porã va'e oguereko katu va'ekue ogueraa vy. 2 Ha'e kuery oexa rã ita ombojerea ma ra'e itakua rokẽ gui. 3 Ha'e kuery oike teĩ Senhor Jesus retekue ma ndojoui. 4 Ha'e gui ma ha'e kuery ndoikuaai rei okuapy jave mokoĩ avakue ojexa uka ijao hexakãmba va'e. 5 Ha'e ramo kunhague okyje vy yvy re anho oma'ẽ joguerokuapy. Ha'e ramo ha'e kuery pe avakue aipoe'i: — Mba'e re tu peka oikove va'e omanogue rupa rupi? 6 Ha'e va'e ma apy noĩvei ma, onhemboete ju ma. Penema'endu'a ke Galiléia py teri oiko vy ijayvuague re: 7 “Ava ra'y ojeapo va'ekue ma omboaxaa 'rã heko vai va'e kuery po py. Kuruxu re omoĩ rire mboapy araa py onhemboete ju 'rã”, he'iague re. 8 Ha'e ramo mae kunhague ima'endu'a ijayvuague re. 9 Ha'e rami vy hupa gui ojevy vy omombe'upa hemimbo'e kuery onze-ve va'e ha'e hexevegua kuery ha'e javi pe. 10 Apóstolo kuery pe omombe'u va'e ma Maria Madalena, Joana ha'e Maria Tiago xy va'e. Ha'e kuery reve oo va'ekue voi omombe'u. 11 Ha'e rami teĩ apóstolo kuery pe rã ha'e va'e ayvu omombe'u rive merami. Ha'e vy ndogueroviai. 12 Ha'e rã Pedro ma opu'ã vy onha ovy hupa katy. Ha'e gui ojeyvy reve oma'ẽ vy mba'eve ndoexai, ajukue inhovãague e'ỹ vy. Ha'e vy ngoo katy ju oo, mba'emo oiko va'ekue gui onhemondyi reve. 13 Ha'e va'e árave ha'e kuery va'e regua mokoĩ jogueraa peteĩ tekoa Emaús 'epy va'e katy, Jerusalém tetã gui dez quilômetro rivyvyia katy. 14 Ha'e va'e kuery ma mba'emo oiko va'ekue ha'e javi re ijayvu jogueravy. 15 Ijayvu tema jogueravy jave Jesus oupity vy oo avi ha'e kuery reve. 16 Ha'e rami teĩ ha'e kuery ndoexa kuaai ranhe, hexa mo'ãa va'e rami. 17 Ha'e ramo Jesus oporandu: — Mba'e nunga re tu pendeayvu peovy peguataa rupi? Ha'e ramo ha'e kuery opyta iporiau reve. 18 Ha'e kuery regua peteĩ ombovai, Cleopas hery va'e. Ha'e vy aipoe'i: — Jerusalém tetã py reiko avi va'eri ndereikuaai teve kuee rupi mba'emo oiko va'ekue? Ndee anho rima ndereikuaai teri ra'e — he'i. 19 Ha'e ramo oporandu: — Mba'e nunga tu? Ombovai: — Jesus Nazaré pygua va'e re oiko va'ekue. Ha'e va'e ma Nhanderuete renonde profeta ipo'akapa va'e oiko va'ekue ayvu py ha'e mba'emo ojapoa py, heta va'e kuery ha'e javi oexaa rupi guive. 20 Sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhanderuvixa kuery omboaxa imbopagaarã po py, kuruxu re ojuka uka aguã. 21 Ore kuery ma roexa'ã teĩ Israel kuery reraa jepearã oikoa re. Ha'e rami avi kova'e ára reve vy mboapy ára ma ojapo ha'e nunga oikoague. 22 Anhetẽ avi amongue ore kuery revegua kunhague ange oremondyipave ju, mba'eta ko'ẽ e'ỹ re onhono porãague py oje'oi 23 teĩ ndojouvei Jesus retekue. Ha'e vy ojevy vy aipoe'i anjo oexaague rami oikove jevy maa omombe'u va'e. 24 Oreirũ kuery regua mboae ma onhono porãague py oo avi oikuaaxe vy kunhague omombe'ua anhetẽ paa. Ha'e rami teĩ ndoexai ae — he'i. 25 Ha'e rami rã Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Napene'arandui ha'e peneakã ratã va'e perovia aguã profeta kuery omombe'u va'ekue. 26 Cristo nda'u ndoiko vai 'rã ri guexakãa py oike aguã? — he'i. 27 Ha'e rami vy Moisés ayvukue gui omboypy vy profeta kuery ha'e javi ayvukue re ijayvu, guekorã re ipara oĩ va'e omombe'u porãve vy. 28 Ha'e gui ma ha'e kuery tekoa ovaẽxeague py ovaẽ ramo Jesus oove aguã re ijayvu. 29 Ha'e rã ha'e kuery ma oguerovaẽxe vy aipoe'i: — Evaẽ na orea py, mba'eta ka'aru ma, pytũ ma — he'i. Ha'e ramo ha'e kuery reve ovaẽ opyta aguã. 30 Ha'e gui mesa py ovaẽmba ma ramo Jesus ma mbojape ojopy vy oguerovy'a. Ha'e vy oipe'ã vy ome'ẽ ha'e kuery pe. 31 Ha'e ramove ha'e kuery rexa ojepe'a rã oexa kuaa ju. Ha'e rã okanhy xapy'a ha'e kuerya gui. 32 Ha'e rami rã joupe aipoe'i: — Anhetẽ ae rãke tape rupi jaguataa rupi nhandepy'a re nhaendu kuri javy'aa nhandevy kuaxia para omombe'u porãve rã — he'i. 33 Ha'e vyve opu'ã vy Jerusalém katy ju ojevy jogueravy onze hemimbo'e kuery ijatypa okuapya py amboae kuery reve. 34 Ha'e ramo ha'e va'e kuery ranhe aipoe'i: — Senhor onhemboete ju vy ojexa uka ma kuri Simão pe — he'i okuapy. 35 Ha'e gui mokoĩve ju omombe'u tape rupi oiko va'ekue, ha'e mbojape oipe'ã rã oexa kuaa ague. 36 Ha'e nungakue re ha'e kuery ijayvu teri reve Jesus ae ojekuaa ho'amy ha'e kuery mbyte. Ha'e vy aipoe'i: — Toĩ peẽ kuery re mby'a porã. 37 Ha'e kuery onhemondyipa vy “'Ãgue po ojexa uka” he'i. 38 Ha'e ramo aipoe'ive ju: — Mba'e re tu penhemondyipa, ha'e pendepy'a re oĩ ri ndaperoviai aguã? 39 Pema'ẽ ha'vy xepo ha'e xepy re, xee ae aikoa peikuaa aguã. Pepoko na xere perovia aguã, mba'eta ãgue ma ndao'oi, neĩ na'ikãguei xee rami e'ỹ — he'i. 40 Po rami ijayvu vy oexa uka opo ha'e opy. 41 Ha'e kuery ovy'a ha'e onhemondyi vy ndogueroviai teri rã Jesus aipoe'i: — Mba'eve ndaperekoi pa ha'u va'erã? 42 Ha'e ramo ixupe ome'ẽ peteĩ pira mbixy pẽgue'i [ha'e ei hetãgue'i reve]. 43 Ha'e ramo ha'e kuery oexaa py ho'u. 44 Ha'e gui ma Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Pendereve aiko teri vy aipoa'e va'ekue: “Ojeupity 'rãe xerekorã Moisés lei oeja va'ekue, profeta kuery ayvukue ha'e Salmo re oĩa rami”, he'iague. 45 Ha'e rami vy ha'e kuery pe omombe'u porãve ipara oiny va'e. 46 Ha'e vy aipoe'i: — Po rami ipara oiny: Cristo omano, ha'e gui mboapy araa py onhemboete ju 'rã va'ekue ae. 47 Ha'e gui hery rupi yvy jave re ikuai va'e pe omombe'ua 'rã ojeko rerova aguã, ojejavyague omboguepaa aguã. Jerusalém tetã gui ijypy 'rã. 48 Ha'e gui peẽ kuery ae ha'e nunga mombe'uarã pendekuai. 49 Ha'e ramo pendevy ambou 'rã Xeru ome'ẽ 'rã va'ekue. Ha'e nunga rupi pepyta ranhe tetã py, yvate gui penembopo'akaarã pendere onhemonde e'ỹa ja. 50 Ha'e gui ma Betânia tekoa peve guemimbo'e kuery ogueraa vy opo oupi reve ogueroayvu porã. 51 Ogueroayvu teri reve ojepe'a ovy ha'e kuerya gui, yva re oupia heravy ramo. 52 Ha'e ramo ha'e kuery omboete vy Jerusalém katy ojevypa jogueravy ovy'a reve. 53 Ha'e vy templo py tema ikuai Nhanderuete omboetea py. 1 Jypy'i guive Ayvu oiko. Ayvu ma Nhanderuete reve oiko raka'e, ha'e Ayvu ma Nhanderuete ae. 2 Ha'e ma jypy'i guive oiko raka'e Nhanderuete reve. 3 Ha'e va'e rupi ae opa mba'e ojapoa raka'e. Neĩ peteĩve ma ndoikoi ha'e ojapo va'ekue'ỹ. 4 Hexe oĩ tekove, ha'e hekove ma avakue moexakãarã oĩ. 5 Hendy va'e ma pytũ rupi hexakã, pytũ ma hexe nda'ipo'akai. 6 Oiko raka'e peteĩ ava Nhanderuete ombou va'ekue João hery va'e. 7 Ha'e va'e ma imombe'uarã ou, hendy va'e rekorã kuaa ukaarã, hendy va'e ou rã hexe pavẽ ojerovia aguã. 8 João ma hendy va'e ete e'ỹ, hendy va'e mombe'uarã rive ou. 9 Hendy va'e ete ma yvy re ou vy omoexakã 'rã avakue ha'e javi. 10 Ha'e gui Ayvu ma yvy ixupe ojapo ukaa va'ekue re ae ou teĩ yvy regua kuery ndoexa kuaai. 11 Guetarã kuerya py ae ou teĩ hetarã kuery nomovaẽi. 12 Ha'e rã ojee omovaẽ va'e ha'e javi pe ma ome'ẽ Nhanderuete ra'y kuery ikuai aguã, hery rupi ojerovia va'e kuery pe ae. 13 Ha'e va'e kuery ma avakue gui rive'ỹ oiko, to'o oipotaa rami e'ỹ, neĩ nguu kuery gui rive'ỹ guive. Ha'e kuery ma Nhanderuete gui ae oiko va'e. 14 Ha'e gui Ayvu ma ava ojeapo vy oiko va'ekue ore kuery mbyte rupi. Hexe oĩ va'e ma nhomboaxya ha'e anhetẽ va'e anho. Hexakãmbaa avi roexa karamboae, Nhanderuete Ra'y peteĩ'i va'e ramo. 15 Hekorã ma João omombe'u ma voi. Ha'e vy aipoe'i: — Hekorã re ae xeayvu va'ekue. Aipoa'e: “Xee aju rire ojekuaa 'rã peteĩ xegui yvateve ete va'e, mba'eta xee aiko e'ỹ mbove ha'e oiko ae ma”, ha'e va'ekue — he'i. 16 Mba'eta ojee mba'emo porã oĩ va'e ome'ẽ nhande kuery ha'e javi pe, nhanemboaxya oexa uka jepi. 17 Mba'eta lei ma Moisés pe oikuaa ukaa raka'e. Ha'e rã nhomboaxya ha'e anhetẽ va'e ma Jesus Cristo rupi ae ojekuaa. 18 Avave rei ndoexai Nhanderuete, teĩ Nhanderuete Ra'y peteĩ'i va'e Nguu revegua ae oikuaa uka. 19 Po rami ae João omombe'u hekorã. Mba'eta Jerusalém tetã gui judeu ruvixa kuery omondouka oirũ sacerdote ha'e levita kuery ixupe oporandu aguã. Ha'e ramo aipoe'i: — Marã ramigua tu ndee reiko? — he'i okuapy. 20 Ha'e ramo João onhemombe'u porã, nda'ijapui. Ha'e vy aipoe'i: — Xee ma Cristo e'ỹ — he'i. 21 Ha'e ramo ha'e kuery oporanduve ju: — Marã ramigua ha'vy ndee? Tyrã pa profeta Elias? Ombovai: — Xee ma ha'e'ỹ — he'i. Ha'e kuery oporandu ju: — Tyrã pa ndee profeta ou va'erã va'e reiko? — Any — he'i ombovai vy. 22 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i: — Emombe'u porã orevy marã ramigua pa reikoa, orembouare kuery pe ju romombe'u aguã. 23 Ombovai: — Xee ma tekoa e'ỹa rupi ajapukai aikovy vy “Pembo'yvi ke tape Senhor ou aguã”, ha'e va'e, profeta Isaías ijayvuague rami vy — he'i. 24 João-a py omondouka pyre kuery ma fariseu regua meme. 25 Ha'e gui ha'e kuery aipoe'i: — Mba'e re tu ha'vy renhomongarai reikovy, Cristo e'ỹ, Elias e'ỹ neĩ profeta e'ỹ va'eri? 26 Ha'e ramo João ombovai: — Xee ma yy py rive anhomongarai va'e. Ha'e rã peẽ kuery mbyte rupi peteĩ oiko ndapeikuaai va'e, 27 xerakykue ou va'e. Ixugui ma xe'yvyĩ'ive ete vy nda'evei ipy regua amboi aguã voi — he'i. 28 Ha'e rami João ijayvu Jordão yakã rovai re, Betânia katy'i nhomongarai oikovya py. 29 Ko'ẽ jevy João oexa Jesus ha'e katy ou oiny rã. Ha'e vy aipoe'i: — Pee ma ou oiny Nhanderuetea guigua vexa'i, yvy re ikuai va'e reko vaiaty pe'aarã. 30 Hekorã re ae xeayvu vy “Raka'eve rã ou 'rã peteĩ ava xegui yvateve ete va'e, mba'eta xee aiko e'ỹ mbove ha'e oiko ae ma”, ha'e va'ekue. 31 Xee eteve voi ndaikuaai va'ekue mava'e pa ha'e oikoa. Ha'e rami avi Israel kuery oikuaa aguã xemboua karamboae yy py anhomongarai aguã — he'i. 32 João aipoe'i: — Xee ma aexa karamboae Nhe'ẽ apykaxu'i rami yva gui oguejy ouvy vy hexe oĩ rã. 33 Xee voi ndaikuaai teri va'ekue ha'e oikoa. Ha'e ramo yy py anhomongarai aguã xembou va'ekue aipoe'i: “Rexa 'rã Nhe'ẽ oguejy ouvy vy peteĩ ava re oĩ rã. Ha'e va'e ae ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve nhomongarai va'erã”, he'i va'ekue xevy. 34 Ha'e gui ha'e va'ekue ma xee aexa ete karamboae. Ha'e rami vy ae pẽvy aikuaa uka Nhanderuete Ra'y oikoa. 35 Ko'ẽ jevy João oiko mokoĩ guemimbo'e reve. 36 Oexa Jesus oaxa rã. Ha'e vy aipoe'i: — Peva'e ma Nhanderuetea guigua vexa'i — he'i. 37 Po rami ijayvu rã hemimbo'e mokoĩve oendu vy oje'oi Jesus rupive. 38 Ha'e gui Jesus guakykue re oma'ẽ vy oexa ha'e kuery ou rã. Ha'e vy aipoe'i: — Mba'e re tu peju? Ha'e kuery aipoe'i: — Rabi, mamo tu ndee rekeaty? — he'i. “Rabi” ma “Porombo'ea” 'ea. 39 Ha'e ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Peju ha'vy pexa peikuaa aguã — he'i. Ha'e ramo ha'e kuery oje'oi vy oexa okeaty, ha'e ka'aru ma ramo opyta hexeve. 40 Ha'e gui João ijayvu rã hemimbo'e kuery oendu vy Jesus rupive oje'oi va'ekue regua peteĩ ma Simão Pedro ryvy André. 41 Ha'e va'e ma guyke'y Simão-a py ranhe oo. Ha'e vy aipoe'i guyke'y pe: — Ore rojou ma Messias — he'i. “Messias” ma “Cristo” 'ea. 42 Ha'e rami vy guyke'y ogueraa Jesus-a py. Ha'e gui ha'e va'e re Jesus oma'ẽ vy aipoe'i: — Ndee ma Simão, João ra'y reiko. Aỹ gui ma nderery 'rã Cefas — he'i. “Cefas” ma “Pedro” 'ea. 43 Ko'ẽ jevy Jesus onhembopy'a Galiléia katy oo aguã. Ha'e ramia ja oexa Filipe. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Jaa ke xerupive — he'i. 44 Filipe ma Betsaida tetã pygua, André ha'e Pedro reve ha'e py hekoa va'e. 45 Ha'e gui Filipe ma oo oeka Natanael. Ojou vy aipoe'i: — Roexa ma Moisés lei re omboparaague, ha'e profeta kuery voi omombe'u va'ekue. Ha'e va'e ma José ra'y Jesus Nazaré pygua va'e — he'i. 46 Ha'e ramo Natanael oporandu: — Nazaré gui nda'u oiko 'rã ri mba'emo porã? Filipe ombovai: — Jaa ha'vy exa — he'i. 47 Ha'e gui Natanael ovaẽ ouvy rã Jesus oexa vy aipoe'i: — Pee ma ou peteĩ Israel regua anhetẽ rupi ete oiko va'e — he'i. 48 Ha'e ramo Natanael oporandu: — Mamo ha'vy ndee xerexa ra'e? Jesus ombovai: — Ndevy pe Filipe xemombe'u e'ỹ mbove ma voi xee roexa kuri figo'y yvypy py reĩ rã — he'i. 49 Ha'e rami rã Natanael aipoe'i: — Porombo'ea, ndee ma Nhanderuete Ra'y, Israel kuery pegua huvixave ae — he'i. 50 Ha'e gui Jesus aipoe'i: — Ndee ma ha'e rami aikoa rerovia mba'eta “Figo'y yvypy py reĩ rã roexa”, ha'e ramo rive. Ha'e gui raka'eve rã mba'emo ndevy aikuaa uka 'rã pova'e gui iporãve va'e. 51 Mba'eta anhetẽ aipoa'e pẽvy: Raka'eve rã pexa 'rã yva ojepe'a rã, ha'e Nhanderuetea guigua anjo kuery ojeupi ha'e oguejy ramo Ava ra'y ojeapo va'ekue rupi. 1 Ha'e gui mboapy araa py omendaa ta Caná tetã Galiléia regua py. Ha'e py ma Jesus xy oo. 2 Jesus voi hemimbo'e kuery reve oenoĩa avi omendaa aguã py oo aguã. 3 Ha'e gui vinho opa ramo ixy omombe'u Jesus pe. Ha'e vy aipoe'i: — Ha'e kuery ndoguerekovei ma vinho. 4 Jesus ombovai: — Kunha, mba'e tu ndee rereko xereve? Mba'eta xe'ára novaẽi teri — he'i. 5 Ha'e ramo tembiguai ikuai va'e pe ju ixy ijayvu: — Pejapo tema ha'e ojapo uka va'e rei — he'i. 6 Ha'e py ma mboapy meme yryru tuvixakue ikuai, ita ku'i gui ojapo pyre, oitenta, cem litro ogueraa va'e meme. Ha'e va'e yryru py yy oĩ va'e ma judeu kuery gueko rami vy oiporu 'rã mba'emo oiky'a'o aguã. 7 Ha'e gui Jesus aipoe'i tembiguai kuery pe: — Pemonyẽmba yryru ikuai va'e — he'i. Ha'e ramo ha'e kuery omonyẽmba. 8 Ha'e gui ma Jesus aipoe'ive ju: — Aỹ ma penoẽve ju, ha'e peraa ngaru re opena va'e toa'anga — he'i. Ha'e ramo ha'e kuery ojapo. 9 Ha'e gui ngaru re opena va'e oa'anga vy ojou porã, mba'eta yy gui vinho ojeapo rire. Ha'e rami avi ndoikuaai magui pa vinho oguerua ra'e. Tembiguai kuery yy haraare anho oikuaa. Ha'e gui ngaru re opena va'e ndoikuaai rei teri reve oenoĩ omenda va'e. 10 Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Ngaru py ikuai va'e pe ma vinho iporãve va'e ranhe 'rã ome'ẽa. Oy'uxea rami oy'u pa ma rire iporã e'ỹve va'e ju 'rã ome'ẽa. Ha'e rã ndee ma ha'e rami e'ỹ rejapo, vinho iporãve va'e remoĩ porã ra'e aỹ guarã — he'i ndoikuaai vy. 11 Ha'e nunga Jesus ojapo va'e ma jypy'i hexa pyrã ojapo, Caná tetã Galiléia regua py. Opo'akaa oexa uka ramo hemimbo'e kuery ojerovia hexe. 12 Ha'e va'e rire ma Cafarnaum katy oo oxy, guyvy kuery ha'e guemimbo'e kuery reve. Ha'e py ma nda'ikuai arei'i. 13 Ovaẽ rai ma judeu kuery ngaru Páscoa ojapo aguã ára. Ha'e rami rã Jesus oo avi Jerusalém katy. 14 Templo py ovaẽ vy oexa vaka, vexa'i ha'e apykaxu vendea kuery ikuai rã, peráta mboekoviaa kuery guive. 15 Ha'e rami vy mba'emo ryvikue ojopy vy oipoka. Ha'e va'e py ma omondyipa templo ropy gui. Vexa'i ha'e vaka omondyipa, ha'e mesa ikuai va'e oity vy peráta onhoẽmba. 16 Apykaxu vendea kuery pe ma aipoe'i: — Peipe'apa apy gui kova'e nunga. Pejapo eme Xeru pegua oo mba'emo vendeaty — he'i. 17 Ha'e rami ojapo rã hemimbo'e kuery oexa vy ima'endu'a ipara oĩ va'e re: “Ndevygua oo ayvu etea xemombaa 'rã” he'iague re. 18 Templo gui Jesus oipe'apa rã judeu ruvixa kuery oexa vy oporandu ixupe: — Mba'e nunga 'rã tu rejapo ha'e nunga rejapo aguã re ndepo'akaa kuaa ukaarã? 19 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Pembovaipa ha'vy kova'e templo, ha'e gui mboapy araa py ajapopa ju 'rã — he'i. 20 Ha'e ramo judeu ruvixa kuery aipoe'i: — Kova'e templo ma quarenta e seis ma'etỹa re ojapopa. Mba'exa tu ha'vy ndee mboapy araa pyve ri rejapopa ju ta? — he'i okuapy. 21 Ha'e rami avi Jesus “Templo” he'ia ma guete re ae ijayvu vy. 22 Omanoague gui onhemboete ju ma rire mae ma hemimbo'e kuery ima'endu'a aipoe'iague re. Ha'e rami vy oguerovia ipara oĩ va'e ha'e Jesus ijayvuague. 23 Páscoa ára Jerusalém py Jesus oiko jave heta oexa okuapy hexa pyrã ojapo oikovy rã. Ha'e rami vy ojerovia hexe. 24 Ha'e rã Jesus ma ha'e kuery re ndojeroviai, ha'e javive py'a oikuaapa vy. 25 Avakue reko ixupe nomombe'uai teĩ ha'e ae oikuaa ha'e kuery py'a re oĩ va'e. 1 Oiko peteĩ ava fariseu regua Nicodemos hery va'e, judeu kuery ruvixa. 2 Peteĩ pytũ ha'e va'e oo Jesus oĩa py. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Porombo'ea, ore kuery roikuaa ndee Nhanderuetea gui ae rejuague nhombo'earã, mba'eta hexa pyrã ndee rejapo reikovy va'e nunga avave rei ndojapo kuaai 'rã, hexeve Nhanderuete oiko e'ỹ re — he'i. 3 Jesus ombovai: — Anhetẽ ete aipoa'e ndevy: Avave rei ndoexai 'rã Nhanderuete po'akaa, oiko jevy e'ỹ vy — he'i. 4 Ha'e ramo Nicodemos oporandu: — Mba'exa 'rã tu jaiko jevy nhandetuja ma va'eri? Nhanderyru'i py ju jajevy 'rã ri nda'u jaiko jevy aguã? 5 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e: Yy ha'e Nhe'ẽ gui ndapeikoi vy ma ndapeikei 'rãe Nhanderuete po'akaa py. 6 To'o gui oiko va'ekue ma to'o, ha'e rã Nhe'ẽ gui oiko va'ekue ma nhe'ẽ. 7 Penhemondyi eme peiko jevy aguã re xeayvu rã pendu vy. 8 Yvytu minha oipejua rupi rei 'rã oipeju. Pendu teĩ ndapeikuaai magui pa oua, neĩ marã katy pa ooa. Nhe'ẽ gui oiko va'ekue voi ha'e rami ae avi ikuai — he'i. 9 Ha'e ramo Nicodemos oporandu ju: — Mba'exa 'rã tu ha'eve ha'e rami aguã? Jesus ombovai: 10 — Ndee ma Israel kuery mbo'ea reiko va'eri mba'exa tu ndereikuaai xeayvua? 11 Anhetẽ aipoa'e: Ore kuery ma mba'emo roikuaa ha'e roexa va'ekue anho romombe'u. Ha'e rami teĩ peẽ kuery ma ndaperoviai. 12 Kova'e yvy re mba'emo oiko va'e re xeayvu rã ndaperoviai pekuapy. Mba'exa 'rã tu ha'vy yva re ikuai va'e re xeayvu rã perovia? 13 Mba'eta avave rei ndooi yva re, Ava ra'y ojeapo va'ekue [ha'e pygua ae] e'ỹ vy. 14 Tekoa e'ỹa py Moisés oupi imoiny raka'e mboi ra'angaa. Ha'ekue rami avi Ava ra'y ojeapo va'ekue voi oupia 'rã imoiny, 15 hexe ojerovia va'e ha'e javi oupity aguã tekove marã e'ỹ. 16 Mba'eta Nhanderuete yvy re ikuai va'e oayvu vy ome'ẽ Gua'y peteĩ'i va'e, hexe ojerovia va'e okanhy e'ỹ aguã, ha'e rã tekove marã e'ỹ oupity aguã. 17 Mba'eta ko yvy re Nhanderuete Gua'y ombou yvy regua kuery ombopaga aguã e'ỹ, ha'e rã hexeve vy yvy re ikuai va'e oo jepe aguã. 18 Ha'e ramo hexe ojerovia va'e kuery ndopagai 'rã. Ha'e rã ndojeroviai va'e ma opaga aguã rami ae ikuai, Nhanderuete Ra'y peteĩ'i va'e rery rupi ndojeroviai vy. 19 Ha'e kuery opaga 'rã mba'eta yvy re hendy va'e ou teĩ ha'e kuery teko vai rupi ikuai va'e vy pytũ rive ojou porãve. 20 Mba'eta teko vai rupi ikuai va'e ndojou porãi hexakãa, hendy va'e re nonhembojaxei ae, heko vaiaty ojekuaa e'ỹ aguã. 21 Ha'e rã anhetẽ va'e rupi ikuai va'e ma onhemboja 'rã hendy va'e re heko ojekuaa porã aguã rami, mba'eta Nhanderuete re ae ikuai. 22 Ha'e va'e rire guemimbo'e kuery reve oje'oi Judéia katy. Ha'e py ikuai ranhe ha'e kuery reve nhomongarai vy. 23 João avi nhomongarai oikovy Enom re Salim katy'i, ha'e va'e rupi yy ikuai rei ramo. Ha'e oĩa py heta oje'oi onhemongarai uka vy. 24 Ha'e va'e jave ma João nombo'aai teri. 25 Ha'e gui João remimbo'e kuery ijayvu okuapy peteĩ judeu reve, marã rami vy pa ojeky'a'o aguã re oikuaaxe vy. 26 Ha'e ramo hemimbo'e kuery oje'oi João pe omombe'u. Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Orembo'ea, kueve Jordão rovai re ndea py ava ou va'ekue, hekorã remombe'ua va'ekue ma nhomongarai avi oikovy. Ha'e ramo pavẽ rei 'rã oje'oi oĩa py — he'i okuapy. 27 Ha'e ramo João aipoe'i: — Nhanderuete mba'emo ome'ẽ ramo 'rãe jareko. 28 Peẽ kuery voi peikuaa porã aipoa'eague: “Xee ma Cristo e'ỹ aiko, ha'e rã henonderã xemboua va'ekue”, ha'e va'ekue. 29 Ha'e rã Jesus ma omenda va'e rami oiko, ha'e omenda va'e anho 'rã ogueraa kunha. Ha'e rã omenda va'e irũ ma ovy'a 'rã omenda va'e ayvu oendu vy. Ha'e nunga rupi xee voi avy'a aikovy. 30 Tove heta-etave too hexe, ha'e rã xere ma mbovyve'i tou — he'i. 31 Yva gui ou va'ekue ma pavẽ gui yvateve. Ha'e rã yvy re ikuai va'e ma yvy regua meme ikuai, ha'e rami vy mba'emo yvy re oiko va'e re 'rã ijayvu. Ha'e rã yva gui ou va'ekue ma yvateve pavẽ gui. 32 Ha'e va'e ma mba'emo oendu ha'e oexa va'ekue re ijayvu teĩ avave rei ndogueroviaai ijayvua. 33 Ha'e rã oguerovia va'e ma Nhanderuete pe voi “Anhetẽ va'e” he'i. 34 Mba'eta Nhanderuete remimbou ma ijayvua anho 'rã omombe'u, hexe Onhe'ẽ omoĩ ramo amongue'i py e'ỹ. 35 Tuu ma Gua'y oayvu ete vy opa mba'e omboaxa ipo py. 36 Ha'e nunga rupi Ta'y re ojerovia va'e kuery re oĩ tekove marã e'ỹ. Ha'e rã Ta'y nonhe'ẽ rendui va'e re ma tekove noĩ. Ha'e kuery re oĩ va'e ma Nhanderuete poxya anho. 1 Ha'e gui fariseu kuery oendu aipo'ea rã João gui Jesus omongarai retavea guemimbo'erã. Senhor Jesus voi oikuaa ha'e kuery oendua. 2 Ha'e rami avi nhomongarai va'e ma Jesus e'ỹ, hemimbo'e kuery rima nhomongarai. 3 Ha'e ramo Judéia yvy gui ha'e kuery oje'oi ju Galiléia katy. 4 Ha'e rami vy Samaria yvy rupi 'rãe oaxa. 5 Ha'e gui ha'e kuery ovaẽ peteĩ tetã Samaria kuery rekoa py. Ha'e va'e tetã ma Sicar hery va'e, Jacó gua'y José pe yvy ome'ẽ va'ekue katy'i. 6 Ha'e py ma oĩ Jacó yguakue. Kuaray mbyte jave Jesus oguapy ygua rexei'i ikane'õgua aguã. 7 Ha'e jave py peteĩ kunha Samaria pygua ou yy re. Ha'e ramo kunha va'e pe Jesus aipoe'i: — Eru na tay'u — he'i. 8 Mba'eta hemimbo'e kuery oopa ra'e tetã py tembi'u jogua vy. 9 Ha'e ramo kunha Samaria pygua aipoe'i: — Mba'e re tu ndee judeu va'eri xee Samaria pygua pe rejerure yy re? — he'i, mba'eta Samaria pygua kuery reve judeu kuery ndajoayvui. 10 Jesus ombovai: — Mba'emo Nhanderuete ndevy ome'ẽ va'e, ha'e mava'e pa ndevy yy re ojerure va'e reikuaa va'e rire ndee ma xevy pe rejerure 'rãgue, ha'e ramo ndevy pe xee ame'ẽ 'rãgue yy imarã e'ỹ va'e — he'i. 11 Ha'e gui kunha va'e aipoe'i: — Ndee ndererekoi yy rejara aguã, ha'e kova'e ygua ikua puku. Magui 'rã tu yy imarã e'ỹ va'e rejou? 12 Ndee nda'u nhaneramoĩ Jacó gui ndepo'akave ri? Mba'eta Jacó ma nhandevy oeja raka'e kova'e ygua ha'e ae oy'uaty, ta'y kuery ha'e hymba kuery guive. 13 Jesus ombovai: — Kova'e yy gui oy'u va'e ma ijy'uvei kuerei 'rã. 14 Ha'e rã xee yy ame'ẽ va'e oy'u va'e ma nda'ijy'uvei riaevei ma 'rã, mba'eta xee yy ame'ẽ va'e ma yvu rami 'rã oĩ ipy'a re imoingo riaearã — he'i. 15 Ha'e ramo kunha va'e aipoe'i: — Xevy pe ha'vy eme'ẽ ha'e va'e regua yy xey'uvei riae e'ỹ, ha'e yy re aju riae e'ỹ aguã. 16 Jesus ombovai: — Tereo ha'vy enoĩ neme, ha'e gui peju ju apy. 17 Kunha va'e ju — Xee ma xeme va'e'ỹ — he'i. Jesus ombovai: — Anhetẽ ae “Xeme va'e'ỹ” 'rea, 18 mba'eta peteĩ nhiruĩ avakue ma rereko raka'e. Ha'e gui aỹ ndereve oiko va'e ma neme e'ỹ ae. Anhetẽ ae ri aipo'rea — he'i. 19 Ha'e gui kunha va'e aipoe'i: — Senhor, xee aikuaa rã ndee profeta reiko. 20 Oreramoĩ kuery ma yma Nhanderuete omboete raka'e peva'e yvyty áry. Ha'e rã peẽ kuery ma aipopeje Nhanderuete nhamboete aguã Jerusalém py anho oĩa rami. 21 Jesus ombovai: — Ha'e gui kunha, erovia xeayvu, mba'eta ovaẽ 'rã kova'e yvyty áry avave rei Nhanderuete nomboeteavei aguã ára, neĩ Jerusalém py voi. 22 Ha'e gui peẽ kuery ma ndapeikuaai marã ramigua pa pemboetea. Ha'e rã ore judeu kuery ma roikuaa, mba'eta jogueraa jepearã judeu regua ae oiko. 23 Ovaẽ 'rã ára, ha'e ovaẽ ae ma guive Xeru omboete ete va'e kuery nhe'ẽ re ha'e anhetẽa rupi omboete aguã. Mba'eta ha'e ramigua imboetearã ae Xeru oeka. 24 Nhanderuete ma nhe'ẽ. Ha'e nunga rupi imboetea kuery voi nhe'ẽ re 'rã omboete, ha'e anhetẽa rupi — he'i. 25 Ha'e ramo kunha va'e aipoe'i: — Xee aikuaa ramo raka'eve rã ou 'rã Messias Cristo 'epy va'e. Ha'e ou vy ma nhandevy omombe'u porãve 'rã ha'e ramigua. 26 Jesus ombovai: — Xee ndereve xeayvu va'e ae ha'e — he'i. 27 Ha'e rami jave hemimbo'e kuery ovaẽmba ju. Ha'e kuery kunha reve Jesus jogueroayvu rã oexa vy onhemondyipa, teĩ peteĩve ma noporandui mba'e nunga re pa jogueroayvua, neĩ mba'e re pa kunha reve ijayvua re. 28 Ha'e ramove kunha va'e oeja ovy yryru tetã katy oo vy. Ha'e rami vy aipoe'i tetã pygua kuery pe: 29 — Peju ke jaje'oi pexa aguã peteĩ ava xerekokue ha'e javi mombe'uare. Ha'e nda'u Cristo e'ỹ ri? — he'i. 30 Ha'e ramo ha'e kuery tetã gui jogueru Jesus oĩa katy. 31 Ha'e rami jave hemimbo'e kuery aipoe'i: — Orembo'ea, ekaru ma'vy. 32 Jesus ombovai: — Xee ma tembi'u areko peẽ kuery peikuaa e'ỹ va'e — he'i. 33 Ha'e ramo hemimbo'e kuery joupe-upe aipoe'i: — Amongue ta'vy ogueru ma teve ra'e ho'u va'erã? 34 Jesus ombovai: — Xee tembi'u areko va'e ma Xembouare oipotaa rami ajapo aguã ae, ajapopa peve. 35 Peẽ kuery aipopeje: “Irundy jaxy teri oata ovaẽ aguã onhotỹ mbyre nhamono'õ aguã”, peje. Ha'e rã xee ma aipoa'e: Pema'ẽ pexa aguã onhotỹ mbyre ijajupa ma oupya. 36 Ha'e nunga mono'õa rupi ikuai va'e ma aỹ guive 'rã ojopy omba'eapoague repy, tekove marã e'ỹ reguarã omono'õ va'e vy. Ha'e rami vy mba'emo nhotỹare ha'e imono'õare kuery jovaive re 'rã ovy'a okuapy. 37 Anhetẽ ete “Peteĩ onhotỹ 'rã, ha'e amboae ju 'rã omono'õ”, 'ea. 38 Mba'eta xee romondouka penhotỹ e'ỹague gui pemono'õ aguã. Amboae kuery ranhe ma omboypy, ha'e gui peẽ kuery ju 'rã pemono'õ ha'e kuery omba'eapoague rupi. 39 Ha'e va'e tetã Samaria pygua kuery heta ete ojerovia Jesus re, kunha va'e “Opa mba'e ajapo va'ekue ha'e omombe'upa” he'i rire. 40 Ha'e rami vy Samaria pygua kuery Jesus oĩa py ou vy “Epytave apy ore kuery reve”, he'i ramo Jesus mokoĩ ára re opyta ha'e py. 41 Ha'e ramo amboae kuery voi heta ete ojerovia Jesus re, ijayvua ae oendu vy. 42 Ha'e rami vy ha'e kuery aipoe'i kunha va'e pe: — Aỹ ma ore kuery rojerovia mba'eta ore ae roendu ijayvua, ndee remombe'u ramo e'ỹ. Aỹ ore kuery roikuaa ma Jesus anhetẽ yvy re ikuai va'e reraa jepea oikoa — he'i okuapy. 43 Mokoĩ ára rire Galiléia yvy katy ju ojevy. 44 Mba'eta Jesus ae aipoe'i: — Profeta ikuai va'e ma nomboeteai 'rã hekoa py ae — he'i. 45 Ha'e gui Galiléia re ovaẽ ramo ha'e pygua kuery oguerovy'a okuapy, ngaru Jerusalém py oiko jave mba'emo porã ojapo rã oexa rire. 46 Ha'e gui ojevy ju Caná tetã Galiléia regua py yy gui vinho ojapoague py. Ha'e py oiko peteĩ huvixave rembiguai yvateve va'e. Ha'e va'e ra'y ma Cafarnaum tetã py imba'eaxy oupy. 47 Ha'e va'e oendu “Judéia gui Jesus ou ju ma Galiléia re” 'ea rã. Ha'e rami vy Jesus oĩa py oo ojerure gua'y omonguera aguã, mba'eta ta'y omano rai'i oupy. 48 Tuu va'e pe Jesus aipoe'i: — Peẽ kuery ma hexa pyrã ajapo rã pexa vy 'rãe pejerovia — he'i. 49 Ha'e ramo ava va'e ojerure: — Senhor, jaa ete ma xera'y omano e'ỹ mbove. 50 Jesus ombovai: — Tereo katu, ndera'y oikove ju ma — he'i. Ha'e ramo ijayvua tuu oguerovia vy oo ju. 51 Tuu ooa rupi ovaexĩ guembiguai kuery. Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i: — Ndera'y okuera ju ma — he'i okuapy. 52 Ha'e ramo tuu oporandu: — Mba'e hora py xera'y okuera ra'e? Hembiguai kuery ju — Kuee kuaray mbyte rire'i ipire raku-a oaxa — he'i okuapy. 53 Ha'e ramo ma tuu ima'endu'a ha'e va'e hora py ae Jesus “Ndera'y oikove ju ma” he'iague re. Ha'e rami vy ojerovia hexe, hoo py ikuai va'e ha'e javive guive. 54 Ha'e va'e reve mokoĩguea ma Jesus hexa pyrã ojapo, Judéia gui Galiléia re ou rire. 1 Ha'e va'e rire oiko ngaru judeu kuery pegua. Ha'e ramo Jesus oo Jerusalém katy. 2 Ha'e py vexa'i rokẽ 'epy va'e rexei'i oĩ peteĩ yy omboty pyre, hebraico ayvu py Betesda hery va'e. Ha'e va'e yvýry oĩ peteĩ nhiruĩ oguy. 3 Ha'e va'e oguy py ma imba'eaxy va'e anho ikuai: ára revegua e'ỹ, oguata e'ỹ va'e ha'e ipirupa va'e. 4 [Ha'e kuery ma oarõ okuapy yy omyĩ rã guarã, mba'eta ou jepi 'rã anjo yy omomyĩ aguã. Ha'e gui peteĩ imba'eaxy va'e ha'e ranhe yy py oguejy vy okuera 'rã imba'eaxya gui.] 5 Ha'e py oĩ peteĩ ava trinta e oito ma'etỹ re ma imba'eaxy oupy va'e. 6 Ha'e va'e onheno oupy rã Jesus oexa vy oikuaa yma ma imba'eaxy oupya. Ha'e vy oporandu: — Ndee pa rekueraxe? 7 Imba'eaxy va'e ombovai: — Senhor, nda'ipoai avave rei yy omyĩ rã xemboguejy va'erã. Yy omyĩ nhavõ amboae ranhe kuerei 'rã oguejy xegui — he'i. 8 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ixupe: — Epu'ã ha'vy, ejopy nderupa, ha'e tereo — he'i. 9 Ha'e ramove ava okuera vy ngupa ojopy ha'e oguata ovy. Ha'e va'e ára ma sábado. 10 Ha'e nunga rupi judeu ruvixa kuery ijayvu okuapy okuera va'ekue pe: — Kova'e ára sábado ramo nda'evei nderupa re revoyi aguã — he'i ixupe. 11 Ombovai: — Ha'e rami avi ava xemonguerare ma “Ejopy nderupa ha'e tereo” he'i xevy. 12 Ha'e ramo ha'e kuery oporanduve ju: — Mava'e ava tu ndevy “Ejopy nderupa ha'e tereo?” 'eare? 13 Ha'e ramo ma okuera va'ekue ndoikuaai mava'e ete pa imongueraare, mba'eta Jesus ha'e gui ojepe'a vyvoi rire, heta vaipa ikuai rã. 14 Ha'e gui ka'aruve ma Jesus oexa ju templo rupi oikoa py. Ha'e vy aipoe'i: — Aỹ ma rekuera ma. Ejejavyve eme nda'eveive va'e oiko e'ỹ aguã ndevy — he'i. 15 Ha'e gui ava ojepe'a vy oo judeu ruvixa kuery pe omombe'u Jesus ae omongueraague. 16 Ha'e ramo ha'e kuery onhea'ã okuapy Jesus omoĩ vai aguã sábado ára py voi nhomongueraaty re. 17 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Xeru ma aỹ voi omba'eapo. Ha'e rami ae avi xee voi amba'eapo tema aikovy — he'i. 18 Ha'e nunga rupi judeu ruvixa kuery ojukaxe sábado ára py voi nhomongueraaty re, ha'e Nhanderuete Tuu oikoa rami omombe'u vy Nhanderuete rami avi onhemoingo ramo guive. 19 Ha'e gui Jesus ombovai vy aipoe'i: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ta'y ma mba'eve ndojapoi 'rã ojegui ae, Tuu mba'emo ojapo rã oexa e'ỹ vy. Mba'eta Tuu ojapo va'e ramigua ae avi 'rã Ta'y ojapo oikovy. 20 Tuu ma Gua'y oayvu vy ixupe oikuaa ukapa mba'emo ojapo oikovya. Raka'eve rã ixupe ojapo uka 'rã mba'emo tuvixave ete va'e, peẽ kuery penhemondyipa aguã. 21 Mba'eta Tuu ma omano va'ekue omboete ha'e omoingove jevya rami avi Ta'y voi 'rã omoingove omoingovexe va'e. 22 Tuu ma nanhombopagai 'rã. Gua'y rima omoĩ pavẽ oikoague repy me'ẽarã, 23 Ta'y omboete pavẽ aguã Tuu omboetea rami. Ha'e rã Ta'y nomboetei va'e ma Tuu imbouare voi nomboetei. 24 — Anhetẽ aipoa'e: Amongue xeayvu oendu vy Xembouare re ojerovia va'e, ha'e va'e kuery re oĩ tekove marã e'ỹ. Ha'e kuery ndopagavei 'rã, mba'eta manoa gui oaxa ma tekove oupity aguã re. 25 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Ovaẽ 'rã hora, ha'e ovaẽ ae ma guive omano va'ekue oendu aguã Nhanderuete Ra'y ijayvua. Ha'e gui hendua kuery oikove ju 'rã. 26 Mba'eta Tuu re tekove ome'ẽ aguã oĩa rami avi Gua'y voi ombopo'aka tekove ome'ẽ aguã, 27 ha'e pavẽ oikoague repy ome'ẽ aguã voi ombopo'aka, Ava ra'y ojeapo va'ekue ramo. 28 Penhemondyi eme ha'e rami xeayvu rã pendu vy, mba'eta ovaẽ ma ouvy hora yvyra rupa py ikuai va'e Ta'y ijayvua oendu vy opu'ãmba aguã. 29 Heko porã va'ekue opu'ãmba 'rã oikove riae aguã. Ha'e rã teko vai rupi ikuai va'ekue ma opu'ã 'rã opaga aguã. 30 Xee ma mba'eve ndajapoi xejegui ae. Mba'emo ajapo va'e ma aenduague rami meme ajapo. Ha'e pavẽ oikoague repy ame'ẽ vy voi ha'evea rami 'rã ajapo, mba'eta xee ae aipota va'e'ỹ ajapoxe, ha'e rã Xembouare oipota va'e anho. 31 — Ha'e gui xee anho rive xereko amombe'u va'e rire ndovarei 'rãgue xeayvua. 32 Ha'e oiko avi amboae xereko kuaa ukaarã. Ha'e va'e xekuaa ukaa ma anhetẽ va'e meme, xee aikuaa. 33 João Batista pe peẽ kuery peporandu uka ramo anhetẽ va'e meme xemombe'u raka'e. 34 Ha'e rami teĩ xee naikotevẽi xekuaa ukaa ko yvy regua. Ha'e rami avi João rekokue re xeayvu pendu vy peo jepe aguã. 35 Mba'eta ijayvuague ma tataendy opa rupi omoexakãa rami. Ha'e ramo peẽ kuery pendu vy pevy'a ranhe raka'e penemoexakãa rupi. 36 Oiko avi peteĩ xereko kuaa ukaa João gui yvateve va'e, mba'eta xerembiaporã Xeru ome'ẽ va'ekue ae 'rã oikuaa uka Xeru xembouague. 37 — Ha'e gui Xeru Xembouare voi ijayvu raka'e xerekorã re. Teĩ peẽ kuery ma neĩ peteĩgue napendui ijayvua, ndapexai guive, 38 neĩ pendejee napemoĩ ijayvu, mba'eta ndapejeroviai pekuapy hemimbou re. 39 Peikuaa pota 'rã kuaxia para re tekove marã e'ỹ peupity aguã. Ha'e va'e re ma xerekorã mombe'ua oĩ, 40 ha'e rami teĩ xere ma ndapejuxei tekove peupity aguã. 41 — Xee ma avakue pe rive nanhemboyvate ukai. 42 Ha'e rã peẽ kuery reko ma xee aikuaa porã, mba'eta pendere noĩ Nhanderuete peayvua. 43 Xeru rery rupi aju teĩ peẽ kuery naxemovaẽi. Ha'e rã amongue guery rupi rive ou ramo ma pemovaẽ 'rã. 44 Mba'exa tu pejerovia ta xere? Mba'eta joupe rive penhemboeko porã uka, ha'e rã Nhanderuete peteĩ'i va'e pe ma napenhemboeko porã uka potai. 45 — Pexa'ã eme Nhanderuete renonde xee pendere xeayvu aguã re. Moisés pemboete va'e ae 'rã ijayvu pendere. 46 Ha'e rami avi anhetẽ ri Moisés ombopara va'ekue perovia va'e rire xere voi pejerovia 'rãgue, xerekorã re ae ombopara rire. 47 Ha'e gui Moisés ombopara va'ekue ndaperoviai vy ma mba'exa tu perovia ta xeayvu? 1 Ha'e va'e rire Jesus oaxa ovy Galiléia yupa Tiberíades 'epy va'e rupi. 2 Heta avi oo hupive, mba'eta oexa rire hexa pyrã ojapo rã imba'eaxy va'e omongueraa py. 3 Ha'e gui peteĩ yvyty re Jesus oẽ vy guemimbo'e kuery reve oguapypa. 4 Ha'e jave ovaẽ rai'i ma judeu kuery pegua ngaru Páscoa oikoa ára. 5 Ha'e gui Jesus oma'ẽ vy heta ou rã oexa vy aipoe'i guemimbo'e Filipe pe: — Magui nda'u jajogua 'rã mbojape apy ikuai va'e kuery peguarã? — he'i. 6 Jesus po rami ijayvu ombovai rã oenduxe vy, mba'eta oikuaa ae ma ojapo va'erã. 7 Ha'e ramo Filipe aipoe'i: — Peteĩ-teĩ mbojape ho'u aguã ma neĩ duzentos ára repy re mbojape jajogua ramo voi 'rã nda'evei — he'i. 8 Ha'e gui hemimbo'e mboae Simão Pedro ryvy André aipoe'i Jesus pe: 9 — Ha'e rami avi pe py ma oĩ peteĩ kunumi peteĩ nhiruĩ mbojape cevada guigua ha'e mokoĩ pira'i oguereko va'e. Ha'e rami teĩ nda'evei 'rã ko heta ete ikuai va'e peguarã — he'i. 10 Jesus ombovai: — Aipopeje ha'e javive oguapypa aguã — he'i. Ha'e py ma nhuũndy porã ramo ha'e javi oguapypa. Ha'e py rã nda'u cinco mil avakue ikuai. 11 Ha'e gui peteĩ nhiruĩve mbojape Jesus ojopy vy oguerovy'a Nhanderuete. Ha'e gui mae ma ombojoja uka pavẽ pe. Pira'i voi ha'ekue rami ju ombojoja uka. 12 Ha'e gui ha'e javive hevyatãmba ma ramo Jesus aipoe'i guemimbo'e kuery pe: — Pemono'õmba ju hembyrekue ojeavyky rei e'ỹ aguã — he'i. 13 Ha'ekue rami ha'e kuery ojapo vy ha'e javi vy doze varai omonyẽ peteĩ nhiruĩ mbojape gui hembyre va'ekue. 14 Ha'e gui ha'e py ikuai va'e ma hexa pyrã Jesus ojapo rã oexa vy aipoe'i joupe-upe: — Anhetẽ ae peva'e oiko ra'e profeta ko yvy re ou 'rã va'ekue — he'i okuapy. 15 Ha'e rami vy ogueraaxe okuapy nguvixaverã. Ha'e rami teĩ Jesus oikuaa vy ojepe'a vy oẽve ovy yvyty re. 16 Pytũ'i jave hemimbo'e kuery oguejy oje'oivy yupa peve. 17 Ha'e py ma ojou peteĩ kanoã hovaigua re oaxa aguã Cafarnaum tetã katy. Pytũ are ma va'eri Jesus ndoui teri ha'e kuerya py. 18 Ha'e gui ha'e kuery oo jave yai opu'ã-pu'ã, yvytu oipeju atã ramo. 19 Yy rembe gui cinco, seis quilômetro rãnda'u ha'e kuery oo ma jave kanoãa katy Jesus ou jekuaa yy áry rupi oguata vy. Ha'e nunga hemimbo'e kuery oexa vy onhemondyipa. 20 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Penhemondyi eme, xee rima — he'i. 21 Ha'e ramo hemimbo'e kuery ovy'a vaipa reve oupi kanoã py. Ha'e rire'ive ovaẽmba ma ooxeague py. 22 Ha'e gui ko'ẽ jevy heta va'e kuery yupa rembe re opyta va'ekue ima'endu'a peteĩ kanoã kyrĩ'i va'e anho ha'e py ituiague re, ha'e va'e py guemimbo'e kuery reve Jesus ndooiague re, mba'eta hemimbo'e kuery ha'e kuery ae'i oje'oi rire. 23 Ha'e rami jave ma amboae kanoã ju Tiberíades tetã gui ou vy Senhor mbojape oguerovy'a rire ho'u okuapyague katy'i ombojaa. 24 Jesus guemimbo'e kuery reve ha'e py ndoikovei maa heta va'e kuery oikuaa vy ojopy kanoã, ha'e oje'oi Cafarnaum katy oeka vy. 25 Ha'e gui yupa rovaigua re oexa vy oporandu: — Orembo'ea, araka'e ma tu revaẽ apy? 26 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery ma mbojape pe'u ha'e penevyatãmba rire rive xereka, hexa pyrã ajapo rã pexa kuaa porã vy e'ỹ. 27 Penhea'ã eme tembi'u opa va'erã re rive, ha'e rã imarã e'ỹ va'e nhomoingo riaearã re. Ha'e va'e regua ma Ava ra'y ojeapo va'ekue anho 'rã ome'ẽ, mba'eta Tuu oikuaa uka hemimbou oikoa — he'i. 28 Ha'e kuery oporandu ixupe: — Mba'e nunga nda'u rojapo 'rã Nhanderuete oipota va'e rojapo aguã? 29 Jesus ombovai: — Nhanderuete oipota va'e ma hemimbou re pejeroviaa — he'i. 30 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'ive ju: — Mba'e nunga hexa pyrã tu rejapo 'rã ha'vy roexa vy ndere rojerovia aguã? Mba'e nunga tu ndee rejapo kuaa? 31 Mba'eta nhaneramoĩ kuery ma tekoa e'ỹa rupi ikuai vy ho'u raka'e maná, ipara oĩa “Yva gui mbojape ombou ha'e kuery ho'u aguã”, he'ia rami vy. 32 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Mbojape yva guigua Moisés e'ỹ ombou, Xeru ae pẽvy ombou mbojape anhetẽ va'e yva gui. 33 Mba'eta mbojape Nhanderuetea guigua ma yva gui ou vy yvy re ikuai va'e pe ome'ẽ tekove — he'i. 34 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i: — Senhor, eme'ẽ riae orevy ha'e va'e regua mbojape. 35 Jesus ombovai: — Xee ae ma mbojape tekove me'ẽa. Xere ou va'e kuery noenduvei 'rã okaruxea, xere ojerovia va'e ma noenduvei 'rã yuvei. 36 Xee aipoa'eague rami ae peẽ kuery xerexa teĩ ndapejeroviai. 37 Xevy guarã Xeru ome'ẽ va'ekue-'ekue ma oupa 'rã xere. Ha'e xere ou va'ekue ma ndaipe'avei 'rã xejegui. 38 Mba'eta xee ma yva gui aju Xembouare oipota va'e ajapo aguã, xee aipota va'e'ỹ. 39 Ha'e gui Xembouare oipota va'e ma pova'e, xevy guarã ome'ẽ va'ekue peteĩve namokanhyi aguã, ha'e rã opaa ára amboetepa ju aguã. 40 Mba'eta Xeru oipota ha'e javive Ta'y oexa kuaa vy hexe ojerovia va'e kuery oupity tekove marã e'ỹ. Ha'e ramo ma xee amboetepa ju 'rã opaa ára. 41 Ha'e gui Jesus “Yva guigua mbojape aiko” he'i rã judeu kuery oendu vy ijayvu rei okuapy hexe. 42 Ha'e rami vy aipoe'i joupe-upe: — Peva'e Jesus nda'u José ra'y e'ỹ ri? Tuu ha'e ixy ndajaikuaai ri ty'y? Mba'exa tu ha'vy “Yva gui aju va'ekue” he'i kuri? 43 Ha'e ramo ma Jesus ombovai: — Ha'e rami ete jomeme pendeayvu aguã ma nda'evei. 44 Mba'eta avave rei ndoui 'rã xere, Xeru Xembouare ndoguerui rã. Ha'e gui opaa ára amboetepa ju 'rã. 45 Mba'eta profeta kuery regua ombopara vy “Nhanderuete oeko mbo'e 'rã ha'e kuery ha'e javi”, he'iague rami vy Xeru ayvu oendu ha'e oikuaa va'e kuery ma ou 'rã xere. 46 Ha'e rami avi avave rei ndoexai Xeru. Peteĩ'i anho oiko hexaare, oĩa gui aju va'ekue ae. 47 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Xere ojerovia va'e re ma tekove marã e'ỹ oĩ. 48 — Xee ae mbojape nhomoingove riaea aiko. 49 Peneramoĩ kuery ma tekoa e'ỹa rupi ikuai vy maná ho'u teĩ ha'e javive omanomba raka'e. 50 Ha'e rã kova'e mbojape yva gui ou va'ekue ho'u va'e ma nomanoi 'rã. 51 Xee ae mbojape oikove va'e yva gui ou va'ekue. Ha'e va'e regua ho'u va'e ma oiko riae 'rã. Mbojape ko yvy re ikuai va'e moingovearã xee ame'ẽ va'erã ma xerete ae — he'i. 52 Ha'e ramo judeu kuery joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu. Ha'e vy aipoe'i: — Mba'exa 'rã tu peva'e ngo'o ome'ẽ ja'u aguã? 53 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e: Ava ra'y ojeapo va'ekue ro'o gui ndape'ui, ha'e huguy gui ndapey'ui ri ramo pendere noĩ 'rã tekove. 54 Mba'eta xero'o gui ho'u, ha'e xeruguy gui oy'u va'e re ma oĩ tekove marã e'ỹ, ha'e amboetepa ju 'rã opaa ára. 55 Mba'eta xero'o ma tembi'u anhetẽ va'e, ha'e xeruguy ma oy'u pyrã anhetẽ va'e. 56 Xero'o gui ho'u ha'e xeruguy gui oy'u va'e ma ikuai 'rã xere, ha'e xee aĩ 'rã ha'e kuery re. 57 Xeru xembouare oikove, ha'e hexe xee aikovea rami avi xere okaru va'e oikove 'rã xere. 58 Kova'e mbojape yva gui ou va'ekue ma penamoĩ kuery ho'u va'ekue ramigua e'ỹ, mba'eta ha'e kuery omanomba raka'e. Ha'e rã kova'e mbojape ho'u va'e ma oikove riae 'rã — he'i. 59 Ha'e rami Jesus ijayvu Cafarnaum tetã py judeu kuery onhembo'eaty py nhombo'ea py. 60 Po rami ijayvu rã hemimbo'e kuery oendu vy heta aipoe'i okuapy: — Haxy ete rima ijayvua. Mava'e tu oikuaa ta? 61 Ha'e gui Jesus ma ha'e kuery ndojou porãia oikuaa ae vy aipoe'i: — Peẽ kuery napendu kuaai va'e ty'y nami xeayvu rã? 62 Ha'e rami avi mba'exa 'rã tu peikuaa Ava ra'y ojeapo va'ekue ouague katy ju ojeupi ovy rã pexa vy? 63 Mba'eta Nhe'ẽ ae rima nhomoingovearã oĩ, ha'e rã nhandero'o ma ha'e rami aguã ndovarei. Nami xeayvu vy Nhe'ẽ ha'e tekove re rima xeayvu kuri. 64 Ha'e rami avi peẽ kuery regua amongue ndapejeroviai — he'i. Po rami Jesus ijayvu mba'eta oikuaa ae mava'e kuery pa hexe ndojeroviai, ha'e mava'e pa ijopy uka nhemiarã oikoa. 65 Ha'e rami vy aipoe'ive ju: — Ha'e nunga rupi xee aipoa'e kuri pẽvy: “Avave rei ndoui 'rã xere, ha'e rami aguã Xeru ome'ẽ e'ỹ ramo.” 66 Ha'e rami rã hemimbo'e kuery heta ojepe'a, hexeve nda'ikuaixevei vy. 67 Ha'e ramo guemimbo'e kuery doze ikuai va'e pe ju Jesus oporandu: — Ha'vy peẽ kuery voi teve pejepe'axe avi xegui? 68 Simão Pedro ombovai: — Senhor, mava'e rupive 'rã tu roo? Mba'eta ndee ndeayvua anho tekove marã e'ỹ me'ẽa. 69 Ha'e gui ore kuery roguerovia, roikuaa porã ete ndee Nhanderuete remimbou Iky'a e'ỹ va'e reikoa — he'i. 70 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Ha'e rami avi peẽ kuery doze aiporavo va'ekue regua peteĩ re ma anha oĩ — he'i. 71 Po rami ijayvu Simão Iscariotes ra'y Judas reko re, mba'eta ha'e va'e ma doze ikuai va'e regua va'eri ijopy uka nhemiarã oiko. 1 Ha'e va'e rire ma Jesus oiko Galiléia yvy rupi. Judéia yvy katy ranhe ndoovei, judeu ruvixa kuery ojukaxe rã. 2 Ha'e gui ovaẽ rai'i ma judeu kuery pegua ngaru oguy'i py ikuai aguã regua ára. 3 Ha'e ramo oĩa py tyvy kuery ou vy aipoe'i ixupe: — Tereo ju kova'e tekoa gui judéia katy, neremimbo'e kuery ha'e pygua voi mba'emo rejapo va'e oexa aguã. 4 Mba'eta avave rei ojekuaa ukaxe vy nhemi rupi ndojapoi 'rã mba'eve. Tove yvy jave rupi toikuaa mba'emo rejapo reikovy va'e — he'i okuapy. 5 Ha'e rami tyvy kuery ijayvu mba'eta ha'e kuery ae ndojeroviai hexe. 6 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Nda'evei, xe'ára novaẽi teri. Ha'e rã peẽ kuery pe ma ára nhavõ ha'evepa rei. 7 Peẽ kuery re yvy regua kuery nda'ija'e e'ỹi 'rã. Ha'e rã xere ma nda'ija'ei okuapy, teko vai rupi ikuaia amombe'u ramo. 8 Tapeo peẽ ae ngarua py. Xee ma ndaa reguai ranhe, mba'eta novaẽi teri xe'ára — he'i. 9 Ha'e rami Jesus ijayvu vy opytave ranhe Galiléia py. 10 Tyvy kuery ngarua py oje'oipa ma rire mae Jesus voi oo. Ha'e rami teĩ avave rei pe ndojekuaa ukai guive. 11 Ngarua py ma judeu ruvixa kuery oeka okuapy, oporandu guive mamo pa oĩa re. 12 Heta va'e kuery joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu okuapy heko re, mba'eta amongue ma aipoe'i: — Ha'e tu porayvu va'e rima. Ha'e rã amboae kuery ma — Xevy pe rã nhombotavypa rei oikovy — he'i. 13 Avave rei nomombe'u porãai guive marã rami pa oikoa, mba'eta judeu ruvixa kuery gui okyje vy. 14 Ha'e gui ngaru oikoa mbyte py mae ma Jesus oo templo py nhombo'e vy. 15 Ha'e ramo judeu ruvixa kuery ma nhombo'e rã oendu vy onhemondyipa. Ha'e vy aipoe'i: — Mba'exa tu kuaxia para re oĩ va'e oikuaapa, nonhembo'ei va'ekue ri? 16 Jesus ombovai: — Xee ma xejegui ae e'ỹ anhombo'e, ha'e rã Xembouare gui aikuaa. 17 Ha'e gui Nhanderuete oipotaa rami ikuaixe va'e ma oikuaa 'rã Nhanderuete gui pa anhombo'e kuaa, tyrã pa xejegui ae. 18 Mba'eta ojegui ae nhombo'e va'e ma onhemboyvate ukaa rupi rive 'rã oiko. Ha'e rã imbouare yvatea oikuaa ukaa rupi nhombo'e va'e ma anhetẽ va'e, ha'e hexe noĩ 'rã teko vai. 19 Moisés e'ỹ teve peẽ kuery pegua lei ombopara raka'e? Ha'e ramive ma peẽ kuery neĩ peteĩve ndapejapoi. Mba'e re tu xejukaxe ri? 20 Ha'e ramo heta va'e kuery aipoe'i: — Anha teve rima ndere onhemonde. Mava'e tu ndejukaxe? 21 Jesus ombovai: — Xee ma peteĩ mba'e ajapo ramo rive peẽ kuery penhemondyipa. 22 Moisés ma oeja raka'e jopire pemboi aguã. Ha'e rami aguã ma Moisés guigua ete e'ỹ guive, ha'e rã nhaneramoĩ kuery gui ijypy raka'e. Ha'e rami rire sábado ára py teĩ pemboi 'rã avakue'i pire. 23 Moisés lei ombopara va'ekue rami vy sábado ára py voi avakue'i pire pemboi va'eri mba'e re tu xejou vai ri pekuapy sábado ára py anhomongueraague re? 24 Nda'evei joe peikuaa pota aguã mba'emo pexaa rupi rive, ha'e rã anhetẽ va'e ha'e teko porã rupi anho 'rã ha'eve. 25 Amongue Jerusalém pygua kuery aipoe'i: — Peva'e e'ỹ nda'u huvixa kuery ojukaxe va'e? 26 Mba'exa tu ha'vy pavẽ oendua py nhombo'e teĩ avave rei nomokyrirĩ? Tyrã pa huvixa kuery voi teve oikuaa Cristo oikoa rami? 27 Nhande kuery ma jaikuaa magui pa ha'e oua. Ha'e gui Cristo ou ramo ma avave rei ndoikuaai 'rã magui pa oua — he'i okuapy. 28 Ha'e gui Jesus ma templo py nhombo'e vy aipoe'i: — Peẽ kuery nda'u xekuaa, ha'e magui pa ajua peikuaa avi ri ty'y? Ha'e gui xee ma xee ae aipotaa rami rive'ỹ aju. Peẽ kuery ma ndapeikuaai ae Xembouare ma anhetẽ va'eri. 29 Ha'e rã xee ma aikuaa, mba'eta ixugui aju, ha'e ae xembou ramo — he'i. 30 Ha'e ramo ha'e kuery ojopyxe teĩ avave rei opo nomoĩ hexe, hi'ára novaẽi teri ramo. 31 Ha'e pygua kuery regua heta ojerovia hexe. Ha'e vy aipoe'i: — Cristo ou vy nda'u ojapo 'rã ri hexa pyrã peva'e ava ojapo va'e gui iporãve va'e? — he'i okuapy. 32 Ha'e gui fariseu kuery ma heta va'e kuery Jesus ojou porã okuapya oikuaa vy sacerdote yvatekueve va'e reve omondouka xondaro kuery ojopy aguã. 33 Ha'e ramo Jesus aipoe'i ha'e kuery pe: — Aỹ'i tema aiko teri peẽ kuery reve. Ha'e gui aa ju ta ma Xembouarea py. 34 Ha'e va'e rire peẽ kuery xereka teĩ ndaxejoui 'rã, mba'eta xee aa ague py peẽ kuery peo aguã nda'evei — he'i. 35 Ha'e ramo judeu ruvixa kuery joupe-upe ju aipoe'i: — Marã katy nda'u ha'e oo 'rã ndajajoui aguã? Tyrã pa grego kuery retã nhande kuery ikuaia rupi teve oo ta ombo'e vy? 36 Mba'e he'i vy nda'u po rami ijayvu: “Xereka teĩ ndaxejoui 'rã”, ha'e “Xee aa ague py peo aguã nda'evei”, he'i kuri? 37 Ngaru opaa ára ma omboeteave ára. Ha'e va'e ára Jesus opu'ã vy aipoe'i: — Pendey'uvei va'e peju xea py pey'u. 38 Mba'eta xere ojerovia va'e kuery re oiko 'rã kuaxia para re oĩ va'e: “Ipy'a gui oxyry 'rã yy imarã e'ỹ va'e” he'ia rami. 39 Ha'e rami ijayvu Nhe'ẽ re, mba'eta Jesus re ojerovia va'e kuery re Nhe'ẽ oĩ 'rã. Ha'e rã ha'e va'e jave ma Nhe'ẽ nombouai teri, mba'eta Jesus nomboyvateai teri. 40 Ha'e gui po rami Jesus ijayvu rã heta va'e kuery oendu vy aipoe'i: — Ha'e tu anhetẽ ae profeta oiko — he'i okuapy. 41 Amongue aipoe'i: — Ha'e tu Cristo ete rima oiko. Ha'e rã amboae kuery ma oporandu: — Cristo nda'u Galiléia gui 'rã ri ou? 42 Mba'eta kuaxia re ipara oiny: “Cristo ma Davi ramymino 'rã oiko, ha'e Belém tetã Davi rekoague py ae 'rã itui'i”, he'iague. 43 Ha'e rami vy joo rami e'ỹ-e'ỹ oikuaa Jesus reko re ijayvu vy. 44 Amongue ma ojopyxe teĩ avave rei opo nomoĩ hexe. 45 Ha'e gui xondaro kuery ojevypa rive ju sacerdote yvatekueve va'e ha'e fariseu kuerya py. Ha'e ramo xondaro kuery ha'e kuery oporandu: — Mba'e re tu ndaperui? 46 Xondaro kuery ombovai: — Mba'eta ha'e va'e ava ijayvua rami avave rei nda'ijayvui teri — he'i okuapy. 47 Ha'e ramo fariseu kuery aipoe'i: — Peẽ kuery voi teve penembotavy ra'e? 48 Ha'e gui nhanderuvixa kuery e'ỹ vy fariseu kuery regua voi teve ojerovia hexe? 49 Ha'e rã heta va'e kuery ma nhandevygua lei oikuaa va'e'ỹ, ayvu vaipy meme ikuai — he'i okuapy. 50 Peteĩ ha'e kuery va'e regua ma Nicodemos, Jesus reve jogueroayvu vy oo va'ekue. Ha'e va'e ma oirũ kuery pe oporandu: 51 — Nhande kuery pegua lei rami vy nda'u ha'eve 'rã ri amongue nhamboayvu porã e'ỹ re nhanhombopaga aguã, e'ỹ vy mba'emo ojapo oikovya re jaikuaa pota porã e'ỹ re? 52 Irũ kuery ombovai: — Ndee voi teve Galiléia pygua reiko? Eikuaa porã pota reikuaa aguã Galiléia gui neĩ peteĩ profeta ndoui 'rãa — he'i okuapy. 53 [Ha'e gui ma peteĩ-teĩ oje'oi ngoo katy. 1 Ha'e rã Jesus ma Oliveira yvyty katy oo. 2 Ko'ẽ rai ramove ma templo katy ju ou. Oĩa py heta va'e kuery voi joguerupa. Ha'e ramo oguapy vy ombo'epa oiny. 3 Ha'e gui Jesus oĩa py lei re nhombo'e va'ety ha'e fariseu kuery ogueru peteĩ kunha itavy reia py ojou pyre. Ha'e rami vy omopu'ã imo'amy teta mbyte py. 4 Ha'e vy aipoe'i Jesus pe: — Porombo'ea, kova'e kunha ma itavya py ojoua ra'e. 5 Ha'e gui Moisés nhandevygua lei ombopara vy aipoe'i raka'e kunha itavy rei va'e ita py jajapipa aguã. Ha'vy ndee, mba'e 're? — he'i okuapy 6 oeko a'ã vy hexe ijayvu rei aguã. Ha'e ramo Jesus yvy re oma'ẽ reve okuã py ombopara oiny yvy re. 7 Ha'e kuery oporandu riae ma okuapy ramo mae ma Jesus oma'ẽ. Ha'e vy aipoe'i: — Pejejavy va'e'ỹ ete peiko va'e ranhe pejapi ita py — he'i. 8 Ha'e gui yvy re ju oma'ẽ reve omboparave ju oiny. 9 Ha'e rami ijayvu rã ha'e kuery oendu vy opy'apy py oikuaa ha'e kuery ae ojejavy va'ea. Ha'e rami vy peteĩ-teĩ ojepe'a oje'oivy. Tujakueve ranhe oo, ha'e rami py oje'oipa. Opyta va'e ma Jesus anho, ha'e kunha va'e guive, ha'e kuery mbyte py hi'aĩague py ae. 10 Ha'e gui Jesus oma'ẽ vy avave rei ndoexavei. Kunha va'e anho ho'ame rã oexa vy aipoe'i ixupe: — Kunha, mamo tu oopa ra'e ndere ijayvu va'ekue? Mava'eve rei teve nanembopagai? 11 Kunha va'e ombovai vy — Mava'eve rei, Senhor — he'i. Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Xee voi norombopagai 'rã. Tereo ju, ejejavyve eme.] 12 Teĩgue ju Jesus aipoe'i: — Xee ma hendy va'e yvy regua kuery moexakãarã. Xerupive ikuai va'e ma pytũ rupi ve'ỹ 'rã oiko, mba'eta ha'e kuery re oĩ 'rã hendy va'e nhomoingovea — he'i. 13 Ha'e gui fariseu kuery aipoe'i: — Ndee tu ndereko re ae rima ndeayvu ra'e. Ha'e nunga rupi ndeayvua ndovarei. 14 Jesus ombovai vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Xee ae xereko re xeayvu teĩ xeayvua anhetẽ meme. Mba'eta xee aikuaa magui pa ajuague, ha'e marã katy pa aa 'rãa. Ha'e rã peẽ kuery ma ndapeikuaai magui pa aju, neĩ marã katy pa aa 'rãa voi. 15 Peẽ kuery ma peikuaa rami rive penhombopagaxe, ha'e rã xee ma avave rei nambopagai. 16 Ha'e anhombopaga vy voi anhetẽ rupi meme 'rã anhombopaga, mba'eta xee ma xee ae'ỹ aiko. Xee ha'e Xembouare roiko. 17 Pendevygua lei re ma ipara oiny: “Mokoĩ joo rami meme ijayvu ramo 'rãe jaikuaa anhetẽa”, he'iague. 18 Xee aikuaa uka porã aikovy xereko, ha'e Xeru Xembouare voi xekuaa uka — he'i. 19 Ha'e ramo oporandu okuapy: — Mamo ha'vy oĩ Nderu? Jesus ombovai: — Peẽ ndaxekuaaia rami avi neĩ Xeru voi ndapeikuaai. Xee xekuaa va'e rire ma peikuaa avi 'rãgue Xeru — he'i. 20 Ha'e rami ijayvu templo py, peráta ryru oĩ va'e yvýry oĩa py. Ha'e rami teĩ avave rei ndojopyai, hi'ára novaẽi teri ramo. 21 Peteĩgue ju aipoe'i: — Xee ma ajepe'a 'rã apy gui. Ha'e ramo peẽ kuery xereka teĩ ndapeoi 'rã xee aa ague py. Ha'e rami 'rãgue py pekanhymba 'rã pejejavyague re — he'i. 22 Ha'e ramo judeu ruvixa kuery aipoe'i: — Peva'e teve ojejukaxe? Ha'e vy ae ma “Ndapeoi 'rã aa ague py”, he'i ri kuri. 23 Jesus aipoe'ive ju: — Peẽ kuery ma ko yvy rupigua, ha'e rã xee ma pe yvategua. Peẽ ma kova'e yvy regua, ha'e rã xee ma yvy regua e'ỹ. 24 Ha'e nunga rupi ae xee aipoa'e kuri pekanhymba 'rã pejejavyague re. Mba'eta xee ae aikoa ndaperoviai vy pejejavyague re pekanhymba 'rãe — he'i. 25 Ha'e ramo oporandu okuapy: — Marã ramigua tu ndee? Jesus ombovai: — Mba'e tu jypy'i guive pendevy amombe'u raka'e? 26 Heta mba'e areko peẽ kuery reko re xeayvu aguã peikoague repy ame'ẽ vy guarã. Ha'e rami teĩ aỹ ma ko yvy re ikuai va'e pe amombe'u aikovy Xembouare anhetẽ va'e gui aendu va'e anho — he'i. 27 Ha'e rami ijayvu teĩ ha'e kuery ndoikuaai Nguu re ae ijayvua. 28 Ha'e gui Jesus aipoe'ive ju: — Ava ra'y ojeapo va'ekue peupi ma pekuapy vy peikuaa 'rã marã ramigua pa aikoa, ha'e xejegui ae mba'eve ndajapoia, mba'eta Xeru xembo'ea rami anho xeayvu aikovy. 29 Xembouare ma oiko riae xereve. Ndaxerejai 'rã xee ae'i, ha'e oipotaa rami anho ajapo ramo — he'i. 30 Ha'e rami ijayvu ramo heta ojerovia hexe. 31 Ha'e gui judeu kuery hexe ojerovia va'e pe Jesus aipoe'i: — Xeayvua rupi riae ri peiko vy anhetẽ ete 'rã xeremimbo'e peiko. 32 Ha'e rami vy peikuaa 'rã anhetẽ va'e, ha'e anhetẽ va'e pendejora 'rã escravo pendekuaia gui — he'i. 33 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i: — Ore ma Abraão ramymino orekuai vy neĩ peteĩgueve ma escravo orekuai va'e'ỹ. Mba'e re tu escravo ve'ỹ orekuai aguã re ri ndeayvu? 34 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e: Teko vai rupi ikuai va'e ma teko vai pegua escravo meme ikuai. 35 Ha'e escravo ikuai va'e ma ndoiko riaei 'rã herekoa ro py, ha'e rã ta'y anho. 36 Ha'e rami avi Ta'y pendejora ramo ojora pyre ete 'rã pendekuai. 37 Ha'e gui xee ma aikuaa ae peẽ kuery Abraão ramymino pendekuaia. Ha'e rami teĩ pendere xeayvu noĩ ramo xejukaxe pekuapy. 38 Xee ma xeayvu mba'emo Xerua py aexa va'ekue re anho. Ha'e rã peẽ kuery ma penderu mba'emo ojapo rã pexa va'ekue ae pejapo — he'i. 39 Ha'e ramo ha'e kuery — Oreru ma Abraão ae — he'i okuapy. Jesus ombovai: — Anhetẽ ete ri Abraão ra'y kuery pendekuai va'e rire pejapo 'rãgue Abraão ojapoague rami. 40 Ha'e rami 'rãgue py peẽ kuery xejukaxe pekuapy, anhetẽ va'e Nhanderuete gui aendu va'e amombe'u ramo rive. Ha'e rã Abraão ma ha'e ramigua e'ỹ ojapo raka'e. 41 Peẽ kuery ma penderu ojapo va'e ramigua ae pejapo va'e — he'i. Ha'e kuery aipoe'i: — Ore kuery ma tuu heta rei va'e'ỹ orekuai. Peteĩ'i oreru oiko. Ha'e va'e ma Nhanderuete ae. 42 Jesus ombovai: — Anhetẽ ri Nhanderuete re penderu va'e rire ma xerayvu 'rãgue pekuapy, mba'eta xee ma Xeruetea gui aju vy apy ju aiko. Xee ae aipotaa rami e'ỹ aju va'ekue, ha'e rã Xeru xembou ramo ma aju. 43 Mba'e re tu peẽ kuery ndapeikuaai ri xeayvua? Ndapeikuaai mba'eta xeayvu pendu kuaa va'erã e'ỹ ae. 44 Peẽ kuery ma anha guigua pendekuai, hexe ae penderu va'e vy. Ha'e rami vy ae anha oipotaa rami pendekuai. Mba'eta anha ma jypy'i guive jojukaa rupi tema oiko, anhetẽ va'e rupi ndoikoi, hexe anhetẽ va'e noĩ ae ramo. Ha'e vy ijapu 'rã oikovy gueko rami vy, mba'eta ijapu va'e ae, ha'e ijapu va'e ru oiko. 45 Ha'e nunga rupi ae anhetẽ va'e re xeayvu ramo peẽ kuery ndaperoviai. 46 Mava'e nda'u peẽ kuery regua peikuaa ajejavyague? Anhetẽ meme aipoa'e teĩ mba'e re tu ndaperoviai? 47 Nhanderuete guigua kuery anho 'rã onhe'ẽ rendu. Ha'e nunga rupi ae peẽ kuery naxenhe'ẽ rendui, mba'eta Nhanderuete guigua e'ỹ pendekuai — he'i. 48 Judeu kuery aipoe'i: — Anhetẽ'ỹ ri nda'u aiporo'ea Samaria pygua ha'e anha revegua reikoa? 49 Jesus ombovai: — Xee ma anha revegua e'ỹ aiko, ha'e rã Xeru amboete va'e. Ha'e rã peẽ kuery ma naxemboetei. 50 Ha'e rami avi xee ma avave rei pe nanhemboyvate ukai. Peteĩ oiko xemboyvatearã, ha'evea rami joe oikuaa pota va'e ae. 51 Anhetẽ aipoa'e: Xeayvua rupi ikuai va'e ma nomanoi 'rã raka'eve rã peve guarã — he'i. 52 Ha'e ramo judeu kuery aipoe'i: — Aỹ ma anhetẽ ete roikuaa ma anha revegua reikoa. Mba'eta Abraão ha'e profeta kuery ha'e javive omano raka'e. Ha'e rã ndee ma “Xeayvua rupi ikuai va'e nomanoi 'rã raka'e rã peve guarã” 're. 53 Ndee nda'u nhaneramoĩ Abraão omano va'ekue gui ndeyvateve ri? Profeta kuery voi omanomba raka'e. Marã ramigua tu ndee renhemoingo? 54 Jesus ombovai: — Xee ae anhemboyvate uka va'e rire ma xeyvatea mba'everã ndovarei 'rãgue. Ha'e rã xemboyvatearã ma Xeru ae oiko. Ixupe ma peẽ kuery “Nhanderuete” peje 55 va'eri peikuaa va'e'ỹ. Ha'e rã xee ma aikuaa. Xee “Ndaikuaai” ha'e va'e rire peẽ kuery rami avi 'rãgue xeapu. Xee ma aikuaa, ha'e ijayvua ajapo aikovy guive. 56 Ha'e gui peneramoĩ Abraão ma ovy'a raka'e xerekorã ixupe oikuaa ukaa rã oikuaa vy. Ha'e ma oikuaa vy xererovy'a ma voi raka'e — he'i. 57 Judeu kuery aipoe'i: — Ndee tu neĩ cinqüenta ma'etỹ teri ndererekoi va'eri rexa ma va'e ty'y Abraão? 58 Jesus ombovai: — Anhetẽ aipoa'e: Abraão oiko e'ỹ mbove voi xee aiko ae ma — he'i. 59 Ha'e ramo ha'e kuery ojopy ita ojapi aguã, teĩ Jesus ojepe'a ovy templo gui. 1 Ha'e gui Jesus oo vy oexa peteĩ ava ára revegua e'ỹ ma voi oiko va'ekue. 2 Ha'e ramo hemimbo'e kuery oporandu: — Orembo'ea, mava'e nda'u ojejavy raka'e peva'e ára revegua e'ỹ ma voi itui'i aguã: ha'e ae, tyrã pa tuu kuery ojejavy? 3 Jesus ombovai: — Ha'e va'e ojejavyague gui e'ỹ oiko, neĩ tuu kuery gui e'ỹ guive. Hexe Nhanderuete rembiapo ojekuaa aguã rima oiko. 4 Ha'e gui nhande kuery ma ára oĩ teri reve 'rã jajapo Xembouare ojapo uka va'e, mba'eta pytũ ou ma oiny, avave rei nomba'eapoavei aguã. 5 Kova'e yvy re aiko teria ja yvy regua moexakãa aiko — he'i. 6 Ha'e rami ijayvu ma vy onyvõ yvy re. Ha'e rami vy guendyry py yvy omoakỹ va'ekue oikyty ára revegua e'ỹ rexa re. 7 Ha'e vy aipoe'i: — Tereo ejeovai yy omboty pyre Siloé hery va'e py — he'i. Ha'e va'e tery ma “Omondouka pyre” 'ea. Ha'e gui ava oo vy ojeovai, ha'e gui oma'ẽ porã ju ma ouvy. 8 Ha'e gui oo katy'i ikuai va'e ha'e mba'emo ojerure oiny rã oexa va'ety kuery oexa okuapy. Oexa vy oporandu joupe-upe: — Peva'e e'ỹ teve mba'emo re ojerureaty py oĩ va'ekue? 9 Amongue ma — Ha'e rima — he'i. Ha'e rã amboae kuery ma — Any teve, ha'e ae merami rive ta'vy — he'i. Ha'e ramo ha'e ae aipoe'i: — Xee ae ri — he'i. 10 Ha'e ramo oporandu okuapy: — Mba'exa tu aỹ rexa ri reikovy? 11 Ava va'e ombovai: — Peteĩ ava Jesus hery va'e ma yvy omoakỹ vy oikyty kuri xerexa re. Ha'e vy aipoe'i xevy: “Tereo ejeovai Siloé yy omboty pyre py”, he'i. Ha'e ramo aa ajeovai, ha'e gui aỹ reve aexa porã ju — he'i. 12 Oporandu ju okuapy: — Mamo tu ha'e oĩ? Ombovai: — Xee ndaikuaai — he'i. 13 Ha'e gui fariseu kuerya py ju ha'e kuery ogueraa ára revegua e'ỹ ma voi itui'i va'ekue, 14 mba'eta Jesus yvy omoakỹ vy omoma'ẽa ára ma sábado. 15 Ha'e gui fariseu kuery ju oporandu marã rami vy pa oma'ẽa re. Ha'e ramo ava va'e ombovai: — Xerexa re yapo oikyty ha'e ajeovaipa rire ma ama'ẽ kuri — he'i. 16 Ha'e ramo fariseu kuery va'e regua amongue aipoe'i: — Ha'e nunga apoare ta'vy Nhanderuete guigua e'ỹ teve, mba'eta sábado ára pyguarã oeja pyre rami e'ỹ oiko. Ha'e rã amboae kuery ma aipoe'i: — Mba'exa 'rã tu heko vai va'e ojapo kuaa guĩ ramigua hexa pyrã? — he'i okuapy. Ha'e rami vy joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu okuapy. 17 Teĩgue ju ha'e kuery oporandu ára revegua e'ỹ va'ekue pe: — Nemoma'ẽare tu marã ramigua oikoa ndee reikuaa? — Profeta — he'i. 18 Judeu ruvixa kuery ndogueroviai okuapy ára revegua e'ỹ ae itui'i raka'eague. Ha'e rami vy oenoĩ uka tuu kuery. 19 Tuu kuery pe oporandu okuapy: — Peva'e ma nhi'ã pendera'y “Ára revegua e'ỹ ma voi itui'i” pejeague? Marã rami vy tu aỹ oma'ẽ? 20 Ha'e ramo tuu kuery ombovai: — Ore ma roikuaa orera'y oikoa, ha'e ára revegua e'ỹ ma voi itui'iague. 21 Ha'e rã marã rami vy pa oma'ẽ jevya ma ore kuery ndoroikuaai, neĩ mava'e pa imoma'ẽare voi ndoroikuaa. Orera'y ma tuja ma ramo ixupe ae 'rã peporandu. Ha'e ae vy 'rãe ma onhemombe'u kuaa — he'i okuapy. 22 Tuu kuery ma judeu ruvixa kuery gui okyje vy ha'e rami ijayvu, mba'eta huvixa kuery ijayvu ma voi onhembo'eaty gui omoxẽ aguã amongue Jesus ae Cristo oikoa rami omombe'u va'e. 23 Ha'e nunga rupi ae tuu kuery “Ha'e ma tuja ma, ixupe ae peporandu” he'i. 24 Ha'e gui teĩgue ju huvixa kuery oenoĩ ava ára revegua e'ỹ va'ekue. Ha'e vy aipoe'i: — Nhanderuete rembojerovia va'e rupi emombe'u porã, mba'eta ore ma roikuaa ha'e va'e ava heko vai va'ea — he'i. 25 Ha'e ramo ombovai: — Xee ma ndaikuaai heko vai va'ea. Peteĩ mba'e tema aikuaa, mba'eta ára revegua e'ỹ aiko va'ekue ri aỹ ma ama'ẽ — he'i. 26 Ha'e kuery oporanduve ju: — Mba'e tu ojapo ndevy? Marã rami vy tu nemoma'ẽ? 27 Ombovai: — Xee ma amombe'u ae ma kuri teĩ peẽ kuery ndaperoviai. Mba'e re tu peẽ kuery penduxe vai ri ha'ekue-'ekue'i amombe'u rã? Tyrã pa peẽ kuery voi hemimbo'e pendekuaixe? — he'i. 28 Ha'e rami rã ijayvu rei okuapy hexe. Ha'e vy aipoe'i: — Ndee rima hemimbo'e, ha'e rã ore kuery ma Moisés remimbo'e orekuai. 29 Mba'eta Moisés reve Nhanderuete ijayvu raka'e, roikuaa porã. Ha'e rã ha'e va'e ava ma neĩ maguigua pa oikoa voi ndoroikuaai — he'i okuapy. 30 Ava va'e ombovai: — Peẽ kuery tu “Maguigua pa oikoa ndoroikuaai” peje, xemoma'ẽ va'eri. 31 Mba'eta jaikuaa ae ma Nhanderuete noendui 'rãa heko vai va'e ojerurea. Ha'e rã Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ha'e oipotaa rami oiko va'e ojerurea ma oendu 'rã. 32 Yvy itui ypy'i guive nanhaendui teri ára revegua e'ỹ ma voi itui'i va'ekue moma'ẽa omombe'ua rã. 33 Ha'e nunga rupi ha'e va'e ava ma Nhanderuete guigua e'ỹ va'e rire mba'eve rei ndojapo kuaai 'rãgue — he'i. 34 Ha'e rã ha'e kuery ombovai: — Ndee tu ndetui'i guive rejejavypa ma voi va'ekue ri aỹ ma orembo'e ta? — he'i okuapy. Ha'e rami vy omoxẽ. 35 Jesus oendu ára revegua e'ỹ va'ekue omoxẽ okuapyague. Ha'e rami vy ovaexĩ vy oporandu: — Ndee tu rejerovia ri Ava ra'y ojeapo va'ekue re? 36 Ava va'e ombovai: — Senhor, mava'e tu oiko, hexe ajerovia aguã? 37 Jesus aipoe'i: — Ndee ma rexa ma re'amy, xee ndereve xeayvu va'e ae ha'e — he'i. 38 Ombovai: — Senhor, xee ajerovia — he'i vyve omboete. 39 Ha'e gui Jesus aipoe'i: — Xee ma kova'e yvy re aju peteĩ-teĩ oikoague repy ojopy aguã, ha'e rami vy ára revegua e'ỹ ikuai va'ekue oma'ẽmba ju, ha'e oma'ẽ porã va'ekue ndoexavei aguã — he'i. 40 Ha'e ramo fariseu kuery regua ijyvýry ikuai va'e oporandu ixupe: — Ha'e rami vy ore kuery voi teve ára revegua e'ỹ orekuai? 41 Jesus ombovai: — Ára revegua e'ỹ ete pendekuai va'e rire pendereko vaia noĩ 'rãgue. Ha'e rã “Ore roma'ẽ porã” peje vy ma pendereko vaia oĩ tema. 1 — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Amongue vexa'i kora rokẽ rupi e'ỹ, amboae rupi oike va'e ma imonda ha'e jojuka rive-rive va'e anho. 2 Ha'e rã okẽ rupi oike va'e ma vexa'i kuery re opena va'e ete. 3 Ha'e va'e pe ma okẽ rarõa oipe'a 'rã, ha'e vexa'i kuery voi oendu kuaa 'rã okuapy ijayvua. Ha'e ramo guymba kuery hery rupi meme oenoĩ reve oguenoẽmba 'rã heravy oka py. 4 Guymba kuery oguenoẽmba ma vy henonde 'rã oo, ha'e rã hymba kuery ma ijayvua oendu kuaa vy oo 'rã hakykue. 5 Ha'e rã opena va'ety e'ỹ ou ramo ma vexa'i kuery ndooi 'rã hakykue, onhamba 'rã ixugui, ijayvua noendu kuaai vy — he'i. 6 Ha'e rami Jesus ijayvu mba'emo re ombojoja vy. Ha'e rami teĩ hendua kuery noendu kuaai. 7 Ha'e ramo Jesus omombe'u porãve ju: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Xee ae vexa'i kora rokẽ aĩ. 8 Xee aiko e'ỹ mbove ma imonda ha'e jojuka rive va'e kuery anho ou raka'e. Ha'e va'e kuery ayvu ma vexa'i kuery noendui. 9 Ha'e rã xee ma okẽ aĩ. Xea rupi oike va'e kuery oo jepe 'rã. Oike 'rã, ha'e gui oẽ ju vy ojou 'rã ho'u va'erã. 10 Imonda va'e ou 'rã mymba kuery oipe'a, ojuka ha'e omomba aguã rive. Ha'e rã xee ma aju ha'e kuery oupity aguã tekove, ha'e opa mba'e py ikuai porã aguã. 11 — Xee ma vexa'i re opena porã va'ety rami aiko. Mba'eta opena porã va'ety ma guymba kuery re ome'ẽ 'rã guekove ae. 12 Ha'e rã peráta re rive omba'eapo va'e ma vexa'i re opena ete va'ety e'ỹ, neĩ vexa'i ja e'ỹ guive. Ha'e rami vy aguara'i guaxu ou rã ha'e oexa vy onha rive 'rã vexa'i kuery oejapa vy. Ha'e ramo aguara'i guaxu mymba kuery oguero'a vy omondyipa 'rã imondovy opa rupi. 13 Peráta re rive omba'eapo va'e ma onha 'rã vexa'i kuery re'ỹ ae openave vy. 14 Ha'e rã xee ma vexa'i re opena porã va'ety aiko. Aikuaa xerymba kuery, ha'e rã ha'e kuery voi xekuaa, 15 Xeru xekuaa, ha'e xee Xeru aikuaa rami ae avi. Ha'e rami vy xerymba kuery re ame'ẽ 'rã xerekove. 16 — Ha'e gui xerymba kuery areko avi kora mboae py, kova'e py e'ỹ. Ha'e va'e kuery avi 'rã aru, xeayvu oendu avi ramo. Ha'e rami vy peteĩ kora py 'rã ha'e javive ikuai, ha'e peteĩ'i avi 'rã oiko opena va'ety. 17 — Ha'e nunga rupi ae Xeru xerayvu, mba'eta ame'ẽ 'rã xerekove, ha'e gui ajopy jevy aguã. 18 Xegui avave rei ndoipe'aai 'rã xerekove. Xee ame'ẽxea'i py ae 'rã ame'ẽ. Mba'eta xepo'aka xerekove ame'ẽ, ha'e gui ajopy ju aguã, ha'e rami Xeru ojapo uka rire. 19 Ha'e rami Jesus ijayvu rã judeu kuery oendu vy joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu okuapy. 20 Ha'e kuery va'e regua heta aipoe'i: — Evoko va'e re tu anha rima onhemonde ra'e na'inhakã porãvei aguã rami. Mba'e re tu pejapyxaka ri ijayvua re? 21 Ha'e rã amongue ma aipoe'i: — Ha'e rami avi anha revegua ma nda'ijayvui 'rã ha'e rami. Tyrã pa anha omoma'ẽ kuaa ri ty'y oma'ẽ e'ỹ va'ekue? 22 Yro'y py oiko ngaru Jerusalém py, templo ojapopaague re ima'endu'aa aguã regua. 23 Ha'e gui Jesus oiko templo roka rupi oguy puku Salomão 'epy va'e py. 24 Ha'e jave judeu kuery ijyvýry oupa vy oporandu ixupe: — Raka'e peve tu ropẽxa rei aguã rami oremoingo ta? Cristo ete ri reiko vy enhemombe'u porã. 25 Jesus ombovai: — Xee ma anhemombe'u porã teĩ peẽ kuery ndaperoviai. Mba'emo porã Xeru rery rupi ajapo aikovy va'e voi oikuaa uka marã ramigua pa aikoa. 26 Peẽ kuery ndapejeroviai mba'eta xerymba vexa'i regua e'ỹ pendekuai vy. 27 Mba'eta xerymba vexa'i kuery ma oendu 'rã xeayvu, ha'e rã xee ma peteĩ-teĩ aexa kuaa. Ha'e kuery oo 'rã xerakykue. 28 Ha'e kuery pe ame'ẽ tekove marã e'ỹ. Ha'e ramo ha'e kuery nomanovei ma 'rã, ha'e avave rei ndoipe'aai 'rã xepo gui. 29 Xevy pe Xeru omboaxa va'ekue ma pavẽ gui ipo'akave. Ha'e Xeru po gui ma avave rei ndoipe'aai 'rã. 30 Xee ha'e Xeru reve ma peteĩ'i ae roiko — he'i. 31 Ha'e gui teĩgue ju judeu kuery ojopy ita ojapi aguã. 32 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Pexaa rupi mba'emo porã ajapo reta ma, Xeru ojapo uka va'e meme. Ha'e nungakue regua mava'e re tu xeapipaxe ita py? 33 Judeu kuery ombovai: — Mba'emo porã rejapo va'ekue re'ỹ ri rojapipaxe ita py, ha'e rã Nhanderuete re ndeayvu vaiague re, mba'eta ndee ava rive reiko va'eri Nhanderuete rami renhemoingo ramo — he'i okuapy. 34 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Pẽvygua lei re aipo nde'i ri ty'y: “Xee aipoa'e tuuete regua pendekuaia rami”? 35 Nhanderuete ombopara uka va'ekue ndoaxa rivei 'rã. Ha'e nunga rupi ha'e va'e kuery pe ijayvu vy “Tuuete” he'i rire 36 mba'e re tu ha'vy “Ndeayvu vai” peje xevy Nhanderuete Ra'y aikoa rami anhemombe'u ramo? Mba'eta xee ma Xeru guemimbourã xemoĩ va'ekue, ko yvy re xembou aguã. 37 Ha'e gui mba'emo Xeru ojapo uka va'e xee ndajapoi va'e rire ha'evea rami 'rãgue xere ndapejeroviaia. 38 Ha'e rami avi ha'e nunga ajapo ramo ha'e nunga oikoa ri jepe perovia 'rãgue, xere ae ndapejeroviai teĩ. Ha'e rami vy peikuaa aguã xere Xeru oĩa, ha'e Xeru re xee aĩa — he'i. 39 Ha'e rami ijayvu ramo ha'e kuery ojopyxe teĩ oo jepe ju ha'e kuery po gui. 40 Peteĩgue ju Jordão yakã rovaigua re Jesus oo João nhomongarai ypy'i oikovyague py. Ha'e py ranhe oiko. 41 Ha'e ramo heta ju oje'oi oĩa py. Ha'e rami vy joupe-upe aipoe'i okuapy: — João ma neĩ peteĩgueve hexa pyrã ndojapoi va'ekue. Ha'e rã kova'e rekorã re ijayvuague ma anhetẽ meme raka'e — he'i okuapy. 42 Ha'e rami vy ha'e py heta ete ojerovia hexe. 1 Ha'e gui Maria ha'e tyke Marta rekoa Betânia py ma ikyvy Lázaro imba'eaxy oupy. 2 Maria ma Senhor py re heakuã porã va'e oikyty vy o'a py ae omombiru va'erã. 3 Ha'e gui Lázaro reindy kuery aipoe'i uka Jesus pe: — Senhor, orekyvy reayvu ete va'e imba'eaxy oupy — he'i uka. 4 Ha'e nunga Jesus oendu vy aipoe'i: — Ha'e va'e teko axy ma ijukaarã e'ỹ oiko, ha'e rã Nhanderuete yvatea ha'e Ta'y yvatea avi ojekuaa aguã — he'i. 5 Jesus oayvu ete Marta, ikypy'y ha'e ikyvy Lázaro. 6 Ha'e rami vy Lázaro imba'eaxy oupya oikuaa teĩ mokoĩ ára ranhe opytave oĩa py. 7 Ha'e gui mae ma — Jaje'oi ju Judéia yvy katy — he'i guemimbo'e kuery pe. 8 Ha'e ramo hemimbo'e kuery oporandu: — Orembo'ea, kuee'i judeu kuery ita py ndeapipaxe va'ekue ri ha'ekue katy ju va'e ty'y rejevy ta? 9 Jesus ombovai: — Doze hora e'ỹ ri ty'y peteĩ ára oĩ? Ha'e ara py teri amongue oguata vy nonhepyxangai 'rã, hexakãa ko yvy regua oexa vy. 10 Ha'e rã pyávy ma oguata vy onhepyxanga 'rãe, mba'eta hexe noĩ hexakãa — he'i. 11 Ha'e rami ijayvu ma vy aipoe'ive ju: — Nhaneirũ Lázaro ma oke oupy. Ha'e ramo xee aa ta amomyĩ — he'i. 12 Ha'e ramo hemimbo'e kuery aipoe'i: — Senhor, oke vy 'rã okuera — he'i okuapy. 13 Ha'e rami Jesus ijayvu va'eri Lázaro omano maa re ijayvu vy. Ha'e rã hemimbo'e kuery ma okea re rive ijayvua rami oikuaa. 14 Ha'e ramo ma Jesus omombe'u porãve: — Lázaro omano ma. 15 Ha'e pendere ama'ẽ vy avy'a ha'e py ndaikoiague re, mba'eta ha'e rami rã 'rãe pejerovia. Jaje'oi ma'vy ituia py — he'i. 16 Tomé Dídimo hery va'e aipoe'i oirũ kuery pe: — Jaje'oi ha'vy nhande kuery voi hexeve nhamano aguã — he'i. 17 Ha'e gui Jesus ovaẽ rã irundy ára ma ojapo Lázaro onhono porãa ague. 18 Betânia tekoa ma Jerusalém gui três quilômetro rãnda'u opyta. 19 Marta ha'e Maria okyvy re ipy'a vai ramo heta ou judeu kuery ombopy'a guaxu aguã. 20 Marta ma Jesus ou oinya oikuaa vy oo ovaexĩ aguã. Ha'e rã ikypy'y Maria ma ngoo py ranhe opyta. 21 Ha'e gui Marta aipoe'i Jesus pe: — Senhor, apy reiko va'e rire xekyvy nomano jepei 'rãgue. 22 Ha'e rami avi xee aikuaa opa mba'e re Nhanderuete pe rejerure ramo ha'e ojapo 'rãa ndevy — he'i. 23 Jesus aipoe'i: — Ndekyvy ma onhemboete ju 'rã. 24 Ha'e ramo Marta ma — Tá, xee aikuaa ma opaa ára onhemboete ju 'rãa, omboetepaa jevy jave — he'i. 25 Ha'e gui Jesus aipoe'i: — Xee ae ma anhomboete ha'e anhomoingove va'e. Xere ojerovia va'e omano teĩ oikove jevy 'rã. 26 Ha'e rami avi ha'e javive xere oiko ha'e ojerovia va'e ma nomanoi 'rã raka'eve rã peve guarã. Rerovia pa xeayvua? 27 Kunha va'e ombovai: — Tá Senhor, xee arovia ndee Nhanderuete Ra'y Cristo ko yvy re reju 'rã va'ekue reikoa — he'i. 28 Ha'e rami ijayvupa vy ojepe'a ranhe, ha'e oenoĩ okypy'y Maria. Ha'e vy ixupe anho'i aipoe'i: — Nhanembo'ea ovaẽ ma, ha'e nerenoĩ — he'i. 29 Ikypy'y oendu vyve opu'ã ha'e oo oĩa katy. 30 Mba'eta Jesus ma tekoa py ete'i novaẽ teri, Marta oexaague py teri oĩ. 31 Ha'e gui judeu kuery Maria mbopy'a guaxuarã hoo py ou va'ekue oexa okuapy Maria ojapura reve opu'ã ovy rã. Ha'e rami vy ha'e kuery voi oje'oi hupive, “Ikyvy ituia katy po oo ojae'o aguã” he'i vy. 32 Ha'e gui Jesus oĩa py Maria ovaẽ vy oexa vyve guenapy'ã re oĩ henonde. Ha'e vy aipoe'i: — Senhor, apy reiko va'e rire xekyvy nomano jepei 'rãgue — he'i. 33 Ha'e ojae'o rã, ha'e judeu kuery hupive ou va'ekue ha'e javi ojae'o avi ramo Jesus oexa vy oendu opy'a re omboaxya, ndovy'ai guive. 34 Ha'e rami vy oporandu: — Mamo tu penhono porã raka'e? Ha'e kuery ombovai: — Senhor, eju ha'vy exa — he'i. 35 Jesus voi ojae'o. 36 Ha'e ramo judeu kuery oexa vy — Ha'e oayvu ete va'e ty'y — he'i okuapy. 37 Ha'e rã amongue ma aipoe'i: — Ha'e ma ára revegua e'ỹ omoma'ẽ va'ekue nda'evei ri ty'y kova'e voi omano aguã gui ogueraa jepe aguã? — he'i. 38 Jesus teĩgue ju opy'a re oendu omboaxya. Ha'e vy oo onhono porãa ague peve. Peteĩ itakua py onhono porãa, ha'e imbotyarã omoĩa ita tuvixa va'e. 39 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Peipe'a ita — he'i. Ha'e ramo omano va'ekue reindy Marta aipoe'i: — Senhor, heakuã ma rima, irundy ára ma rire. 40 Jesus ombovai: — Xee aipo nda'ei ri ty ra'e, rejerovia vy Nhanderuete po'akaa rexa 'rãa? — he'i. 41 Ha'e rami rã oipe'aa ita. Jesus yva re oma'ẽ vy aipoe'i: — Xeru, xee roguerovy'a, mba'eta rendu xeayvua. 42 Xee ma aikuaa ae xeayvua rendu riaea. Ha'e rami avi nami xeayvu heta va'e kuery oikuaa aguã ndee ae xembouague — he'i. 43 Ha'e rami ijayvu ma rire ojapukai reve aipoe'i: — Lázaro, eẽ ke oka py — he'i. 44 Ha'e ramove omano va'ekue oẽ ouvy ipy ha'e ipo ojokuaague reve, ha'e hova panhero py onhovãa va'ekue reve. Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Pejora, tove too — he'i. 45 Ha'e gui judeu kuery Maria-a py ou va'ekue ma ha'e rami Jesus ojapo rã oexa vy heta ojerovia hexe. 46 Ha'e rã amboae kuery ma oje'oi vy fariseu kuery pe omombe'upa Jesus ojapo va'ekue. 47 Ha'e nunga sacerdote yvatekueve va'e ha'e fariseu kuery oendu vy nhomboatypa nhomboayvu va'ety kuery reve. Ha'e vy aipoe'i: — Mba'e tu nhande kuery jajapo jakuapy? Mba'eta ha'e va'e ava ma hexa pyrã anho ojapo oikovy. 48 Xapy'a rei nanhapenai ramo ma ojerovia pavẽ 'rã hexe. Ha'e ramo Roma pygua kuery ha'e nunga oendu vy ou vy omomba 'rã nhambojeroviaaty ha'e nhande kuery voi — he'i okuapy. 49 Ha'e kuery regua peteĩ ma Caifás hery va'e, ha'e va'e ma'etỹ re sacerdote yvateve va'e oĩ. Ha'e va'e aipoe'i: — Peẽ kuery ma mba'eve ndapeikuaai, 50 neĩ ndapeikuaa potai guive, mba'eta nhande kuery nhamanombaa 'rãgue py ha'eveve peteĩ ava omano aguã heta va'e kuery rekovia — he'i. 51 Ojee ae gui e'ỹ ha'e rami ijayvu. Ha'e rã ha'e va'e ma'etỹ re sacerdote yvateve va'e oĩ vy Nhanderuete gui ae ijayvu Jesus heta va'e kuery rekovia omano aguã re. 52 Ha'e guetarã kuery rekovia anho e'ỹ guive omano, ha'e rã Nhanderuete ra'y kuery yvy jave re ikuai va'e ha'e javi omoingo aguã peteĩ'i tete rami. 53 Ha'e gui ha'e va'e ára guive ha'e kuery onhembopy'a okuapy ojuka aguã. 54 Ha'e nunga Jesus oikuaa vy judeu kuery ikuai rupi ve'ỹ oiko, ha'e rã tekoa e'ỹa katy'i peteĩ tetã Efraim hery va'e oĩ va'e py oo. Ha'e py ranhe opyta guemimbo'e kuery reve. 55 Ha'e gui judeu kuery pegua ngaru Páscoa ára ovaẽ rai'i ma ramo Jerusalém katy heta oje'oi tekoa ikuai va'e gui, Páscoa oiko rã guarã ojeky'a'o aguã. 56 Ha'e py ma oeka okuapy Jesus. Ha'e rami vy templo py ikuai vy aipoe'i joupe-upe: — Mba'exa ndee reikuaa? Jesus nda'u ndoui 'rã ngarua py? — he'i. 57 Sacerdote yvatekueve va'e ha'e fariseu kuery aipoe'i amongue mamo pa Jesus oikoa oikuaa vy omombe'u aguã, ha'e kuery ojopy aguã. 1 Mboapy meme ára teri oata Páscoa ára ovaẽ aguã jave ma Betânia katy ju Jesus oo, Lázaro omanoague gui omboete ju va'ekue rekoa py. 2 Ha'e rã Jesus pe ojapo okuapy peteĩ ngaru. Marta ojara oikovy tembi'u. Ha'e rã Lázaro voi ha'e kuery reve oĩ okarua py. 3 Ha'e gui Maria ogueru meio quilo heakuã porã va'e nardo gui anho ojapo pyre, hepyve ete va'e. Ha'e rami vy Jesus py re oikyty heakuã porã va'e, ha'e o'a py ju omombiru. Opy ha'e javi rupi omoeakuãmba. 4 Ha'e rami rã hemimbo'e kuery regua Judas Iscariotes ijopy uka nhemiarã va'e aipoe'i: 5 — Mba'e re tu heakuã porã va'e novendei ra'e trezentos ára repy re, iporiaukue'i pe hepykue ome'ẽ aguã? — he'i. 6 Ha'e rami ijayvu iporiaukue'i oipytyvõxe vy e'ỹ, mba'eta imonda va'e oiko, ha'e oirũ kuery peráta ryru re opena va'e vy ojeupe guarã oipe'a kuerei 'rã peráta omoĩ mbyre. 7 Ha'e ramo ixupe Jesus aipoe'i: — Tove ri, mba'eta guĩ rami xerete omoeakuã ma voi xenhono porãa rã guarã. 8 Iporiaukue'i ma ikuai riae 'rã peẽ kuery reve. Ha'e rã xee ma pendereve ndaiko riaei 'rã. 9 Heta judeu kuery ma Jesus ha'e py oĩa oikuaa vy jogueru ha'e katy. Jesus oexaxe vy anho e'ỹ oo, oexaxe avi Lázaro omanoague gui omboete ju va'ekue. 10 Ha'e rã sacerdote yvatekueve va'e ma Lázaro voi ojukaxe okuapy, 11 mba'eta judeu kuery Lázaro oexa vy oje'oi va'ekue heta ma ojevy Jesus re ojerovia reve. 12 Ko'ẽ jevy ngaru oĩa py ou va'ekue heta oendu okuapy Jerusalém katy Jesus ou oinya. 13 Ha'e rami vy pindo rogue ojaya reta jogueravy ovaexĩ aguã oje'oi vy. Ojapukai reve aipoe'i: — Iporã ete! Ima'endu'a porãmby Israel kuery ruvixaverã Senhor rery rupi ou va'e — he'i oje'oivy. 14 Ha'e gui Jesus ma mburika'i ojou uka va'ekue áry ou, kuaxia para re oĩa rami vy: 15 “Sião pygua kuery, pekyje eme, mba'eta mburika ra'y áry ou ma oiny penderuvixaverã”, he'iague rami. 16 Hemimbo'e kuery ha'e nunga oexa teĩ ndoikuaai ranhe. Jesus omboyvatea ju rire mae ma oikuaa, mba'eta ima'endu'a okuapy kuaxia para re hekorã re ijayvuague re, omovaẽ porã okuapy rã oexa rire. 17 Mba'eta heta ikuai va'ekue Lázaro omanoague gui Jesus omopu'ã ju ha'e onhono porãague gui oenoĩague py. Ha'e kuery ha'e nungakue omombe'u ramo ae 18 heta va'e kuery oje'oi ovaexĩ aguã, ha'e nunga hexa pyrã ojapoague oendu rire. 19 Ha'e ramo fariseu kuery ma aipoe'i okuapy joupe-upe: — Opa mba'e jajapo va'e mba'everã ndovarei, mba'eta hakykue oje'oi pavẽ. 20 Amongue grego kuery ngarua py ombojerovia aguã jogueru avi va'ekue. 21 Ha'e gui ha'e va'e kuery oje'oi hemimbo'e Filipe oĩa py, Galiléia regua Betsaida pygua ramo. Ha'e vy aipoe'i okuapy ixupe: — Oreruvixa, ore kuery voi roexaxe Jesus — he'i. 22 Ha'e ramo Filipe oo vy André pe ranhe omombe'u. Ha'e rami vy André reve Jesus pe ju omombe'u. 23 Ha'e ramo Jesus ombovai: — Aỹ ovaẽ ma Ava ra'y ojeapo va'ekue omboyvatea ju aguã ára. 24 Anhetẽ aipoa'e pẽvy, trigo ra'yĩ yvy py ndo'ai ha'e nomanoi vy peteĩ ha'yĩ'i ae 'rã opyta. Ha'e rã omano vy ma hi'a retave 'rã. 25 Guekove oayvu va'e kuery ma omokanhy 'rã. Ha'e rã ko yvy re ikuai reve guekove ndoayvui va'ekue ma ojou 'rã tekove marã e'ỹ. 26 Xerembiguai ikuaixe va'e toje'oi xerakykue, mamo rã xee aikoa py xerembiguai avi ikuai aguã. Ha'e gui xerembiguai rami ikuai va'e ma Xeru omboyvate 'rã. 27 — Aỹ ma xepy'a py aendu ndavy'aia. Ha'e rami vy mba'e ha'e nda'u xee? “Xeru, xereraa jepe ke kova'e hora gui” ha'e 'rã nda'u? Any, mba'eta kova'e hora pyguarã ae xee aju rire. 28 Ha'e rami 'rãgue py “Xeru, eikuaa uka ke nderery yvatea” ha'e — he'i. Ha'e ramo onhendu peteĩ ayvu yva gui: — Xee aikuaa uka ae ma xerery yvatea, ha'e aikuaa ukave ju 'rã guive — he'i va'e. 29 Ha'e va'e ayvu ma heta va'e kuery ikuai va'e oendu vy aipoe'i: — Yapu. Ha'e rã amboae kuery ma — Anjo rima ijayvu ra'e — he'i. 30 Ha'e gui Jesus ma aipoe'i: — Pova'e ayvu ma xee anho aendu aguã e'ỹ onhendu, ha'e rã peẽ kuery peguarã. 31 Aỹ ovaẽ ma ko yvy regua kuery opaga aguã oikuaa ukaa ára, ha'e ko yvy regua kuery rerekoa avi 'rã oitya. 32 Mba'eta ko yvy gui xereupia ramo ha'e javi regua 'rã aru xejee — he'i. 33 Ha'e rami ijayvu, marã rami pa omano 'rãa re ijayvu vy. 34 Ha'e ramo heta va'e kuery oporandu: — Ore kuery ma roikuaa lei re oĩa rami vy Cristo ou vy oiko riae 'rãa. Mba'exa tu ha'vy ndee aipo're Ava ra'y ojeapo va'ekue yvy gui oupia 'rãa rami? Mava'e tu “Ava ra'y ojeapo va'ekue” 'rea? — he'i okuapy. 35 Jesus aipoe'i: — Aỹ'i ma hendy va'e oiko teri pendereve. Peiko kuaa ke pendereve hendy va'e oĩa ja, pytũ penderupity e'ỹ aguã, mba'eta pytũ rupi ikuai va'e ma ndoikuaai marã katy pa ooa. 36 Hendy va'e pendereve oiko teri reve pejerovia hexe, hendy va'e ra'y kuery peiko aguã — he'i. Ha'e rami Jesus ijayvupa ma vy ojepe'a ovy, ha'e ndojexa ukavei ha'e kuery pe. 37 Ha'e kuery oexaa rupi hexa pyrã ojapo reta teĩ ndojeroviai okuapy hexe, 38 profeta Isaías aipoe'iague ojeupity aguã: “Senhor, mava'e tu oguerovia 'rã oreayvua? Mava'e kuery pe tu reikuaa ukaa 'rã ndepo'akaa?” he'iague rami. 39 Mba'eta ha'e kuery ndojeroviai ae, Isaías aipoe'ia rami vy: 40 “Ha'e kuery rexa amboguepa, amoakã ratã guive, ha'e kuery guexa py mba'eve oexa e'ỹ aguã, ha'e opy'a py mba'eve oendu e'ỹ aguã, ojeko rerova rã araa jepe aguã.” 41 Ha'e rami Isaías ijayvu Jesus ipo'aka aguã oikuaa ma voi vy. Ha'e vy ae hekorã re ijayvu. 42 Ha'e rami avi huvixa kuery heta ojerovia hexe teĩ okyje vy onhenhomi guive, onhembo'eaty gui fariseu kuery omoxẽ gui. 43 Ha'e kuery ma avakue pe rive ojejou porã uka, Nhanderuete pe 'rãgue py. 44 Ha'e gui Jesus ijayvu atã reve aipoe'i: — Xere ojerovia va'e ma xere anho e'ỹ ojerovia, ha'e rã Xembouare re avi. 45 Xerexa va'e kuery ma Xembouare avi oexa. 46 Mba'eta xee ma ko yvy regua moexakãarã aju, xere ojerovia va'e pytũ rupi ve'ỹ ikuai aguã. 47 Ha'e gui amongue xeayvu oendu teĩ ndojapoi va'e ma xee nambopagai 'rã. Mba'eta xee aju ko yvy re ikuai va'e araa jepe aguã, ambopaga aguã e'ỹ. 48 Ha'e rami avi oiko ae ma xere ndojeroviai ha'e xeayvua ndojapoi va'e mbopagaarã. Xeayvu amombe'u va'ekue ae 'rã ojapo opaa ára opaga aguã rami. 49 Mba'eta xee ma xejegui e'ỹ xeayvu. Xeru Xembouare ae oikuaa uka xeayvu aguã, ha'e amombe'u va'erã. 50 Ha'e ijayvua ma tekove marã e'ỹ me'ẽa, xee aikuaa. Ha'e rami ae xee xeayvua voi, mba'eta Xeru xembo'ea rami anho xeayvu. 1 Páscoa ára py ngaru oiko e'ỹ mbove Jesus oikuaa ovaẽ ta maa ko yvy gui nguua katy ju oo aguã ára. Ojeupegua kuery yvy re teri opytave va'erã oayvu etea rupi oexa uka oayvua opa peve. 2 Ha'e kuery okaru teri okuapy reve, Simão Iscariotes ra'y Judas py'a re anha omoĩ Jesus ojopy uka nhemi aguã. 3 Ha'e rã Jesus ma oikuaa Tuu opa mba'e ipo py omboaxapaa. Oikuaa avi Nhanderuetea gui ou rire ha'ea py ju oo 'rãa. 4 Ha'e rami vy okaru oinya gui opu'ã vy omboi okamixa puku, ha'e peteĩ ajukue ojopy vy ojokua oku'a rupi. 5 Ha'e rami vy hy'a py yy omoĩ vy ojoi oiny guemimbo'e kuery py, ha'e gui omombiru ju ajukue oku'a rupi ojokua va'ekue py. 6 Ha'e gui Simão Pedro oĩa py ovaẽ ramo aipoe'i: — Senhor, ndee rejoi ta va'e ty'y xepy? 7 Jesus ombovai: — Mba'emo aỹ ajapo va'e ndereikuaai rire teĩ raka'eve rã reikuaa 'rã — he'i. 8 Ha'e ramo Pedro aipoe'i: — Ndee nderejoi 'rã xepy. Jesus ombovai: — Xee ndepy ndajoi ri ramo mba'eve ndererekoi 'rã xereve — he'i. 9 Ha'e ramo Pedro aipoe'i: — Senhor, xepy anho'i e'ỹ ejoi, ha'e rã xepo ha'e xeakã ha'e javi rupi guive. 10 Jesus aipoe'i ixupe: — Ha'e rami avi amongue ojaupa ma va'ekue opy anho ojoi uka teĩ ha'eve, nda'iky'avei vy. Peẽ kuery voi napendepy'a ky'avei ma aỹ, va'eri ha'e javive e'ỹ ta'vy — he'i. 11 Mba'eta ha'e oikuaa ae mava'e pa ijopy uka nhemiarã oikoa. Ha'e vy ae “Ha'e javi e'ỹ napendepy'a ky'ai” he'i. 12 Ha'e kuery py ojoipa ma rire omoĩ ju okamixa, ha'e mesa py ju oĩ. Ha'e vy oporandu: — Peikuaa pa guĩ rami ajapoague? 13 Mba'eta peẽ kuery ma xevy “Orembo'ea” ha'e “Senhor” peje. Anhetẽ ae aipopeje, mba'eta ha'e ae aiko. 14 Ha'e gui xee penembo'ea ha'e Senhor aiko va'eri pendepy ajoi rire ma peẽ voi 'rã pejoi peteĩ-teĩ py. 15 Mba'eta guĩ rami ajapo rombo'e aguã ha'ekue rami avi peẽ kuery voi peteĩ-teĩ pe pejapo aguã re. 16 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Tembiguai kuery ma opatõ gui yvateve va'e'ỹ, ha'e imbou pyre voi imbouare gui yvateve va'e'ỹ. 17 Ha'e nunga peikuaa vy ha'e rami ri pendekuai vy pevy'a ete 'rã. 18 — Peẽ kuery ha'e javive reko re'ỹ guive xeayvu, mba'eta aikuaa xerembiporavo peteĩ-teĩ reko. Ha'e rami avi ojeupity 'rãe kuaxia re oĩ va'e: “Xereve okaru oiny va'ekue regua peteĩ opu'ã xerovai”, he'iague. 19 Ha'e nunga oiko e'ỹ mbove xee amombe'u ma voi pẽvy, ojeupity ramo xee ae aikoa perovia aguã. 20 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Xeremimbou kuery amongue omovaẽ vy ma xee avi xemovaẽ. Ha'e xemovaẽa ma Xembouare avi omovaẽ. 21 Pova'e nunga re Jesus ijayvu vy oendu nda'evei etea. Ha'e vy omombe'u porãve: — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery va'e regua peteĩ xejopy uka nhemi 'rã — he'i. 22 Ha'e ramo hemimbo'e kuery joe-joe rive oma'ẽ, mava'e re pa ijayvua oikuaa e'ỹ vy. 23 Jesus yvýry oĩ hemimbo'e kuery regua oayvuve va'e. 24 Ha'e va'e pe ma Simão Pedro okuã py ojapo “Eporandu mava'e ete pa” he'ia rami. 25 Ha'e ramo ha'e va'e hemimbo'e ma Jesus pexo re ojekove'i reve oporandu: — Senhor, mava'e tu? 26 Jesus ombovai: — Mbojape ra'ykue hy'a py amoakỹ va'ekue ame'ẽa va'e ae 'rã — he'i. Ha'e rire'ive mbojape ra'ykue ojopy vy omoakỹ, ha'e ome'ẽ Simão Iscariotes ra'y Judas pe. 27 Ha'e va'e ma mbojape ho'u ramove ipy'a re onhemonde Satanás. Ha'e ramo ixupe Jesus aipoe'i: — Mba'emo rejapoxe va'e ke emboare eme — he'i. 28 Ha'e rami ijayvu rã okarua py amboae kuery ikuai va'e oendu va'eri ndoikuaai okuapy mba'erã pa ijayvua. 29 Judas ma ha'e kuery peráta re opena va'e ramo amboae kuery “Ngaru pyguarã ojogua aguã re po ijayvu” he'i, ha'e e'ỹ vy “Iporiaukue'i pe mba'emo ome'ẽ aguã po omondouka” he'i teĩ. 30 Ha'e ramo Judas mbojape ho'upa vyve opu'ã ovy. Ha'e jave ma pytũ ma. 31 Judas ojepe'a ramove Jesus aipoe'i: — Aỹ ma ovaẽ ma Ava ra'y ojeapo va'ekue omboyvatea aguã, ha'e xere vy Nhanderuete yvatea ojekuaa avi aguã. 32 Ha'e gui xere vy Nhanderuete yvatea ojekuaa ramo ma xee voi xemboyvate 'rã ojea py ae, xemboyvate voi 'rã guive. 33 — Xera'y kue'iry, aỹ'i ma aiko teri pendereve. Araka'eve'i rã peẽ kuery xereka 'rã pekuapy. Aỹ pẽvy aipoa'e avi judeu ruvixa kuery pe aipoa'eague rami: “Peẽ kuery voi ndapeoi 'rã aa ague py” ha'e. 34 Ha'e gui mba'emo pyau ajapo uka pẽvy: Pejoayvu peteĩ-teĩ, xee roayvua rami ae avi peẽ kuery voi pejoayvu aguã. 35 Pejoayvua pavẽ oexa vy 'rãe oikuaa xeremimbo'e kuery pendekuaia. 36 Ha'e ramo Simão Pedro oporandu: — Senhor, mamo tu reo ta? Jesus ombovai: — Xee aa ague py ma ndee ndereoi ranhe 'rã. Raka'eve ramo mae 'rã reo xerakykue — he'i. 37 Ha'e ramo Pedro oporanduve ju: — Mba'e re tu nda'evei aỹve aa aguã nderupive? Xevy pe ha'evepa rei nderekovia ajejuka uka aguã voi. 38 Jesus ombovai: — Anhetẽ ri nda'u rejejuka uka 'rã xerekovia? Anhetẽ aipoa'e ndevy, mboapykue uru ava ojapukai e'ỹ mbove renhemombe'u 'rã xekuaa e'ỹa rami — he'i. 1 — Pendepy'a re toĩ eme nda'eveia. Pejerovia tema Nhanderuete re, xere avi tema pejerovia. 2 Mba'eta xeru ro py ma heta oĩ tekoarã, ha'e aa ta areko katu pendekuai aguã. Ha'e rami e'ỹ va'e rire xee amombe'u ma voi 'rãgue pẽvy. 3 Ha'e gui aa vy pendekoarã areko katupa rire aju ju 'rã rogueraa aguã xea py, xee aikoa py peẽ voi pendekuai aguã. 4 Ha'e peẽ kuery peikuaa ae ma aa aguã katy tape oo va'e — he'i. 5 Ha'e ramo Tomé aipoe'i: — Senhor, ore ma ndoroikuaai mamo pa reo taa. Marã rami vy 'rã tu roikuaa tape? 6 Jesus ombovai: — Xee ae ma tape, anhetẽ va'e ha'e tekove. Avave rei ndooi 'rã Xerua py xereve'ỹ vy. 7 Peẽ kuery anhetẽ ri xekuaa vy Xeru voi 'rã peikuaa. Ha'e rami avi aỹ gui voi peikuaa, ha'e pexa ma guive — he'i. 8 Ha'e ramo Filipe aipoe'i: — Senhor, exa uka na Nderu. Ha'e rami rã ha'eve ma 'rã orevy. 9 Jesus ombovai: — Filipe, yma ma ri tu ojapo peẽ kuery reve aikoague va'eri ndaxekuaai teri va'e ty'y? Xerexa va'e ma Xeru avi oexa. Mba'e re tu aipo're ri ndee: “Exa uka na Nderu orevy” 're? 10 Ndereroviai va'e ty'y Xeru re xee aĩa, ha'e Xeru xere oĩa? Ha'e ayvu amombe'u va'e voi ma xejeguigua e'ỹ, ha'e rã Xeru xere oĩ va'e ae ojapo oikovy mba'emo. 11 Perovia na Xeru re aĩa, ha'e Xeru xere oĩa. Ha'e rami e'ỹ vy mba'emo ajapo va'e ri jepe perovia. 12 — Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Xere ojerovia va'e kuery ma mba'emo ajapo va'ekue ramigua ju 'rã ojapo. Iporãve va'e voi 'rã ojapo, Xerua py xee aa ma rire. 13 Ha'e xerery rupi mba'emo re pejerure ramo ajapopa 'rã, Ta'y re vy Tuu yvatea ojekuaa aguã. 14 Xerery rupi mba'emo re pejerure ramo xee ajapo 'rã. 15 Peẽ xerayvu vy pejapo 'rã ajapo uka va'ekue. 16 — Ha'e xee ajerure 'rã Xeru pe ombou aguã Penembojoyvyarã mboae, peẽ kuery reve oiko riae va'erã. 17 Ha'e va'e ma Nhe'ẽ anhetẽ va'e kuaa ukaa. Ha'e va'e ma ko yvy regua kuery ojee nomoĩ kuaai 'rã, mba'eta ndoexai neĩ ndoikuaai guive. Ha'e rã peẽ kuery ma peikuaa ma, mba'eta pendereve oiko, ha'e pendere oĩ 'rã guive. 18 Xee ma ndoroeja rivei 'rã, aju ju 'rã pendereve aiko aguã. 19 Yvy regua kuery ma ndaxerexavei ranhe 'rã. Ha'e rã peẽ kuery ma xerexa 'rã. Xee aikove ramo peẽ kuery voi peikove 'rã. 20 — Ha'e va'e ára peikuaa ete 'rã Xeru re aĩa, ha'e peẽ kuery xere peĩa, ha'e gui xee peẽ kuery re aĩa guive. 21 Ajapo uka va'ekue ojee omoĩ ha'e ojapo ete va'e kuery ma xerayvu. Ha'e xerayvua kuery ma Xeru rembiayvu ikuai, ha'e xee voi ayvu vy ajekuaa uka 'rã ha'e kuery pe — he'i. 22 Ha'e ramo Judas mboae Iscariotes e'ỹ va'e aipoe'i: — Senhor, mba'exa tu orevy anho rejekuaa uka ta, yvy regua kuery pe any va'eri? 23 Jesus ombovai: — Xerayvua kuery ma ikuai 'rã xeayvua rupi. Ha'e ramo ma Xeru oayvu 'rã, ha'e roju 'rã ha'e kuery re roĩ aguã. 24 Ha'e rã ndaxerayvui va'e ma xeayvua rupi e'ỹ 'rã ikuai. Ha'e rami avi xeayvu pendu va'e ma xee ae guigua e'ỹ guive, ha'e rã Xeru Xembouare ayvu. 25 — Po ramigua re xeayvu pendereve teri aiko reve. 26 Ha'e rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ Penembojoyvyarã xerery rupi Xeru ombou va'erã ma opa mba'e re 'rã penembo'e, ha'e penemoma'endu'a 'rã xeayvuague ha'e javi re. 27 Pendevy pe aeja ta mby'a porã, xeguigua mby'a porã ae 'rã amboaxa pendevy. Ha'e nunga mby'a porã ma yvy re ikuai va'e nome'ẽ kuaai. Ha'e nunga rupi pendepy'a re toĩ eme nda'eveia, pekyje eme guive. 28 — Pendu ma pẽvy “Aa ta, ha'e gui aju ju 'rã pendea py” ha'e ramo. Ha'e gui peẽ kuery anhetẽ xerayvu va'e rire pevy'a 'rãgue “Xerua py xee aa ta” ha'e rã pendu vy, mba'eta Xeru ma xegui yvateve. 29 Ha'e nunga ma xee amombe'u ma voi oiko e'ỹ mbove, ojeupity rã pejerovia aguã. 30 — Nda'evevei ranhe xeayvuve aguã pẽvy, mba'eta ou ma ko yvy regua kuery rerekoa. Ha'e ma mba'eve ndoguerekoi xereve, 31 teĩ ha'e rami aiko 'rã ko yvy re ikuai va'e oikuaa aguã Xeru ayvua, ha'e ajapo aikovya ha'e ojapo uka va'e. Pepu'ã ma ha'vy, jaje'oi apy gui. 1 — Xee ma uva'y anhetẽ va'e, ha'e rã Xeru ma ity re opena va'e. 2 Ha'e gui hakã xere oĩ va'eri ndai'ai va'e ma ha'e ojayapa 'rã. Ha'e rã hi'a va'e ma ojaya pa'ũ-pa'ũ 'rã hi'a retave aguã. 3 Peẽ kuery ma hakã omoatyrõ mbyre rami ma pendekuai, ayvu pẽvy amombe'ua py ha'eve va'e romoingo rire. 4 Peĩ atã xere, ha'e rã xee ma aĩ 'rã pendere. Mba'eta hakãgue rive ndai'ai 'rã ojegui ae, hi'y re oĩ e'ỹ vy. Ha'e rami ae avi peẽ kuery voi xere e'ỹ vy hakã hi'a e'ỹ va'e rami 'rã pendekuai. 5 Mba'eta xee ma uva'y, ha'e rã peẽ kuery ma hakã. Amongue xere oĩ, ha'e ha'e kuery re xee aĩ ramo hi'a porã 'rã, ha'e rã xere'ỹ vy ma mba'eve ndapejapoi 'rã. 6 Xere noĩ va'e kuery ma hakãgue rami 'rã omomboa ipirupa aguã. Ha'e rire amongue ojopy vy tata py ju 'rã omombo okaipa aguã. 7 Xapy'a rei xere peĩ atã, ha'e pendere xeayvuague oĩ ramo ma peipota va'e re pejerure ramo ojapoa 'rã. 8 Hakã hi'a reta va'e rami pendekuai ramo 'rãe ojekuaa Xeru yvatea, ha'e xeremimbo'e ete pendekuai. 9 — Xeru xerayvua rami avi xee voi roayvu peẽ kuery. Xee roayvua rupi tema pendekuai. 10 Xeayvua rupi pendekuai vy roayvua rupi avi 'rã pendekuai, Xeru ijayvua rupi xee aiko vy xerayvua rupi aikoa rami avi. 11 Ha'e rami xeayvu xeguigua vy'a peẽ kuery re oĩ aguã, opa mba'e py pevy'a aguã. 12 — Pova'e ae xee aeja pendevy: Peteĩ-teĩ pejoayvu 'rã xee roayvua rami. 13 Mba'eta guembiayvu kuery rekovia ojejuka uka va'e gui ma avave rei ndajoayvuavei. 14 Peẽ kuery ae xerembiayvu pendekuai, ajapo uka va'e pejapo vy. 15 Xee ma “Escravo” nda'ei pẽvy, mba'eta escravo kuery ndoikuaai mba'e pa herekoa ojapo oikovya. Ha'e rami 'rãgue py “Xerembiayvu” ha'e pẽvy, mba'eta pendevy pe aikuaa uka Xeru gui aendu va'e ha'e javi. 16 — Mba'eta peẽ ranhe'ỹ xeporavo va'ekue. Xee ae peẽ kuery roiporavo, ha'e romoĩ guive peoa rupi heta pemoingo aguã hi'a opa e'ỹ va'erã. Ha'e ramo 'rãe pẽvy Xeru ojapo xerery rupi pejerurea ha'e javi. 17 Pova'e ae ajapo uka pẽvy, peteĩ-teĩ pejoayvu aguã. 18 — Ha'e gui yvy regua kuery napenderayvui ramo peikuaa pota tema pova'e re: Peẽ kuery gui xee ranhe ndaxerayvui okuapy. 19 Ha'e rã yvy regua peẽ pendekuai va'e rire ma yvy regua kuery penderayvu 'rãgue, ha'e kuery regua ae pendekuai rã. Ha'e rami avi yvy regua e'ỹ peẽ kuery pendekuai, ha'e kuery mbyte gui xee roiporavo rire. Ha'e nunga rupi ae yvy regua napendayvui. 20 Penema'endu'a ke “Tembiguai kuery opatõ gui yvateve va'e'ỹ” ha'eague re. Ha'e nunga rupi xere opu'ã rei okuapyague rami avi peẽ kuery re voi opu'ã rei 'rã. Ha'e rã xeayvua oendua ramo ma pendeayvua voi oendua 'rã. 21 Ha'e nunga ha'e javi 'rã pendere ha'e kuery ojapo xerery rupi pendekuai ramo, mba'eta Xembouare voi ndoikuaai vy. 22 — Ha'e gui xee ndajui ha'e ha'e kuery pe ndaxeayvui va'e rire ma ha'e kuery reko vaia noĩ 'rãgue. Va'eri aỹ gui ma nda'evei ha'e kuery “Aikuaa vy e'ỹ ajejavy” he'i aguã. 23 Ndaxerayvui va'e kuery ma ndoayvui avi Xeru. 24 Ha'e kuerya rupi xee ndajapoi va'e rire mba'emo avave rei ojapo kuaa e'ỹ va'e regua, ha'e kuery reko vaia noĩ 'rãgue. Ha'e rami avi aỹ ma ha'e kuery xerexa teĩ ndaxerayvui, ha'e Xeru voi ndoayvui okuapy. 25 Ha'e nunga oiko ojeupity aguã ha'e kuery pegua lei re “Mba'e py e'ỹ ndaxerayvui okuapy” he'iague. 26 — Ha'e gui Xerua gui ambou 'rã Penembojoyvyarã, anhetẽ va'e kuaa ukaarã. Ha'e va'e ou ma vy oikuaa uka 'rã xereko. 27 Peẽ kuery avi 'rã pemombe'u, jypy'i guive xerupive pendekuai rire. 1 — Ha'e nunga xee amombe'u ma voi, pejeroviaa gui pejepe'a e'ỹ aguã. 2 Mba'eta ha'e kuery penemoxẽ 'rã onhembo'eaty ikuai va'e gui. Ovaẽ 'rã pendejukaa kuery “Nhanderuete pe vy ajojuka” he'ia ára. 3 Ha'e nunga ha'e kuery ojapo 'rã mba'eta neĩ Xeru, neĩ xee voi xekuaa e'ỹ vy. 4 Pova'e nunga xee amombe'u pendevy ha'e nunga ojeupity rã pexa vy xeayvuague re penema'endu'a aguã. Po rami ma jypy'i guive e'ỹ amombe'u pẽvy, mba'eta peẽ kuery reve teri 'rã aiko. 5 — Ha'e gui aỹ ma aa ta ma Xembouarea py. Ha'e rami teĩ peteĩve voi “Mamo tu reo ta?” ndapejevei xevy. 6 Ha'e nunga amombe'u rire ndapevy'aia anho pendu pendepy'a re. 7 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Xee aa 'rãe, mba'eta xee ndaai ramo ndoui 'rã Penembojoyvyarã. Ha'e rami avi xee aa vy ambou 'rã pẽvy. 8 — Ha'e va'e ou vy yvy re ikuai va'e pe oikuaa uka 'rã heko vaia, teko porã ha'e opagapa aguã. 9 Heko vaia oikuaa uka 'rã mba'eta xere ha'e kuery ndojeroviai rire. 10 Teko porã oikuaa uka 'rã, mba'eta Xerua py aa ramo ndaxerexavei 'rã. 11 Ha'e kuery opaga aguã avi 'rã oikuaa uka, mba'eta ko yvy regua kuery rerekoa voi opaga aguã rami oiko. 12 — Heta teri areko pẽvy amombe'u va'erã, teĩ aỹ ma napendu kuaapai 'rã. 13 Ha'e gui Nhe'ẽ anhetẽ va'e kuaa ukaarã ou ma vy penembo'e 'rã anhetẽ va'e ha'e javi re. Ojegui ae e'ỹ 'rã ijayvu, mba'eta oikuaa uka 'rã oendu va'ekue anho, mba'emo oiko va'erã-'erã voi. 14 Ha'e ma xemboyvate 'rã, xeguigua pendevy oikuaa uka vy. 15 Opa mba'e Xeru oguereko va'e xemba'e meme. Ha'e nunga rupi aipoa'e: “Ojopy 'rã mba'emo xegui, ha'e oikuaa uka 'rã pendevy” ha'e va'ekue. 16 Peẽ kuery ndaxerexavei rai'i ma. Ha'e gui areve'i rã xerexa ju 'rã — he'i. 17 Ha'e ramo hemimbo'e kuery regua joupe-upe aipoe'i: — Mba'e he'i vy nda'u po rami ijayvu, “Ndaxerexavei rai'i ma, ha'e gui areve'i rã xerexa ju 'rã”, ha'e “Aa ta Xerua py” he'iague? 18 Mba'e he'ia nda'u “Areve'i rã” he'ia? Mba'e he'i vy paa ndajaikuaai — he'i. 19 Ha'e kuery oporanduxea Jesus oikuaa vy aipoe'i: — Mba'e re tu joupe-upe ri peporandu “Ndaxerexavei rai'i ma. Ha'e gui areve'i rã xerexa ju 'rã” ha'eague re? 20 Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peẽ kuery pejae'opa ha'e ndapevy'avei 'rã. Ha'e rã yvy regua kuery ma ovy'a rei 'rã okuapy. Ha'e rire ma pevy'apa ju 'rã ndapevy'aiague gui. 21 Kunhague imemby raxy va'e iporiau 'rã, ojexavai aguã hora ovaẽ ma ramo. Ha'e gui imemby ma rire na'ima'endu'avei 'rã ojexavaiague re, kyrĩ va'e itui'i ma ramo ovy'a vy. 22 Ha'e rami ae avi peẽ kuery aỹ pendu ndapevy'aveia. Ha'e gui jajoexa jevy ramo ma pendepy'a py pendu 'rã pevy'aa avave rei ndoipe'a kuaai va'e. 23 — Ha'e va'e ára ma mba'eve re napeporanduvei 'rã xevy. Anhetẽ aipoa'e pẽvy: Peipota va'e re rei Xeru pe pejerure ramo ome'ẽ 'rã xerery rupi. 24 Aỹ peve xerery rupi ndapejerurei teri mba'eve re. Pejerure, ha'e pejopy 'rã pevy'a ete aguã. 25 — Aỹ peve mba'emo re ambojojaa rupi xeayvu. Ha'e gui raka'eve rã mba'emo re ambojojaa rupi ve'ỹ 'rã xeayvu, ha'e amombe'u porã 'rã Xeru reko. 26 Ha'e va'e ára ixupe pejerure 'rã xerery rupi. Aipo nda'ei Xeru pe xee ajerure aguã pendere, 27 mba'eta Xeru ae penderayvu, peẽ kuery xerayvu ha'e Xerua gui ajuague perovia rire. 28 Mba'eta Xerua gui aju karamboae yvy re. Aỹ ma yvy gui aa ju ta Xerua py — he'i. 29 Ha'e ramo hemimbo'e kuery aipoe'i: — Aỹ ma roikuaa aguã rami ma ndeayvu, ayvu haxy va'e py ve'ỹ ma. 30 Aỹ roikuaa ndee opa mba'e reikuaapa va'e reikoa, ndevy roporandu e'ỹ teĩ reikuaa roporanduxea. Ha'e nunga rupi roguerovia Nhanderuete remimbou reikoa — he'i okuapy. 31 Jesus ombovai: — Perovia ete pa aỹ? 32 Mba'eta ou oiny hora, ha'e ovaẽ ae ma, peẽ kuery joa katy e'ỹ-e'ỹ peo aguã peteĩ-teĩ ro katy. Peo vy xerejapa 'rã xee ae'i. Ha'e rami teĩ xee ae'i ete e'ỹ 'rã guive, mba'eta Xeru oiko 'rãe xereve. 33 Ha'e nunga ha'e javi re xeayvu, xere vy pendepy'a guaxu aguã. Ko yvy re ma peiko axy 'rã. Ha'e rami teĩ pendepy'a guaxu ke, mba'eta xee xepo'aka ma yvy re. 1 Jesus ijayvupa ma vy yva re ju oma'ẽ. Ha'e vy aipoe'i: — Xeru, aỹ ovaẽ ma hora. Emboyvate ke Ndera'y, Ndera'y ju ndeyvatea oikuaa uka aguã, 2 avakue ha'e javi re ndee xembopo'akaague rami, xee ju tekove marã e'ỹ ame'ẽ aguã xevy guarã reme'ẽ va'ekue ha'e javi pe. 3 Tekove marã e'ỹ ma po rami 'rã oupity: Ndee Tuuete peteĩ'i ha'e anhetẽ va'e ndekuaa vy, ha'e xee neremimbou Jesus Cristo xekuaa avi vy 'rã oupity. 4 — Xee ma yvy re aiko jave aikuaa uka ma ndeyvatea, rejapo uka va'ekue ajapopa vy. 5 Ha'e gui Xeru, aỹ ma ndea py ju xemboyvate, yvy itui e'ỹ mbove voi ndereve aĩ jave xeyvateague py ae. 6 — Mba'eta yvy regua kuery mbyte gui amongue reiporavo vy xevy guarã ju reme'ẽ va'ekue pe ma xee aikuaa uka ma nderery po'akaa. Ndepo py ae ikuai va'ekue ri xevy guarã ju remboaxa. Ha'e ramo ha'e kuery ma ndeayvua rupi meme ikuai. 7 Ha'e rami vy aỹ ma ha'e kuery oikuaa mba'emo xevy reme'ẽ va'ekue ndeguigua memea. 8 Ha'e kuery pe xee amombe'u ma ayvu remombe'u uka va'ekue. Ha'e ramo ha'e kuery oguerovia, oikuaa guive anhetẽ ete ndea gui ajuague, ndee xembou rã. 9 — Ha'e kuery re ma xee ajerure, yvy regua kuery re'ỹ, ha'e rã xevy guarã reme'ẽ va'ekue re anho, mba'eta ndevygua meme ikuai. 10 Xevygua kuery ha'e javi ma ndevygua avi, ha'e ndevygua ikuai va'e ma xevygua avi, ha'e ha'e kuery ikuaia rupi xeyvatea ojekuaa 'rã. 11 — Xee ma ndaikovei ma 'rã yvy re. Ha'e rã ha'e kuery ma yvy re ikuai teri. Xee ma ndea py ta aa. Xeru ndeky'a e'ỹ va'e, epena ke ha'e kuery re nderery po'akaa xere ju remoĩ va'ekue rupi, ha'e kuery voi peteĩ rami ikuai aguã nhande rami avi. 12 Ha'e gui xee ma ha'e kuery reve aiko teri jave xee ae ranhe apena aikovy nderery po'akaa xere remoĩ va'ekue rupi. Xee aepy ramo neĩ peteĩve nokanhyi, okanhy 'rã va'ekue e'ỹ vy, kuaxia para re oĩa ojeupity aguã. 13 Aỹ ma xee aa ta ma ndea py. Ha'e rami xeayvu ko yvy re aiko teri reve, ha'e kuery re xeguigua vy'a oĩ aguã opa mba'e py. 14 — Ha'e kuery pe ndeayvu aikuaa uka ramo yvy regua kuery ndoayvui, mba'eta yvy regua e'ỹ ikuai, xee rami avi. 15 Ha'e kuery ko yvy gui reipe'a aguã re'ỹ ajerure, ha'e rã teko vai gui repena aguã. 16 Mba'eta xee rami avi ha'e kuery voi yvy regua ve'ỹ ma ikuai. 17 Eiky'a'o ke ha'e kuery anhetẽ va'e rupi. Ndeayvu ae ma anhetẽ va'e. 18 — Ndee yvy re xembouague rami avi xee voi amondouka yvy jave rupi. 19 Ha'e kuery re ama'ẽ vy xee ae anhemboaxa ndevy, ha'e kuery voi ndevygua iky'a e'ỹ va'e ikuai aguã, anhetẽ va'e rupi. 20 — Ha'e kuery re anho e'ỹ ajerure, ha'e rã amboae kuery ha'e kuery ijayvua oendu vy xere ojerovia va'erã re guive, 21 ha'e javive peteĩ rami meme ikuai aguã. Xeru, xee ndere aĩ, ha'e ndee xere reĩa rami avi ha'e kuery voi nhandere toĩ. Ha'e ramo 'rãe ko yvy re ikuai va'e oguerovia ndee xembouague. 22 Ndeyvatea xevy reme'ẽ va'ekue ma ha'e kuery pe ju ame'ẽ, peteĩ rami meme ikuai aguã nhande rami avi. 23 Xee ha'e kuery re aĩ, ha'e ndee xere reĩ ramo ha'e kuery voi peteĩ rami ete ikuai aguã, ko yvy re ikuai va'e oikuaa aguã ndee xembouague ha'e ha'e kuery reayvua, xerayvua rami avi. 24 — Xeru, xee aipota mamo rã aĩa py xevy guarã reme'ẽ va'ekue avi xereve ikuai, ha'e kuery oexa aguã xeyvatearã reme'ẽ va'ekue, mba'eta ko yvy renhono e'ỹ mbove ma voi xerayvu. 25 — Xeru ndereko porã va'e, ko yvy regua kuery ma nandekuaai. Ha'e rã xee ma roikuaa, ha'e kova'e kuery kuery voi oikuaa ndee xembouague. 26 Ha'e kuery pe aikuaa uka ma nderery po'akaa, ha'e aikuaa ukave ju 'rã guive, ha'e kuery re oĩ aguã reayvua ndee xerayvua ramigua ae, ha'e gui ha'e kuery re xee voi aĩ aguã. 1 Ha'e rami Jesus ijayvupa ma vy guemimbo'e kuery reve oje'oi Cedrom yakã'i rovaigua re, ha'e peteĩ yvotyty oĩ va'e py oike ha'e kuery reve. 2 Jesus jopy uka nhemiarã Judas hery va'e voi oikuaa ha'e va'e yvotyty, mba'eta mbovykue rei e'ỹ ha'e py Jesus guemimbo'e kuery reve ikuai jepi rire. 3 Ha'e rami vy ha'e katy Judas ogueraa xondaro kuery, sacerdote yvatekueve va'e ha'e fariseu kuery pegua jopya kuery. Ha'e kuery yvyra reve-reve, ha'e takua ryxa rendy reve ovaẽ ha'e py. 4 Ha'e gui Jesus mba'emo hexe oiko va'erã oikuaa vy ovaexĩ. Ha'e vy oporandu ha'e kuery pe: — Mava'e tu peka? 5 Ombovai vy — Nazaré pygua Jesus — he'i okuapy. Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Xee ae ha'e — he'i. Ijopy uka nhemia Judas voi oiko ha'e kuery reve. 6 Ha'e gui Jesus “Xee ae ha'e” he'i ramove ha'e kuery oguevipa vy ho'apa yvy rupi. 7 Teĩgue ju Jesus oporandu: — Mava'e tu peka? — Nazaré pygua Jesus — he'i okuapy. 8 Ha'e ramo Jesus ombovai: — “Xee ae” ha'e ma kuri. Xee ri xereka ramo tove kova'e kuery toje'oipa — he'i, 9 ipara re oĩ va'e ojeupity aguã: “Xevy guarã reme'ẽ va'ekue regua neĩ peteĩve ma xee namokanhyi.” 10 Ha'e ramo Simão Pedro kyxe ogueru va'ekue oekyi vy omboguai sacerdote yvateve va'e rembiguai nambi oiporu kuaa regua re. Ha'e va'e ma Malco hery va'e. 11 Ha'e ramo Jesus aipoe'i Pedro pe: — Emoĩ ju kyxe hyru py. Nda'evei ri ty'y karo Xeru ome'ẽ va'e gui ay'u aguã? 12 Ha'e gui xondaro kuery, huvixa ha'e judeu regua jopya kuery ojopy okuapy Jesus, ha'e ojokuapa. 13 Ha'e rami vy Anás ro py ranhe ogueraa. Ha'e va'e ma ha'e va'e ma'etỹ re sacerdote yvateve va'e Caifás oĩ va'e ratyua. 14 Caifás ae judeu ruvixa kuery pe “Ha'eveve peteĩ ava omano heta va'e kuery rekovia” he'i va'ekue. 15 Simão Pedro ha'e amboae hemimbo'e reve jogueraa Jesus rakykue. Ha'e va'e hemimbo'e ma sacerdote yvateve va'e rexaaty ae vy hoka py oike avi Jesus ogueroikea jave. 16 Ha'e rã Pedro ma oka py ranhe opyta okẽ oĩ va'e rexei'i. Ha'e gui hemimbo'e mboae sacerdote yvateve va'e rexaaty va'e ou vy ijayvu kunhataĩ okẽ rarõa reve. Ha'e vy mae ma ogueroike avi Pedro. 17 Ha'e gui kunhataĩ okẽ rarõa oporandu Pedro pe: — Ndee voi peva'e ava remimbo'e e'ỹ teve? — Any — he'i. 18 Tembiguai ha'e jopya kuery ma tata omoendyague py ikuai ojape'ea py, yro'y ramo. Pedro voi ojape'e ho'amy ha'e kuery mbyte. 19 Ha'e ramia ja sacerdote yvateve va'e oporandu Jesus pe hemimbo'e kuery ikuaia ha'e nhombo'ea re. 20 Jesus omombe'u vy aipoe'i: — Xee ma yvy re ikuai va'e pe amombe'u porã ma. Anhombo'e riae judeu kuery ono'õa rupi, templo py ha'e py onhembo'eaty ikuai va'e rupi. Mba'eve namombe'ui nhemi rupi. 21 Mba'e re tu xevy pe reporandu? Eporandu xeayvu renduare kuery pe. Ha'e kuery ma oikuaa xeayvuague — he'i. 22 Ha'e rami Jesus ijayvu ramo peteĩ jopya ha'e py hi'aĩ va'e oipete. Ha'e vy aipoe'i: — Po rami va'e ty'y ndeayvu sacerdote yvateve va'e pe? 23 Jesus ombovai: — Xeayvu vai ri ra'e ramo emombe'u xeayvu vaiague. Ha'e rami avi xeayvu porã va'eri mba'e re tu xepete? — he'i. 24 Ha'e gui Anás ojokua uka reve omondouka sacerdote yvateve va'e Caifás-a py. 25 Simão Pedro ha'e py teri ojape'e ho'amy. Ixupe oporandu okuapy: — Ha'e rami vy ndee voi hemimbo'e kuery regua teve? Pedro onhenhomi vy — Xee any — he'i. 26 Ha'e py oĩ avi sacerdote yvateve va'e rembiguai regua peteĩ, Pedro inambi omboiague va'e retarã. Ha'e va'e ju aipoe'i: — Xee ndoroexai ri ty ra'e hexeve yvotyty py? 27 Teĩgue ju Pedro onhenhomi. Ha'e ramove uru ojapukai. 28 Ha'e rire aje'ive'i reve ma Caifás ro gui Jesus ogueraa okuapy huvixa ro katy. Ha'e rã judeu kuery ma nhomboayvuaty py ndoikexei, ojeko mongy'a e'ỹ aguã Páscoa ára py okaru aguã. 29 Ha'e ramo ha'e kuery ikuaia py huvixa Pilatos oẽ ijayvu aguã. Ha'e vy aipoe'i: — Mba'ekue py tu peru kova'e ava? 30 Ombovai vy — Kova'e ava ma mba'eve rei py ndotekoavyi va'e rire ndoroguerui 'rãgue ndea py — he'i okuapy. 31 Ha'e gui Pilatos aipoe'i ha'e kuery pe: — Peẽ ae peraa, pendevygua lei rami ae pereko. Judeu ruvixa kuery ombovai: — Ha'e rami avi orevy pe nda'evei rojojuka aguã — he'i okuapy. 32 Ha'e rami oiko ojeupity aguã Jesus marã rami pa omano aguã re ijayvuague. 33 Opy ju Pilatos oike vy oenoĩ Jesus. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Ndee ma nhi'ã judeu kuery pegua huvixave? 34 Jesus ombovai: — Ndee ae pa po rami reporandu tyrã amongue ndevy omombe'u xereko? 35 Ha'e ramo Pilatos aipoe'i: — Xee ma nhi'ã judeu aiko? Neretarã kuery ha'e sacerdote yvatekueve va'e ae ndereru kuri xea py. Mba'e py tu rejapo vai? 36 Jesus ombovai: — Xee apenaa ma ko yvy regua e'ỹ. Ko yvy regua va'e rire xerembiguai kuery opu'ãmba 'rãgue judeu ruvixa kuery re, xejopy uka e'ỹ aguã. Aỹ ma apenaa ko yvy regua e'ỹ — he'i. 37 Ha'e ramo Pilatos oporandu: — Ndee ma huvixave ri ty'y? Jesus ombovai: — Ndee ae aipo're huvixave aikoa rami. Xee ma ha'e nungarã ae aiko, ha'e rami aguã aju ko yvy re, anhetẽ va'e amombe'u aguã. Ha'e ramo anhetẽ va'e rupi ikuai va'e ma oendu 'rã xeayvua — he'i. 38 Ha'e ramo Pilatos aipoe'i: — Mba'e nunga tu “Anhetẽ va'e” 'rea? — he'i. Po rami ijayvu rire oẽ ju judeu kuery ono'õa py. Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Xee ma ndaikuaai mba'eve rei ojapo vaiague. 39 Pendereko rami vy ma Páscoa ára nhavõ pepoi uka 'rã amongue. Peẽ kuery nda'u peipota ri apoi judeu kuery pegua huvixave? 40 Ha'e javive ojapukai reve ombovai: — Peva'e'ỹ, epoi Barrabás — he'i okuapy. Barrabás ma jojuka rive va'ety. 1 Ha'e rami rã Pilatos ogueraa uka ju Jesus, ha'e oinupã uka. 2 Xondaro kuery ojapo peteĩ ngora juu gui, ha'e omoĩ inhakã re. Omonhemonde peteĩ ao puku púrpura guigua py. 3 Jesus re onhemboja vy — Iporã ete judeu kuery pegua huvixave — he'i reve oipete-pete. 4 Teĩgue ju Pilatos oẽ vy aipoe'i judeu kuery pe: — Peva'e ava ambou ju ta apy peẽ ae peikuaa pota aguã ojapo vaiague re, mba'eta xee ma ndaikuaai — he'i. 5 Ha'e gui Jesus oguenoẽa heruvy ngora juu gui ojapo pyre ha'e ao púrpura guigua py onhemonde reve. Ha'e ramo Pilatos aipoe'i: — Apy ma ava hi'aĩ. 6 Ha'e ramo sacerdote yvatekueve va'e ha'e jopya kuery oexa vy ojapukai: — Emoĩ kuruxu re, emoĩ kuruxu re. Ha'e ramo Pilatos aipoe'i: — Peẽ kuery ae peraa kuruxu re pemoĩ, mba'eta xee ndaikuaai ojapo vaiague — he'i. 7 Judeu kuery ombovai: — Ore kuery lei roguereko va'e rami vy ojukaa aguã rami oiko, Nhanderuete Ra'y rami onhemoingo ramo — he'i okuapy. 8 Ha'e rami ijayvu rã Pilatos oendu vy okyjeve. 9 Ha'e rami vy ngopy ju ogueroike vy oporandu Jesus pe: — Maguigua tu ndee? — he'i teĩ Jesus nombovai. 10 Ha'e ramo Pilatos aipoe'i: — Naxembovai va'e ty'y? Ndereikuaai ri ty'y xepo'akaa ropoi e'ỹ vy kuruxu re romoĩ aguã? 11 Jesus ombovai: — Ndee ma mba'eve rei py xere nandepo'akai 'rãgue yvate gui nanembopo'akaa ukai va'e rire. Ha'e nunga rupi ndea py xereruare kuery heko vaive — he'i. 12 Ha'e rami rã Pilatos teĩgue ju onhea'ã teĩ opoi aguã. Ha'e rã judeu kuery ma aipoe'i: — Peva'e ndee repoi ri vy huvixave César irũ e'ỹ reiko. Mba'eta huvixave onhemoingo va'e ma César rovaigua meme — he'i okuapy. 13 Ha'e rami ijayvu rã Pilatos oendu vy oka py ju oguenoẽ uka Jesus, ha'e tenda nhomboayvuaty py oguapy oiny ita ombojopeague py. Ha'e va'e henda ma hebraico ayvu py Gabatá hery va'e. 14 Kuaray mbyte rai'i ma, ha'e sexta-feira Páscoa ára ovaẽ rai'i ma guive. Ha'e gui Pilatos aipoe'i ha'e kuery pe: — Apy ma peẽ kuery ruvixave hi'aĩ. 15 Ha'e rã ha'e kuery ma ojapukaive: — Eraa, eraa, eupi kuruxu re — he'i okuapy. Ha'e ramo Pilatos aipoe'i: — Peipota va'e ty'y peẽ kuery ruvixave kuruxu re aupi uka? Sacerdote yvatekueve va'e ombovai: — Ore kuery ma oreruvixave ndoroguerekoi, César e'ỹ vy — he'i okuapy. 16 Ha'e rami rã Pilatos ogueraa uka kuruxu re omoĩa aguã. 17 Ha'e ramo ha'e kuery ogueraa Jesus. Ha'e ae kuruxu ogueraa reve oo peteĩ henda Calvário 'epy va'e katy. Ha'e rã hebraico ayvu py ma ha'e va'e henda Gólgota hery va'e. 18 Ha'e py ma oupia imoiny kuruxu re, ha'e mokoĩ ju oupi avi ijyvy jovaive, ha'e Jesus mbyte py. 19 Pilatos ombopara uka avi peteĩ ayvu, ha'e kuruxu re omoĩ uka. Po rami ipara oiny: “Nazaré pygua Jesus judeu kuery pegua huvixave.” 20 Ha'e va'e ipara heta judeu kuery ogueroayvu, mba'eta Jesus kuruxu re oupi imoinya ma tetã katy'i. Hebraico, latim ha'e grego ayvu py ipara oiny. 21 Ha'e ramo sacerdote yvatekueve va'e aipoe'i Pilatos pe: — Embopara uka eme “Judeu kuery pegua huvixave.” Ha'e rã embopara uka “Ha'e onhemombe'u judeu kuery pegua huvixave oikoa rami.” 22 Ha'e ramo Pilatos ombovai: — Xee ambopara uka va'ekue ma ipara ae ma oiny — he'i. 23 Xondaro kuery Jesus kuruxu re oupi ma rire ojopy ijao, ha'e omboja'o irundy henda rupi, peteĩ-teĩ xondaro ojeupe guarã ojopy aguã. Ikamixa puku avi ojopy. Ha'e rã ikamixa puku ma ombovyvy pyre'ỹ, yvate katy gui ipy katy peve ojapo pyre. 24 Ha'e ramo joupe-upe aipoe'i: — Nhamondoro eme teve kamixa puku. Ha'eve jaexa nhandexortea, mava'e ete'i pe pa kova'e opytaa jaikuaa aguã — he'i okuapy. Ha'e rami oiko kuaxia para re oĩ va'e ojeupity aguã: “Omboja'o-ja'o xeao, ha'e rã xekamixa re ma oexa okuapy oxortea” he'iague. Xondaro kuery ha'ekue rami ae ikuai. 25 Kuruxu yvy'iry hi'aĩ Jesus xy, ikypy'y, ha'e gui Cleopas ra'yxy Maria ha'e Maria Madalena. 26 Oxy, ha'e ijyvýry guemimbo'e oayvuve va'e hi'aĩ rã Jesus oexa vy aipoe'i: — Kunha, pee ma ndepi'arã hi'aĩ — he'i. 27 Ha'e gui guemimbo'e pe ju aipoe'i: — Pee ma ndexyrã hi'aĩ — he'i. Ha'e rire hemimbo'e ogueraa ngoo py. 28 Ha'e rire Jesus oikuaa mba'emo oiko 'rã va'ekue ojeupitypa maa. Ha'e rami vy kuaxia re ipara oiny va'e ojeupity aguã aipoe'i avi: — Xey'uvei — he'i. 29 Ha'e py oĩ peteĩ hy'a vinagre tynyẽ va'e. Ha'e va'e py peteĩ esponja omoakỹa vy peteĩ takua apy re omoĩ, ha'e omovaẽ Jesus juru re. 30 Jesus vinagre oy'u ma rire aipoe'i: — Aỹ ma ojeupitypa ma oiko 'rã va'ekue — he'i. Ha'e gui ma oity oakã, ha'e omondouka onhe'ẽ. 31 Ha'e va'e ára ma judeu kuery mba'emo oguereko katua ára, mba'eta ha'e va'e sábado ma ára omboetevepy. Ha'e rami vy sábado peve kuruxu re hetekue oĩ e'ỹ aguã Pilatos pe judeu ruvixa kuery ojerure hetyma omopẽ uka vy omboguejy uka aguã. 32 Ha'e ramo xondaro kuery oje'oi vy omopẽ jypy oĩ va'e retyma, ha'e amboae hexeve kuruxu re oĩ va'e retyma ju. 33 Ha'e rã Jesus oĩa re ma ovaẽ vy oma'ẽ rã omano ma ra'e. Ha'e ramo ma nomopẽi hetyma. 34 Ha'e rami avi inharukã py peteĩ xondaro oipyxo nho hu'y guaxu py. Ha'e rã onheẽ huguy ha'e yy. 35 Ha'e nunga rexaare omombe'upa, anhetẽ guare meme omombe'u. Ha'e oikuaa guive anhetẽ meme omombe'ua, peẽ kuery voi perovia aguã. 36 Ha'e rami oiko va'e kuaxia re ipara oinya ojeupity aguã: “Neĩ peteĩve ikãgue nomopẽai 'rã” he'iague. 37 Oĩ avi kuaxia para re “Ha'e kuery oexa ju 'rã oipyxo va'ekue” he'iague. 38 Ha'e va'e rire peteĩ ava Arimatéia pygua José hery va'e ma Pilatos-a py oo vy ojerure Jesus retekue omboguejy aguã. Ha'e ramo omboguejy uka rã José omboguejy Jesus retekue. Ha'e va'e ma judeu ruvixa kuery gui okyje vy nhemi rupi Jesus remimbo'e oiko va'e. 39 Nicodemos pyávy Jesus reve ijayvu aguã oo va'ekue voi trinta quilo heakuã porã va'e ogueraa mirra ha'e aloé guigua. 40 Ha'e kuery Jesus retekue ojopy vy ajukue py onhovã heakuã porã va'e reve. Judeu kuery reko rami vy ojapo ha'e rami, onhono porã aguã. 41 Jesus kuruxu re oupi imoinyague katy'i ma peteĩ yvotyty oĩ. Ha'e py ma oĩ peteĩ tuparã oguereko katu ramo'i va'ekue. Ha'e va'e py avave rei nonhono porãai teri. 42 Judeu kuery mba'emo oguereko katua ára ovaẽ ma, ha'e tuparã oguereko katu pyre ha'e katy rai'i oĩ ramo ma ha'e py ae onhono porã Jesus retekue. 1 Semana ijypya ára ko'ẽ rai, pytũ-pytũ'i teri reve Maria Madalena oo Jesus onhono porãague katy. Ha'e vy oexa rã ita imbotyarã omoĩ mbyre ombojerea ma ra'e. 2 Ha'e gui onha ovy Simão Pedro ha'e hemimbo'e mboae Jesus oayvuve va'e oĩa katy. Ha'e vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Senhor retekue tu oguenoẽa rima ra'e hupa gui, ha'e ndoroikuaai marã katy pa oguerovaague — he'i. 3 Ha'e gui Pedro ha'e hemimbo'e mboae jogueraa onhono porãague katy. 4 Mokoĩve onha reve oje'oi. Amboae hemimbo'e ma Pedro gui onha ratãve vy ha'e ranhe ovaẽ hupa py. 5 Ha'e rami vy ojeyvy vy oexa ajukue xiĩ va'e anho. Ha'e rami teĩ ndoikei. 6 Ha'e gui Simão Pedro ma takykueve'i ovaẽ vy oike. Ha'e rami vy oexa avi ajukue 7 ha'e panhero Jesus akã re omoĩ mbyre. Ha'e va'e ma ajukue mboae reve'ỹ itui, amboae henda py ombojo'a porã'i ra'e. 8 Ha'e gui amboae hemimbo'e ha'e ranhe ovaẽ va'ekue avi oike, ha'e oexa vy oguerovia. 9 Ha'e kuery ndoikuaai teri kuaxia para re oĩa rami vy omanoague gui onhemboete jevy aguã. 10 Ha'e gui hemimbo'e kuery mokoĩve ojevy ju jogueravy ngoo katy. 11 Ha'e ramia ja Maria ma hupa rokẽ yvýry ojae'o ho'amy. Ojae'oa ramive ojeyvy ikua katy oma'ẽ aguã. 12 Ha'e rami vy oexa mokoĩ anjo onhemondea xiĩ va'e Jesus retekue ituiague py oguapy rã. Peteĩ ma inhakã katy, ha'e rã amboae ma ipy katy oĩ. 13 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i: — Kunha, mba'e re tu rejae'o? Kunha va'e ombovai: — Mba'eta ogueraa ra'e xe-Senhor, ha'e ndaikuaai marã katy pa oguerovaague — he'i. 14 Ha'e rami ijayvu rire ojere vy oexa Jesus hi'aĩ rã, teĩ ndoikuaai teri Jesus ae hi'aĩa. 15 Ha'e ramo Jesus oporandu: — Kunha, mba'e re tu rejae'o? Mava'e tu reka? Maria ma “Yvotyty re opena va'e po” he'i vy ombovai: — Senhor, ndee ri apy gui hetekue rerova rire ke emombe'u marã katy pa rerovaague, xee aa araa aguã — he'i. 16 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Maria. Ha'e rã ha'e va'e ojere vy aipoe'i hebraico ayvu py: — Raboni — he'i, “Xembo'ea” he'ia. 17 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Xejoko eme, mba'eta ndaai teri Xerua py. Ha'e rami 'rãgue py tereo xeryvy kuery pe emombe'u aa taa Xeru ha'e Penderua py, Xeruete ha'e Penderuetea py — he'i. 18 Ha'e rami rã Maria Madalena oo hemimbo'e kuery pe omombe'u: — Aexa ma kuri Senhor — he'i. Omombe'u avi Jesus ijayvuague ha'e javi. 19 Ha'e va'e semana ijypya ára ka'aru hemimbo'e kuery ono'õmba peteĩ oo py, ha'e okẽ ojokopa judeu ruvixa kuery gui okyje vy. Ha'e jave Jesus ojexa uka xapy'a ha'e kuery mbyte. Ha'e vy aipoe'i: — Toĩ pendere mby'a porã — he'i. 20 Ha'e vyve oexa uka opo ha'e oarukã. Ha'e ramo hemimbo'e kuery Senhor oexa vy ovy'a okuapy. 21 Ha'e gui Jesus aipoe'ive ju: — Toĩ pendere mby'a porã. Xeru xembouague rami avi xee voi romondouka 'rã — he'i. 22 Ha'e rami ijayvupa vyve ipytuẽ. Ha'e vy aipoe'i: — Pemovaẽ Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ pendejee. 23 Ha'e gui amongue ojejavyague peperdoa ramo ombogue pyre 'rã oiko. Ha'e rã ndapeperdoai ramo ma ombogue pyre'ỹ 'rã oiko — he'i. 24 Peteĩ hemimbo'e doze va'e regua Tomé Dídimo hery va'e ma Jesus ojekuaa jave noĩ va'ekue oirũ kuery reve. 25 Ha'e gui ixupe hemimbo'e kuery mboae — Roexa ma kuri Senhor — he'i okuapy. Ha'e ramo ombovai: — Xee ma ipo re karavo kuare ndaexai, ha'e xekuã py ae ndapokoi vy, ha'e gui inharukã re voi apoko e'ỹ re xee ndaroviai 'rã — he'i. 26 Oito ára rire hemimbo'e kuery ha'ekue py ju onhemboatypa, ha'e Tomé avi oĩ ha'e kuery reve. Ha'e vy ojokopa okẽ. Ha'e gui Jesus ou vy ha'e kuery mbyte hi'aĩ xapy'a. Ha'e vy aipoe'i: — Toĩ pendere mby'a porã. 27 Ha'e vyve aipoe'i Tomé pe: — Emoĩ apy nekuã, ha'e exa xepo. Epoko avi xearukã re. Ejerovia e'ỹve eme, aỹ ma erovia ma — he'i. 28 Tomé ombovai: — Xe-Senhor ha'e Xeruete! — he'i. 29 Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Ndee xerexa vy rive teve rerovia? Ha'e rã ovy'a ete 'rã xerexa e'ỹ teĩ ojerovia va'e kuery — he'i. 30 Jesus hexa pyrã heta ojapo raka'e guemimbo'e kuery oexaa rupi. Ha'e nungakue ha'e javi e'ỹ ipara oiny kova'e kuaxia re. 31 Ha'e rã kova'e re ipara oinya ma peẽ kuery perovia aguã Jesus ae Cristo Nhanderuete Ra'y oikoa, pejerovia vy tekove peupity aguã hery rupi. 1 Ha'e va'e rire, teĩgue ju Jesus ojexa uka guemimbo'e kuery pe, Tiberíades yupa py. Ha'e rami py ojexa uka tema. 2 Ha'e py ma oĩ Simão Pedro, Tomé Dídimo hery va'e, Galiléia regua Caná pygua Natanael, ha'e Zebedeu ra'y mokoĩve. Oĩve avi mokoĩ hemimbo'e mboae. 3 Ha'e gui Simão Pedro aipoe'i: — Xee aa ta pira mbo'a vy. Ha'e ramo amboae kuery ombovai: — Ore voi roo ta nderupive — he'i okuapy. Ha'e rami vy oje'oipa, kanoã py ikuai pira mbo'aa rupi. Pytũ mbukukue re teĩ neĩ peteĩ'i nombo'ai. 4 Ko'ẽ aje'ive'i reve yy rembe re Jesus ojekuaa ho'amy ita ku'i reia py. Ha'e rami teĩ hemimbo'e kuery ndoexa kuaai ha'e ri hi'aĩa. 5 Ha'e gui Jesus oporandu: — Xera'y kuery, pereko pa upe py ja'u va'erã? — Any — he'i okuapy. 6 Ha'e kuery pe aipoe'ive ju: — Pemombo ha'vy pira mbo'aa kanoã yke peiporu kuaa regua re. Ha'e rami vy 'rãe pembo'a — he'i. Ha'e rami ha'e kuery ojapo vy haxy py omoatã pira mbo'aa, heta ho'a ramo. 7 Ha'e rami rã hemimbo'e Jesus oayvuve va'e aipoe'i Pedro pe: — Senhor rima ra'e — he'i. Ha'e ramo Simão Pedro ma Senhor-a oendu vy onhemonde pojava onhemboipa rire. Ha'e rami vy oguejy yy py. 8 Ha'e rã hemimbo'e kuery mboae ma kanoã py ae ou, pira mbo'aa omoatã heruvy, mba'eta yy rembe gui namombyryi ikuai, cem metros rivyvyia py. 9 Yvy'ã re ha'e kuery oẽ vy oexa tapyĩ, ha'e hi'áry piky oexy inony va'e, mbojape guive. 10 Ha'e gui Jesus ha'e kuery pe — Peru avi pira peẽ pembo'a va'ekue — he'i. 11 Ha'e ramo Simão Pedro kanoã py oike vy omoatã pira mbo'aa yvy'ã re. Cento e cinqüenta e três pira tuvixakueve anho tynyẽ. Ha'e rami teĩ pira mbo'aa neĩ peteĩ henda py ma ndoxoi. 12 Ha'e gui Jesus — Peju jakaru — he'i. Ha'e neĩ peteĩve hemimbo'e kuery noporandui mava'e pa oikoa re, mba'eta Senhor ae oikoa oikuaa vy. 13 Ha'e gui Jesus onhemboja vy ojopy mbojape, ha'e omboja'o. Pira voi ha'ekue rami omboja'o. 14 Kova'e re mboapykuea ma Jesus guemimbo'e kuery pe ojexa uka raka'e, omanoague gui onhemboete rire. 15 Ha'e kuery okarupa ma rire Jesus oporandu Simão Pedro pe. Ha'e vy aipoe'i: — Simão João ra'y, ndee nda'u xerayvuve ri amboae kuery gui? Pedro ombovai: — Tá Senhor, xee roayvu. Ndee ma reikuaa roayvua — he'i. Ha'e ramo aipoe'i: — Emongaru ha'vy xerymba vexa'i kuery — he'i. 16 Teĩgue ju Jesus oporandu: — Simão João ra'y, ndee pa xerayvu? Ombovai: — Tá Senhor, xee roayvu. Ndee reikuaa roayvua — he'i. Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Epena ha'vy xerymba vexa'i kuery re — he'i. 17 Ha'e gui mboapykuea ma Jesus oporandu: — Simão João ra'y, ndee pa xerayvu? Ha'e ramo Pedro iporiau, mboapykue ma “Ndee pa xerayvu?” he'i ramo. Ha'e vy ombovai: — Tá Senhor, ndee ma opa mba'e reikuaa, ha'e reikuaa avi xee roayvua — he'i. Ha'e ramo Jesus aipoe'i: — Emongaru ha'vy xerymba vexa'i kuery. 18 Anhetẽ aipoa'e ndevy: Nekunumive jave py ma ndee ae renhemonde ha'e reo va'ekue reoxea katy rei. Ha'e rã ndetuja'i ma rire reupi 'rã ndejyva jovaive, ha'e amboae kuery nemoxã vy ndereraa 'rã ndee reoxeague katy e'ỹ — he'i. 19 Ha'e rami ijayvu vy oikuaa uka marã rami pa Pedro omano aguã Nhanderuete mboetea rupi. Ha'e rami ijayvupa rire aipoe'ive ju: — Eju ke xerakykue — he'i. 20 Ha'e gui Pedro ojere vy oexa hakykue'i hemimbo'e Jesus oayvuve va'e ou oiny ramo. Ha'e va'e ma okaru okuapy jave Jesus yvy'iry oguapy oiny, ha'e ijopy uka nhemiarã mava'e pa oikoa re oporandu va'ekue. 21 Ha'e gui Pedro ha'e va'e oexa vy oporandu Jesus pe: — Ha'vy peva'e? 22 Jesus ombovai: — Xapy'a rei xee aipota ramo peva'e oikove 'rã aju jevy peve. Mba'e re tu ndee ha'e nunga reikuaaxe? Ndee tema eju xerakykue — he'i. 23 Ha'e va'e rire irmão kuery oikuaa “Ha'e va'e hemimbo'e nomanoi 'rã” he'iague rami. Ha'e rami teĩ Jesus ma “Nomanoi 'rã” nde'i. Ha'e rã “Xapy'a rei xee aipota ramo ha'e oikove 'rã aju jevy peve. Mba'e re tu reikuaaxe ha'e nunga?” he'i raka'e. 24 Ha'e va'e hemimbo'e ae ha'e nunga omombe'u ha'e imboparaare. Ha'e ore kuery roikuaa ha'e omombe'u va'ekue anhetẽ memea. 25 Heta teri oĩ Jesus ojapo va'ekue. Ha'e nunga ha'e javi omboparapaa va'e rire xee aikuaa rã neĩ yvy jave re voi noĩmbai 'rãgue kuaxia ombopara pyre. 1 Jypygua kuaxia ndevy Teófilo ambopara va'ekue ma amombe'u aguã Jesus ojapo va'ekue ha'e nhombo'eague ha'e javi, 2 yvate heraa ára peve. Ha'e va'e e'ỹ mbove ma apóstolo kueryrã oiporavo va'ekue pe ojapo uka mba'emo Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ rupi. 3 Mba'eta omano rire ha'e va'e kuery pe ojexa uka ju oikove va'e. Mbovykue rei e'ỹ oikuaa uka anhetẽ ete oikovea. Quarenta ára re ha'e kuery pe ojexa uka vy ombo'e oikovy mba'emo Nhanderuete po'akaa rupi oiko va'erã re. 4 Ha'e kuery reve okaru vy aipoe'i avi: — Jerusalém gui pejepe'a e'ỹ re pearõ ranhe Xeru Onhe'ẽ ombou aguã re ijayvuague. Ha'e va'e xee amombe'u rã pendu ae ma va'ekue. 5 Mba'eta João ma anhetẽ yy py nhomongarai va'ekue. Ha'e rã peẽ ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve 'rã penemongaraia, are vaipa e'ỹ re — he'i. 6 Ha'e rami rã ijaty va'e kuery oporandu: — Senhor, aỹ ma nhi'ã rejapo ta Israel kuery ipo'aka ju aguã rami? 7 Ha'e ramo ombovai ha'e kuery pe: — Mba'emo oiko aguã ára araka'e paa ma Xeru opo'akaa rupi ae oa'anga va'ekue. Ha'e rã peẽ kuery ma nda'evei peikuaa aguã. 8 Ha'e rami avi pendere Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oguejy rã penembopo'akaa ae 'rã. Ha'e ramo xeregua ayvu pemombe'ua rupi 'rã pendekuai. Jerusalém py 'rã pemombe'u, Judéia ha'e Samaria rupi, ha'e gui yvy apy ha'e javi rupi peve — he'i. 9 Ha'e rami Jesus ijayvupa ma rire yvate heraa ha'e kuery oexaa gui. Ha'e gui peteĩ arai ou vy ojao'i ramo ndoexavei. 10 Yva re Jesus oo ma ramo ha'e kuery oma'ẽ teri okuapy jave ha'e kuery yvýry mokoĩ ava hi'aĩ xapy'a ijao xiĩmba rei va'e. 11 Ha'e va'e kuery oporandu: — Avakue Galiléia pygua, mba'e re tu pema'ẽ teri yvate? Mba'eta penembyte gui Jesus yva re oo va'ekue ma ha'ekue rami ae ju 'rã ou, oo rã pexaague rami ae. 12 Ha'e ramo Olival yvyty 'epy va'e gui ma Jerusalém tetã katy ju ojevypa, sábado ára py oguata aguã ha'evea peve. 13 Tetã re ovaẽ ma vy ojeupi jogueravy yvate opy oĩ va'e py. Ha'e py ma nhomboaty: Pedro, João, Tiago, André, Filipe, Tomé, Bartolomeu, Mateus, Alfeu ra'y Tiago, Simão Zelote ha'e Tiago ra'y Judas. 14 Ha'e va'e kuery ha'e javi ma peteĩ rami meme ikuai onhembo'ea py. Kunhague avi ikuai. Ha'e kuery reve oĩ avi Jesus xy Maria, tyvy kuery guive. 15 Ha'e va'e jave py ma irmão kuery cento e vinte ikuai va'e mbyte py Pedro opu'ã ho'amy. Ha'e vy aipoe'i: 16 — Irmão kuery, ojeupity 'rãe raka'e Davi juru rupi Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ omombe'u va'ekue Judas rekorã. Ha'e va'e ma ogueraa raka'e Jesus jopyarã kuery. 17 Mba'eta ha'e va'e ma ore kuery regua vy kova'e tembiapo ojapo aguã rami oiko avi va'ekue. 18 (Ha'e gui ha'e va'e ava ma ojejavyague repy re ojoguaa peteĩ yvy. Ha'e py oo ma vy ho'a vy oxoropa, hyekue onheẽmba raka'e. 19 Ha'e nunga ha'e javi Jerusalém py ikuai va'e oikuaapa. Ha'e rami vy oayvu py ae omboery Aceldama, “Yvy tuguy” he'ia.) 20 Mba'eta kuaxia Salmo oĩa re ipara oiny: “Hogue topyta tekoa oĩ e'ỹa. Toĩ eme avave rei ha'e va'e py”, ha'e “Tove amboae tojopy hembiaporã va'ekue” he'iague. 21 Ha'ekue rami vy jajou 'rã peteĩ ava Senhor Jesus oikoa pukukue re nhandereve ikuai va'ekue regua, 22 João nhomongaraia ára guive, ore mbyte gui yvate Jesus heraa-a ára peve. Ha'e va'e regua peteĩ toiko nhandereve onhemboete jevyague mombe'uarã — he'i. 23 Ha'e ramo mokoĩ ranhe ojou okuapy: José Barsabás Justo 'epy va'e, ha'e Matias guive. 24 Ha'e rami vy onhembo'e vy aipoe'i okuapy: — Ndee Senhor ha'e javive py'a re oĩa reikuaa va'e vy eikuaa uka orevy mava'e pa kova'e mokoĩ gui reiporavo ra'e, 25 apóstolo rembiapo ojapo oikovy aguã. Mba'eta Judas ma ha'e rami aguã gui ojepe'a raka'e, ha'e ae oĩ aguã katy oo vy — he'i okuapy. 26 Ha'e gui ma xortea oexa vy oikuaa okuapy Matias ri ty ra'ea. Ha'e rami vy omoĩ onze apóstolo ikuai va'e irũrã. 1 Pentecostes ára ojeupity jave ha'ekue py ae ono'õmba okuapy. 2 Ha'e gui yva gui ou nhendu xapy'a yvytu atã ramigua. Opy jave re oguapy okuapya rupi onhendu. 3 Ha'e kuerya rupi tata rendy vuku ramigua ojekuaa avi, apekũ ramigua merami. Ha'e vy peteĩ-teĩ áry oĩ. 4 Ha'e javive re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ ramo ijayvu okuapy ayvu mboae py, Nhe'ẽ ombo'ea rami meme. 5 Jerusalém py ikuai avi judeu regua avakue Nhanderuete pegua, yva guýry ha'e javi gui ou va'ekue. 6 Ha'e kuery ma hemimbo'e kuery ha'e rami ijayvu rã oendu vy heta ijatypa. Ndoikuaai rei okuapy, mba'eta ijayvu rã oendu okuapy peteĩ-teĩ oayvu ae py. 7 Onhemondyipa ha'e ndoikuaai rei vy aipoe'i okuapy: — Ne'endu, Galiléia pygua meme e'ỹ ri nda'u peva'e kuery ijayvu okuapy va'e? 8 Mba'exa vy tu ijayvu rã peteĩ-teĩ nhandeayvu ae py nhaendu? 9 Mba'eta Pártia guigua nhandekuai, Média guigua, Elão, Mesopotâmia, Judéia ha'e Capadócia guigua, Ponto ha'e Ásia guigua, 10 Frígia, Panfília, Egito, Líbia, Cirene katy'i ha'e Roma guigua guive apy nhandekuai, 11 judeu ha'e judeu reko rami nhandekuai va'e, Creta ha'e Arábia guigua kuery. Ha'e rami teĩ mba'exa vy tu nhandeayvu ae py nhaendu ha'e kuery ijayvu rã Nhanderuete mba'emo porã ojapoa re? — he'i okuapy. 12 Ha'e javive ndoikuaai rei ha'e onhemondyipa vy oporandu okuapy joupe-upe: — Mba'erã nda'u po rami ijayvu? — he'i okuapy. 13 Ha'e rã amboae kuery ma ojojai rei vy — Oka'upa rima ra'e — he'i okuapy. 14 Ha'e ramo Pedro opu'ã ho'amy apóstolo kuery mboae onze va'e reve. Ijayvu atã vy aipoe'i: — Avakue judeu regua ha'e Jerusalém py pendekuai va'e ha'e javive, pejapyxaka xeayvua re peikuaa porã aguã. 15 Kova'e avakue ma ndoka'ui pexa'ãa rami e'ỹ, mba'eta kuaray yvatepa ramo'i. 16 Ha'e rami 'rãgue py oiko va'e ma profeta Joel pe aipoe'i ukaague rami: 17 “Senhor aipoe'i: ‘Opaa ára py po rami 'rã oiko. Avakue ha'e javi re ambou 'rã Xenhe'ẽ. Ha'e ramo pendera'y ha'e penderajy kuery ijayvu 'rã xegui. Ipyaukueve oexa 'rã hexa pyrã, kakuaakueve voi oexa ra'u 'rã. 18 Ha'e va'e ára Xenhe'ẽ ambou 'rã xerembiguai avakue ha'e kunhague re. Ha'e ramo ha'e kuery mba'emo omombe'u 'rã Nhe'ẽ rupi. 19 Yva re aexa uka 'rã nhomondyipaarã, yvy re voi hexa pyrã aexa uka 'rã tuguy, tata ha'e hataxĩ. 20 Ha'e ramo kuaray pytũmba 'rã, jaxy voi tuguy rami 'rã opyta, Senhor ára yvate ete ha'e hexakãmba va'e ovaẽ e'ỹ mbove. 21 Ha'e po rami 'rã oiko: Ha'e javive Senhor rery rupi ojapukai va'e oo jepe 'rã’, he'iague.” 22 — Avakue Israel regua, pejapyxaka xeayvua re. Penerenonde rupi Nhanderuete oikuaa uka va'ekue Nazaré pygua Jesus po'akaa. Ha'e ramo opo'akaa rupi ojapo oikovy penemondyiarã ha'e hexa pyrã. Ipo rupi Nhanderuete ojapo raka'e penembyte rupi. Peẽ kuery voi peikuaa. 23 Ha'e gui Jesus ma Nhanderuete ha'e ae oipotaa rami vy ojopy uka, onhembopy'a voiague rami vy ae. Ha'e ramo peẽ kuery pejuka. Ha'e vy kuruxu re pemoĩ uka heko vai va'e kuery pe. 24 Ha'e gui Nhanderuete ma manoa po'akaa ombovaipa vy omboete ju, mba'eta hexe ma manoa nda'ipo'akai 'rãe. 25 Mba'eta hekorã re ae Davi ijayvu raka'e: “Xerenonde aexa riae Senhor aiporu kuaa regua re oĩ rã, xereity uka e'ỹ aguã. 26 Ha'e rami rã xepy'a py avy'a vaipa, xeayvu py roguerovy'a guive. Xero'o eteve voi ojeroviaa rupi 'rã opytu'u. 27 Mba'eta nderejai 'rã xenhe'ẽ omano aguã py, xerete voi nerembovaipa ukai 'rã, neremimbo'e iky'a e'ỹ va'e aiko rã. 28 Ha'e rami 'rãgue py xevy pe reikuaa uka tape tekove katy oo va'e, nerenonde xembovy'a 'rã guive opa mba'e py”, he'i va'ekue. 29 — Ke'y ha'e xeryvy kuery, tamombe'u porãve nhaneramoĩ Davi rekokue. Ha'e va'e ma omano raka'e, onhono porãa guive. Onhono porãague ma aỹ peve oĩ nhanembyte. 30 Ha'e rami avi profeta oiko, oikuaa guive Nhanderuete oura voiague, hekovia peteĩ hamymino huvixaverã oĩ aguã re. 31 Ha'e nunga oikuaa vy ae ijayvu raka'e Cristo onhemboete jevy 'rãa re, omanoa py ndoejai, neĩ hetekue ombovaipa uka e'ỹ aguã re. 32 Ha'e rami vy Nhanderuete omboete ju Jesus. Ha'e nungakue mombe'ua ma ore kuery ha'e javive orekuai. 33 Ha'e gui Nhanderuete oiporu kuaa regua re omboyvateve ma ramo Nguu gui ojopy Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ombou 'rã va'ekue. Ha'e va'e ae ombou kuri pexa ha'e pendu va'e. 34 Mba'eta Davi ma yva re ndooi va'eri ha'e ae aipoe'i: “Senhor ma aipoe'i xe-Senhor pe: ‘Eguapy aiporu kuaa regua re, 35 nderovaigua kuery ndepy guýry guarã amoĩ e'ỹa ja’, he'i va'ekue.” 36 Ha'e nunga rupi peẽ Israel kuery ha'e javi, peikuaa porã pota pova'e re: Jesus kuruxu re pemoĩ va'ekue ae ma Nhanderuete oikuaa uka Senhor ha'e Cristo oikoa — he'i. 37 Ha'e nunga ha'e kuery oendu vy opy'a re oendu okuapy ojeayvua. Ha'e vy oporandu Pedro ha'e apóstolo kuery mboae pe: — Ke'y kuery, mba'e tu rojapo ta? 38 Pedro ombovai: — Pejeko rerova, ha'e peteĩ-teĩ penhemongarai uka Jesus Cristo rery rupi, pejejavyague omboguepa aguã. Ha'e rami vy pendevy voi ome'ẽa 'rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ. 39 Mba'eta peẽ kuery pe voi ijayvu ombou aguã re, penda'y ha'e pendajy kuery pe, ha'e mombyry teri ikuai va'e Senhor Nhanderuete oenoĩ va'erã ha'e javive pe guive — he'i. 40 Opa marãgua ayvu py omongetave ju. Ha'e vy aipoe'i: — Pejereraa jepe uka kova'e kuery heko vai va'e mbyte gui — he'i. 41 Ha'e gui onhe'ẽ rendu va'e kuery onhemongarai uka. Ha'e rami vy ha'e va'e ára hetave três mil rai'i. 42 Ha'e kuery ikuai tema apóstolo kuery ombo'ea rami peteĩ'i rami meme, mbojape oipe'ã-pe'ã'ia rupi, ha'e onhembo'ea py. 43 Peteĩ-teĩ oendu ojererokyjea. Ha'e rã apóstolo kuery ma opo py heta ojapo nhomondyipaarã ha'e hexa pyrã. 44 Ha'e javive oguerovia va'e joupive ikuai, ha'e opa mba'e oguereko va'e joupe guarã meme. 45 Ha'e rami vy oyvy ha'e mba'emo oguereko va'ekue ovende vy hepykue omboja'o-ja'o amongue oikotevẽa rami. 46 Ko'ẽ nhavõ peteĩ rami ikuai templo py, ha'e ngoo rupi mbojape ho'u okuapy. Ovy'a reve okaru peteĩ rami ipy'a reve. 47 Nhanderuete pe oporaeia rupi tema ikuai. Ha'e rami rã heta va'e kuery ha'e javi ojou porã, ha'e ko'ẽ nhavõ Senhor omboetave heravy oo jepe va'e. 1 Kuaray ojero'a jave Pedro ha'e João templo katy oo onhembo'e vy. 2 Ha'e jave py ma heraa avi peteĩ ava itui'i guive ndoguatai va'e. Ha'e va'e ma ko'ẽ nhavõ omoĩa 'rã templo rokẽ Iporã 'epy va'e py, oike va'e kuery pe mba'emo re ojerure aguã. 3 Pedro ha'e João templo py oike jogueravy rã ava va'e oexa vy ha'e kuery pe voi ojerure mba'emo ome'ẽ aguã. 4 Ha'e gui hexe Pedro ha'e João oma'ẽ porã ranhe. Ha'e vy — Ema'ẽ orere — he'i. 5 Ha'e ramo ha'e kuery re oma'ẽ oiny mba'emo ojopy aguã oarõ vy. 6 Ha'e gui Pedro aipoe'i: — Xee ma prata neĩ ouro ndarekoi. Ha'e rã areko va'e ma ame'ẽ 'rã. Ha'e rami vy Jesus Cristo Nazaré pygua va'e rery rupi aipoa'e: Eguata — he'i. 7 Ha'e rami vy ipo oiporu kuaa regua re ojopy vy omopu'ã. Ha'e ramove ipy ha'e ipy nhu'ã imbaraetepa. 8 Opo reve opu'ã vy templo py oike ha'e kuery reve. Opo-opo oikovy Nhanderuete pe oporaei reve. 9 Ava va'e oguata ha'e Nhanderuete pe oporaei rã pavẽ rei oexa okuapy vy 10 oikuaapa ha'e ae ri ty ra'e mba'emo re ojerurea rupi templo rokẽ Iporã 'epy va'e py oguapy va'ety. Ha'e rami vy onhemondyipa, okyje guive ha'e nunga ri ty ra'e oiko rã. 11 Pedro ha'e João reve tema ava va'e onhemoirũ rã heta va'e kuery ha'e javi oexa vy onhemondyipa reve onhamba jogueruvy ha'e kuerya katy, Salomão roguy puku 'epy va'e py. 12 Heta va'e kuery ou rã Pedro oexa vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Israel kuery, mba'e re tu penhemondyipa ri kova'e nunga gui? Mba'e re tu orere anho ri pema'ẽ? Pexa'ã teve ore ae po'akaa py, e'ỹ vy orereko porãa py romboguata jevyague? 13 Mba'eta Abraão, Isaque ha'e Jacó Ruete, nhaneramoĩ kuery Ruete ae ojapo, guembiguai Jesus po'akaa oikuaa uka aguã. Ha'e va'e ma pejopy uka nhemi, ha'e huvixa Pilatos opoi ta ramo henonde pendeayvu va'ekue ndapeipotaia rupi. 14 Iky'a e'ỹ va'e, Heko porã ete va'e peẽ kuery ndapeipotai vy hekovia pejerure jojuka rive va'ety opoi aguã. 15 Ha'e rami py pejuka uka Tekove me'ẽa. Ha'e rã Nhanderuete ma omboete ju omanoague gui. Ore kuery ma ha'e nungakue mombe'ua orekuai. 16 Jesus rery re ore rojerovia ramo guery rupi ae omombaraete kova'e ava, aỹ pexa vy peikuaa va'e. Tá, Jesus re rojerovia ramo ae omonguera porã ju peẽ kuery ha'e javive renonde. 17 — Ha'e gui aỹ ke'y ha'e xeryvy kuery, xee aikuaa peikuaa e'ỹ vy pejuka ukaague, penduvixa kuery reve. 18 Ha'e rami avi Nhanderuete ae ojapo Cristo oiko axy aguã rami, profeta kuery pe omombe'u uka va'ekue ha'e javi ojeupity aguã. 19 Ha'e nunga rupi penhemboaxy ha'e pejeko rerova ke pejejavyague omboguepa aguã, 20 Senhor gui ou aguã javy'a aguã ára, ha'e pendereraa jepearã omoĩ va'ekue Cristo ombou jevy aguã. Ha'e va'e ma Jesus ae. 21 Mba'eta yva re opyta ranhe 'rã mba'emo ombopyaupa aguã ára ovaẽ e'ỹa ja. Ha'e va'e ára ma yma ma voi Nhanderuete omombe'u uka profeta kuery iky'a e'ỹ va'e pe. 22 Mba'eta anhetẽ ae Moisés aipoe'i: “Senhor Nhanderuete ma pendyvy kuery regua va'e ae omoingo 'rã peteĩ profeta xee rami guarã. Ha'e va'e ayvu re anho pejapyxaka 'rã opa mba'e omombe'u rã. 23 Ha'e rã ha'e va'e profeta ayvu re ndojapyxakai va'e ma oipe'apaa 'rã heta va'e kuery mbyte gui”, he'i va'ekue. 24 Ha'e gui Samuel oiko guive profeta ikuai va'e ha'e javi omombe'u ma voi kova'e ára guarã. 25 Peẽ ma profeta ramymino kuery pendekuai, ha'e nhaneramoĩ kuery pe Nhanderuete guexeve guarã ojapo va'ekue ma pendevy pegua voi, mba'eta Abraão pe “Neramymino kuery re vy yvy regua ha'e javi ikuai porã 'rã”, he'iague rami. 26 Ha'e nunga rupi Nhanderuete Guembiguai omboete ju vy pendevy pe ranhe ombou, peteĩ-teĩ pendeko vaia gui pendepe'a vy penemoingo porã aguã. 1 Heta va'e kuery pe apóstolo kuery ijayvu teri reve ou sacerdote kuery, templo rarõa ruvixa ha'e saduceu kuery. 2 Ha'e va'e kuery ma ndojou porãi heta va'e kuery ombo'ea, mba'eta omombe'u Jesus re vy omano va'ekue onhemboete jevy 'rãa. 3 Ha'e rami vy ka'aru ma ramo ojopy vy nhuã py omboty ko'ẽ jevy oikuaa pota aguã. 4 Ha'e rã ijayvua oendu va'e kuery ma heta oguerovia. Avakue oguerovia va'e ma cinco mil rai'i ikuai. 5 Ko'ẽ jevy Jerusalém tetã py huvixa kuery nhomboaty okuapy nhomongeta va'ety kuery reve, lei re nhombo'e va'ety kuery, 6 sacerdote yvateve va'e Anás, Caifás, João, Alexandre ha'e gui sacerdote yvateve va'e ro pygua kuery ha'e javi reve. 7 Ha'e gui ojea py apóstolo kuery ogueru ruka vy oporandu ha'e kuery pe: — Mba'e nunga po'akaa rupi tu, ha'e mava'e rery rupi pejapo guĩ nunga? 8 Ha'e ramo Pedro re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ ramo aipoe'i: — Oreruvixa ha'e nhomongeta va'ety kuery, 9 aỹ ma oremboayvu peteĩ ava imba'eaxy va'e pe mba'emo porã oiko va'ekue re, ha'e marã rami vy pa okueraague re. 10 Peikuaa pota ha'vy pova'e re, peẽ ha'e Israel kuery ha'e javi reve: Nazaré pygua Jesus Cristo kuruxu re pemoĩ uka va'ekue, ha'e omanoague gui Nhanderuete omboete ju va'ekue rery rupi ae kova'e ava okuera reve hi'aĩ penerenonde. 11 Jesus ae ita peẽ oo apoa kuery ndapeipotai va'ekue ri ita omboeteve pyrã rami opyta. 12 Mba'eta jipoi nhandereraa jepearã mboae, mba'eta yva guýry nda'ipoi amboae tery nhandevy pe ome'ẽ mbyre, ha'e va'e rupi jaa jepe aguã — he'i. 13 Ha'e rami rã Pedro ha'e João ipy'a guaxua oexa vy onhemondyipa okuapy, mba'eta kuaxia para oexa kuaa va'e e'ỹ, imbo'e pyre'ỹ ikuaia oikuaa vy. Ha'e rami vy oikuaa Jesus reve ikuai va'ekuea. 14 Ha'e kuery mbyte py ava omonguera pyre oĩ avi rã oexa vy nda'ijayvu kuaavei ha'e kuery rovai. 15 Ha'e gui ma omboayvuague gui omoẽmba vy jomeme ju ijayvu vy 16 aipoe'i: — Mba'e tu jajapo 'rã peva'e avakue re? Mba'eta anhetẽ ae Jerusalém pygua kuery oikuaapa ha'e kuery mba'emo porã ete ojapoague. Ha'e nunga rupi “Any” ja'e aguã nda'evei. 17 Ha'e rami avi heta va'e kuery pe ha'e kuery omombe'u ve'ỹ aguã nhamongyje 'rã. “Ha'e va'e rery rupi pendeayvuve eme avave rei pe”, ja'e 'rã — he'i okuapy. 18 Ha'e rami vy oenoĩ jevy vy ijayvu ha'e kuery pe Jesus rery rupi nda'ijayvuvei neĩ nanhombo'evei aguã. 19 Ha'e ramo Pedro ha'e João ombovai: — Peikuaa pota ke Nhanderuete renonde: Ha'eve ri nda'u peẽ kuery, tyrã pa Nhanderuete ronhe'ẽ rendu aguã? 20 Mba'eta ore ma ndorojepe'ai 'rã mba'emo roexa ha'e roendu va'ekue re oreayvua gui — he'i. 21 Ha'e rami rã omongyjeve rire opoipa, mba'e nunga re pa ombopaga aguã oikuaa e'ỹ vy, heta va'e kuery gui okyje guive. Mba'eta pavẽ rei ma mba'emo porã oikoague re ima'endu'a vy oguerovy'a okuapy Nhanderuete, 22 mba'eta Nhanderuete opo'akaa py omonguera va'ekue ma quarenta ma'etỹ raxa oguereko. 23 Pedro ha'e João opoia ma ramo ojou irmão kuery. Ha'e vy ha'e kuery pe omombe'u sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomongeta va'ety kuery ijayvuague ha'e javi. 24 Omombe'u rã ha'e kuery oendu vy ha'e javive ojapukai okuapy Nhanderuete pe. Ha'e vy aipoe'i: — Ndee Senhor Ndepo'akapa va'e ma yva, yvy, ye'ẽ ha'e opa mba'e hexe ikuai va'e apoare reiko. 25 Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ rupi aipo'ere uka va'ekue nerembiguai oreramoĩ Davi pe: “Mba'e re nda'u judeu e'ỹ va'e kuery ipoxypa, ha'e heta va'e kuery voi mba'emo ovare'ỹ va'e ojapo aguã onhembopy'a okuapy? 26 Mba'eta yvy regua huvixave kuery opu'ã, huvixa kuery peteĩ rami nhomboaty okuapy Senhor ha'e huvixaverã omoĩ va'ekue rovai”, 're uka va'ekue. 27 Mba'eta anhetẽ ae kova'e tetã py nhomboaty okuapy Nerembiguai iky'a e'ỹ va'e Jesus nhandereraa jepearã remoĩ va'ekue rovai. Herodes ha'e Pôncio Pilatos, judeu e'ỹ va'e ha'e oreretarã Israel kuery reve nhomboaty raka'e 28 ojapo aguã ndepo'akaa rupi ndee ae renhembopy'a ma voiague ha'e javi. 29 Aỹ ma Senhor, eikuaa pota oremongyje okuapya re, ha'e ore nerembiguai kuery orembopy'a guaxu ndeayvu romombe'u aguã. 30 Ha'e ramia ja ndepo'akaa rupi enhomonguera. Nerembiguai iky'a e'ỹ va'e Jesus rery rupi ejapo hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã — he'i okuapy. 31 Ha'e kuery onhembo'epa ramove oo ono'õ okuapya oryryipa. Ha'e javive re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ. Ha'e ramo okyjea py e'ỹ omombe'u Nhanderuete ayvu. 32 Ojerovia va'e kuery ma peteĩ rami meme ipy'a ha'e inhe'ẽ. Avave rei “Xevy anho” nde'i neĩ peteĩve oguereko va'e regua pe ma voi. Mba'emo oguereko va'e ma joupe-upe omboja'o va'erã meme oguereko. 33 Apóstolo kuery ma ipo'akapa reve omombe'u Senhor Jesus onhemboete jevyague, ha'e pavẽ re oĩ omboaxya. 34 Mba'eta ha'e kuery mbyte neĩ peteĩve iporiau'i va'e ndoikoi, mba'eta yvy, e'ỹ vy oo oguereko va'e ovendepa vy ogueru 'rã hepykue, 35 ha'e apóstolo kuery py yvýry omoĩ. Ha'e ramo peteĩ-teĩ pe omboja'o-ja'o 'rã mba'emo oikotevẽa rami. 36 Peteĩ levita Chipre guigua José hery va'e avi ojapo, apóstolo kuery omboery va'ekue Barnabé, “Nhombopy'a guaxua” 'ea. 37 Ha'e va'e ma oyvy oguereko va'ekue ovende, ha'e hepykue ogueru vy omoĩ apóstolo kuery py yvýry. 1 Oiko avi peteĩ ava Ananias hery va'e. Gua'yxy Safira reve ovende avi oyvy, 2 va'eri gua'yxy reve jogueroayvua rami vy ojeupe guarã ae omboja'o hepykue. Hembyrekue rive ogueraa vy omoĩ apóstolo kuery py yvýry. 3 Ha'e ramo Pedro aipoe'i: — Ananias, mba'e re tu ndepy'a remonhemonde uka Satanás pe, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ pe ndeapu aguã, ndeyvy repykue regua ndejeupe guarã ae remoĩ porã vy? 4 Ndeyvy revende e'ỹ mbove nemba'e'ỹ ri ty'y itui? Ha'e revende rire voi hepykue ndepo py e'ỹ ri ty'y oĩ? Mba'e re tu guĩ rami rejapo aguã ri oĩ ndepy'a re? Avakue pe'ỹ ndeapu, ha'e rã Nhanderuete pe — he'i. 5 Ha'e rami ijayvu rã Ananias oendu vyve ho'a, omano. Ha'e ramo pavẽ oendu vy onhemondyipa. 6 Ha'e gui kunumigue ikuai va'e ovaẽ vy onhovãmba hetekue, ha'e onhono porã aguã py ogueraa. 7 Ha'e gui três hora ma oaxa rire Ananias ra'yxy ju ovaẽ mba'e pa oikoague ndoikuaai vy. 8 Ha'e ramo ixupe ju Pedro oporandu: — Emombe'u xevy: Kova'e'i re ae ma nhi'ã pevende ra'e pendeyvy? Kunha va'e ombovai: — Tá, evoko va'e'i re ae ri — he'i. 9 Pedro aipoe'i: — Mba'e re tu penhembopy'a ri Senhor Nhe'ẽ peko a'ã aguã? Aipo, okẽ py onhendu neme nhono porãare kuery pyambu. Ha'e ndee voi ndereraa avi 'rã — he'i. 10 Ha'e ramove kunha va'e ho'a Pedro py rupi, ha'e vy omano. Kunumigue oike vy omano ma oupy rã ojou. Ha'e rami vy ogueraa vy ime yvýry onhono porã. 11 Ha'e rami rã igreja ikuai va'e oendu okyjea, oiko va'ekue renduare kuery ha'e javive guive. 12 Apóstolo kuery po py hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã heta ojapo ukaa heta va'e kuery mbyte rupi. Ijatypa jepi 'rã Salomão roguy puku 'epy va'e py. 13 Ha'e rã amboae kuery ma peteĩve na'irũxei ha'e kuery re. Ha'e rami avi heta va'e kuery ojou porã. 14 Ha'e rami vy avakue ha'e kunhague ma heta-etave tema oje'oivy Senhor re ojerovia va'e. 15 Ha'e ramo tape rupi imba'eaxy va'e heraa vy onhonoa inony hupa reve ha'e ajukue áry, Pedro oaxa ramo hi'ã ri jepe ojao'i aguã. 16 Jerusalém katy'i tetã ikuai va'e gui heta ou avi. Imba'eaxy ha'e nhe'ẽ vai gui oiko axy va'e herua ramo omonguerapaa. 17 Ha'e gui ma sacerdote yvateve va'e ha'e irũ kuery saduceu regua ha'e javive nda'ija'ei vy opu'ã okuapy. 18 Ha'e rami vy apóstolo kuery ojopy vy omboty nhuã py. 19 Ha'e rami teĩ pyávy peteĩ anjo Senhor-a guigua oipe'a nhuã rokẽ. Ha'e vy oka katy ogueraa vy aipoe'i: 20 — Tapeo, templo py ju pene'aĩ, ha'e heta va'e kuery pe pemombe'u tekove regua ayvu ha'e javi — he'i. 21 Ha'e nunga ha'e kuery oendu vy ko'ẽmba'i ramove templo py oike vy nhombo'e. Ha'e gui sacerdote yvateve va'e ha'e irũ kuery ma nhomboayvuaty py oupa vy omboatypa avi Israel ruvixa kuery ha'e javi. Ha'e vy omondouka nhuã gui apóstolo kuery ogueru aguã. 22 Ha'e rã xondaro kuery nhuã py oo vy ndojoui. Ha'e rami vy ojevy ju vy omombe'u. 23 Ha'e vy aipoe'i: — Roexa rã nhuã onhemboty porã oiny, ha'e okẽ py ma nhuã rarõa kuery ikuai. Ha'e rami teĩ roipe'a vy peteĩve ndorojoui opy — he'i okuapy. 24 Ha'e rami ijayvu rã templo rarõa ruvixa ha'e sacerdote yvatekueve va'e oendu vy ndoikuaai rei okuapy mba'e pa apóstolo kuery re oikoague, neĩ mba'e pa oiko 'rãa voi ndoikuaai. 25 Ha'e rami jave ete'i amongue ovaẽ vy omombe'u ha'e kuery pe: — Nhuã py avakue pemboty va'ekue tu templo py rima ombo'e okuapy heta va'e kuery — he'i. 26 Ha'e ramo templo rarõa kuery ruvixa ixondaro kuery reve oo vy ogueru porã'i, mba'eta okyje heta va'e kuery ita py ojapipa gui. 27 Omboayvu aguã ogueru ma ramo sacerdote yvateve va'e oporandu ha'e kuery pe. 28 Ha'e vy aipoe'i: — Ha'e gui aiporo'e va'ekue napenhombo'evei aguã ha'e va'e rery rupi. Ha'e ramive ma pejapo Jerusalém ha'e javi rupi penhombo'ea oikuaapaa aguã rami. Orere pemoĩxe avi ha'e va'e ava ruguy omoẽague re ropaga aguã — he'i. 29 Ha'e ramo Pedro ha'e apóstolo kuery mboae ombovai: — Avakue ronhe'ẽ rendu 'rãgue py ha'eveve Nhanderuete ronhe'ẽ rendu. 30 Mba'eta nhaneramoĩ kuery Ruete omboete ju Jesus, peẽ kuery yvyra re pemoĩ uka vy pejuka va'ekue. 31 Ha'e rã Nhanderuete ma opo'akaa oexa uka vy omboyvate Huvixave ha'e Jogueraa jepearã, Israel kuery onhemboaxya oendu nho ramo ojejavyague omboguepa aguã. 32 Ha'e gui ore kuery ma ha'e nungakue kuaa ukaarã orekuai, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ voi, mba'eta Nhanderuete ombou onhe'ẽ rendu va'e kuery pe. 33 Ha'e rami apóstolo kuery ijayvu rã ha'e kuery oendu vy ipoxypave okuapy, ojukaxe guive. 34 Ha'e rami teĩ nhomongeta va'ety kuery mbyte peteĩ fariseu opu'ã Gamaliel hery va'e, lei re nhombo'e va'ety, ha'e heta va'e kuery ha'e javi omboeteve va'e. Ha'e va'e ma opu'ã vy apóstolo kuery omoẽ uka ranhe xapy'a'i. 35 Ha'e vy oirũ kuery pe aipoe'i: — Israel kuery regua, peikuaa pota ranhe, peva'e avakue pembopaga rive e'ỹ aguã. 36 Mba'eta ymave opu'ã raka'e Teudas. Ha'e va'e ma onhemboyvate rei ramo hexeve quatrocentos avakue rãnda'u onhemoirũ. Ha'e gui ma ojukaa rire hexe ojapyxaka va'ekue-'ekue oaĩmba, mba'eve rei ojapo e'ỹ re. 37 Ha'e va'e rire tery ombopara ukaa jave py Galiléia pygua Judas ju opu'ã vy heta ete ogueraa ngupive. Ha'e va'e voi omano, ha'e rã onhe'ẽ rendu va'ekue oaĩmba rive. 38 Aỹ ma aipoa'e kova'e avakue re pejapo vai ve'ỹ aguã, tove ta'ikuai. Mba'eta ha'e kuery ayvu ha'e hembiapo ma avakue guigua ri vy opa rive 'rã. 39 Ha'e rã Nhanderuete guigua ri ramo napembovaipa kuaai 'rã, Nhanderuete rovaigua pendekuai e'ỹ aguã — he'i. Ha'e rami ijayvua rã pavẽ rei ojou porã. 40 Ha'e gui ma apóstolo kuery oenoĩ ju vy oinupãmba. Ha'e vy ha'e kuery pe ijayvu ijayvu ve'ỹ aguã Jesus rery rupi. Ha'e gui opoipa ju. 41 Ha'e rã ha'e kuery omboayvuague gui ojepe'a vy ovy'a jogueravy, Jesus rery káuxa ikuai axy aguã oiporavo rire. 42 Ha'e gui ko'ẽ nhavõ templo py, ha'e oo ha'e javi rupi ndojepe'ai Jesus ae Cristo oikoa re nhombo'ea gui. 1 Ha'e va'e jave temimbo'e kuery heta-etave oje'oivy ramo grego kuery regua ijayvu rei okuapy hebreu regua re, mba'eta ko'ẽ nhavõ tembi'u omboja'oa py grego kuery regua imeve'ỹ va'e kuery re hexarai ra'e. 2 Ha'e ramo apóstolo kuery doze va'e omboatypa temimbo'e kuery ha'e javi. Ha'e vy aipoe'i: — Nda'evei Nhanderuete ayvu romombe'ua gui ore kuery rojepe'a aguã tembi'u romboja'oa rupi roiko aguã. 3 Ha'e nunga rupi irmão kuery, peiporavo peẽ kuery regua sete avakue heko porã va'e, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩa, ha'e hi'arandu va'e. Ha'e va'e kuery ma romoĩ 'rã ha'e nunga rupi omba'eapo va'erã. 4 Ha'e rã ore kuery ma ronhembo'ea ha'e ayvu romombe'ua rupi anho 'rã orekuai — he'i okuapy. 5 Ha'e rami ijayvu rã pavẽ oendu vy ojou porã. Ha'e rami vy jypy ojou Estêvão, peteĩ ava ojerovia ete ha'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩa va'e, ha'e gui ma Filipe, Prócoro, Nicanor, Timão, Pármenas ha'e Nicolau. Ha'e va'e ma Antioquia guigua judeu kuery reko rami oiko va'e. 6 Ha'e va'e kuery ma apóstolo kuery renonde ogueru ramo onhembo'e reve ha'e kuery áry omoĩ okuapy opo. 7 Ha'e gui ma Nhanderuete ayvu oendupaave. Jerusalém tetã py temimbo'e kuery heta-etave ma oje'oivy. Sacerdote kuery voi heta ikuai ojeroviaa rupi. 8 Ha'e gui Estêvão ma Nhanderuete omboaxya ha'e ipo'akaa rupi oiko vy heta va'e kuery mbyte rupi ojapo oikovy nhomondyipaarã ha'e hexa pyrã. 9 Ha'e ramo hexe opu'ã okuapy judeu kuery va'e regua escravo ve'ỹ onhembo'eaty pygua, Cirene, Alexandria, Cilícia ha'e Ásia guigua. Ha'e va'e kuery ma Estêvão reve ijayvu ete okuapy. 10 Va'eri hexe nda'ipo'akai, Nhe'ẽ guigua 'arandua rupi ijayvu ramo. 11 Ha'e rami vy opaga amongue avakue aipoe'i aguã: “Roendu peva'e ava ijayvu vaikue rã Moisés ha'e Nhanderuete rovai”, he'i aguã. 12 Ha'e rami py omopu'ãmba rei heta va'e kuery, nhomongeta va'ety ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery guive. Ha'e rami vy oje'oi vy ojopy, nhomongeta va'ety kuerya py ogueraa. 13 Ha'e py ma ogueru avi hekokue ramigua mombe'uarã. Ha'e va'e kuery aipoe'i: — Peva'e ava ma ijayvu vai riae oikovy templo iky'a e'ỹ va'e ha'e lei re. 14 Mba'eta roendu aipoe'i rã Nazaré pygua Jesus templo omomba 'rãa rami, ha'e nhanderekorã Moisés oeja va'ekue oguerova 'rãa rami guive — he'i. 15 Ha'e javive omboayvua py oguapy va'e ma Estêvão re anho oma'ẽ okuapy. Oma'ẽ okuapy rã anjo rami hova. 1 Ha'e ramo sacerdote yvateve va'e oporandu vy aipoe'i: — Ha'e rami ae teve? 2 Estêvão ombovai: — Ke'y kuery ha'e xeru kuery, pendu ke. Nhaneramoĩ Abraão ma Mesopotâmia yvy re teri oiko jave, Harã py oiko e'ỹ mbove ixupe Nhanderuete hexakãmba va'e ojexa uka raka'e. 3 Ha'e vy aipoe'i ixupe: “Ejepe'a ndeyvy neretarã kuerya gui, ha'e tereo yvy aexa uka aguã katy”, he'i va'ekue. 4 Ha'e ramo caldeu kuery yvy gui oo Harã py ju oiko aguã. Tuu omano ma rire apy ju Nhanderuete ombou yvy aỹ peẽ pendekuaia py. 5 Ha'e rami avi apy voi ixupe guarã nome'ẽi neĩ peteĩgue'i opy oguerova aguã voi, teĩ ijayvu yvy ome'ẽ aguã, ha'e hamymino kuery pe voi. Ha'e jave ma ndata'yi teri. 6 Ha'e gui Nhanderuete ijayvu hamymino kuery oyvy re'ỹ, yvy mboae re ikuai 'rãa re. Ha'e py ma escravo kuery 'rã ikuai, quatrocentos ma'etỹ re 'rã ikuai axy. 7 Ha'e gui Nhanderuete aipoe'ive ju: “Xee ma ambopaga 'rã escravo penemoingoare kuery. Ha'e va'e rire ha'e gui pexẽ 'rã kova'e yvy re ju xerembiguai pendekuai aguã”, he'i va'ekue. 8 — Ha'e gui ma ipire omboi uka vy hexeve ojapo guexeve guarã. Ha'e rami vy Isaque itui rire oito araa py Abraão omboi ipire. Isaque gui oiko Jacó, ha'e gui ha'e va'e gui nhaneramoĩ kuery doze ikuai va'ekue oiko. 9 Ha'e gui José re nhaneramoĩ kuery nda'ija'ei vy ovende raka'e Egito yvy katy heraarã pe. Ha'e rami teĩ Nhanderuete ma hexeve oiko vy 10 ogueraa jepe opa mba'e vai oiko va'e gui. Omboaxya rupi omo'arandu Egito pygua huvixave Faraó renonde. Ha'e ramo Faraó omoĩ ha'e pygua kuery re opena aguã, ha'e hoo pygua ha'e javi re guive. 11 Ha'e gui ma karuai oiko Egito yvy ha'e javi rupi. Canaã yvy re voi ikuai axy ramo nhaneramoĩ kuery ndojouvei tembi'u. 12 Ha'e rã Egito yvy re ma trigo oguerekoa omombe'ua rã Jacó oendu vy jypy omondouka raka'e nhaneramoĩ kuery. 13 Ha'e kuery teĩgue ju ovaẽ ramo José ojekuaa uka guyke'y kuery pe, ha'e Faraó voi oexa José regua kuery. 14 Ha'e vy José oenoĩ uka nguu Jacó ha'e guetarã kuery ha'e javive setenta e cinco ikuai va'e. 15 Ha'e rami py Egito yvy re Jacó oo raka'e. Ha'e py ma omano, nhaneramoĩ kuery ha'e javive voi. 16 Hetekue ma Siquém katy heraa vy onhono porãa Hamor ra'y kuery gui Abraão tuparã peráta re ojogua va'ekue py. 17 — Ha'e gui ovaẽ rai'i ma Abraão pe Nhanderuete ouraague ojeupity aguã ára. Ha'e jave ma nhaneramoĩ kuery hetave oje'oivy Egito yvy re, 18 amboae huvixave José oikuaa va'e'ỹ oiko peve. 19 Ha'e va'e huvixa ma nhaneramoĩ kuery ombotavypa vy ojavyky rei, ojapo guive gua'y kuery re ae nopenavei rã omanomba aguã rami. 20 Ha'e va'e jave py oiko Moisés. Ha'e va'e ma Nhanderuete renonde voi ojou porãa ramo mboapy jaxy re ranhe onhomi tuu ro py. 21 Ha'e gui oejaa ramo Faraó rajy ju ogueraa vy omemby ae'i rami omongakuaa. 22 Moisés ma Egito pygua 'arandua ha'e javi re ombo'ea ramo ipo'aka ayvu py ha'e mba'emo ojapoa py. 23 — Quarenta ma'etỹ ma oguerekoa py oendu guyke'y kuery Israel regua oexaxea. 24 Ha'e rami vy peteĩ ava ojavykya rei rã oexa vy oipe'a, ha'e oepy vy ojuka Egito pygua. 25 Mba'eta Moisés oexa'ã hetarã kuery “Ixupe Nhanderuete nhandereraa jepe uka 'rã” he'i aguã, teĩ ha'e kuery ha'e rami ndoikuaai. 26 — Ha'e gui ko'ẽgue onhemboja ju guetarã kuery joguero'a va'e re. Ha'e kuery ikuai porã aguã omboja'oxe vy aipoe'i: “Avakue, peẽ kuery tu joegua'i rima pendekuai. Mba'e re tu pejoguero'a rei?” he'i. 27 Ha'e ramo oirũ re ojeaive va'e omoanha vy aipoe'i: “Mava'e tu nemoĩ oreruvixarã, orere repena aguã? 28 Xee voi teve xejukaxe avi kuee Egito pygua rejukaague rami?” he'i. 29 Ha'e rami ijayvu rã Moisés oendu vy okanhy ovy, ha'e Midiã yvy re ju oiko guekoa py e'ỹ. Ha'e py ma oiko mokoĩ ta'y. 30 — Quarenta ma'etỹ rire tekoa e'ỹa py Sinai yvyty re ixupe ojexa uka peteĩ anjo. Yvyra rogue hendy va'e mbyte gui ojexa uka. 31 Moisés ha'e nunga oexa vy onhemondyi va'eri onhembojave ovy oexa porãve aguã. Ha'e vy oendu Senhor aipoe'i rã: 32 “Xee ma neramoĩ kuery Abraão, Isaque ha'e Jacó Ruete aiko”, he'i. Ha'e rami rã Moisés okyje vy oryryipa, oma'ẽve aguã nda'ipy'a guaxui guive. 33 — Ha'e ramo Senhor aipoe'ive ju: “Emboi ndepy regua, mba'eta repyrõa ma yvy ky'a e'ỹ. 34 Xee aexa ma Egito yvy re xevygua kuery ikuai axya, ha'e kuery ipoaẽ rã aendu guive. Ha'e rami vy aguejy araa jepe aguã. Ejuve ke aỹ, xee romondouka 'rã Egito katy”, he'i. 35 — Ha'e rami teĩ ha'e kuery nonhe'ẽ rendui Moisés. Ha'e vy aipoe'i: “Mava'e tu nemoĩ huvixa orere repena va'erã?” he'i okuapy, huvixarã ha'e heraa jepearã Nhanderuete ombou va'ekue ri, anjo yvyra rogue hendy va'e mbyte gui ojexa uka va'ekue ipytyvõarã oiko guive. 36 Ha'e gui Egito yvy re nhomondyipaarã ha'e hexa pyrã Moisés ae ojapo vy oguenoẽ nhaneramoĩ kuery. Ye'ẽ Pytã re voi ojapo, ha'e quarenta ma'etỹa pukukue re tekoa e'ỹa rupi ikuai jave guive. 37 Moisés ae Israel kuery pe aipoe'i: “Peẽ kuery regua Nhanderuete omoingo 'rã peteĩ profeta xee rami guarã”, he'i va'ekue. 38 Ha'e Moisés ae oĩ va'ekue tekoa e'ỹa py ono'õmba va'e kuery reve, Sinai yvyty re ixupe anjo ijayvu va'ekue ha'e nhaneramoĩ kuery reve. Ojopy avi ayvu imarã e'ỹ va'e nhandevy ju oikuaa uka aguã. 39 — Ha'e rami teĩ nhaneramoĩ kuery ma nonhe'ẽ rendui raka'e. Ha'e kuery ndoipotai vy opy'a re omoĩ okuapy Egito katy ju ojevyxea. 40 Ha'e vy aipoe'i Arão pe: “Ejapo orevy nhanderueterã nhanerenonde re oo va'erã. Mba'eta Egito yvy gui nhanerenoẽare Moisés re ma ndajaikuaai mba'e pa oikoa”, he'i okuapy. 41 Ha'e va'e jave ojapo vaka ra'y ra'angaa, ha'e ha'angaa pe mymba kuery ojuka guive. Oguerovy'a rei okuapy opo py ojapo va'ekue rive. 42 — Ha'e ramo ha'e kuery gui Nhanderuete ojepe'a vy omboaxa yva re ikuai va'e rive ombojerovia aguã, profeta kuaxia ombopara vy aipoe'iague rami: “Israel kuery, tekoa e'ỹa rupi quarenta ma'etỹ re pendekuai vy xevy pe teve mymba pejuka vy peme'ẽ raka'e? 43 Tuuete ramigua Moloque pe e'ỹ ri ty'y pejapo pembojerovia atyrã? Ha'e tuuete ramigua Renfã jaxy-tata ra'angaa pejapo va'ekue pembojerovia aguã. Ha'e nungakue re ma xee rogueraa ukapa 'rã Babilônia rovai katy”, he'iague. 44 — Ha'e gui ombojeroviaaty Nhanderuete ayvu oĩa va'e ma nhaneramoĩ kuery oguereko raka'e tekoa e'ỹa re, Moisés pe ojapo ukaague rami ae ojapo va'ekue. 45 Ha'e nunga ma nhaneramoĩ kuery Josué oiko javegua ju ojopy vy amboae katy ogueraa, mba'eta ha'e kuery renonde gui Nhanderuete yvy regua kuery omoxẽ ramo ha'e py ju ikuai. Davi oikoa ára peve oguereko va'ekue. 46 Ha'e gui Davi ma Nhanderuete ojou porã ramo ojerure peteĩ oo Jacó Ruete peguarã ojapo aguã. 47 Ha'e rã ixupe guarã oo apoare ete ma Salomão raka'e. 48 Ha'e rami teĩ Yvate ete va'e ma avakue opo py oo ojapo va'ekue py noĩ, profeta aipoe'iague rami: 49 “Yva ma xerenda, ha'e rã yvy ma xepy rendarã itui. Mba'e nunga oo 'rã tu pejapo xevy? Mamo 'rã tu xee apytu'u atyrã oĩ aguã ha'eve? 50 Mba'eta xepo py e'ỹ ri ty'y ha'e nunga ha'e javi ajapo va'ekue?” he'i Senhor. 51 — Avakue peneakã ratã va'e, pendepy'a ratã ha'e pendeapyxa e'ỹ va'e, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ijayvu teĩ ndapejapyxakaxei kuerei. Peneramoĩ kuery ikuaiague rami ae ju peẽ voi pendekuai. 52 Mba'eta mava'e profeta re nda'u peneramoĩ kuery nopu'ã rei raka'e? Mba'eta ojuka okuapy raka'e Heko porã ete va'e ou 'rãa mombe'ua kuery. Ha'e va'e gui aỹ ma peẽ ju ijopy nhemiare ha'e ijuka riveare pendekuai. 53 Pende kuery ma anjo po gui lei pejopy va'eri ndapejapoi — he'i. 54 Ha'e rami ijayvu rã ha'e kuery oendu vy ipoxy okuapy opy'a py, ha'e hexe opu'ã vy haĩ jekyty guive okuapy. 55 Ha'e rã Estêvão re ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ ramo yva re oma'ẽ vy oexa Nhanderuete rexakãa, ha'e oiporu kuaa regua re Jesus hi'aĩ rã. 56 Ha'e rami vy aipoe'i: — Aipo aỹ, xee aexa yva ojepe'a rã, ha'e Nhanderuete oiporu kuaa regua re Ava ra'y ojeapo va'ekue hi'aĩ rã — he'i. 57 Ha'e ramo ha'e kuery ojapukai atã vy omboty oapyxa, joo rami meme oguero'a okuapy. 58 Tetã gui mombyry'i ogueraa py ojapipa okuapy ita py. Hekokue ramigua mombe'uare kuery ma oao puku omboi vy oeja imoiny peteĩ kunumi Saulo hery va'e hi'aĩa py. 59 Ha'e rami vy ita py Estêvão ojapipaa ramo ojapukai vy aipoe'i: — Senhor Jesus, eraa ke xenhe'ẽ — he'i. 60 Ha'e gui guenapy'ã re oĩ vy ijayvu atã: — Senhor, embopaga eme kova'e kuery ojejavyague re — he'i. Po rami ijayvu reve oke. 1 Ha'e kuery ojuka okuapya ma Saulo ojou porã. Ha'e va'e árave Jerusalém pygua igreja kuery omoingo axya vaipa. Ha'e ramo ha'e kuery ha'e javive apóstolo e'ỹ vy oaĩmba Judéia ha'e Samaria yvy rupi. 2 Estêvão retekue ma Nhanderuete pegua avakue onhono porã, hexe ojae'o vaipa guive. 3 Ha'e rã Saulo ma omombaxe ete heravy igreja kuery. Oo rupi oike vy ogueraa avakue ha'e kunhague nhuã py omboty aguã. 4 Ha'e gui opa rupi oaĩmba jogueravya rupi ayvu omombe'u. 5 Filipe ma Samaria tetã py oo vy ha'e kuery pe omombe'u Cristo. 6 Filipe ijayvu rã heta va'e kuery peteĩ rami meme ojapyxaka okuapy. Oendu, oexa guive hexa pyrã ojapo rã. 7 Mba'eta heta gui nhe'ẽ vai ojapukai reve-reve ojepe'a, ha'e heta oguata e'ỹ ha'e hetyma pirupa va'e voi okuerapa. 8 Ha'e ramo ovy'a ete okuapy ha'e va'e tetã py. 9 Ha'e py ma oiko peteĩ ava Simão hery va'e, onhembo'e vaikuea rupi oiko. Samaria pygua kuery ombotavypa oikovy, ipo'akapa va'e rami rive onhemoingo vy. 10 Hexe ojapyxaka pavẽ, yvyĩgueve ha'e yvatekueve guive. Ha'e vy aipoe'i: — Kova'e ava re ma Nhanderuete po'akaa oĩ. Ha'e ramo Ipo'akapa va'e hery — he'i okuapy. 11 Hexe anho ojapyxaka, mba'eta are ma omba'evykya py ombotavypa ramo. 12 Ha'e gui ha'e pygua kuery pe Filipe omombe'u oikovy ayvu porã Nhanderuete po'akaa ha'e Jesus Cristo regua. Ha'e ramo avakue ha'e kunhague oguerovia ramo omongaraipa. 13 Simão eteve voi ojerovia avi, ha'e omongarai ma rire Filipe re onhemoirũ oikovy, mba'eta hexa pyrã ha'e mba'emo porã ojapo rã oexa vy onhemondyipa. 14 Samaria pygua kuery Nhanderuete ayvu ogueroviaa omombe'ua rã Jerusalém py apóstolo kuery ikuai va'e oendu okuapy. Ha'e rami vy ha'e katy omondouka Pedro ha'e João. 15 Ha'e py ha'e kuery ovaẽ vy ha'e pygua kuery re onhembo'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oĩ aguã, 16 mba'eta neĩ peteĩve re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ndoguejyi teri, Senhor Jesus rery rupi omongaraia rive. 17 Ha'e gui ha'e kuery áry apóstolo kuery opo omoĩ ramo ha'e kuery re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ou. 18 Apóstolo kuery joe opo omoĩ rã Nhe'ẽ [Ky'a E'ỹ] oua Simão oexa vy apóstolo kuery pe ijayvu peráta ome'ẽ aguã re. 19 Ha'e vy aipoe'i: — Xee voi ke xembopo'aka joe xepo amoĩ rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ou aguã — he'i. 20 Ha'e rã Pedro ombovai: — Ndeperáta too ndereve rekanhy aguã py, mba'eta rexa'ã peráta re ndejeupe rejogua aguã Nhanderuete ome'ẽ rive va'e. 21 Ndee ma mba'eve ndererekoi ore rami reiko aguã, neĩ rojapo va'e rejapo aguã voi, mba'eta ndepy'a py ha'eve e'ỹa rami reiko Nhanderuete renonde. 22 Ha'e nunga rupi ejeko rerova ndereko vaia gui, ha'e ejapukai Senhor pe. Xapy'a rei ombogue 'rã ndepy'a re remoĩ va'ekue. 23 Mba'eta xee aexa rã opa marã rei teri reiko, nhuã py rami teko vai nembo'a ramo — he'i. 24 Ha'e ramo Simão ombovai vy aipoe'i: — Pejerure ha'vy Senhor pe pendeayvuague oiko e'ỹ aguã — he'i. 25 Ha'e kuery Senhor ayvu omombe'u ha'e nhombo'epa ma vy Jerusalém tetã katy ju ojevy. Samaria pygua kuery rekoa ikuai va'e rupi omombe'u oje'oivy ayvu porã. 26 Ha'e gui Filipe pe peteĩ anjo Senhor-a guigua ijayvu. Ha'e vy aipoe'i: — Epu'ã ke, tereo kuaray puku-a yke katy. Jerusalém gui Gaza katy tape oo va'e rupi tereo, tekoa e'ỹa rupi — he'i. Ha'e ramo opu'ã vy oo. 27 Oo vy peteĩ ava oexa Etiópia pygua eunuco, huvixa kunha Candace mba'e peráta ha'e javi re opena va'ety. Ha'e va'e ma Jerusalém py ombojerovia aguã ooague gui 28 ojevya rupi oguapy oiny karóxa py. Ogueroayvu heravy profeta Isaías ombopara va'ekue. 29 Ha'e ramo Nhe'ẽ aipoe'i Filipe pe: — Enhemboja peva'e karóxa re, tereo ijyvy'iry — he'i. 30 Ha'e ramo Filipe onha ovy vy oendu ogueroayvu rã profeta Isaías ombopara va'ekue. Ha'e vy aipoe'i: — Reikuaa ma'ã reroayvu heravy va'e? 31 Ombovai: — Mba'exa vy tu aikuaa ta avave rei omombe'u porãve e'ỹ rã? — he'i. Ha'e rami vy oenoĩ Filipe karóxa py ojeupi vy hexeve oĩ aguã. 32 Ipara ogueroayvu oiny va'e po rami: “Vexa'i rami heraa ojukaa aguã py. Ijukaarã renonde vexa'i okyrirĩa rami avi ha'e voi ndoipe'ai ojuru. 33 Omo'yvyĩ'i vy ha'eve e'ỹa rami oguerekoa. Mava'e nda'u omombe'u 'rã hamymino kuery? Mba'eta yvy gui hekove oipe'aa rire”, he'iague. 34 Ha'e ramo eunuco oporandu Filipe pe: — Ajerure remombe'u aguã mava'e reko re pa profeta ijayvu, ojee ae tyrã pa amboae reko re? — he'i. 35 Ha'e ramo Filipe omombe'u porãve. Po rami ipara oĩ va'e guive omboypy vy ixupe omombe'u oiny Jesus. 36 Ha'e kuery oo tema tape rupi. Yy oĩa py ovaẽ vy eunuco aipoe'i: — Apy ma yy oĩ. Nda'evei 'rã ri nda'u anhemongarai uka aguã? 37 [Filipe ombovai: — Ndepy'a ha'e javi py rejerovia ramo ha'eve 'rã — he'i. Ha'e ramo ombovai vy aipoe'i: — Xee arovia Jesus Cristo Nhanderuete Ra'y oikoa — he'i.] 38 Ha'e rami vy omombyta uka karóxa. Mokoĩve oguejy ovy yy py, ha'e Filipe omongarai. 39 Yy gui oẽ jogueravy jave Senhor Nhe'ẽ oipe'a heravy Filipe. Ha'e ramo eunuco ndoexavei va'eri ovy'a reve oo oiny tape rupi. 40 Ha'e va'e rire'ive Filipe ma Azoto tekoa py ra'e oikoa oikuaa vy oove ha'e gui. Ayvu porã omombe'u heravy tetã ha'e javi rupi, Cesaréia py ovaẽ peve. 1 Ha'e ramia ja Saulo ma Senhor remimbo'e kuery ojukapa aguã re ijayvu. Ha'e rami vy sacerdote yvateve va'ea py oo vy 2 ojerure kuaxia para re Damasco tetã py oo aguã judeu kuery onhembo'eaty ikuai va'e rupi, Senhor reko rami avakue ha'e kunhague ikuai va'e ojou vy oipokua ha'e Jerusalém katy oguerupa aguã. 3 Ha'e rami vy oo tape rupi. Damasco py ovaẽ rai'i ovya py yva gui hendy va'e hexakãmba xapy'a ijyvýry. 4 Ha'e rã yvy rupi ho'a vy peteĩ ayvu oendu: — Saulo, Saulo, mba'e re tu xerereko axyxe ri? — he'i va'e. 5 Ha'e ramo oporandu: — Mava'e tu ndee, Senhor? Ombovai: — Xee ma Jesus rereko axy rei va'e. 6 Epu'ã ke, eike tetã py. Ha'e py ma omombe'ua 'rã rejapo va'erã — he'i. 7 Ha'e gui irũ kuery hupive oo va'e ma okyrirĩ reve opytapa. Ijayvu va'e oendu teĩ avave rei ndoexai okuapy. 8 Ha'e rã Saulo ma yvy gui opu'ã vy guexa oipe'a teĩ mba'eve rei ndoexavei. Ha'e gui ijyva re ogueraa Damasco katy. 9 Mboapy ára re oĩ oexa e'ỹ re. Ha'e ramia pukukue re ndokarui neĩ ndoy'ui. 10 Damasco tetã py oiko peteĩ temimbo'e Ananias hery va'e. Ha'e va'e pe Senhor ojexa uka vy aipoe'i: — Ananias. Ombovai: — Senhor, apy ma aĩ — he'i. 11 Senhor aipoe'i: — Epu'ã ke, tereo tape hi'yvi va'e 'epy va'e rupi. Judas ro py revaẽ vy ke eka Tarso guigua Saulo. Mba'eta ha'e va'e ma onhembo'e oiny jave 12 oexa kuri peteĩ ava Ananias hery va'e ovaẽ ouvy rã, hi'áry opo omoĩ oexa ju aguã — he'i. 13 Ananias ombovai: — Ha'e rami avi Senhor, heta gui ma aendu ha'e va'e ava reko. Mbovykue rei ve'ỹ ma ojapo vai va'ekue Jerusalém py ikuai va'e re, 14 ha'e apy guarã ju kuaxia para ogueru sacerdote yvatekueve va'ea gui, nderery rupi ojapukai va'e kuery ojopypa heravy aguã — he'i. 15 Ha'e ramo Senhor aipoe'i: — Tereo nho, mba'eta ha'e va'e ma xerembiguairã aiporavo va'ekue judeu e'ỹ va'e kuery pe xerery ogueraa aguã, huvixa kuery ha'e Israel kuery renonde guive. 16 Ixupe xee ae aikuaa uka 'rã xerery rupi oiko ramo omoingo axya 'rãa — he'i. 17 Ha'e ramo Ananias oo vy ovaẽ oo oĩa py. Hi'áry opo omoĩ reve aipoe'i: — Irmão Saulo, Senhor Jesus tape rupi rejua rupi ojekuaa uka va'ekue xembou kuri rexa ju aguã, ha'e ndere Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ aguã — he'i. 18 Ha'e ramove hexa gui pira pekue ramigua ho'a ramo oexa ju. Ha'e gui opu'ã vy onhemongarai uka. 19 Okarupa ma vy oendu imbaraetea. Ha'e vy Damasco py are'i opyta Jesus remimbo'e kuery reve. 20 Ha'e rire'ive judeu kuery onhembo'eaty ikuai va'e rupi Saulo omombe'u oikovy Jesus ae Nhanderuete Ra'y oikoa. 21 Ha'e javive oendu va'e onhemondyipa. Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Peva'e e'ỹ ri ty'y Jerusalém py Jesus rery rupi ojapukai va'e ojukapaxe va'ety? Ha'e gui apy ju ou oipokuapa heravy aguã sacerdote yvatekueve va'ea katy — he'i okuapy. 22 Ha'e rã Saulo ma imbaraeteve oikovy. Ha'e vy Jesus ae Cristo oikoa omombe'u vy omokyrirĩmba judeu kuery Damasco py ikuai va'e. 23 Kueve ma rire judeu kuery jogueroayvu ojuka aguã. 24 Ha'e rami teĩ ha'e kuery ojapoxe va'e Saulo oikuaa. Ha'e kuery ojuka vy ara py ha'e pyávy tetã kora rokẽ py oarõ okuapy. 25 Ha'e rã temimbo'e kuery ma pyávy ogueraa vy peteĩ ajaka py omoĩ vy omboguejy tetã kora rovai. 26 Jerusalém py ovaẽ vy onhemoirũxe temimbo'e kuery mboae reve, teĩ ha'e kuery ha'e javive Jesus remimbo'e oikoa ndogueroviai vy okyje okuapy. 27 Ha'e rã Barnabé ma apóstolo kuerya py ogueraa vy omombe'u porãmba tape rupi Senhor ojekuaa uka vy hexeve ijayvuague, ha'e ramo Damasco tetã py okyjea py e'ỹ Jesus rery rupi ijayvuague. 28 Ha'e rami rire Jerusalém py oiko ha'e kuery reve. Okyje reve'ỹ ijayvu oikovy Senhor rery rupi. 29 Grego ayvu py ijayvu va'e kuery pe ayvu omombe'u ha'e ijayvu ete oikovy ramo ha'e kuery ojukaxe ete. 30 Ha'e nunga irmão kuery oikuaa vy Cesaréia peve ogueraa, ha'e gui Tarso katy ju omondouka. 31 Ha'e rami rire Judéia ha'e javi rupi igreja kuery ikuai porã, Galiléia ha'e Samaria rupi guive. Imbaraeteve oje'oivy Senhor renonde ojererokyjea rupi. Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ombopy'a guaxu ramo heta-etave ovy. 32 Ha'e gui Pedro ma opa rupi oaxa ovy vy Lida tetã py ovaẽ iky'a e'ỹ va'e kuerya py. 33 Ha'e py ma peteĩ ava oexa Enéias hery va'e. Ha'e va'e ma oguata va'e'ỹ vy oito ma'etỹ re ma tupa py itui. 34 Ixupe Pedro aipoe'i: — Enéias, Jesus Cristo nemonguera. Epu'ã ke ha'vy, emoĩ porã ju nderupa — he'i ramove opu'ã. 35 Ha'e ramo Lida ha'e Sarona pygua kuery ha'e javi oexa vy ojeko rerova Senhor re. 36 Jope tetã py ma oiko peteĩ temimbo'e kunha Tabita hery va'e, Dorcas he'ia. Ha'e va'e ma pavẽ oikuaa mba'emo porã anho ojapo ha'e mba'emo ome'ẽ va'ety oikoa. 37 Ha'e va'e jave imba'eaxy vy omano. Ha'e gui hetekue ombojaupa ma rire ombouve ju inony opy ja'o'i yvate oĩ va'e py. 38 Jope gui ma Lida py Pedro oĩa namombyryi'i. Ha'e ramo ha'e py oĩa temimbo'e kuery oendu vy mokoĩ avakue omondouka “Jaa vyvoi ke orereve” he'i aguã. 39 Ha'e nunga Pedro oendu vy oo ha'e kuery reve. Oo py ovaẽ ramo opy ja'o'i yvate oĩ va'e py ogueraa. Imeve'ỹ va'e kuery ha'e javi ombojere rei, ojae'o reve oexa uka ao puku ha'e tupyja Dorcas oikove teri reve ojapo va'ekue. 40 Ha'e gui ma Pedro omoẽmba vy guenapy'ã re oĩ, ha'e vy onhembo'e. Ha'e gui ojere vy hetekue ituia katy ju oma'ẽ. Ha'e vy aipoe'i: — Tabita, epu'ã ke — he'i. Ha'e ramo guexa oipe'a vy oexa Pedro, ha'e vy ovy oiny. 41 Ha'e ramo ipo re ojopy vy omopu'ã. Ha'e gui iky'a e'ỹ va'e ha'e imeve'ỹ va'e kuery oenoĩmba vy oexa uka oikove va'e. 42 Ha'e nunga Jope pygua kuery ha'e javi oikuaa vy heta ojerovia Senhor re. 43 Jope py ma Pedro opyta are, ipirekue re omba'eapo va'e Simão hery va'e ro py. 1 Cesaréia tetã py peteĩ ava oiko Cornélio hery va'e, xondaro kuery Itália pygua ruvixa. 2 Ha'e va'e ma Nhanderuete pe oiko ojererokyjea rupi, ngoo pygua kuery ha'e javi reve. Mba'emo ome'ẽ jepi ha'e py judeu kuery ikuai va'e pe, Nhanderuete pe onhembo'e riae guive. 3 Ha'e gui ma kuaray ojero'a'i jave peteĩ anjo Nhanderuetea guigua ojexa uka ixupe. Hexe onhemboja vy aipoe'i: 4 — Cornélio. Ha'e ramo onhemondyi reve anjo re oma'ẽ vy oporandu: — Mba'e tu, Senhor? Anjo ombovai: — Nhanderuete renonde ima'endu'aa renhembo'ea ha'e mba'emo reme'ẽ reikovya re. 5 Aỹ ma emondouka Jope tetã katy Simão Pedro hery va'e renoĩarã. 6 Ha'e va'e ma ye'ẽ yvýry oiko, ipirekue re omba'eapo va'e Simão ro py — he'i. 7 Hexeve anjo ijayvu va'ekue ojepe'a ramove oenoĩ mokoĩ guembiguai ha'e peteĩ xondaro Nhanderuete pe oiko va'e ixupe omba'eapo va'e regua. 8 Ha'e va'e kuery pe ha'e nungakue omombe'upa vy Jope tetã katy omondouka. 9 Ko'ẽ jevy tape rupi ha'e kuery oo vy tetã py ovaẽ rai'i ma oje'oivy jave, Pedro ma kuaray mbyte rire'i oo áry ojeupi onhembo'e aguã. 10 Inhembyayi vy okaruxea oendu. Ha'e gui tembi'u ojapoa rã oarõ jave ixupe ojexa uka peteĩ. 11 Ha'e vy oexa yva ojepe'a rã, ha'e oguejy ouvy peteĩ ajukue ramigua tuvixa va'e, yvy rami omboguejya ijapy irundyve re. 12 Ha'e va'e áry ma opa marãgua mymba ikuai irundy ipy va'e, yvy rupi otyryry ha'e guyra oveve va'e. 13 Ha'e gui ixupe peteĩ ijayvu va'e aipoe'i: — Pedro, epu'ã ke, ejuka ha'e he'u. 14 Pedro ombovai: — Any teve Senhor, mba'eta ha'u va'e'ỹ teri ha'eve'ỹ va'e nhomongy'aarã — he'i. 15 Mokoĩguea ma ijayvu va'e aipoe'i: — Nhanderuete oiky'a'o va'ekue pe “Ha'eve'ỹ va'e” 're eme — he'i. 16 Ha'e nunga mboapykue oiko rire ajukue ogueraa ju yva re. 17 Pedro mba'emo ojexa uka va'ekue mba'erã paa ndoikuaai rei oiny jave avakue ovaẽ ma Cornélio ombou va'ekue. Simão ro re oporandu jogueruvy rire okẽ py opyta. 18 Onhenduka vy oporandu: — Simão Pedro hery va'e pa oĩ? — he'i. 19 Ha'e rã Pedro ma mba'emo oexa va'ekue re teri oikuaa pota oiny reve Nhe'ẽ aipoe'i ixupe: — Pe'i py mokoĩ ava ndereka va'e ikuai. 20 Epu'ã ha'vy, eguejy ha'e tereo ha'e kuery reve. Erovia e'ỹ eme, mba'eta xee ae ambou uka — he'i. 21 Ha'e gui avakue ikuaia py Pedro oguejy ma vy aipoe'i: — Xee apy aĩ va'e ae pa xereka? Mba'e re tu peju? 22 Ha'e kuery ombovai: — Xondaro ruvixa Cornélio ma ava heko porã ha'e Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oiko va'e, judeu kuery ha'e javi ima'endu'a porãa va'e guive. Ha'e va'e ae nerenoĩ uka, ngoo py revaẽ rã ndeayvu oendu aguã, anjo iky'a e'ỹ va'e aipoe'iague rami vy — he'i okuapy. 23 Ha'e rami rã Pedro ma ha'e kuery omovaẽ ranhe, omoinge opy. Ko'ẽ jevy opu'ã vy oo ha'e kuery reve. Jope pygua irmão kuery regua oo avi hupive. 24 Ko'ẽ jevy Cesaréia py ovaẽmba. Cornélio oarõ vy omboatypa ma ra'e guetarã ha'e oirũ kuery oayvuve va'e. 25 Pedro ovaẽ ouvy rã Cornélio oẽ ovaexĩ aguã. Guenapy'ã re oĩ vy ombojerovia. 26 Ha'e ramo Pedro omopu'ã vy aipoe'i: — Epu'ã katu, xee voi ma ava avi aiko — he'i. 27 Hexeve ijayvu reve oike vy heta oexa ono'õ okuapy va'e. 28 Ha'e vy ha'e kuery pe aipoe'i: — Peẽ ma peikuaa porã rã ore judeu kuery amboae regua re ronhemoirũ aguã nda'evei, neĩ ronhemboja aguã voi. Ha'e rami teĩ xevy pe Nhanderuete oikuaa uka avave pe “Nda'evei va'e” neĩ “Ha'eve'ỹ va'e” ro'e aguã nda'eveia. 29 Ha'e nunga rupi xerenoĩ uka ramo aju “Nda'evei” ha'e e'ỹ re. Aỹ ma aporandu: Mba'erã pa xerenoĩ uka? 30 Cornélio ombovai: — Kova'e ára reve vy irundy ára ma ojapo guĩ rami jave xero py anhembo'e ainyague, kuaray ojero'a jave. Ha'e gui xerenonde ojexa uka peteĩ ava ijao rexakãmba va'e. 31 Ha'e va'e ma aipoe'i: “Cornélio, Nhanderuete renonde ma oendua renhembo'ea, ha'e mba'emo reme'ẽ reikovya re ima'endu'aa guive. 32 Emondouka ke Jope katy Simão Pedro hery va'e renoĩarã. Ha'e va'e ma ye'ẽ yvýry oiko, ipirekue re omba'eapo va'e Simão ro py”, he'i va'ekue. 33 Ha'e ramo roenoĩ uka voi. Ha'eve vaipa rejuague. Aỹ ma apy roĩmba Nhanderuete renonde, ndevy Senhor omombe'u uka va'e ha'e javi roendu aguã — he'i. 34 Ha'e ramo Pedro ijayvu vy aipoe'i: — Aỹ ma aikuaa ma anhetẽ ae ra'e Nhanderuete peteĩ regua rive joegui oayvuve va'e e'ỹa. 35 Ha'e rami 'rãgue py ha'e javive regua omonhemboja 'rã henonde ojererokyjea rupi ha'e ha'evea rami ikuai va'e. 36 Pova'e ayvu Nhanderuete ombou raka'e Israel kuery pe, Jesus Cristo re vy peteĩ rami nhanemoingo porã aguã. Mba'eta ha'e javi regua Senhor oiko. 37 Peẽ avi peikuaa ayvu Judéia ha'e javi rupi oendua va'ekue, Galiléia gui ijypy va'ekue, nhomongaraia regua João omombe'u ma rire. 38 Oendua Nhanderuete Jesus Nazaré pygua va'e ombopo'aka vy hexe Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ omoĩague. Ha'e ramo hexeve Nhanderuete oiko ramo opa rupi oiko vy mba'emo porã ojapo, nhomonguera guive anha kuery omoingo axya gui. 39 Judeu yvy re ha'e Jerusalém tetã py mba'emo porã ojapo va'ekue ha'e javi ma ore roexapa. Ha'e gui ma yvyra re omoĩ vy ojukaa. 40 Ha'e gui mboapy araa py Nhanderuete omboete ju, ha'e joupe oexa uka guive. 41 Heta va'e kuery ha'e javive pe'ỹ oexa uka, ha'e rã imombe'uarã Nhanderuete oiporavo va'ekue pe anho, ore kuery omanoague gui onhemboete ju ma rire hexeve rokaru ha'e roy'u va'ekue pe ae. 42 Orevy pe ma ayvu omombe'u uka heta va'e kuery pe, roikuaa uka aguã Nhanderuete omoĩague oikove va'e ha'e omano va'ekue re oikuaa pota va'erã. 43 Hekorã re ae profeta kuery ha'e javi ijayvu raka'e. Ha'e vy omombe'u hery rupi omboguepaa 'rãa hexe ojerovia va'e ha'e javi ojejavyague. 44 Ha'e nunga re Pedro ijayvu teri oiny jave ayvu re ojapyxaka okuapy va'e ha'e javive re Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oguejy. 45 Judeu e'ỹ va'e kuery pe voi Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ome'ẽa ramo judeu regua ojerovia va'e Pedro rupive ou va'ekue onhemondyipa, 46 mba'eta oendu okuapy ayvu mboae py ijayvu rã Nhanderuete omboetea rupi. Ha'e ramo Pedro oporandu: 47 — Amongue nda'u ojoko 'rã yy py kova'e kuery romongarai aguã? Mba'eta nhande rami avi kova'e kuery voi ojopy ra'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ — he'i. 48 Ha'e rami vy Jesus Cristo rery rupi omongarai uka. Ha'e ramo ojerure ha'e kuery reve opytave ranhe aguã. 1 Ha'e gui Judéia py apóstolo ha'e irmão kuery ikuai va'e oendu okuapy judeu e'ỹ va'e kuery voi Nhanderuete ayvu ogueroviaague. 2 Ha'e gui Jerusalém py Pedro ovaẽ ramo jopire omboi ukaxe va'e regua ndojou porãi vy aipoe'i: 3 — Kore revaẽ va'e ty'y avakue opire omboi uka e'ỹ va'e ro py, ha'e kuery reve rekaru guive — he'i okuapy. 4 Ha'e ramo Pedro omombe'upa jypy'i guive jorire-rire oiko va'ekue. Ha'e vy aipoe'i: 5 — Xee ma Jope tetã py anhembo'e ainy jave, xeakanhy vy aexa peteĩ ajukue tuvixa va'e ramigua oguejy ouvy rã. Ijapy irundyve re omboguejya yva gui. Ha'e vy xea'i py peve ou. 6 Ipy katy ama'ẽ vy aexa ipy irundy va'e yvy re ikuai va'e, mymba inharõ va'e, yvy rupi otyryry ha'e guyra oveve va'e. 7 Aendu avi peteĩ ayvu “Pedro, epu'ã ke, ejuka ha'e he'u”, he'i va'e xevy. 8 Ha'e ramo xee aipoa'e: “Any teve Senhor, mba'eta xejuru py oike va'e'ỹ teri ha'eve'ỹ va'e nhomongy'aarã”, ha'e. 9 Teĩgue ju yva gui onhendu: “Nhanderuete oiky'a'o va'ekue pe ‘Ha'eve'ỹ va'e’ 're eme”, he'i va'e. 10 Ha'e nunga ma mboapykue oiko, ha'e gui ha'e nunga ha'e javi ma yva re ju heraa. 11 — Ha'e va'e jave ete'i oo roĩa py ovaẽ mboapy avakue. Ha'e va'e kuery ma Cesaréia gui omondouka pyre xerenoĩarã. 12 Ha'e ramo xevy pe Nhe'ẽ ijayvu ha'e kuery reve aa aguã akyje e'ỹ re. Xerupive oo avi kova'e irmão kuery mboapy meme ikuai va'e. Ha'e gui ma ha'e va'e ava ro py rovaẽ. 13 Ha'e ramo orevy pe omombe'u ngoo py anjo hi'aĩ rã oexaague, ha'e ixupe aipoe'iague: “Emondouka amongue Jope katy, ha'e enoĩ uka Simão Pedro hery va'e. 14 Ha'e va'e ma ndevy omombe'u 'rã reo jepe aguã regua ayvu, ndee ha'e ndero pygua kuery ha'e javive reve”, he'iague. 15 Ha'e gui ma xeayvu ypy'i ramove Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oguejy ha'e kuery re, jypy nhandere oguejyague rami ae. 16 Ha'e ramo xema'endu'a Senhor aipoe'iague re: “João ma anhetẽ yy py nhomongarai. Ha'e rã peẽ ma penemongaraia 'rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve”, he'iague re. 17 Ha'e rami py ha'e kuery pe avi Nhanderuete ombou Senhor Jesus re jajerovia ramo nhandevy ombouague rami. Ha'e rami rire mava'e tu xee aiko Nhanderuete pe “Nda'evei” ha'e aguã? — he'i. 18 Ha'e rami ijayvu rã ha'e kuery oendu vy nda'ivaivei. Ha'e vy Nhanderuete oguerovy'a vy aipoe'i: — Ha'e rami vy ta'vy judeu e'ỹ va'e kuery pe voi teve Nhanderuete ome'ẽ ojeko rerova vy tekove ojopy aguã — he'i okuapy. 19 Estêvão ojukaa rire oaĩmba va'ekue ma opa rupi oje'oi, Fenícia, Chipre ha'e Antioquia peve. Judeu kuery regua pe anho ranhe omombe'u ayvu. 20 Ha'e gui ha'e kuery regua Chipre ha'e Cirene guigua ma Antioquia tetã py ovaẽ vy grego kuery pe voi omombe'u ayvu porã Senhor Jesus regua. 21 Ha'e kuery re Senhor po'akaa oĩ ramo heta ojerovia vy ojeko rerova Senhor re. 22 Ha'e nunga ma Jerusalém py igreja kuery ikuai va'e pe omombe'ua. Ha'e rami rã Antioquia katy omondouka Barnabé. 23 Ha'e va'e ma ha'e py ovaẽ vy Nhanderuete omboaxya rupi ikuaia oexa vy ovy'a, ha'e kuery ha'e javi omongeta guive ipy'a mbaraete reve Senhor re ikuai aguã. 24 Mba'eta hexe Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ha'e ojerovia etea anho oĩ ramo ava porayvu va'e oiko. Ha'e ramo heta onhemboja Senhor re. 25 Ha'e gui Tarso katy ju Barnabé oo Saulo reka vy. 26 Ojou vy Antioquia py ogueru. Peteĩ ma'etỹ pukukue re ha'e pygua igreja kuery reve ikuai vy heta ombo'e. Antioquia py temimbo'e kuery ikuai va'e jypy'i oenoĩa Cristo pegua. 27 Ha'e va'e jave py Antioquia py profeta kuery regua ou Jerusalém gui. 28 Peteĩ ha'e kuery regua Ágabo hery va'e opu'ã vy Nhe'ẽ gui omombe'u yvy jave re karuai oiko 'rãa. Ha'e nunga oiko ae ma huvixave Cláudio oĩ jave py. 29 Ha'e ramo temimbo'e kuery jogueroayvu okuapy mba'emo omondouka aguã Judéia py irmão kuery ikuai va'e pe. Peteĩ-teĩ ojoua'i rami 'rã omondouka oipytyvõ vy. 30 Ha'ekue rami ae ha'e kuery ojapo. Ha'e vy Barnabé ha'e Saulo po py ogueraa uka igreja re opena va'e kuery pe. 1 Ha'e va'e jave py huvixave Herodes ojopy uka igreja kuery ikuai va'e regua oguereko axy aguã. 2 Ha'e rami vy kyxe py ojuka uka João ryke'y Tiago. 3 Ha'e nunga judeu kuery ojou porã rei okuapya oikuaa vy oguereko axyve ju. Ha'e vy Pedro voi ojopy uka, ngaru mbojape imbovua revegua e'ỹ va'ea ára. 4 Ojopy uka vy ombo'a uka nhuã py. Xondaro kuery po py omboaxa opena aguã. Irundy aty ikuai xondaro kuery, peteĩ-teĩ aty irundy xondaro oguereko harõarã, Páscoa ára rire heta va'e kuery oendua py omboayvua aguã. 5 Ha'e rami py Pedro nhuã py oĩ, teĩ hexe igreja kuery ikuai va'e onhembo'e tema Nhanderuete pe. 6 Pyávy huvixa Herodes omboayvu e'ỹ mbove'i, Pedro oke oupy mokoĩ xondaro mbyte, mokoĩ corrente py ojokuaague reve. Xondaro kuery mboae ma okẽ py ikuai nhuã oarõa py. 7 Ha'e gui peteĩ anjo Senhor-a guigua ou xapy'a ramo peteĩ hendy va'e omoexakãmba nhuã ropy rupi. Pedro re opoko vy omomyĩ. Ha'e vy aipoe'i: — Epu'ã pojava — he'i ramove ojokuaague ho'apa ipo gui. 8 Anjo aipoe'i: — Ejeku'a jokua ke, ha'e emoĩ ndepy regua. — Ha'ekue rami ojapo ramo aipoe'ive ju: — Emoĩ ndeao puku, ha'e eju xerakykue — he'i. 9 Ha'e gui Pedro oẽ vy hakykue oo. Ndoikuaai ovy anhetẽ paa anjo opo py ojapo va'e, “Aexa ra'u rive po” he'i vy. 10 Xondaro ikuai va'e jypy ha'e mokoĩa ma oaxa vy ovaẽ jogueravy okẽ ferro guigua tetã katy oĩ va'e py. Ha'e va'e ma ha'e ae ojepe'a. Ha'e gui oẽ vy peteĩ tape rupi jogueraa. Oove'ia py anjo ojepe'a ixugui. 11 Ha'e ramo mae ma Pedro oikuaa xapy'a vy aipoe'i: — Aỹ ma aikuaa anhetẽ Senhor ombou ra'e ojea pygua anjo, Herodes po gui xereraa jepe aguã, ha'e judeu kuery ojapoxe va'e ha'e javi gui guive — he'i. 12 Hexe oiko va'e re oikuaa pota vy onhembopy'a oo aguã João Marcos hery va'e xy Maria ro py. Ha'e py ma heta ikuai onhembo'e vy. 13 Kora rokẽ re ombota ramo ou peteĩ tembiguai kunha'i Rode hery va'e, mava'e paa oexa aguã. 14 Pedro ayvu oendu kuaa vy ovy'a vaipa vy hexarai omoinge aguã. Onha reve opy ojevy Pedro okẽ py hi'aĩa omombe'u aguã. 15 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i ixupe: — Naneakã porãvei teve — he'i okuapy. Ha'e rami teĩ omombe'uve ha'e etea. Ha'e ramo aipoe'i ju: — Inhe'ẽ rive ri nhi'ã — he'i okuapy. 16 Ha'e ramia ja Pedro ombotave tema ho'amy. Ha'e ramo mae ma ha'e kuery oipe'a vy ha'e ri ty ra'ea oexa vy ndoikuaai rei okuapy. 17 Ha'e ramo opo py “Pekyrirĩ” he'ia rami ojapo vy omombe'u marã rami pa nhuã gui Senhor oguenoẽ ukaague. Ha'e vy aipoe'i: — Pemombe'u ke Tiago pe, irmão kuery pe guive — he'i. Ha'e gui oẽ ju vy amboae katy oo. 18 Ko'ẽmba rã xondaro kuery nda'evei rei ikuai, mba'e pa Pedro re oikoague ndoikuaai vy. 19 Herodes oeka uka teĩ ndojoui. Ha'e rami vy nhuã rarõa kuery omboayvu ma vy ojuka ukapa. Ha'e vy Judéia gui ma Cesaréia katy ju oo. Ha'e py oiko are. 20 Ha'e va'e jave Herodes joo rami e'ỹ ijayvu Tiro ha'e Sidom pygua kuery reve. Ha'e ramo oĩa py ha'e kuery oupa peteĩ rami ojexa uka aguã. Ha'e rami vy huvixa rembiguai Blasto pe onhepytyvõ uka rire ojerure okuapy peteĩ rami ju ikuai aguã re, mba'eta huvixa yvy rupi ho'u va'erã ojou vy. 21 Ha'e gui oa'angaague ára py Herodes omoĩ ao iporãve va'e. Tenda openaaty áry oguapy vy ijayvu ha'e kuery pe. 22 Ha'e ramo ha'e kuery ojapukai: — Nhanderuete ae teve ijayvu, ava e'ỹ — he'i okuapy. 23 Ha'e ramove anjo Senhor-a guigua omomba'eaxy huvixa, Nhanderuete nomboetei ramo. Haxo ho'upa rã omano. 24 Ha'e gui Nhanderuete ayvu oenduave tema opa rupi, ha'e ojerovia va'e kuery hetave ovy. 25 Barnabé ha'e Saulo ma ojapo 'rã va'ekue ojapopa ma vy ojevy ju Jerusalém gui. Ngupive ogueraa avi João Marcos hery va'e. 1 Antioquia pygua igreja kuery regua ikuai profeta ha'e nhombo'ea kuery: Barnabé, Simeão Níger hery va'e, Cirene pygua Lúcio, huvixave Herodes ryvy ranga Manaém ha'e Saulo. 2 Ha'e kuery ma Senhor pe okaru e'ỹ re ikuai ramo Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ aipoe'i: — Peiporavo xevy Barnabé ha'e Saulo, xee aenoĩague rami ha'e kuery omba'eapo aguã — he'i. 3 Ha'e ramo okaru e'ỹ re onhembo'e okuapy ranhe. Ha'e gui ha'e kuery áry opo omoĩ reve omondouka. 4 Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ omondouka ramo Selêucia peve ranhe oo. Ha'e gui yy rupi oje'oi Chipre katy. 5 Salamina py ovaẽ vy Nhanderuete ayvu omombe'u judeu kuery onhembo'eaty ikuai va'e rupi. Ipytyvõarã ogueraa avi João. 6 Ypa'ũ oaxapa vy Pafos tetã peve oo. Ha'e py oexa peteĩ judeu onhembo'e vaikue va'e profeta ramigua, Barjesus hery va'e. 7 Ha'e va'e ma huvixa Sérgio Paulo irũ oiko. Ha'e rã huvixa ma ava hi'arandu va'e. Ha'e rami vy Barnabé ha'e Saulo oenoĩ vy oendu porã pota Nhanderuete ayvu omombe'u rã. 8 Ha'e rami teĩ onhembo'e vaikue va'e Elimas hery va'e ojokoxe huvixa ojerovia e'ỹ aguã. 9 Ha'e gui Saulo Paulo avi hery va'e re ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ anho oĩ ramo oma'ẽ porã ranhe Elimas re. Ha'e vy aipoe'i: 10 — Anha ra'y, ndere ma renhombotavypa ha'e opa marã rei reiko aguã anho oĩ. Heko porã va'e re repu'ã rei. Nderepytu'ui ta ri ty'y Senhor reko amboae rami rei reikuaa ukaa gui? 11 Aỹ ma ndere Senhor omoĩ 'rã opo nderexavei aguã. Ha'e ramo mbovy ára rei ve'ỹ nderexavei 'rã kuaray — he'i. Ha'e ramove hexe ho'a yvyxĩ ramigua pytũ va'e. Ha'e ramo ojere-jere oikovy, oipota ijyva re imboguataarã. 12 Mba'emo oiko va'e huvixa oexa vy oguerovia ayvu, Senhor re ombo'e rã oguerovy'a guive. 13 Pafos gui ma Paulo yy rupi oo. Oirũ kuery reve oje'oi Panfília regua Perge tetã re. Ha'e rã João ma ha'e kuery gui oja'o vy Jerusalém katy ju ojevy. 14 Ha'e rã ha'e kuery ma Perge gui oove Pisídia regua Antioquia tetã peve, ha'e sábado ára py judeu kuery onhembo'eaty py oo vy oguapy. 15 Lei ha'e profeta ombopara va'ekue ogueroayvupaa ma rire onhembo'eaty pygua ruvixa aipoe'i uka ha'e kuery pe: — Xeryvy kuery, heta va'e kuery pemombaraete aguã regua ayvu pereko ri vy ke pemombe'u. 16 Ha'e ramo Paulo opu'ã vy opo py ojapo “Pekyrirĩ” he'ia rami. Ha'e vy aipoe'i: — Avakue Israel regua ha'e Nhanderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai avi va'e, pejapyxaka ke. 17 Nhande Israel kuery Ruete ma oiporavo raka'e nhaneramoĩ kuery, ha'e gui oyvy re'ỹ ikuaia pukukue re omboetave, Egito yvy re. Ha'e gui opo'akaa rupi oguenoẽmba vy 18 quarenta ma'etỹ re tekoa e'ỹa py ikuai jave ogueropo'aka ha'e kuery reko vai. 19 Ha'e gui sete regua Canaã yvy re ikuai va'ekue omomba vy ijyvykue ome'ẽ ha'e kuery yvyrã, 20 quatrocentos e cinqüenta ma'etỹ rai'i rire. Ha'e va'e rire omoĩ herekoarã kuery, profeta Samuel oikoa ára peve. 21 Ha'e gui nguvixaverã re ha'e kuery ojerure okuapy ramo Nhanderuete omoĩ uka Benjamim regua Quis ra'y Saul. Ha'e va'e ma quarenta ma'etỹ re oĩ. 22 Ha'e gui ma oipe'a vy hekovia Davi ju oiporavo huvixaverã. Ha'e va'e reko re ijayvu vy aipoe'i: “Jessé ra'y Davi ma ava xee ae rami ipy'a va'e ajou, xee aipota va'e ojapopa va'erã”, he'i va'ekue. 23 Ha'e va'e ramymino kuery regua Nhanderuete ijayvuague rami vy omoingo Israel kuery reraa jepearã. Ha'e va'e ma Jesus. 24 Ha'e va'e ojekuaa uka e'ỹ mbove João ranhe Israel kuery ha'e javive pe omombe'u oikovy jajeko rerova vy nhanhemongarai uka aguã regua. 25 Ha'e gui João ojapo 'rã va'ekue ojapopa ma vy aipoe'i: “Xee ma pexa'ãa ramigua e'ỹ. Ha'e rã xerakykue rima ou oiny peteĩ. Ha'e va'e gui ma xe'yvyĩ'i ete vy neĩ ipy regua amboi aguã voi nda'evei”, he'i va'ekue. 26 — Ke'y kuery Abraão ramymino kuery ha'e Nhanderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai va'e, nhandevy pe ae oikuaa uka ayvu jaa jepe aguã regua. 27 Mba'eta Jerusalém pygua kuery nguvixa kuery reve ndoikuaai okuapy Jesus, neĩ profeta kuery nhombo'ea noendu kuaai guive, sábado ára nhavõ ogueroayvu teĩ, mba'eta ojuka uka raka'e Jesus, profeta kuery ijayvuague ojeupity aguã rami. 28 Neĩ peteĩ henda py ojapo vaiague ha'e kuery ndoikuaai va'eri huvixa Pilatos pe ojerure okuapy ojuka aguã re. 29 Hekorã ipara oiny va'e ojeupity aguã rami oguereko rire omboguejya yvyra gui, ha'e vy tuparã ojapo pyre py onhono porãa. 30 Ha'e rami teĩ omanoague gui Nhanderuete omboete ju. 31 Ha'e ramo mbovy ára re rei e'ỹ ojexa uka oikovy, Galiléia guive Jerusalém katy hexeve oje'oi va'ekue pe. Ha'e va'e kuery ma imombe'uarã ikuai heta va'e kuery pe. 32 Ha'e gui ore ju pẽvy romombe'u ayvu porã Nhanderuete nhaneramoĩ kuery omoingo porã aguã re ijayvuague regua. 33 Ha'e kuery ramymino nhandekuai va'e pe Nhanderuete ojapo ha'e nungakue ha'e javi ojeupity aguã rami, Jesus omboete jevya py, mba'eta mokoĩa Salmo re ipara oĩa rami vy: “Ndee ma Xera'y, ange xee romoingo”, he'iague. 34 Ha'e rami vy ae omanoague gui Nhanderuete omboete ju ivaipa e'ỹ aguã, aipoe'iague rami: “Pendevy pe ajapo 'rã Davi pe xeayvuague iky'a e'ỹ ha'e oguerovia pyrã ojeupity aguã rami.” 35 Ha'e rami vy amboae Salmo py aipoe'i avi: “Nderejai 'rã neremimbo'e retekue Iky'a e'ỹ va'e ivaipa aguã”, he'i va'ekue. 36 Mba'eta anhetẽ Nhanderuete oipotaa rami vy heta va'e kuery re Davi opena ma rire oke vy oo nguu kuery ooague py, ha'e ramo hetekue ivaipa. 37 Ha'e rã Nhanderuete omboete ju va'e retekue ma nda'ivaipai. 38 — Ha'e nunga rupi ke'y kuery, peikuaa pota, mba'eta pẽvy pe romombe'u hexe vy jejavya omboguepaa aguã regua. 39 Hexe vy ma ha'e javive ojerovia va'e omboeko porãa 'rã opa mba'e vai gui. Ha'e rã Moisés lei oeja va'ekue rupi ma nanhanemboeko porãai 'rã. 40 Peikuaa pota ha'vy profeta kuery aipoe'iague pendere oiko e'ỹ aguã: 41 “Ma'ẽ ke, peẽ pejojojai rei va'e. Penhemondyi ha'e pekanhy, mba'eta pende'ára py xee ajapo 'rã mba'emo ndaperoviai va'erã, pẽvy omombe'ua teĩ”, he'iague. 42 Paulo ha'e Barnabé oẽ rã ojerure okuapy sábado jevy py ha'ekue rami ae ju ijayvu aguã. 43 Onhembo'eaty gui ono'õ va'ekue oopa rã judeu kuery ha'e judeu reko rami Nhanderuete pe ikuai va'e heta oje'oi Paulo ha'e Barnabé rakykue. Ha'e ramo omongeta Nhanderuete porayvua re riae ikuai aguã. 44 Sábado jevy py tetã pygua ha'e javi rai ou Nhanderuete ayvu oendu aguã. 45 Ha'e rã judeu kuery ma heta ijaty va'e oexa vy ndojou porãi. Ha'e rami vy ijayvu vaikue, Paulo ayvu re ijayvu rei guive. 46 Ha'e ramo Paulo ha'e Barnabé okyjea py e'ỹ ijayvu vy aipoe'i: — Peẽ kuery pe ranhe ma romombe'u Nhanderuete ayvu. Ha'e rã napenduxei vy pexa uka tekove marã e'ỹ pejopy aguã nda'eveia. Ha'e rami rã judeu e'ỹ va'e kuery ikuaia py ju 'rã roo. 47 Mba'eta ha'e rami aguã rami ae Senhor oremoĩ. Ha'e vy aipoe'i: “Xee romoĩ judeu e'ỹ va'e kuery moexakãarã, yvy jave re ikuai va'e oo jepe aguã”, he'i va'ekue. 48 Ha'e rami ijayvu rã judeu e'ỹ va'e kuery oendu vy ovy'a okuapy, Senhor ayvu oguerovy'a guive. Tekove marã e'ỹ jopyarã oiporavo pyre ha'e javive oguerovia. 49 Ha'e rami rã ha'e va'e yvy ha'e javi rupi oendupaa Senhor ayvu. 50 Ha'e rami teĩ judeu kuery ombopoxy kunhague judeu reko rami ikuai va'e yvatekueve, tetã pygua ruvixa kuery guive. Ha'e rami vy omoingo axy Paulo ha'e Barnabé vy omoxẽ oyvy gui. 51 Ha'e ramo ha'e kuery opy regua gui yvy ku'i oity-ity oikuaa uka aguã ha'e kuery oeja ma ovya. Ha'e gui Icônio katy ju oje'oi. 52 Ha'e rã temimbo'e kuery ikuai va'e ma opa mba'e py ovy'a tema okuapy Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve vy. 1 Icônio tetã py ma Paulo ha'e Barnabé ma judeu kuery onhembo'eaty py ovaẽ vy nhombo'e. Ha'e ramo heta ikuai va'e oguerovia, judeu ha'e grego kuery guive. 2 Ha'e rã judeu kuery oguerovia e'ỹ va'e ma omopu'ã rei judeu e'ỹ va'e kuery, ombopoxypa irmão kuery pe. 3 Ha'e ramive ma ikuai are ha'e py, okyjea py e'ỹ ijayvu Senhor gui. Ha'e rã Senhor ma ha'e kuery po py hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã ojapo vy oikuaa uka ayvu nhomboaxya regua anhetẽa. 4 Ha'e rami rire tetã pygua kuery oja'opa. Peteĩ regua oo judeu kuery re, ha'e rã amboae kuery ma apóstolo kuery re oje'oi. 5 Ha'e rami vy judeu e'ỹ va'e ha'e judeu kuery nguvixa kuery reve opu'ãmba rei okuapy ojojai reixe ha'e ita py ojapipa aguã. 6 Ha'e nunga ha'e kuery oikuaa vy ojava Licaônia regua Listra ha'e Derbe tetã katy, ha'e katy rai-rai'i ikuai va'e rupi voi. 7 Ha'e py ju omombe'u ayvu porã. 8 Listra py oguapy oiny peteĩ ava ipy pirupa va'e, itui'i guive ndoguatai va'e, neĩ peteĩgue ma oguata va'e e'ỹ. 9 Ha'e va'e ava ma Paulo ayvu re ojapyxaka oiny ramo hexe oma'ẽ vy oexa okuera aguã ojerovia etea. 10 Ha'e rami vy ijayvu atã reve aipoe'i ixupe: — Epu'ã ke ndepy re — he'i ramove opo reve opu'ã vy oguata. 11 Heta va'e kuery Paulo ojapo va'e oexa vy ojapukai Licaônia ayvu py, aipoe'i: — Nhanderuete kuery teve avakue rami ojeapo vy oguejy ra'e nhandea peve — he'i okuapy. 12 Ha'e rami vy Barnabé pe “Júpiter”, ha'e rã Paulo pe ma “Mercúrio” he'i okuapy, mba'eta ijayvuve ramo. 13 Ha'e Júpiter pegua sacerdote oĩ va'e ma ixupegua templo tetã kyvõ katy oĩ va'e gui ou vy tetã rokẽ katy ogueru vaka ha'e ngora yvoty guigua. Heta va'e kuery reve mymba ojukaxe ha'e kuery pe. 14 Ha'e nunga apóstolo kuery Barnabé ha'e Paulo oendu vy oao omondoro reve opo heta va'e kuery mbyte py. Ha'e vy ojapukai: 15 — Avakue, mba'e re tu guĩ ramigua pejapo ta? Ore voi ma ava peẽ ramigua. Pendua rami ae avi roendu. Ha'e rami vy pẽvy romombe'u ayvu porã guĩ ramigua ovare'ỹ va'e pejapoa gui pejeko rerova aguã Nhanderuete oikove va'e re. Ha'e va'e ae yva, yvy, ye'ẽ ha'e opa mba'e ikuai va'e apoare oiko. 16 Ymagua kuery pe oeja raka'e peteĩ-teĩ regua ha'e kuery ae reko rami ikuai aguã. 17 Ha'e rami teĩ ikuaa ukaarã ndoeja e'ỹi guive, mba'eta pendevy pe ojapo porã vy yva gui ombou oky ha'e mba'emo hi'a aguã ára. Pekaru ha'e pendepy'a py pevy'a aguã nomboatai — he'i. 18 Po rami ijayvu teĩ haxy ete py ojoko heta va'e kuery ha'e kuery pe mymba ojuka taa. 19 Ha'e rami jave Antioquia ha'e Icônio gui judeu kuery ou vy ombopoxypa heta va'e kuery. Ha'e rami vy Paulo ojapipa okuapy ita py. Ombotyryry heravy tetã gui mombyry'i, “Omano ma po” he'i vy. 20 Ha'e gui temimbo'e kuery ombojere rei ramo opu'ã, ojevy ju tetã py. Ko'ẽ jevy Barnabé reve Derbe katy oo. 21 Ha'e va'e tetã py ayvu porã omombe'u vy heta ojou temimbo'erã. Ha'e gui ma Listra, Icônio ha'e Antioquia katy ju ojevy. 22 Temimbo'e ikuai va'e ombopy'a guaxu ovy vy omongeta ojeroviaa rupi riae ikuai aguã. — Jaiko axy vy 'rãe jaike Nhanderuete pegua po'akaa py — he'i. 23 Peteĩ-teĩ igreja rupi okaru e'ỹ re onhembo'e rire oiporavo igreja re opena va'erã. Ha'e Senhor re ojerovia va'e kuery ma omboaxa ovy ipo py. 24 Pisídia yvy oaxa vy Panfília katy ju jogueraa. 25 Perge py ayvu porã omombe'u rire oguejy jogueravy Atália katy. 26 Ha'e gui yy rupi oo Antioquia katy, mba'eta ha'e py Nhanderuete po py jypy'i omboaxaa va'ekue mba'emo ojapo 'rã va'ekue ojapo aguã. 27 Ha'e py ovaẽ vy omboatypa igreja kuery, ha'e omombe'u oguataa rupi Nhanderuete ojapo va'ekue ha'e javi, ha'e okẽ judeu e'ỹ va'e kuery ojerovia aguã regua oipe'aague guive. 28 Mbovy ára rei e'ỹ ikuai ha'e py temimbo'e kuery reve. 1 Ha'e gui ma Judéia gui amongue ou vy ombo'e po rami irmão kuery: — Orerekorã Moisés oejaague rami vy pendepire napemboi ukai ri vy ndapeo jepei 'rã — he'i okuapy. 2 Ha'e rami rã ha'e kuery reve Paulo ha'e Barnabé joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu ramo jogueroayvu Jerusalém katy ha'e va'e mokoĩ oo aguã amboae kuery ha'e pygua reve, apóstolo ha'e igreja re opena va'e kuery pe oikuaa pota uka aguã ha'e nunga re. 3 Ha'e rami vy igreja kuery omondouka vy mombyry'i peve omoirũ heravy. Ha'e ramo Fenícia ha'e Samaria rupi oaxa vy judeu e'ỹ va'e ojeko rerovaague omombe'u oje'oivy. Ha'e rami rã irmão kuery ha'e javive oendu vy ovy'a vaipa. 4 Jerusalém py ovaẽ ramo igreja kuery omovaẽ porã'i, apóstolo ha'e opena va'e kuery reve. Ha'e ramo omombe'upa oguataa rupi Nhanderuete ojapo va'ekue. 5 Ha'e rã amongue fariseu regua Jesus re ojerovia va'e ma opu'ã vy aipoe'i: — Ojerovia va'e kuery ma opire omboi uka ramo 'rãe ha'eve, ha'e nhambo'e avi 'rã lei Moisés oeja va'ekue rami ikuai aguã — he'i okuapy. 6 Ha'e ramo apóstolo ha'e igreja re opena va'e kuery nhomboaty okuapy ha'e nunga re oikuaa pota aguã. 7 Joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu ramo Pedro opu'ã vy aipoe'i: — Irmão kuery, peẽ peikuaa yma Nhanderuete xeporavoague penembyte gui, judeu e'ỹ va'e kuery pe ayvu porã amombe'u rã oendu vy ojerovia aguã. 8 Ha'e gui Nhanderuete nhande kuery pavẽ py'a re oĩa oikuaapa va'e vy ha'e kuery pe voi oikuaa uka ojou porãa, mba'eta ha'e kuery pe Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ombou, nhandevy ombouague rami avi. 9 Nhande, neĩ ha'e kuery regua nanhanderayvuvei joegui, mba'eta ha'e kuery ojerovia rã oiky'a'opa avi ipy'a. 10 Ha'vy aỹ, mba'e re tu Nhanderuete pe “Nda'evei” peje ri? Mba'eta temimbo'e kuery pembovoyixe pekuapy nhaneramoĩ kuery ndogueropo'akai va'ekue py, neĩ nhande voi ndajaropo'aka kuaai. 11 Ha'e rami 'rãgue py jarovia nhande voi Senhor Jesus nhanemboaxy ramo ae jaa jepea, ha'e kuery rami avi — he'i. 12 Ha'e gui ma heta va'e kuery ha'e javive okyrirĩ okuapy ojapyxaka aguã Barnabé ha'e Paulo omombe'u rã hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã ipo py Nhanderuete ojapo va'ekue, judeu e'ỹ va'e kuery tekoa rupi oguataa rupi. 13 Ha'e kuery ijayvupa ma rire Tiago ju ijayvu. Ha'e vy aipoe'i: — Irmão kuery, pejapyxaka xeayvu re. 14 Simão ranhe omombe'u kuri judeu e'ỹ va'e pe jypy'i Nhanderuete ojekuaa ukaague, ha'e kuery regua gui oiporavo aguã hery rupi ikuai va'erã. 15 Ha'e rami ae avi profeta kuery ayvu ipara oinya. Mba'eta aipoe'i: 16 “Ha'e nunga oiko ma rire ajevy vy ajapo ju 'rã Davi ro ho'apa va'ekue. Ho'aague gui ajapo jevy vy amoatyrõmba 'rã, 17 amboae kuery voi oeka aguã Senhor, judeu e'ỹ va'e kuery xerery rupi aenoĩ va'e ha'e javi voi”, 18 he'i Senhor yma voi ha'e nunga kuaa ukaare. 19 Ha'e nunga rupi xee aikuaa ramo nda'evei nhamoangeko rei aguã judeu e'ỹ va'e kuery Nhanderuete re ojeko rerova va'ekue. 20 Ha'e kuery pe nhambopara 'rã onhemongy'a e'ỹ aguã mba'emo ra'angaa py, neĩ itavy reia py, ha'e ho'u e'ỹ aguã xo'o ojyryvipy vy ojuka pyre ro'okue neĩ huguykue. 21 Mba'eta yma guive Moisés ombopara va'ekue rupi ijayvu va'e ikuai ae tetã nhavõ rupi. Judeu kuery onhembo'eaty py voi sábado ára nhavõ ogueroayvua 'rã. 22 Ha'e ramo apóstolo ha'e opena va'e kuery igreja ha'e javi reve ojou porã ha'e kuery regua avakue oiporavo ha'e omondouka aguã Antioquia tetã katy, Paulo ha'e Barnabé reve. Ha'e rami vy oiporavo Judas Barsabás 'epy va'e ha'e Silas, irmão kuery omboeteve va'e meme. 23 Ha'e va'e kuery po py ogueraa uka po rami ombopara va'ekue: “Irmão kuery apóstolo ha'e igreja re opena va'e orekuai va'e, kova'e kuaxia rombopara irmão kuery judeu e'ỹ va'e regua, Antioquia, Síria ha'e Cilícia py pendekuai va'e pe. Pendevy roxarura. 24 Roikuaa karamboae amongue romondouka ramo e'ỹ orembyte gui [oje'oi va'ekue] penemoingo eta reiague, ayvu py penemoangeko rei vy. 25 Ha'e nunga rupi peteĩ rami roikuaa porã ma vy rojou porã amongue avakue roiporavo vy peẽ kuerya py rombou aguã orerembiayvu Barnabé ha'e Paulo reve. 26 Ha'e va'e avakue ma nhande-Senhor Jesus Cristo rery káuxa ndojeayvuvei va'e. 27 Ha'e rami vy Judas ha'e Silas rombou, peẽ kuery pe ha'e kuery ae omombe'u aguã ha'e nunga. 28 Mba'eta Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ reve rojou porã amboae ramigua pẽvy ndorojapo ukai aguã, pova'e nunga anho: 29 Penhemongy'a eme mba'emo ra'angaa pe ome'ẽ mbyre pe'ua py, neĩ huguykue, ha'e mymba ojyryvipy vy ojuka pyre ro'okue, ha'e pendetavy rei eme guive. Ha'e nunga gui pejejoko vy peiko porã 'rã. Tove tapendekuai porã.” 30 Are'ỹ re omondouka pyre kuery ma Antioquia tetã py ovaẽ ma vy ha'e py ikuai va'e omboatypa vy ha'e kuery pe omboaxa kuaxia para. 31 Ha'e pygua kuery ogueroayvu vy ovy'a vaipa ombopy'a guaxu rã. 32 Judas ha'e Silas profeta ikuai va'e voi irmão kuery ombopy'a guaxu vy heta ayvu py omombaraete. 33 Ha'e py ikuai are rire irmão kuery ombojevy uka porã'i ju imondoukaare kuerya katy. 34 [Ha'e rã Silas ma ojou porã ha'e py ae opytave aguã.] 35 Paulo ha'e Barnabé ma Antioquia py ikuai are vy nhombo'e ha'e omombe'u Senhor ayvu, heta ikuai va'e reve. 36 Are'i ma rire Paulo aipoe'i Barnabé pe: — Aỹ ma jajevy ke jaexa ju irmão kuery tetã ha'e javi rupi Senhor ayvu nhamombe'uague rupi, jaikuaa aguã marã rami pa ikuaia — he'i. 37 Ha'e vy Barnabé ogueraaxe João Marcos hery va'e. 38 Ha'e rã Paulo ma ndojou porãi ogueraa aguã, Panfília py oĩa gui ojepe'a vy omba'eapoa rupi noipytyvõvei rire. 39 Ha'e rami py joo rami e'ỹ ijayvu vy oja'o joegui. Barnabé ma Marcos ogueraa vy yy rupi oo Chipre katy. 40 Ha'e rã Paulo ma oirũrã Silas oiporavo vy oo avi, Senhor po py irmão kuery omboaxa rire. 41 Ha'e vy Síria ha'e Cilícia rupi oaxa, omombaraete ovy igreja ikuai va'e ha'e javi. 1 Ha'e gui Derbe py ovaẽ avi, ha'e gui Listra py ju. Ha'e py ma peteĩ temimbo'e oiko Timóteo hery va'e, judeu regua oguerovia va'e pi'a. Ha'e rã tuu ma grego. 2 Ha'e va'e re ma Listra ha'e Icônio pygua irmão kuery ima'endu'a porã. 3 Paulo oipota oo hupive. Ha'e vy ipire omboi ha'e katy'i rupi judeu kuery ikuai va'e re vy, mba'eta pavẽ oikuaa tuu grego oikoa. 4 Ha'e gui tetã ikuai va'e rupi oaxa vy irmão kuery pe omombe'u hekorã apóstolo ha'e opena va'e kuery Jerusalém py ikuai va'e ijayvuague. 5 Ha'e rami vy igreja kuery ikuai va'e imbaraeteve oje'oivy ojeroviaa py. Hetave ovy ko'ẽ nhavõ. 6 Ha'e gui ma Ásia py ma Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ayvu nomombe'u ukai ramo Frígia-Galácia yvy rupi oje'oi. 7 Mísia py ovaẽ rai'i vy onhea'ã Bitínia katy oo aguã. Ha'e rami teĩ Jesus Nhe'ẽ nomondoukai. 8 Ha'e ramo Mísia rupi oaxa vy Trôade tetã py oguejy. 9 Pyávy Paulo pe peteĩ oexa ukaa, Macedônia pygua ava opu'ã ho'amy va'e. Ha'e va'e ma ojerure vy — Tereo ke Macedônia katy orepytyvõ aguã — he'i. 10 Ha'e rami oexa ukaa rire roje'oi voi pota ha'e katy, mba'eta roikuaa ha'e kuery pe ayvu porã romombe'u aguã orerenoĩare Nhanderuete ae oikoa. 11 Trôade gui yy rupi roo yvi Samotrácia katy. Ko'ẽ jevy ma Neápolis katy, 12 ha'e gui ma Filipos katy ju roo. Ha'e va'e tetã ma Macedônia regua pavẽ gui omboetevepy, ha'e Roma tetã gui ae openaa va'e. Ha'e py ma roiko are. 13 Sábado ára py tetã gui mombyry'i roo vy yakã rembe peve roguejy, ha'e py onhembo'eaty oĩa roikuaa vy. Ha'e vy roguapypa vy oreayvu roiny kunhague ijaty va'e reve. 14 Peteĩ kunha Lídia hery va'e ma ojapyxaka porã oiny oreayvua re. Ha'e va'e ma Tiatira guigua, ajukue púrpura guigua vendea, ha'e Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oiko va'e. Ha'e va'e py'a re Senhor ae omoĩ Paulo ijayvua re ojapyxaka pota aguã. 15 Ha'e rami vy onhemongarai uka ngoo pygua kuery ha'e javi reve. Ha'e rami vy orevy pe ojerure vy aipoe'i: — Senhor re ajeroviaa perovia vy ke pevaẽ ke xero py, ha'e py ae pepyta — he'i. Ha'e rami ijayvua ha'eve orevy. 16 Onhembo'eaty katy roo jave peteĩ kunha'i ou orerovaexĩ nhe'ẽ vai gui imba'ekuaa va'e. Ha'e va'e ma omba'ekuaa rupi ongana vaipa oikovy opatõ kuery pe. 17 Ha'e va'e ma Paulo ha'e ore kuery rakykue oo vy ojapukai reve aipoe'i 'rã: — Peva'e avakue ma Nhanderuete Yvate ete va'e rembiguai, ha'e pẽvy omombe'u tape peo jepe aguã — he'i. 18 Ha'e ramigua mbovy ára rei e'ỹ oiko. Ha'e ramo Paulo noenduxevei vy ojere, ha'e aipoe'i nhe'ẽ vai pe: — Jesus Cristo rery rupi aipoa'e: Ejepe'a ixugui — he'i ramove ojepe'a. 19 Kunha'i patõ kuery ma nonganaveia oexa vy ojopy Paulo ha'e Silas, ha'e vy tetã mbyte py ogueraa huvixa kuery renonde. 20 Huvixa kuerya py ogueraa vy aipoe'i: — Peva'e avakue ma judeu ikuai vy opa marã omoingo nhaneretã pygua kuery. 21 Mba'eta teko mboae re nhombo'e 'rã. Ha'e va'e rupi ma nhandekuai aguã nda'evei, mba'eta nhande ma Roma pygua regua — he'i. 22 Ha'e gui heta va'e kuery peteĩ rami opu'ãmba ha'e kuery re. Huvixa kuery voi ijao omondoropa vy oinupã uka yvyra po'i'i py. 23 Ha'e gui oinupãmba rire omboty nhuã py, ha'e nhuã rarõa pe opena uka oẽ e'ỹ aguã. 24 Ha'e va'e ma ha'e rami ijayvu rã oendu vy nhuã ropy apy py ogueraa, ha'e ipy voi omboty yvyra py. 25 Pytũ mbyte jave ma Paulo ha'e Silas onhembo'e ha'e oporaei oiny Nhanderuete pe omboete vy. Ha'e rã amboae kuery nhuã py ikuai avi va'e ma ojapyxaka okuapy. 26 Ha'e rami jave yvy oryryi xapy'a vy omongu'epa nhuã yta. Ha'e ramo okẽ ikuai va'e ojepe'apa, ha'e javive gui oipa ojokuaague. 27 Nhuã rarõa omyĩ vy nhuã rokẽ ojepe'a rã oexa vy oekyi kyxe ojejuka aguã, “Nhuã py ikuai va'ekue oẽmba ra'e ma po” he'i vy. 28 Ha'e ramo Paulo ojapukai vy aipoe'i: — Mba'eve ejapo eme ndejee, apy roĩ pavẽ — he'i. 29 Ha'e ramo nhuã rarõa tataendy re ojerure vy oike pojava ovy. Oryryipa reve Paulo ha'e Silas renonde oĩ guenapy'ã re. 30 Ha'e gui oka py ogueru vy aipoe'i: — Avakue, mba'e tu ajapo 'rã aa jepe aguã? 31 Ombovai: — Ejerovia Senhor Jesus re. Ha'e vy 'rã reo jepe, ndee ha'e ndero pygua kuery — he'i. 32 Ixupe omombe'u Nhanderuete ayvu, hoo pygua kuery ha'e javive pe guive. 33 Ha'e va'e hora-ve pyávy ha'e kuery re opena porã vy ojoi oinupãague. Ha'e rire'ive onhemongarai uka, ha'e hoo pygua kuery ha'e javive reve. 34 Ha'e gui ma ngoo py ae ogueraa vy omongaru. Ngoo pygua kuery ha'e javi reve ovy'a ete okuapy Nhanderuete re ojerovia vy. 35 Ko'ẽmba jave huvixa kuery ombou guembiguai “Pepoi peva'e avakue” he'i aguã. 36 Ha'e ramo nhuã rarõa omboaxa pova'e ayvu Paulo pe: — Huvixa kuery pendepoi uka kuri. Ha'e rã peẽmba aỹ, tapeo porã — he'i. 37 Ha'e ramo Paulo aipoe'i ha'e kuery pe: — Ha'e rami avi mba'eve rojapo vaiague re'ỹ orenupãmba pavẽ oexaa py, nhuã py orembo'a uka guive, Roma pygua regua roiko va'eri. Aỹ ma nhemi rupi ju orepoi uka ta? Ha'e rami nda'evei. Ha'e rami 'rãgue py tou ha'e kuery ae torepoi — he'i. 38 Ha'e nunga tembiguai kuery oendu vy oo omombe'u huvixa kuery pe. Ha'e va'e kuery ma Roma pygua regua oikoa oikuaa vy okyjepa. 39 Ha'e rami vy Paulo kuerya py jogueru vy ijayvu porã'i. Nhuã gui oguenoẽ vy ojerure tetã gui ojepe'a aguã. 40 Ha'e ramo nhuã gui oẽ ma vy Lídia ro py ranhe ovaẽ. Irmão kuery oexa vy omombaraetepa. Ha'e gui ma oje'oi. 1 Anfípolis ha'e Apolônia rupi oaxa vy ovaẽ Tessalônica tetã py. Ha'e py ma oĩ judeu kuery onhembo'eaty. 2 Paulo gueko rami vy oo ha'e kuery nhomboatya py. Mboapy sábado re ha'e kuery reve ijayvu oikovy ipara re oĩa re. 3 Nhombo'e vy omombe'u porã. Ha'e vy aipoe'i: — Cristo omanoague gui onhemboete jevy aguã rami oiko va'ekue. Jesus pẽvy amombe'u va'e ae ma Cristo — he'i. 4 Ha'e va'e kuery regua amongue oguerovia vy onhemoirũ Paulo ha'e Silas re. Grego kuery heta avi Nhanderuete pe ikuai, kunhague omboetevepy voi. 5 Ha'e rã judeu kuery ma nda'ija'ei vy ojou avakue heko vai va'e. Ha'e vy omono'õ reta vy opa marã rei nhomoingo tetã rupi. Jasom ropy oikepa, teta mbyte katy Paulo kuery ogueraaxe vy. 6 Ha'e rami teĩ ndojoui vy huvixa kuerya py ogueraa Jasom ae, amongue irmão kuery reve. Ha'e vy aipoe'i: — Kova'e kuery ma yvy jave re ikuai va'e moingo eta reia, ha'e gui apy ju rima ovaẽ ra'e. 7 Ha'e gui Jasom ma ngoo py omovaẽ. Ha'e va'e kuery ha'e javive César ayvu rami e'ỹ ikuai, Jesus pe anho “Huvixave” he'i okuapy. 8 Ha'e nunga ayvu heta va'e ha'e huvixa kuery oendu vy ipoxypa. 9 Ha'e rami teĩ Jasom ha'e amboae kuery gui peráta ojopy rire opoi ju. 10 Ha'e rire'i pyavyve irmão kuery ma Beréia tetã katy ju omondouka Paulo ha'e Silas. Ha'e py ovaẽ ma vy judeu kuery onhembo'eaty oĩ va'e katy jogueraa. 11 Ha'e gui Beréia pygua kuery ma Tessalônica pygua gui hi'aranduve va'e vy ojapyxaka porã ayvu re oenduxe vy. Ko'ẽ nhavõ ipara oĩa re oikuaa pota guive, oikuaa aguã oendu va'ekue anhetẽ paa. 12 Ha'e rami vy heta ojerovia, grego regua kunhague omboetevepy, ha'e avakue mbovy e'ỹ avi. 13 Ha'e rami rã judeu kuery Tessalônica pygua ma Beréia py avi ri ty ra'e Nhanderuete ayvu Paulo omombe'ua oikuaa vy ha'e py ju oje'oi nhombopoxy ha'e nhomopu'ãmba rei aguã. 14 Ha'e ramo irmão kuery ojou porã Paulo omondouka voi aguã ye'ẽ rembe peve. Ha'e rã Silas ha'e Timóteo ma opytave ranhe ha'e py. 15 Paulo re opena va'e kuery ma Atenas peve ogueraa. Ha'e kuery ojevy vy Paulo ijayvuague ogueraa Silas ha'e Timóteo pe, oĩa py ha'e kuery ou voi aguã. 16 Atenas tetã py Paulo oirũ kuery oarõ jave tetã rupi mba'emo ra'angaa anho oĩ rã oexa vy ndojou porãi vaipa. 17 Ha'e nunga rupi ijayvu oikovy judeu kuery onhembo'eaty py, judeu ha'e judeu e'ỹ va'e Nhanderuete mboetea rupi ikuai va'e kuery reve. Ha'e rami avi ko'ẽ nhavõ tetã mbyte rupi ijayvu ha'e py ikuai va'e reve. 18 Ha'e gui amongue onhemo'arandu va'e epicureu ha'e estóico regua ijayvu hexeve. Joupe-upe oporandu: — Mba'e he'i vy tu po rami ijayvu katu rei va'e? Tuuete mboae re teve ijayvu — he'i okuapy, mba'eta Jesus reko omombe'u, onhemboete jevyague guive. 19 Ha'e rami vy ngupive ogueraa peteĩ henda Areópago hery va'e py. Ha'e vy aipoe'i: — Aỹ ma roikuaaxe mba'e nunga pyau re pa renhombo'ea. 20 Mba'eta remombe'u va'e ma ore kuery ndoroikuaai teri. Roikuaaxe mba'e 'rea pa ha'e nunga — he'i okuapy. 21 Mba'eta Atenas pygua kuery ha'e amboae regua ha'e py ikuai va'e voi amboae ramigua re ndoikuaa potai, mba'emo ipyauve va'e re rive ijayvu ha'e ojapyxaka okuapy. 22 Ha'e ramo Areópago mbyte py Paulo opu'ã vy aipoe'i: — Atenas pygua avakue, xee aexa rã peẽ kuery pembojerovia etea rupi anho pendekuai. 23 Mba'eta tetã rupi aaxa avy vy aexa mba'emo pembojerovia va'ety ikuai va'e. Peteĩ aexa avi pembojeroviaaty re ipara oiny “Kova'e ma Nhanderuete jaikuaa e'ỹ va'e pegua” he'ia va'e. Ha'e gui peikuaa vy e'ỹ pembojerovia va'e ae xee amombe'u porãve pẽvy. 24 — Mba'eta Nhanderuete yvy ha'e yvy re opa mba'e ikuai va'e moingoare ma yva ha'e yvy re ipo'aka va'e vy oo avakue opo py ojapo va'ekue py noĩ, 25 neĩ nhande kuery po py nanhaipytyvõi 'rã mba'eve py. Nhandegui mba'eve oipota va'e'ỹ, mba'eta nhande kuery ha'e javive pe ha'e ae ome'ẽ nhanderekoverã, nhanepytuẽrã ha'e opa mba'e jareko va'e. 26 Peteĩ'i gui nhanemoingo raka'e opa marãgua yvy re nhandekuai va'erã. Yma voi oa'anga raka'e pa, ha'e mamo ete pa peteĩ-teĩ regua ikuai aguã, 27 Nhanderuete jaeka aguã, ha'e jaeka ete vy jajou aguã. Ha'e rami avi nhandegui mombyry e'ỹ oiko, 28 mba'eta hexe vy jaiko, nhamyĩ ha'e nhandekuai, peẽ kuery regua ijayvu kuaa va'e “Mba'eta ixuguigua meme jaiko”, he'ia rami. 29 Ha'e gui Nhanderuete gui meme jaikoague jaikuaa vy jaikuaa avi mba'emo ouro guigua rami e'ỹ oikoa, neĩ prata ha'e ita gui avakue o'arandua rupi ha'e oikuaa rami ojapo va'ekue rami e'ỹ guive. 30 — Ha'e gui ymave rupi jaikuaa vy e'ỹ mba'emo vai jajapoague re Nhanderuete nanhanembopagai. Ha'e rami teĩ aỹ ma oikuaa uka avakue opa rupi ikuai va'e ojeko rerova aguã. 31 Mba'eta oa'anga ma yvy re ikuai va'e ombopagapa aguã ára. Ha'evea rami 'rã ombopaga uka peteĩ ava omoĩ va'ekue pe. Ha'e va'e ma jaikuaa pavẽ aguã omanoague gui omboete ju — he'i. 32 Omanoague gui Jesus onhemboeteague re Paulo ijayvu rã ha'e kuery oendu vy amongue ojojai rei. Ha'e rã amboae kuery ma — Amboae ára ma emombe'uve ju pova'e nunga roenduve aguã — he'i okuapy. 33 Ha'e ramo Paulo ojepe'a ha'e kuery mbyte gui. 34 Ikuai avi amongue avakue oguerovia vy hexe onhemoirũ va'e. Ha'e kuery regua ma Areópago pygua Dionísio, ha'e peteĩ kunha Dâmaris hery va'e. Ha'e va'e kuery reve ikuaive amboae kuery. 1 Ha'e va'e rire Atenas tetã gui Paulo oẽ vy Corinto katy ju oo. 2 Ha'e py ma peteĩ judeu Ponto guigua oexa Áqüila hery va'e. Roma tetã gui huvixa Cláudio judeu kuery omoxẽmba ramo Itália gui oẽ vy Corinto py ovaẽ ramo'i va'ekue gua'yxy Priscila reve. Ha'e va'e kuery re Paulo onhemboja. 3 Oo'i ipirekue guigua apoa rupi ikuai va'e meme ramo ha'e kuery reve Paulo opyta omba'eapoa py. 4 Ha'e gui sábado nhavõ ijayvu oikovy judeu kuery onhembo'eaty py. Judeu ha'e grego kuery pe omombe'u oikovy ayvu. 5 Macedônia gui Silas ha'e Timóteo ovaẽ ma ramo Paulo nomba'eapovei, ayvu mombe'ua rupi anho oiko. Ha'e rami vy judeu kuery pe omombe'u oikovy Jesus ae Cristo oikoa. 6 Ha'e rami teĩ ha'e kuery ijayvu vaikue reve opu'ãmba ramo Paulo oao ombojaity vy aipoe'i: — Peneakã re ae toĩ penderuguy pemoẽ ukaague re pepaga aguã. Xee ma ha'e nunga py ndaxepo ky'ai. Aỹ gui ma amboae regua kuery pe ju 'rã aa amombe'u — he'i. 7 Ha'e gui ojepe'a vy peteĩ ava Tício Justo hery va'e ro py ovaẽ, judeu kuery onhembo'eaty yvy'iry oĩ va'ea py. Ha'e va'e ava ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oiko. 8 Ha'e gui onhembo'eaty pygua ruvixa Crispo hery va'e ma Senhor re ojerovia okuapy ngoo pygua kuery ha'e javi reve. Corinto pygua kuery voi ayvu oendu vy heta oguerovia vy onhemongarai uka. 9 Ha'e gui pyávy Senhor ojexa uka Paulo pe. Ha'e vy aipoe'i: — Ekyje eme. Ha'e rami 'rãgue py ndeayvuve tema rekyrirĩ e'ỹ re, 10 mba'eta xee aiko ndereve. Avave rei ndere nopu'ãi 'rã mba'emo vai ojapo aguã, mba'eta kova'e tetã py heta areko xejeupe guarã — he'i. 11 Ha'e ramo ha'e py ma peteĩ ma'etỹ ha'e mboapy meme jaxy re oiko. Nhombo'ea rupi oiko Nhanderuete ayvu re. 12 Acaia pygua huvixa Gálio oĩ jave py ma judeu kuery peteĩ rami opu'ã okuapy Paulo re. Nhomboayvuaty py ogueraa vy 13 aipoe'i: — Kova'e ava ma nhombo'e oikovy lei re oĩa rami e'ỹ Nhanderuete omboetea aguã re — he'i okuapy. 14 Ha'e ramo Paulo ombovai ta jave huvixa Gálio aipoe'i judeu kuery pe: — Judeu kuery, mba'emo vai ete, e'ỹ vy jojukaague, mba'emo nda'evei ete va'e re pendeayvu va'e rire ha'eve 'rãgue xee aikuaa pota aguã. 15 Ha'e rã ayvukue, tery ha'e pẽvygua lei re ri pendeayvu ta vy peikuaa pota peẽ ae ha'e nunga re. Xee ma ha'e nunga re ndaikuaa potai 'rã — he'i. 16 Ha'e rami vy nhomboayvuaty gui omoẽmba ju. 17 Ha'e ramo ha'e kuery ha'e javi ma judeu kuery onhembo'eaty pygua ruvixa Sóstenes ojopy vy oinupãmba nhomboayvua kuery renonde. Ha'e rami teĩ Gálio ma ha'e nunga re voi ndoikuaa potai. 18 Ha'e py ma Paulo opytave ranhe heta ára. Ha'e va'e rire irmão kuerya gui oo vy Síria katy ju oguata. Ngupive ogueraa Priscila ha'e Áqüila. Ha'e rami e'ỹ mbove Cencréia py onhopĩ uka oakã, mba'emo ojapo aguã re onhemboayvuague ojapopa ma rire. 19 Ha'e gui ma Éfeso tetã py ovaẽ oirũ kuery oeja aguã py. Ha'e rã ha'e ma judeu kuery onhembo'eaty py oike vy ha'e kuery pe omombe'u ayvu. 20 Ha'e kuery ojerure opytave aguã ha'e py, teĩ nda'evei. 21 Ha'e rã ha'e kuerya gui oo ta vy aipoe'i: — Nhanderuete oipota ramo ajevy ju 'rã peẽ kuerya py — he'i. Ha'e gui kanoã py ojeupi vy oove Éfeso gui. 22 Cesaréia py ovaẽ vy oguejy vy Jerusalém tetã re oo. Ha'e pygua igreja pe oxarurapa ma vy Antioquia katy ju oguejy ovy. 23 Ha'e py ma oiko are rire oo ju. Galácia ha'e Frígia yvy rupi oaxa vy omombaraeteve ovy temimbo'e kuery ha'e javive. 24 Ha'e va'e jave py Éfeso py ma peteĩ judeu ovaẽ, Alexandria tetã guigua Apolo hery va'e. Ha'e va'e ma ijayvu kuaa, ha'e ipara oikuaapa va'e, 25 Senhor reko re ombo'e pyre. Ikyre'ỹ vy ijayvu Jesus reko re, ha'evea rami nhombo'e oikovy guive, João nhomongarai jave guare anho oikuaa va'eri. 26 Ha'e rami ranhe okyjea py e'ỹ ijayvu judeu kuery onhembo'eaty py. Ha'e ijayvu rã Priscila ha'e Áqüila oendu vy ogueraa, ha'e vy ixupe omombe'u porãve Nhanderuete reko. 27 Acaia katy Apolo ooxe ramo irmão kuery omonhanima, temimbo'e kuery pe ombopara guive omovaẽ aguã. Ha'e py ovaẽ ma vy opa mba'e py oipytyvõ Nhanderuete omboaxy rã ojerovia va'e kuery, 28 mba'eta ijayvu kuaa ete vy pavẽ oendua py ipo'aka judeu kuery re, mba'eta ipara oĩ va'e gui omombe'u vy oikuaa uka Jesus ae Cristo oikoa. 1 Corinto tetã py Apolo oiko jave Paulo ma yvy rupi oguata vy Éfeso tetã py ovaẽ. Ha'e py ma amongue temimbo'e kuery ojou vy 2 oporandu ha'e kuery pe: — Peẽ kuery pa pejerovia ramo pendere ou Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ? Ha'e kuery ombovai: — Any, ore kuery ma noroendui ae Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oiko va'ea — he'i okuapy. 3 Ha'e ramo Paulo oporandu ju: — Marã rami ha'vy penhemongarai uka? Ha'e kuery ombovai: — João Batista nhomongaraia rami rima — he'i okuapy. 4 Paulo aipoe'i ha'e kuery pe: — João ma ojeko rerova va'ekue omongarai vy heta va'e kuery pe ijayvu va'ekue araka'eve rã ou va'erã re ju ojerovia okuapy aguã. Ha'e va'e ma Jesus — he'i. 5 Ha'e nunga ha'e kuery oendu vy onhemongarai ukapa Senhor Jesus rery rupi. 6 Ha'e kuery áry Paulo opo omoĩ ramo ha'e kuery re ou Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ. Ha'e ramo ayvu mboae py ijayvu, Nhe'ẽ guigua omombe'u guive. 7 Ha'e javi vy doze avakue ikuai. 8 Ha'e gui ma judeu kuery onhembo'eaty py Paulo oo vy nhombo'e. Mboapy jaxy re okyjea py e'ỹ nhombo'e vy omombe'u oikovy Nhanderuete po'akaa. 9 Ha'e rã amongue ma ndogueroviai ha'e noenduxei vy heta va'e kuery oendua py ijayvu vai okuapy Senhor reko re. Ha'e ramo ha'e kuerya gui Paulo oguerojepe'a temimbo'e kuery. Ha'e gui ma Tirano hery va'e nhombo'eaty py ju ombo'e oikovy ko'ẽ nhavõ. 10 Mokoĩ ma'etỹ re nhombo'ea rami oiko ramo Ásia pygua kuery ha'e javi oendu Senhor ayvu, judeu ha'e grego kuery voi. 11 Paulo po py Nhanderuete mba'emo porã ete ojapo oikovy opo'akaa rupi. 12 Panhero ha'e avental Paulo oiporu va'ety ma imba'eaxy va'e ikuaia rupi heraa ramo okuerapa 'rã imba'eaxya gui, nhe'ẽ vai ikuai va'ekue voi ojepe'apa 'rã. 13 Ha'e gui amongue judeu kuery nhe'ẽ vai pe'aa rupi ikuai va'e ma onhea'anga Senhor Jesus rery rupi nhe'ẽ vai oipe'a aguã. Ha'e vy aipoe'i: — Xee aipoa'e pejepe'a aguã Jesus rery Paulo omombe'u va'e rupi — he'i. 14 Ha'e rami ojapo va'e ma peteĩ judeu sacerdote yvateve va'e Ceva hery va'e ra'y kuery, ha'e javi vy sete ikuai. 15 Ha'e rami rã ha'e kuery pe nhe'ẽ vai ombovai: — Jesus ma xee aikuaa, Paulo guive. Ha'vy peẽ, mava'e tu peẽ? — he'i. 16 Ha'e rami vy ha'e kuery re nhe'ẽ vai onhemondea va'e opo vy ipo'aka ha'e kuery ha'e javive re. Opa marã oguereko axy ramo ipire rei ha'e ijaipa rei reve onhamba oo oĩa gui. 17 Ha'e nungakue Éfeso py ikuai va'e oendupa, judeu ha'e grego kuery. Ha'e rami vy ha'e javive ojererokyje vy omboete okuapy Senhor Jesus rery. 18 Oguerovia va'e kuery heta ou vy onhemombe'u. Mba'emo vai ojapoague omombe'upa. 19 Heta avi onhembo'e vaikue va'ekue okuaxia oguerupa vy oapypa pavẽ renonde. Kuaxia para repykue re oikuaa pota vy cinqüenta mil ára repy oikuaa. 20 Ha'e rami vy Senhor ayvu oenduave ha'e ipo'akave ovy. 21 Ha'e nunga ha'e javi oiko rire Paulo onhembopy'a Macedônia ha'e Acaia rupi oaxa ma vy Jerusalém katy oo aguã. Mba'eta aipoe'i: — Ha'e py aiko rire aexaxe avi Roma tetã pygua kuery — he'i. 22 Mokoĩ opytyvõaty Timóteo ha'e Erasto omondouka Macedônia katy. Ha'e rã ha'e ma Ásia py ranhe opytave. 23 Ha'e va'e jave py heta opu'ã okuapy Senhor reko rami ikuai va'e re. 24 Mba'eta peteĩ ava oiko ouro re omba'eapo va'ety Demétrio hery va'e, prata gui xyete ramigua Diana ra'angaa ojapo va'e. Ha'e nunga repykue gui hexeve omba'eapo va'e kuery oguerekopa. 25 Ha'e gui guexeve omba'eapo va'e kuery omboatypa vy aipoe'i ha'e kuery pe: — Avakue, peikuaa kova'e nunga gui jajoupaa. 26 Pendu ha'e pexaa rami Éfeso tetã py ha'e Ásia yvy ha'e javi rupi rai'i Paulo nhombo'e vy heta ojapo mba'emo ra'angaa nomboetevei aguã rami, mba'eta ijayvu avakue opo py ta'angaa ojapo va'ekue tuuete e'ỹ oikoa rami. 27 Ha'e nunga rupi nhanerembiapo re ndojeroviaavei. Ha'e rami anho e'ỹ, nhandexyete Diana ipo'akapa va'e pegua templo eteve voi nomboetevei. Ha'e rami vy ombovaipa 'rã Ásia ha'e yvy jave re ikuai va'e omboete va'e yvatea — he'i. 28 Ha'e nunga ha'e kuery oendu vy ipoxypa, ha'e vy ojapuka-pukai: — Éfeso pygua xyete Diana ma yvate ete — he'i okuapy. 29 Tetã ha'e javi rupi opa marã ojapura okuapy vy ono'õaty oĩ va'e katy oje'oi pavẽ. Ngupive ogueraa Paulo irũ kuery Gaio ha'e Aristarco, Macedônia gui ou va'ekue. 30 Paulo voi heta va'e kuery pe ojexa ukaxe teĩ temimbo'e kuery nomondoukai. 31 Ásia pygua huvixa kuery Paulo irũ ikuai vy ixupe ojerure uka avi ono'õaty py oo e'ỹ aguã. 32 Ono'õ va'e regua amongue ojapukai peteĩ rami, ha'e rã amboae kuery ma amboae rami ojapukai. Joo rami e'ỹ-e'ỹ ijaty va'e ikuai. Heta va'e kuery neĩ mba'erã pa ono'õmba okuapya ma ndoikuaai. 33 Ha'e ramo teta mbyte gui judeu kuery ogueru Alexandre, ha'e vy pavẽ renonde katy omoanha. Ha'e va'e ma ojapo opo py heta va'e kuery pe ijayvuxea rami. 34 Ha'e rami teĩ judeu oiko ra'ea ha'e kuery oikuaa vy peteĩ rami ojapukai okuapy mokoĩ hora re rãnda'u: — Éfeso pygua xyete Diana ma yvate ete — he'i okuapy. 35 Ha'e va'e tetã py oiko kuaxia mboparaaty. Ha'e va'e ma opu'ã vy omokyrirĩ heta va'e kuery. Ha'e vy aipoe'i: — Avakue Éfeso pygua, pavẽ oikuaa ae ma Diana ipo'akapa va'e ra'angaa pegua templo re nhande Éfeso tetã pygua kuery nhapena va'ea, ha'e Júpiter-a gui ta'angaa ho'a va'ekue re guive. 36 Ha'e nunga avave rei amboae rami ndoikuaai 'rã. Ha'e nunga rupi pekyrirĩ 'rãgue, mba'eve pejapo eme peikuaa pota porã e'ỹ re. 37 Mba'eta peva'e avakue apy peru va'ekue ma templo mbovaipaa rupi e'ỹ ikuai, neĩ nhandexyete re voi nda'ijayvu vai guive. 38 Xapy'a rei Demétrio ha'e hexeve omba'eapo va'e kuery ri amongue re ijayvu aguã oguereko ramo oa'angaa ae ma huvixa nhomboayvua kuery oikuaa pota aguã ára, joe pendeayvu aguã. 39 Ha'e rã amboae ramigua re ri peikuaa potaxe ramo ma nhanhomboaty aguã ára oa'anga pyre py 'rã jaikuaa pota. 40 Mba'eta nhandevy pe voi nda'evei ange oiko va'ekue re ijayvua gui, nhapu'ãmba reiague rami omombe'ua rã. Mba'eta ha'e rami rã peteĩ henda py ma voi nanhamombe'u porã kuaai 'rã mba'erã pa nhanhomboatyague — he'i. Ha'e rami ijayvu ma vy ijaty va'ekue omondoukapa ju. 1 Ha'e kuery opa marã ikuaia gui opytu'upa ma ramo Paulo oenoĩ uka temimbo'e kuery. Omombaraetea rupi ijayvu ma vy oipopyypa, ha'e gui oo Macedônia katy. 2 Tekoa ikuai va'e rupi oaxa vy nhomongeta ha'e nhomombaraete ovy. Ha'e gui Grécia katy ju oo. 3 Ha'e py ma mboapy jaxy re oiko. Síria katy oo ta oikovy vy oendu judeu kuery hexe opu'ãmbaxea. Ha'e rami vy Macedônia rupi ju ojevy. 4 [Ásia peve] omoirũ va'e kuery ma pova'e: Beréia pygua Pirro ra'y Sópatro, Aristarco, Tessalônica pygua Secundo, Derbe pygua Gaio, ha'e gui Timóteo, Tíquico ha'e Ásia pygua Trófimo. 5 Ha'e va'e kuery ma orerenonde oje'oi, Trôade tetã py orerarõ aguã. 6 Ha'e gui ngaru mbojape imbovua revegua e'ỹa ára oaxa ma rire Filipos gui roo yy rupi. Ha'e gui peteĩ nhiruĩ araa py ma Trôade py rovaẽ ha'e kuery ikuaia py. Ha'e py ma peteĩ semana ropyta. 7 Semana ijypya ára py mbojape roipe'ã-pe'ã'i aguã ronhomboaty rã Paulo nhomongeta. Ko'ẽ jevy oove ta vy pytũ mbyte peve ijayvu. 8 Opy ronhomboatya py heta oĩ tataendy. 9 Ha'e py peteĩ kunumi oĩ Êutico hery va'e janela py oguapy oinya py. Ha'e va'e ma Paulo nda'ijayvupai ete ramo oke. Oke ete vy janela yvateve va'e gui ho'a yvy py. Ha'e gui he'õgue ojopya. 10 Ha'e ramo Paulo oguejy vy ojero'a hi'áry. Oikuavã vy aipoe'i: — Penhemondyi eme, hekove oime teri — he'i. 11 Ojeupi ju vy oipe'ã mbojape, ha'e ho'u. Nhomongetave ju ko'ẽmba peve. Ha'e gui mae ma oo. 12 Ha'e rã kunumi va'e okuera jevy rã pavẽ oexa vy oguerovy'a ete okuapy. Ha'e vy ogueraa ju okuapy oikove va'e. 13 Ore roove vy kanoã py roĩ, ha'e Assôs katy roo. Ha'e py roarõ Paulo yvy rupi ooa ja, ha'e rami aguã orevy ijayvu rire. 14 Assôs py orea py ju ovaẽ ma ramo orereve oĩ avi kanoã py, ha'e vy Mitilene katy ju roo. 15 Ha'e gui roove vy ko'ẽ jevy roaxa Quios ypa'ũ katy'i rupi. Are'ỹ'i re rovaẽ Samos py, ha'e ko'ẽ jevy Mileto py ju rovaẽ. 16 Mba'eta Paulo ijayvu ma voi Ásia yvy re ndopyta arexei vy Éfeso tetã py ovaẽ e'ỹ aguã re, mba'eta ojapura Pentecostes ára Jerusalém py oiko aguã, ha'eve ramo. 17 Mileto tetã gui Paulo oenoĩ uka Éfeso pygua igreja re opena va'e kuery. 18 Oĩa py ovaẽmba ma ramo aipoe'i ha'e kuery pe: — Peẽ peikuaa porã marã rami pa peẽ kuery reve aikoague Ásia py avaẽ ypya ára guive. 19 Mba'eta anhemboyvatevea rupi e'ỹ Senhor pe ete aiko xerexay ha'e aiko axya py, mba'eta judeu kuery xereko a'ã vy xemoingo axy ramo. 20 Ha'e rami teĩ xee ndajepe'ai romombaraetea rupi xeayvua gui. Ha'e nunga re rombo'e aikovy pavẽ oendua rupi, ha'e peteĩ-teĩ ro rupi guive. 21 Judeu ha'e grego kuery pe amombe'u aikovy Nhanderuete re ojeko rerova vy nhande-Senhor Jesus [Cristo] re ojerovia aguã. 22 — Aỹ ma xepy'a re aendu Jerusalém katy aaxea, ha'e py xere oiko va'erã ndaikuaai teĩ. 23 Mba'eta tetã nhavõ rupi xee aa rupi Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oikuaa uka nhuã py xembotya ha'e xemoingo axya 'rãa. 24 Ha'e rami teĩ mba'eve py xee naendui ajeayvua, ajapo 'rã va'ekue ajapopaxea anho. Ha'e va'e ma xerembiaporã Senhor Jesus gui ae ajopy va'ekue, Nhanderuete nhanemboaxya regua ayvu porã amombe'u aguã. 25 — Peẽ kuery mbyte Nhanderuete po'akaa re rombo'e aikovy rire teĩ aỹ ma aikuaa xerova ndapexavei ma 'rãa. 26 Ha'e nunga rupi kova'e ára xee anhemombe'u porã pẽvy: Xee ndaxepo ky'ai peẽ mava'eve ruguy py, 27 mba'eta peteĩgueve ndajepe'ai Nhanderuete oipota va'e ha'e javi amombe'ua gui. 28 Pepena pendejee ae ha'e vexa'i kuery ha'e javi re, ha'e va'e kuery re opena va'erã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ penemoĩ rire. Ha'e va'e ma Nhanderuete pegua igreja kuery nguguy py ae ojogua va'ekue. 29 Xee aikuaa rã aa ma rire penembyte oiko 'rã guary kuery nhomondoropaarã, vexa'i kuery omboaxya rupi e'ỹ. 30 Peẽ kuery regua voi opu'ã 'rã avakue ha'eve e'ỹa rami nhombo'e va'e, ojee ae temimbo'e kuery oguerova aguã. 31 Ha'e nunga rupi peikuaa pota. Penema'endu'a mboapy ma'etỹ re xeayvu aikovyague re. Ara py ha'e pyávy ndapytu'ui xerexay reve peteĩ-teĩ romongetaa gui. 32 — Ha'e gui aỹ ma Senhor po py romboaxa, ayvu nhanemboaxya regua rupi vy penembaraete aguã, mba'eta ijayvu ma ipo'aka penemombaraete vy pendevy guarã ome'ẽ aguã iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi reve. 33 Xee ma napenai va'ekue avave mba'e prata, ouro, neĩ ao re. 34 Peẽ voi peikuaa xepo py ae ajouague xee ha'e xerevegua kuery roipota va'e. 35 Opa mba'e py pẽvy aexa uka nhamba'eapo vy iporiaukue'i nhaipytyvõ aguã. Penema'endu'a Senhor Jesus ae aipoe'iague re: “Joupe mba'emo nhame'ẽ vy javy'ave 'rã jajopya gui”, he'iague re. 36 Ha'e rami Paulo ijayvupa ma vy guenapy'ã re oĩ, ha'e onhembo'e oiny ha'e kuery ha'e javi reve. 37 Ha'e ramo ojae'o pavẽ. Oikuavã vy oayvupa. 38 Ndovy'avei okuapy, “Xerova ndapexavei 'rã”, he'i rire. Ha'e vy omoirũ heravy kanoã ituia py peve. 1 Ha'e kuerya gui rojepe'a rire kanoã ajukue regua py roo. Roje'oi yvi vy Cós py rovaẽ. Ko'ẽ jevy Rodes py, ha'e gui ma Pátara py ju rovaẽ. 2 Peteĩ kanoã Fenícia katy oo va'e rojou vy ha'e va'e py ju roĩ. Ha'e vy roove. 3 Chipre ypa'ũ oreaxua regua ojekuaa maa gui roeja vy Síria yvy katy ju roo. Ha'e gui ma Tiro tetã py rovaẽ, mba'eta ha'e py mba'emo omboguejya 'rã kanoã gui. 4 Ha'e py temimbo'e kuery rojou vy sete ára ropyta ha'e py. Ha'e va'e kuery ma Nhe'ẽ gui oikuaa vy Paulo pe ijayvu Jerusalém katy oo e'ỹ aguã. 5 Ha'e rami teĩ are'ỹ'i re rojepe'a vy roove ju. Ha'e kuery ha'e javive oremoirũ imondovy gua'yxy ha'e gua'y kuery reve. Tetã rovai roo vy ita ku'i reia py orerenapy'ã re roĩ vy ronhembo'e rokuapy ha'e py. 6 Ha'e gui peteĩ-teĩ rojopopyy ma vy roĩ ju kanoã py. Ha'e rã ha'e kuery ma ngoo katy ju ojevypa. 7 Ha'e gui Tiro tetã gui roove vy Ptolemaida py rovaẽ. Ha'e py ma roxarura irmão kuery ikuai va'e pe. Peteĩ ára orekuai ha'e kuery reve. 8 Ko'ẽ jevy rojepe'a vy Cesaréia katy roo. Ha'e py ma Filipe ro py rovaẽ vy ropyta hexeve. Ha'e va'e ma ayvu porã mombe'uarã sete omoĩ mbyre regua. 9 Ha'e ma irundy guajy omenda e'ỹ va'e oguereko, profeta meme ikuai. 10 Ha'e py orekuai are ma rire Judéia gui ou peteĩ profeta Ágabo hery va'e. 11 Ha'e va'e ma orea py ovaẽ vy ojora Paulo ku'akuaa. Ha'e va'e py ma opy ha'e opo ojokua reve aipoe'i: — Po rami Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ oikuaa uka: Nami judeu kuery Jerusalém pygua ojapo 'rã kova'e ku'akuaa ja re, mba'eta omboaxa 'rã judeu e'ỹ va'e kuery po py — he'i. 12 Ha'e va'e ayvu roendu vy ha'e py ikuai va'e ha'e javi reve Paulo pe rojerure rokuapy Jerusalém katy oo ve'ỹ aguã. 13 Ha'e ramo ombovai: — Mba'e tu pejapo pejae'o ha'e xemokangy vy? Mba'eta xevy pe ma ha'evepa rei Senhor Jesus rery káuxa Jerusalém tetã py nhuã py aa ha'e amano aguã voi — he'i. 14 Ha'e rami rã ndorojokoi vy ropytu'u, ha'e vy — Tove toiko Senhor oipota va'e — ro'e. 15 Ha'e va'e rire roiko katupa ma vy Jerusalém katy roje'oi. 16 Temimbo'e kuery Cesaréia gui ou va'ekue regua oo avi orerupive. Ha'e va'e kuery ma peteĩ temimbo'e yma ogueraa avi Chipre py itui'i va'ekue Mnasom hery va'e, mba'eta ha'e va'e ma ngoo py oremovaẽ va'erã. 17 Jerusalém py rovaẽ ma ramo irmão kuery ovy'a reve oremovaẽ. 18 Ko'ẽ jevy orereve Tiago-a py Paulo oo oexa aguã. Igreja re opena va'e kuery ha'e javi ijaty ra'e. 19 Ha'e ramo Paulo oxarurapa ma vy omombe'u judeu e'ỹ va'e ikuaia rupi omba'eapo rã mba'emo Nhanderuete ojapoague ha'e javi. 20 Ha'e nunga ha'e kuery oendu vy oguerovy'a okuapy Nhanderuete. Ha'e gui ma Paulo pe aipoe'i: — Ha'e rami avi irmão, apy rexa nhi'ã heta ikuai judeu kuery regua ojerovia va'e. Ha'e va'e kuery ha'e javi ma lei re oĩa rami anho ikuai. 21 Ha'e kuery pe ma omombe'ua ma ndereko ramigua. Ha'e vy aipo'ea: “Amboae regua ikuaia rupi Paulo ombo'e judeu kuery Moisés ojapo uka va'ekue gui ojepe'a aguã re, gua'y kuery pire omboi e'ỹ, neĩ lei re oĩa rami ve'ỹ ikuai aguã”, 'ea ndereko ramigua rive omombe'u vy. 22 Ha'e rami rã mba'exa 'rã tu jajapo? Mba'eta ndee revaẽague oikuaa pavẽ 'rã. 23 Ha'e nunga rupi ejapo oreayvu taa. Apy ore kuery regua ikuai irundy avakue onhemboayvuague ojapo aguã rami ikuai va'e. 24 Ha'e va'e kuery reve tereo, ha'e ndee voi ejeky'a'o uka ha'e kuery reve, ha'e eme'ẽ ha'e kuery oakã onhopĩ uka aguã regua. Ha'e ramo 'rãe oikuaa pavẽ ndereko re ijayvuague anhetẽ e'ỹa, ha'e ndee voi lei re oĩa rami reiko avia. 25 Ha'e rã judeu e'ỹ va'e regua ojerovia va'e pe ma oreayvu romondouka ae ma, ha'e kuery ho'u e'ỹ aguã mba'emo ra'angaa pe ojuka pyre, huguykue, neĩ mymba ojyryvipy pyre ro'okue, ha'e gui itavy rei e'ỹ aguã — he'i. 26 Ha'e ramo Paulo ma ko'ẽ jevy avakue ogueraa vy ha'e kuery reve ojeky'a'o uka. Ha'e vy templo py oike vy omombe'u ojeky'a'oa ára raka'e pa opa 'rãa, ha'e peteĩ-teĩ rekovia mymba ome'ẽ aguã. 27 Sete araa opa ta ma jave judeu kuery Ásia gui ou va'ekue regua ma Paulo templo py oĩ rã oexa vy ombopoxy heta va'e kuery ha'e javi. Ha'e rami vy ojopy vy 28 ojapukai: — Avakue Israel regua, orepytyvõ ke! Kova'e ava ma opa rupi nhombo'e oikovy nhande kuery rovai guarã, lei ha'e kova'e oo rovai guive. Aỹ katuve ma grego kuery ogueroike kuri templo py. Ha'e rami py omongy'apa kova'e oo iky'a e'ỹ va'ekue — he'i okuapy. 29 Ha'e rami ijayvu mba'eta oexa va'ekue Éfeso pygua Trófimo hexeve tetã py oĩ rã. Ha'e rami vy oexa'ã teĩ Paulo templo py ogueroikea re. 30 Ha'e ramo tetã ha'e javi rupi heta va'e kuery opu'ãmba vy onhamba jogueruvy. Ha'e vy Paulo ojopy vy ombotyryry heravy templo ropy gui. Ha'e ramove ombotypa vyvoi okẽ. 31 Ha'e kuery ojukaxe ete ramo xondaro ruvixa pe omombe'ua Jerusalém pygua kuery opu'ãmba okuapya. 32 Ha'e ramo ha'e va'e ogueru vyvoi xondaro kuery, huvixa yvyĩve va'e reve. Onhamba jogueruvy heta va'e kuery mbyte katy. Ha'e ramo huvixa ha'e xondaro kuery ovaẽ rã heta va'e kuery oexa vy opytu'upa Paulo oinupãa gui. 33 Xondaro ruvixa ovaẽ vy ojopy Paulo, ha'e mokoĩ corrente py ojokua uka. Ha'e vy oporandu mava'e paa, ha'e mba'e pa ojapoague re. 34 Heta va'e kuery regua amongue ojapukai peteĩ rami, ha'e rã amboae kuery ma amboae rami ojapukai. Joo rami e'ỹ-e'ỹ ojapukai rã anhetẽa huvixa ndoikuaai vy xondaro kuery okeaty katy ju ogueraa uka Paulo. 35 Tape pyrõ-pyrõa'i py ovaẽ vy xondaro kuery oupi heravy, heta va'e kuery jo'a rei ramo. 36 Mba'eta heta va'e kuery hakykue katy gui ou vy ojapukai: — Pejuka — he'i okuapy. 37 Ha'e gui Paulo ogueroike ta ma jave aipoe'i huvixa pe: — Ha'eve pa ndereve xeayvu aguã mba'emo re? Ombovai: — Ndee ri ty'y grego ayvu py ndeayvu kuaa va'e? 38 Ndee e'ỹ teve Egito pygua yma renhomopu'ãmba va'ekue, ha'e tekoa e'ỹa katy quatro mil porojukaa reraa va'ekue? — he'i. 39 Ha'e ramo Paulo ombovai: — Xee ma judeu regua, Tarso tetã omboetevepy va'e pygua aiko Cilícia yvy re. Ha'e gui ndevy pe ajerure heta va'e kuery pe xeayvu aguã — he'i. 40 — Ha'eve — he'i ma ramo Paulo opu'ã ho'amy tape pyrõ-pyrõa'i py. Opo py ojapo heta va'e kuery pe okyrirĩ aguã. Ha'e kuery okyrirĩmba rã hebraico ayvu py ijayvu vy aipoe'i: 1 — Ke'y kuery ha'e xeryvy kuery, pendu ke aỹ xerekokue amombe'u rã — he'i. 2 Ha'e ramo hebraico ayvu py ijayvu rã ha'e kuery oendu vy okyrirĩ ete okuapy. Ha'e rã ijayvuve tema: 3 — Xee ma judeu, Cilícia regua Tarso tetã py xetui'i va'ekue. Ha'e gui kova'e tetã py ju xetuja. Apy Gamaliel remimbo'e aiko vy lei nhaneramoĩ kuery reko oĩa rami ete anhembo'e va'ekue. Nhanderuete pe aiko aguã re anho anhea'ã aikovy, aỹ peẽ kuery pendekuaia rami avi. 4 Amoingo axy va'ekue Senhor reko rupi ikuai va'e, ajuka guive. Ajopy vy nhuã py amboty va'ekue, avakue ha'e kunhague. 5 Ha'e nungakue sacerdote yvateve va'e ha'e nhomongeta va'ety ha'e javi oikuaa anhetẽa, mba'eta ha'e kuery gui ae kuaxia para araa karamboae nhanderyke'y kuery peguarã. Ha'e rami vy Damasco tetã katy ju aa, ha'e py ikuai va'e voi aipokuapa reve Jerusalém py aru aguã omoingo axya aguã. 6 — Ha'e gui ma tape rupi aa ainy jave, Damasco py avaẽ rai'i avya py, kuaray mbyte rai'i jave, peteĩ hendy hatã va'e yva gui hexakã xapy'a xeyvýry rupi. 7 Ha'e ramo ha'a yvy rupi. Ha'e gui peteĩ ayvu aendu xevy aipoe'i va'e: “Saulo, Saulo, mba'e re tu xerereko axyxe ri?” 8 — Xee aporandu: “Mava'e tu ndee, Senhor?” “Xee ma Jesus Nazaré pygua, ndee rereko axy rei va'e”, he'i xevy. 9 Xerevegua kuery ma hendy va'e oexa teĩ noendu kuaai xevy ijayvu va'e ayvu. 10 — Ha'e ramo xee aporandu: “Mba'e 'rã tu ajapo, Senhor?” Ombovai: “Epu'ã ke, evaẽ Damasco py, mba'eta ha'e py ma omombe'ua 'rã ndevy ajapo uka va'e ha'e javi”, he'i. 11 Ha'e va'e hendy va'e rexakã gui ndaexavei rã xerupive ikuai va'e xejyva re xereraa ramo avaẽ Damasco py. 12 — Ha'e py oiko peteĩ ava Ananias hery va'e. Nhanderuete pe oiko lei re oĩa rami, ha'e ha'e pygua judeu kuery ha'e javi ima'endu'a porãa va'e. 13 Ha'e va'e ma ou xereka. Xeyvýry ovaẽ ma vy aipoe'i: “Irmão Saulo, exa ju ke”, he'i. Ha'e ramove aexa jevy vy ama'ẽ hexe. 14 — Ha'e ramo aipoe'ive ju: “Nhaneramoĩ kuery Ruete yma voi ndeporavo ha'e oipota va'e reikuaa aguã, Heko porã ete va'e rexa aguã, ha'e ayvu ijuru guigua ae rendu aguã. 15 Mba'eta ixupe reiko vy ha'e javi regua renonde remombe'u 'rã rexa ha'e rendu va'ekue. 16 Ha'e vy aỹ mba'e re tu remboare ta? Epu'ã ke, enhemongarai uka, ha'e ejeky'a'o uka rejejavyague gui, hery rupi rejapukai vy”, he'i. 17 — Ha'e gui ma Jerusalém katy ajevy ma rire templo py anhembo'e ainy jave aexa xapy'a karamboae peteĩ ojexa uka va'e. 18 Ha'e rami vy aexa xereve aipoe'i va'e: “Ndepojava ke, tereo voi Jerusalém gui, mba'eta ha'e kuery noenduxei 'rã xereko re ndeayvua”, he'i. 19 — Xee aipoa'e: “Ha'e rami teĩ Senhor, judeu kuery oikuaa porã xee nhuã py amboty va'ekuea ndere ojerovia va'e kuery, ha'e ha'e kuery onhembo'eaty ikuai va'e rupi voi ainupãmbaague. 20 Ha'e gui xee voi aĩ karamboae ndeayvu mombe'ua Estêvão ruguy moẽa kuery reve. Ha'e nunga ajou porã vy ijukaa kuery ao aarõ va'ekue”, ha'e. 21 — Ha'e rami teĩ aipoe'i xevy: “Tereo, mba'eta xee romondouka 'rã mombyry, judeu e'ỹ va'e ikuaia rupi”, he'i. 22 Pova'e ayvu omombe'u peve'i ha'e kuery ojapyxaka. Ha'e gui ma ojapukai vy aipoe'i okuapy: — Peipe'a peva'e ava ko yvy gui, nda'evei oikove aguã — he'i okuapy. 23 Ha'e kuery ojapukai reve ojegui capa omboipa, ha'e yvy ku'i omombo-mombo yvate katy. 24 Ha'e ramo xondaro ruvixa aipoe'i Paulo ogueroikea aguã xondaro kuery okeaty py, ha'e oinupã reve omboayvu aguã, mba'e re pa hexe ijayvu okuapya oikuaa aguã. 25 Ha'e gui ma ipire ra'ykue py ojokuaa rã Paulo aipoe'i huvixa yvyĩve va'e pe: — Ha'evea rami ri ty'y peinupã Roma pygua regua peikuaa pota porã e'ỹ re? — he'i. 26 Ha'e nunga huvixa oendu vy xondaro ruvixa yvateve va'ea py ju oo. Ha'e vy aipoe'i ixupe: — Mba'e tu rejapo ta? Mba'eta peva'e ava ma je Roma pygua regua — he'i. 27 Ha'e rami rã xondaro ruvixa ou vy oporandu Paulo pe: — Emombe'u xevy, ndee ma nhi'ã Roma pygua regua? Ombovai: — Xee ha'e aiko — he'i. 28 Huvixa aipoe'i ixupe: — Xee ma heta peráta apaga karamboae Roma pygua regua anhemoingo uka aguã. Paulo ombovai: — Ha'e rã xee ma ha'e pygua regua ae aiko — he'i. 29 Ha'e ramove inupãarã ikuai va'ekue ojepe'apa. Huvixa eteve voi okyje Roma pygua regua ojokua uka rire. 30 Ko'ẽ jevy mba'e re pa judeu kuery hexe ijayvu rei okuapyague huvixa oikuaa porãvexe vy ojora uka. Ha'e gui omboaty ukapa sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomongeta va'ety kuery. Paulo ogueru ruka vy oexa uka ha'e kuery renonde. 1 Ha'e gui nhomongeta va'ety kuery re Paulo oma'ẽ vy aipoe'i: — Ke'y kuery, xee ma Nhanderuete renonde xepy'a ky'a e'ỹa rupi aiko opa mba'e py, aỹ peve — he'i. 2 Ha'e ramo sacerdote yvateve va'e Ananias ma ijyvýry ikuai va'e pe oipete uka ijuru rupi. 3 Ha'e ramo Paulo aipoe'i ixupe: — Nhanderuete nenupã avi 'rã, oo mbotya omoxiĩ mbyre rami rive reiko va'e. Ndee ma upe py reguapy reiny lei re oĩa rami xemboayvu aguã, teĩ lei re oĩa rami e'ỹ ri ty'y xepete uka? 4 Ha'e ramo ijyvýry ikuai va'e aipoe'i: — Ndeayvu vai ri ty'y sacerdote yvateve va'e Nhanderuete omoĩ va'ekue re? 5 Paulo ombovai: — Ke'y kuery, xee ndaikuaai kuri sacerdote yvateve va'e oikoa. Mba'eta ipara oiny: “Pendeayvu vai eme heta va'e kuery ruvixa re” — he'i. 6 Ha'e gui ma Paulo oikuaa nhomongeta va'ety kuery regua amongue saduceu, ha'e rã amboae ma fariseu regua ikuaia. Ha'e rami vy ojapukai: — Ke'y kuery, xee ma fariseu regua, ha'e fariseu ra'y aiko. Omano va'ekue omboetepa jevy rã guarã aarõ aikovy ramo ae xemboayvua — he'i. 7 Ha'e rami ijayvu ramo fariseu ha'e saduceu kuery joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu. Mba'eta ijaty va'e kuery ma joo rami e'ỹ-e'ỹ oikuaa. 8 Mba'eta saduceu kuery ma oikuaa nonhemboete jevyavei 'rãa rami. Neĩ anjo, neĩ nhe'ẽ oikoa ha'e kuery ndogueroviai. Ha'e rã fariseu kuery ma ha'e nunga ha'e javi oikoa oguerovia. 9 Ha'e rami py joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu. Ha'e gui lei re nhombo'e va'ety fariseu regua opu'ã vy ijayvu atã: — Ore ma mba'eve ndoroikuaai kova'e ava ojapo vaiague. Xapy'a rei nhe'ẽ e'ỹ vy anjo ri ty'y ixupe oikuaa uka ha'e nunga — he'i okuapy. 10 Ha'e kuery joguero'apa ramo huvixa okyje Paulo omopẽmba gui. Ha'e vy aipoe'i uka xondaro kuery ou vy oipe'a ha'e gui, okeaty py ju ogueraa aguã. 11 Pytũ jevy Paulo yvýry Senhor ojekuaa ho'amy. Ha'e vy aipoe'i: — Ndepy'a guaxu ke, mba'eta Jerusalém py xereko remombe'uague rami avi Roma tetã py ju 'rã remombe'u. 12 Ko'ẽmba rã judeu kuery nhomboaty vy oura okuapy Paulo ojuka e'ỹa ja ndokarui neĩ ndoy'ui aguã re, ayvu vaipy ikuai e'ỹ aguã. 13 Ha'e rami aguã re jogueroayvu va'e ma quarenta raxa'i ikuai. 14 Jogueroayvu va'e kuery ma sacerdote yvatekueve va'e ha'e nhomongeta va'ety kuerya py oo vy aipoe'i: — Roura kuri Paulo rojuka e'ỹa ja ndorokarui ha'e ndoroy'ui aguã re, ayvu vaipy orekuai e'ỹ aguã. 15 Aỹ ma nhomongeta va'ety kuery po py pendeayvu pemondouka xondaro ruvixa pe, penerenonde oexa uka ju aguã. Hekokue re peikuaa pota porãvexea rami pemombe'u. Ha'e rã ore ma roarõ 'rã ovaẽ e'ỹ re rojuka aguã — he'i okuapy. 16 Ha'e rami ijayvu okuapy rã Paulo ri'y oendu. Ha'e rami vy ha'e va'e ma oo vy xondaro kuery okeaty py oike, ha'e vy Paulo pe omombe'u. 17 Ha'e rami rã Paulo xondaro ruvixa oenoĩ vy aipoe'i: — Eraa kova'e kunumi va'e nderuvixaa py, mba'eta oguereko ixupe omombe'u va'erã — he'i. 18 Ha'e ramo nguvixaa py ogueraa vy aipoe'i: — Nhuã py omboty pyre Paulo xerenoĩ vy ojerure kuri ndea py aru aguã kova'e kunumi va'e, mba'eta oguereko ndevy omombe'u va'erã — he'i. 19 Ha'e ramo huvixa ipo re ojopy vy mombyry'i oguerojepe'a heravy. Ha'e vy oporandu ixupe: — Mba'e tu rereko xevy remombe'u va'erã? 20 Ombovai: — Judeu kuery ijayvu kuri ndevy pe ojerure aguã ko'ẽ rã Paulo rexa uka aguã re nhomongeta va'ety kuerya py, hekokue re oikuaa pota porãvexea rami. 21 Ha'e rã ndee enhembotavy uka eme, mba'eta ha'e kuery regua quarenta raxa oura okuapy Paulo ojuka e'ỹa ja ndokarui neĩ ndoy'ui aguã re, ayvu vaipy ikuai e'ỹ aguã. Aỹ ma oiko katupa ma okuapy ndeayvua oarõ vy — he'i. 22 Ha'e rami rã huvixa ma kunumi va'e omondouka ju vy ijayvu avave rei pe omombe'u e'ỹ aguã ixupe oikuaa ukaague. 23 Ha'e gui mokoĩ xondaro ruvixa ju oenoĩ vy aipoe'i: — Pytũ are jave guarã pemboaty duzentos xondaro kuery, setenta kavaju árygua, ha'e duzentos hu'y guaxu revegua Cesaréia peve peo aguã. 24 Pejou avi kavaju Paulo oĩ aguã, mba'eve oiko e'ỹ re ovaẽ aguã huvixave Félix-a py — he'i. 25 Ha'e gui kuaxia huvixave peguarã ombopara uka po rami ijayvua: 26 “Xee Cláudio Lísias ma kova'e ambopara uka ndee huvixave omboetevepy Félix pe. Tereiko porã. 27 Kova'e ava ma judeu kuery ojopy vy ojuka rai ramo xee xondaro kuery reve aju vy araa jepe, Roma pygua regua oikoa aikuaa vy. 28 Ha'e gui hexe ijayvu okuapya aikuaa porãvexe vy araa uka ha'e kuery regua mongetaaty ikuaia py. 29 Ha'e rami vy aikuaa ha'e kuery rekorã lei oeja pyre re oĩa re rive ijayvu okuapya. Mba'eve rei ndojapo vai jajuka aguã, neĩ nhuã py nhamboty aguã voi. 30 Ha'e rami vy ava va'e ojuka ta okuapya xevy omombe'ua rã aendu vy amondouka voi ndea katy. Hexe ijayvu rei va'e kuery pe voi xeayvu, ha'e kuery avi ou vy nerenonde omombe'u aguã hexeve oguereko va'e. [Tereiko porã.]” 31 Ha'e gui xondaro kuery ma huvixa ijayvuague rami ikuai. Ha'e rami vy pyavyve Paulo ogueraa vy Antipátride peve oguerovaẽ. 32 Ko'ẽ jevy ha'e kuery ojevypa ju okeaty katy, ha'e rã kavaju árygua kuery pe ma ogueraa ukave Paulo. 33 Ha'e va'e kuery ma Cesaréia py ovaẽ vy huvixave pe omboaxa kuaxia para, ha'e Paulo voi oexa uka. 34 Ha'e ramo huvixave ma kuaxia para ogueroayvupa ma vy oporandu maguigua pa oikoa re. Cilícia pygua oikoa oikuaa vy 35 aipoe'i: — Nderekokue mombe'ua kuery ovaẽmba ma ramo xee romboayvu 'rã — he'i. Ha'e rami vy omboty uka ranhe Herodes oo guaxu ojapo va'ekue py. 1 Peteĩ nhiruĩ ára rire ovaẽ sacerdote yvateve va'e Ananias, nhomongeta va'ety kuery ha'e peteĩ ava ijayvu va'erã Tértulo hery va'e. Ha'e va'e kuery ma huvixa renonde ojexa uka okuapy Paulo rekokue re ijayvu aguã. 2 Ha'e gui Tértulo ma oenoĩa rã omombe'u hekokue ramigua. Ha'e vy aipoe'i: — Oreruvixa omboetevepy Félix, ndegui vy orekuai porã riae opa mba'e py. Ndee repena porã ramo mba'emo porã anho oiko ore judeu kuery pe. 3 Ha'e nunga roikuaa vy opa mba'e py roguerovy'a riae. 4 Ha'e rami avi xeayvu are e'ỹ aguã ajerure rejapyxaka porã aguã xapy'a'i. 5 Mba'eta ore roikuaa pota rã peva'e ava ma mba'eaxy vaikue rami. Judeu kuery yvy jave re ikuai va'e omopu'ãmba rei oikovy, ha'e amboae rami nhombo'e Nazaré pygua peguarã rive. 6 Ha'e gui templo omongy'a ta ramo ore rojopy karamboae [rombopaga aguã ore kuery lei re oĩa rami vy. 7 Ha'e rami teĩ xondaro ruvixa Lísias ou vy ivai vaipa reve orepo gui oipe'a heravy, 8 ha'e aipoe'i hexe oreayvu va'e apy ju roju aguã nerenonde.] Ha'e gui ndee voi hekokue re reikuaa pota vy reikuaa avi 'rã oreayvua anhetẽ memea — he'i. 9 Ha'e rami ijayvu rã judeu kuery ikuai va'e ojou porãmba. Ha'e vy — Anhetẽ va'e meme — he'i okuapy. 10 Ha'e gui Paulo pe ju huvixave opo py “Emombe'u ke” he'ia rami ojapo. Ha'e ramo aipoe'i: — Heta ma'etỹ re ma ore kuery ruvixa reĩa aikuaa vy xee voi ta xeayvu. 11 Mba'eta ndee voi reikuaa doze ára ete'i ojapoa Jerusalém katy amboete aguã aa ague. 12 Ha'e gui templo py ha'e kuery xejou okuapy jave avave reve ndaxeayvu vai, neĩ nanhomopu'ãi ha'e kuery onhembo'eaty rupi, neĩ tetã rupi voi. 13 Ha'e kuery nomombe'u porã kuaai guive xere ijayvu rei okuapyague. 14 Ha'e rã peteĩ amombe'u ta ndevy: Xee ma Senhor reko rupi aiko, ha'e kuery “Amboae rami onhembo'e va'e”, he'ia rupi. Ha'e rami vy xee voi aiko oreramoĩ kuery Ruete pe. Lei re ipara oinya ha'e profeta kuery ombopara va'ekue rami vy mba'emo oiko va'e ha'e javi arovia. 15 Ha'e rami vy Nhanderuete gui aarõ aikovy ha'e kuery voi oarõ okuapy va'e, heko porã ha'e heko porã e'ỹ va'ekue omboetepaa ju aguã. 16 Ha'e nunga rupi anhea'ã aikovy Nhanderuete ha'e avakue renonde xepy'a ky'a e'ỹa rupi aiko aguã. 17 — Ha'e gui mbovy ma'etỹ rei e'ỹ aikoa gui aa karamboae ore kuery pe ome'ẽ mbyre araa vy, ha'e Nhanderuete pe mba'emo ame'ẽ aguã guive. 18 Ha'e nunga ajapo aikovya rupi ae judeu kuery Ásia pygua xejou templo py. Ajeky'a'o ukapa ma rire xejou xeirũ heta reve'ỹ, ha'e anhombopoxy reia py e'ỹ guive. 19 Ha'e va'e kuery ae ou 'rãgue nerenonde xere ijayvu aguã, oguereko va'e rire. 20 Ha'e rami e'ỹ vy apy ikuai va'e ae oikuaa ri vy tomombe'u nhomongeta va'ety kuery renonde ha'ã jave ajapo vaiague ojou va'ekue. 21 Mba'eta po rami anho ha'e kuery mbyte ha'ã vy xeayvu atã: “Kova'e ára xemboayvu omano va'ekue omboetepaa ju 'rãa arovia ramo”, ha'e va'ekue. 22 Ha'e ramo Félix ma Senhor reko oikuaa ae vy nopena voixei. Aipoe'i: — Xondaro ruvixa Lísias ou jave mae ma aikuaa pota porã 'rã pendeayvua re — he'i. 23 Ha'e rami vy xondaro ruvixa yvyĩve va'e pe aipoe'i Paulo oarõ vy hexe opena porã'i aguã, ha'e irũ kuery oipytyvõxe rã ojoko e'ỹ aguã guive. 24 Kueve'i ma rire Félix ou ju gua'yxy judeu va'e Drusila reve. Ha'e vy Paulo oenoĩ uka vy ojapyxaka oiny Cristo Jesus re jajerovia aguã re ijayvu rã. 25 Teko porã, jejokoa ha'e nhomboayvupaa aguã re ijayvu ramo Félix oendu vy okyje. Ha'e vy aipoe'i: — Ha'e rami vy aỹ tereo ju. Ha'eve jave roenoĩ uka ju 'rã — he'i. 26 Ha'e rami avi oipota teĩ Paulo ome'ẽ peráta ixupe. Ha'e rami vy mbovykue rei e'ỹ oenoĩ uka vy ijayvu hexeve. 27 Mokoĩ ma'etỹ rire huvixa Félix rekovia oĩ Pórcio Festo. Ha'e jave Félix ma judeu kuery pe ojejou porã ukaxe vy oeja ovy Paulo nhuã py. 1 Festo ha'e pygua kuery ruvixarã oĩ vy mboapy ára rire Cesaréia tetã gui oo Jerusalém katy. 2 Are'ỹ re ixupe sacerdote yvatekueve va'e ha'e judeu ruvixa kuery omombe'u Paulo rekokue ramigua. Ha'e rami vy peteĩ re ojerure 3 oipytyvõ aguã. Paulo re nda'ija'ei vy ojerure Jerusalém katy ju ogueru ruka aguã, ha'e kuery tape py oarõ vy ojuka aguã. 4 Ha'e rã Festo ombovai: — Paulo ma Cesaréia py ae oĩ nhuã py, ha'e gui xee voi are'ỹ'i re aa 'rã ha'e katy. 5 Peẽ kuery regua hi'arandukueve tapeo avi xerupive, ava va'e ojapo vaiague peikuaa vy pemombe'u aguã — he'i. 6 Ha'e kuery ikuaia py ndoiko arei. Oito, dez araa py oguejy ju Cesaréia katy. Ha'e gui ko'ẽ jevy nhomboayvuaty py oguapy vy ogueru ruka Paulo. 7 Paulo ovaẽ ramo judeu kuery Jerusalém gui ou va'ekue ombojere rei okuapy. Opa marã rei hekokue ramigua omombe'u. Ha'e rami teĩ ha'e kuery nomombe'u porã kuaai guive. 8 Ha'e rã Paulo ma guekokue omombe'u vy aipoe'i: — Peteĩve henda py ma xee ndajejavyi judeu kuery pegua lei rovai, templo, neĩ César rovai — he'i. 9 Ha'e rã Festo ma judeu kuery pe ojejou porã ukaxe vy aipoe'i Paulo pe: — Ndevy pe ha'eve pa Jerusalém katy reo aguã, ha'e py ju xee romboayvu aguã ha'e nungakue re? 10 Paulo ombovai: — Xee ma César nhomboayvu atyrã omoĩ va'ekue py aĩ ae ma. Apy ae ha'eve xemboayvu aguã. Neĩ mba'eve ndajapo vai judeu kuery pe. Ndee reikuaa porã. 11 Mba'emo ajapo vai, e'ỹ vy ajojuka va'e rire amano teĩ ha'evepa rei 'rãgue. Ha'e rami 'rãgue py xerekokue ramigua omombe'u okuapya anhetẽ e'ỹ ramo nda'evei ha'e kuery po py avave rei xemboaxa rive aguã. Xee ma ajerure César renonde ju xeayvu aguã — he'i. 12 Ha'e gui Festo ma imongetaa kuery reve jogueroayvu ma rire aipoe'i ixupe: — César renonde ndeayvu aguã re rejerure rire ma ha'e katy 'rã reo. 13 Kueve ma rire Cesaréia py huvixave Agripa gua'yxy Berenice reve ovaẽ huvixa Festo pe oxarura aguã. 14 Ha'e py ikuai are ramo huvixave pe Festo omombe'u Paulo reko. Ha'e vy aipoe'i: — Apy Félix oeja ovy peteĩ ava nhuã py. 15 Ha'e va'e reko re ma Jerusalém py aĩ jave sacerdote yvatekueve va'e ha'e judeu mongetaaty kuery ijayvu. Ajuka uka aguã re ojerure okuapy. 16 Ha'e kuery pe aipoa'e Roma pygua kuery reko rami vy nda'evei peteĩ va'e rei ajuka uka aguã hexe ijayvu va'e kuery joa py ikuai e'ỹ re, ayvu oiko va'e ombovai aguã. 17 Ha'e gui ma apy ju ha'e kuery ovaẽmba ma ramo xee namboarei. Ko'ẽ jevy nhomboayvuaty py aguapy vy aru ruka ava. 18 Ha'e rã hexe ijayvu va'e kuery opu'ã vy peteĩve nda'ijayvui ojapo vaiague re xee aexa'ãague rami. 19 Ha'e rami 'rãgue py hexe ijayvu okuapy guekorã oeja pyre re rive, ha'e peteĩ ava omano va'ekue Jesus hery va'e re guive. Ha'e va'e pe ma Paulo “Oikove” he'i. 20 Ha'e nunga re xee ndaikuaa pota kuaai vy aporandu Jerusalém katy oo aguã ha'eve paa re, ha'e py ju amboayvu aguã ha'e nungakue re. 21 Ha'e rami teĩ Paulo ojerure nhuã py opyta aguã re César renonde ju ijayvu aguã. Ha'e ramo xeayvu apy ae opytave aguã, César-a katy amondouka peve — he'i. 22 Ha'e ramo Agripa aipoe'i Festo pe: — Ha'e va'e ava ayvu ma xee voi aenduxe. Ombovai: — Ko'ẽ ramo rendu 'rã — he'i. 23 Ko'ẽ jevy Agripa ha'e Berenice opa marã omboetea reve ou vy nhomboayvu aguã py ovaẽ, huvixa kuery ha'e tetã pygua yvatekueve reve. Ha'e gui Festo ogueru ruka Paulo. 24 Ha'e rami vy aipoe'i: — Huvixave Agripa, ha'e apy pendekuai va'e ha'e javi, kova'e ava pexa va'e káuxa ae judeu kuery ha'e javi ijayvu karamboae xerenonde. Jerusalém tetã py, ha'e apy voi ojapukai okuapy ndoikove riaevei aguã rami. 25 Ha'e rã xee ma ndaikuaai ojapo vaiague omano aguã. Ha'e rami vy nhanderuvixa guaxuve renonde ijayvu aguã re ojerure ramo xeayvu ha'e katy ju amondouka aguã. 26 Ha'e rami avi hekokue mba'eve ndaikuaai anhetẽ va'e nhanderuvixa pe ambopara aguã. Ha'e nunga rupi penerenonde ju aru ruka. Huvixave Agripa, nerenonde ae aru ruka aikuaaxe vy, ndee remboayvu ramo aikuaa aguã ambopara va'erã. 27 Mba'eta xevy pe nda'evei nhuã py omboty pyre amondouka aguã hexe ayvu oiko va'e amombe'u porã e'ỹ re. 1 Ha'e rire huvixave Agripa aipoe'i Paulo pe: — Ha'eve ndeayvu ndereko re. Ha'e ramo Paulo opo oupi vy omombe'u gueko. Aipoe'i: 2 — Huvixave Agripa, kova'e ára avy'a nerenonde xereko re xeayvu vy, judeu kuery xere ijayvuague ha'e javi ambovai aguã. 3 Mba'eta ndee ma judeu kuery reko ha'e ayvu oiko va'e ha'e javi reikuaa porãve va'e. Ha'e nunga rupi ajerure rejapyxaka porã aguã re. 4 Ha'e gui judeu regua huvixa kuery oikuaapa xekyrĩ guive aikoague, ha'e jypy guive ore kuery ikuaia rupi ha'e Jerusalém tetã py aikoague guive. 5 Anhetẽ ae ha'e kuery jypy'i guive xekuaa, ha'e rami omombe'uxe rã. Mba'eta orereko rupi onhea'ãve va'e fariseu kuery regua xee voi aiko va'ekue. 6 Oreramoĩ kuery pe Nhanderuete ijayvuague ojeupity aguã re ajerovia ramo rive xemboayvua aỹ. 7 Ha'e nunga ae ore kuery doze regua orekuai va'e roupity aguã ronhea'ã rokuapy ara py ha'e pyávy, Nhanderuete pe orekuai vy. Xeruvixa, ha'e nunga re ajerovia ramo ae judeu kuery xemboayvu. 8 Mba'e re tu peẽ kuery ndaperoviai Nhanderuete omano va'ekue omboete ju 'rãa? 9 — Anhetẽ xevy rã voi ha'eve rei va'ekue opa marãgua ajapo aguã Nazaré pygua Jesus rery amboetea rupi e'ỹ. 10 Ha'e rami ae aiko va'ekue Jerusalém py. Kuaxia para sacerdote yvatekueve va'e gui araa vy iky'a e'ỹ va'e kuery heta amboty va'ekue nhuã py. Ojukaa ta ramo xee voi ojuka aguã re xeayvu va'ekue. 11 Mbovykue rei e'ỹ ainupã va'ekue judeu kuery onhembo'eaty ikuai va'e rupi, ijayvu vai aguã rami guive ajapo. Ha'e kuery pe xevai vy yvy mboae re tetã ikuai va'e rupi voi amoingo axy va'ekue. 12 — Ha'e rami aguã ae aa karamboae Damasco tetã katy. Sacerdote yvatekueve va'ea gui kuaxia para araa, ha'e kuery xemoĩague kuaa ukaarã. 13 Xeruvixa, kuaray mbyte jave tape rupi aa vy peteĩ hendy va'e aexa yva re, kuaray gui hendy ratãve va'e. Ha'e va'e ma xeyvýry rupi omoexakãmba, ha'e xerupive oo va'e kuery yvýry guive. 14 Ha'e ramo yvy rupi ro'a pavẽ. Ha'e gui peteĩ ayvu aendu hebraico ayvu py aipoe'i va'e: “Saulo, Saulo, mba'e re tu xerereko axyxe ri? Ndee ae renhemoingo axy, ferro rakua re opyvoi va'e rami reiko vy”, he'i. 15 — Ha'e ramo xee aporandu: “Mava'e tu ndee, Senhor?” Ombovai: “Xee ma Jesus rereko axy va'e. 16 Ha'e gui epu'ã he'amy ndepy re, mba'eta po rami aguã ajexa uka ndevy, xerembiguairã romoĩ reikuaa uka aguã mba'emo rexa va'ekue, ha'e raka'e rã aexa uka va'erã guive. 17 Neretarã kuery ha'e judeu e'ỹ va'e kuery ikuaia rupi xee romondouka vy rogueraa jepe 'rã ha'e kuery po gui. 18 Hexa reipe'a 'rã ojeko rerova aguã pytũa rupi ikuaia gui hendy va'e peguarã, ha'e Satanás po'akaa rupi ikuaia gui Nhanderuete peguarã. Ha'e rami vy 'rã ombogue ukapa ojejavyague, oupity aguã xere ojerovia vy ojeky'a'o uka va'ekue pegua”, he'i. 19 — Ha'e rami rã huvixa Agripa, xee nanhe'ẽ rendu e'ỹi yva guigua aexa va'ekue. 20 Ha'e rami vy Damasco tetã py ranhe ayvu amombe'u, ha'e gui Jerusalém py ju, Judéia regua ha'e javi rupi, ha'e judeu e'ỹ va'e kuerya rupi amombe'u aikovy ikuaiaty gui ojepe'a vy Nhanderuete re ojeko rerova aguã, ha'e iporã va'e ojapoa py oexa uka aguã ojeko rerovaague. 21 Ha'e rami aikoa re rima amongue judeu kuery xejukaxe vy xejopy karamboae templo py aiko jave. 22 Ha'e rami teĩ Nhanderuete xepytyvõ ramo kova'e ára peve aiko. Yvyĩgueve ha'e yvatekueve pe amombe'u ayvu. Xee amombe'u aikovy va'e ma profeta kuery ha'e Moisés ijayvuague rami vy oiko va'erã anho. 23 Ha'e nunga ma Cristo oiko axy aguã, ha'e gui ha'e ranhe omanoague gui onhemboete ju vy judeu ha'e judeu e'ỹ va'e kuery pe oikuaa uka aguã hendy va'e. 24 Paulo gueko omombe'upa e'ỹ re Festo ojapukai reve aipoe'i: — Paulo, naneakã porãvei ma teve. Ipara re renhembo'e vai ete vy nane'aranduvei — he'i. 25 Paulo ombovai: — Xeruvixa Festo, xee naxeakã porã e'ỹi ri. Ha'e rami 'rãgue py xe'arandua rupi xeayvu anhetẽ va'e re anho. 26 Mba'eta ha'e nunga ha'e javi huvixave oikuaa. Ixupe ae amombe'u akyjea py e'ỹ. Xee aikuaa rã ha'e nungakue ha'e javi oikuaapaa, mba'eta neĩ peteĩve ndoikoi nhemi rupi. 27 Ha'vy ndee huvixave Agripa, rerovia pa profeta kuery ayvu? Xee aikuaa porã reroviaa — he'i. 28 Ha'e ramo Agripa aipoe'i Paulo pe: — Rexa'ã rã ndaxyi Cristo pegua xeapo aguã? 29 Paulo ombovai: — Xeruvixa, tove ndaxyi e'ỹ vy haxy py teĩ Nhanderuete tojapo ndee anho e'ỹ, kova'e ára xeayvu re ojapyxaka va'e kuery ha'e javive tojapo xee rami, va'eri aỹ'i xejokuaa rami e'ỹ ta'vy. 30 Ha'e rami rã huvixave opu'ã ju, ha'e gui huvixa mboae kuery, Berenice, ha'e ha'e kuery reve oguapy okuapy va'ekue ha'e javi voi. 31 Ha'e kuery ojepe'apa vy peteĩ-teĩ joupe ijayvu vy aipoe'i: — Peva'e ava mba'eve rei ndojapoi ra'e ojukaa aguã, neĩ nhuã py ombotya aguã — he'i. 32 Ha'e ramo Agripa aipoe'i Festo pe: — Peva'e ava ma ha'eve 'rãgue japoi aguã, César renonde ijayvu aguã re ndojerurei va'e rire. 1 Ha'e gui huvixa kuery ijayvu Itália katy oremondouka aguã. Ha'e rami vy Paulo ha'e nhuã py ikuai va'e regua omboaxa peteĩ xondaro ruvixa heraarã po py. Ha'e va'e ma César oĩa pygua, Júlio hery va'e. 2 Ha'e ramo roĩmba peteĩ kanoã guaxu Adramítio guigua py. Ha'e va'e ma Ásia yke rupi oo va'erã. Ha'e rami vy yy rupi roje'oi. Orerupive oo avi Macedônia regua Tessalônica pygua Aristarco. 3 Ko'ẽ jevy rovaẽ Sidom py. Paulo re Júlio opena porã ivai reia py e'ỹ. Ha'e rami vy omondouka oirũ kuery oexa aguã, ha'e mba'emo oipota va'e ojou aguã. 4 Ha'e gui ma roje'oi ju yy rupi. Ha'eve e'ỹa katy gui yvytu oipeju ramo Chipre ypa'ũ katy'i rupi roo ijyke yvytu e'ỹa rupi. 5 Cilícia ha'e Panfília yke rupi ye'ẽ roaxa ma vy Lícia regua Mirra tetã py rovaẽ. 6 Ha'e py ma xondaro ruvixa peteĩ kanoã Alexandria guigua ojou Itália katy oo ta va'e. Ha'e va'e py ju oremoĩ. 7 Ha'e gui ma roove mbeguei'i. Mbovy ára rei e'ỹ haxy py Cnido tetã katy'i rovaẽ. Yvytu ha'eve e'ỹa katy gui oipeju rã nda'evei rooxea katy roove aguã. Ha'e ramo Creta ypa'ũ yke rupi roo yvytu e'ỹa rupi, Salmona gui mombyry'i rupi. 8 Ijyke rupi anho roo vy haxy py rovaẽ peteĩ henda Porto Porã 'epy va'e py. Ha'e katy rai oĩ Laséia tetã. 9 Are ma rire ha'e kuery oove aguã ijavaete, mba'eta okaru e'ỹ re ikuaia ára oaxa ma rire. Ha'e ramo Paulo ha'e kuery omongeta vy 10 aipoe'i: — Avakue, xee aikuaa rã jaguataa rupi jaiko axy vaipa 'rã. Mba'emo jajavyky rei 'rã, ha'e nhamokanhymba 'rã kanoã ha'e ivoyi guive, nhanderekove voi — he'i. 11 Ha'e rã xondaro ruvixa ma Paulo ayvu gui ogueroviave kanoã mboguataa ha'e ija ayvu. 12 Ha'e py yro'y jave kanoã omboja aguã nda'evei ramo ha'e kuery oovexe ha'e gui, Fenice py ovaẽ jepe rivyvyi gui, ha'e py mae ma oaxa aguã yro'y. Mba'eta ha'e py kanoã mbojaaty Creta ypa'ũ re oĩ va'e ma kuaray oua katy ijapy jovaive opyta. 13 Ha'e gui kuaray ijapu'a'ia katy gui mbeguei'i yvytu oiny ramo ha'e kuery oexa'ã teĩ ooxeague py ovaẽ jepe aguã re. Ha'e rami vy kanoã mombytaa oupi ju rã Creta ypa'ũ yke rupi roo. 14 Ha'e rami teĩ are'ỹ'i re ypa'ũ katy gui ou yvytu atã, Euroaquilão 'epy va'e. 15 Yvytu kanoã ogueraa rami rei ogueraa. Roguerova nhea'ã teĩ yvytu re ndorepo'akai vy ropoipa. Ha'e vy noropenavei ogueraa tema aguã. 16 Peteĩ ypa'ũ'i Cauda 'epy va'e yke yvytu e'ỹa rupi roaxa jave haxy py roupi imoiny kanoã'i. 17 Ha'e va'e oupi ma vy opa mba'e oiporu kanoã ojokua aguã, ita ku'i reia re ojeapi gui okyje vy. Ajukue oupi pyre omboguejy ju vy nopenavei ogueraa aguã. 18 Yvytu atã gui rojexavai vy ko'ẽ jevy ombovevuia kanoã mba'emo oĩ va'e omomboa vy. 19 Ha'e gui mboapy araa py ore ae po py romombo mba'emo kanoã regua ye'ẽ py. 20 Ha'e gui ára vai orere ou va'ekue gui mbovy ára rei e'ỹ kuaray neĩ jaxy-tata ndojekuaavei ramo noroexa'ãvei ma roo jepe aguã. 21 Are ma ore kuery ha'e javive ndorokaruvei ramo Paulo opu'ã ho'amy ore kuery mbyte. Ha'e vy aipoe'i: — Avakue, anhetẽ pejapyxaka va'e rire xeayvu re, ha'e Creta gui ndajajui va'e rire, guĩ rami ete jajexavai ha'e nhamokanhymba e'ỹ aguã. 22 Ha'e rami teĩ aỹ ma po rami xee romongeta: Pendepy'a guaxu ke, mba'eta peẽ kuery regua peteĩve nomokanhyi 'rã guekove, kanoã anho 'rã okanhy. 23 Mba'eta angegua pyávy xea py peteĩ anjo ojekuaa Nhanderuete ixupe aiko ha'e amba'eapoa va'ea guigua. 24 Ha'e va'e ma xevy pe aipoe'i: “Paulo, ekyje eme. César renonde rejexa uka 'rãe. Ha'e gui Nhanderuete nhomboaxya rupi ndere oma'ẽ vy ogueraa jepe 'rã ndereve oguata va'e kuery ha'e javi”, he'i va'ekue xevy. 25 Ha'e nunga rupi avakue, pendepy'a guaxu ke, mba'eta xee ajerovia Nhanderuete re, xevy ijayvuague oiko aguã. 26 Ha'e rami teĩ nhandereraa 'rãe peteĩ ypa'ũ re — he'i. 27 Mokoĩ semana re ha'ekue'ỹ-kue'ỹ katy yvytu orereraa ye'ẽ Adriático rupi. Ha'e gui ma pyávy pytũ mbyte jave kanoã mboguataa kuery oendu yvy re ovaẽ rai'i maa. 28 Ha'e rami vy ixã ipoyi va'e oity vy oikuaa vinte braça typya. Oove'ia py ixã oity ju vy quinze braça ete'i oikuaa. 29 Ha'e vy ita re ojeapi gui okyje vy kanoã revi gui irundy henda py omboguejy kanoã mombytaarã. Ha'e rami vy onhembo'e okuapy ko'ẽ voi aguã. 30 Kanoã mboguataa kuery oẽxe vy kanoã xĩ gui kanoã'i omboguejy nhemi yy py, kanoã mombytaarã mboae omboguejy aguã merami. 31 Ha'e ramo Paulo aipoe'i xondaro ruvixa ha'e xondaro kuery pe: — Peva'e kuery kanoã py ndopytai ramo peẽ voi ndapeo jepei 'rã — he'i. 32 Ha'e ramo xondaro kuery kanoã'i xã ojaya vy opoi ogueroxyry heravy aguã. 33 Ko'ẽ rai'i jave pavẽ pe Paulo ijayvu okaru aguã. Ha'e vy aipoe'i: — Kova'e ára reve vy mokoĩ semana ma ojapo pekaru e'ỹ re pendekuai, mba'eve ndape'ui. 34 Ha'e ramo xee xeayvu pekaru aguã. Ha'e rami vy 'rãe penembaraete peo jepe aguã. Mba'eta napemokanhyi 'rã neĩ peteĩ pende'a ma voi — he'i. 35 Po rami ijayvu ma vy peteĩ mbojape oupi, ha'e pavẽ oexaa py oguerovy'a Nhanderuete. Ha'e gui oipe'ã vy omboypy ho'u aguã. 36 Pavẽ oexa vy oendu ipy'a guaxua, ha'e vy ha'e kuery voi okaru avi. 37 Kanoã py ikuai duzentos e setenta e seis ha'e javi vy. 38 Okaru porãmba ma vy ombovevuive ju kanoã, trigo ryru ye'ẽ py omombopa vy. 39 Ko'ẽmba rã yvy oexa teĩ ndoexa kuaai. Ha'e gui ma peteĩ yy oikea oexa. Ha'e va'e rembe re ma ita ku'i reia oĩ. Ha'e ramo nhomongeta okuapy ha'e va'e re kanoã omboja aguã. 40 Ha'e rami vy kanoã mombytaa xã ojaya vy opoi yy py. Ojora avi imbojeapaa ojokuaague. Kanoã xĩ katy oupi imoiny ajukue, yy rembe katy yvytu ogueraa aguã. 41 Ha'e gui ma mokoĩ henda katy gui oxyrya py kanoã ovaẽ vy ipija. Ixĩ ipija vy noẽvei. Ha'e rã hevi ma yai ojeapi-api vaipa ramo opẽmba. 42 Ha'e ramo xondaro kuery ijayvu nhuã py omboty pyre kuery ojukapa aguã, peteĩve ho'yta vy oo jepe e'ỹ aguã. 43 Ha'e rã xondaro ruvixa ma Paulo ogueraa jepexe vy ndojuka ukai omboty pyre kuery. Ha'e vy aipoe'i ho'yta kuaa va'e ranhe yy py opo aguã, yy rembe re ovaẽ aguã. 44 Ha'e gui amboae kuery pe ma aipoe'i yvyrape ha'e kanoã pẽgue áry oo jepe aguã. Ha'e rami py ha'e javive oo jepe, yvy'ã re oẽmba. 1 Yvy'ã re orekuai vy roikuaa ha'e va'e ypa'ũ Malta herya. 2 Ha'e pygua kuery opena porã'i orere. Tata ojapo vy oremovaẽmba oky ha'e yro'y gui. 3 Paulo ma yxakã ra'ykue omono'õ vy tata py onhono ramo haku gui peteĩ mboi oẽ vy oixu'u oiny ipo re. 4 Ipo re mboi ovava oiny rã ha'e pygua kuery oexa vy joupe-upe aipoe'i: — Peva'e ava ta'vy jojuka rive va'ety teve, mba'eta ye'ẽ gui oo jepe va'ekue ri Nhandererekoa ndoejai oikove aguã — he'i. 5 Ha'e rã Paulo ma tata py mboi omombo ramo mba'eve rei ndoikoi. 6 Ha'e ramo ha'e kuery oexa pota iruru rivyvyi, e'ỹ vy ho'a vy omano vyvoi gui. Ha'e rami teĩ aje'i ma oarõ rire mba'eve rei ndoikoi rã oexa vy amboae rami ju oexa'ã okuapy. Ha'e vy — Peva'e ta'vy tuuete kuery regua teve — he'i okuapy. 7 Ha'e katy rai oĩ ypa'ũ pygua ruvixa pegua yvy, Públio hery va'e. Ha'e va'e ma ngoo py oremovaẽ porã mboapy ára peve. 8 Públio ru ma imba'eaxy oupy tye raxy gui, ipire raku vaipa guive. Ha'e ramo Paulo oo oipou vy, ha'e onhembo'e reve hexe omoĩ opo. Ha'e rami vy omonguera. 9 Ha'e nunga ypa'ũ pygua kuery oikuaa vy imba'eaxy va'e kuery mboae ou vy okuerapa. 10 Ha'e pygua kuery opa mba'e ome'ẽ orevy. Roo ju ta ma ramo voi kanoã py omboyru opa marãgua roikotevẽ va'e. 11 Mboapy jaxy oaxa rire roĩ peteĩ kanoã Alexandria guigua py, yro'y jave ypa'ũ re onhemboja oupy va'ekue, Dióscuros ra'angaa oĩa va'e py. 12 Siracusa tetã py rovaẽ vy mboapy ára re ropyta ha'e py. 13 Ha'e gui roove vy Régio py rovaẽ. Ko'ẽ jevy kuaray puku-a katy gui yvytu oipeju ramo mokoĩ araa py rovaẽ Putéoli py. 14 Ha'e py rojou amongue irmão kuery. Ha'e va'e kuery ojerure ha'e kuery reve ropyta aguã sete ára peve. Ha'e rami py roje'oi Roma katy. 15 Roju roinya omombe'ua rã oendu vy Roma pygua irmão kuery ju ou orerovaexĩ aguã. Praça de Ápio ha'e Mboapy Vendeaty 'epy va'e peve ou. Ha'e va'e kuery ou rã Paulo oexa vy oguerovy'a Nhanderuete, ipy'a guaxuve guive. 16 Roma tetã py rovaẽ ma ramo Paulo ha'e ae oĩxea py omoĩa. Hexeve oiko avi peteĩ xondaro harõarã. 17 Mboapy araa py oenoĩ uka judeu ruvixa kuery. Ha'e ramo ha'e kuery jogueru vy ono'õmba ramo aipoe'i: — Ke'y kuery, xee ma mba'eve rei ndajapoi nhande kuery rovai, neĩ nhanderekorã nhaneramoĩ kuery pe oeja pyre rovai guive. Ha'e rami teĩ Jerusalém tetã guive xejokuaa reve aju, Roma pygua regua po py xemboaxaa rire. 18 Ha'e va'e kuery ma xemboayvu vy ndoikuaai mba'eve rei ajapo vaiague xejuka aguã. Ha'e rami vy xepoixe teĩ 19 judeu kuery ma xere opu'ã rei rã ajerure César renonde ju xeayvu aguã re. Ha'e rami avi mba'eve ndarekoi nhande kuery va'e regua re xeayvu aguã. 20 Ha'e nunga rupi peẽ kuery roenoĩ uka roexa ha'e peẽ kuery reve xeayvu aguã, mba'eta Israel kuery ojerovia okuapya re xee voi ajerovia ramo rima xejokuaa imoiny kova'e corrente py — he'i. 21 Ha'e ramo ha'e kuery aipoe'i ixupe: — Ore ma Judéia guigua kuaxia para noroexai ndereko re ijayvu va'e, neĩ peteĩve nhanderyke'y kuery regua ndouai guive ndereko omombe'u, e'ỹ vy ndere ijayvu aguã. 22 Ha'e rami avi roenduxe reikuaa va'e, mba'eta anhetẽ amboae rami penhembo'ea re opa rupi ijayvu reia rã roendu. 23 Ha'e kuery oa'angaague ára py heta ete ou Paulo oĩa py, okeaty py ae. Ha'e rã ko'ẽmba guive ka'aru peve ha'e kuery pe ayvu omombe'u porãve Nhanderuete po'akaa regua. Moisés lei ombopara va'ekue ha'e profeta kuery ombopara va'ekue rupi ijayvu vy onhea'ã Jesus re ha'e kuery ojerovia aguã. 24 Ha'e ramo amongue ete'i oguerovia ijayvua. Ha'e rã amboae kuery ma ndogueroviai ae tema. 25 Ha'e kuery joo rami e'ỹ-e'ỹ oikuaa vy oje'oipa ta ma ramo Paulo aipoe'i: — Ha'evea rami Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ijayvu raka'e penamoĩ kuery pe, mba'eta profeta Isaías pe aipoe'i uka: 26 “Tereo heta va'e kuerya py, ha'e aipo'ere ha'e kuery pe: ‘Pendeapyxa py pendu teĩ napendu kuaai 'rã. Pexa pota teĩ ndapexa kuaai 'rã’, 're. 27 Mba'eta ha'e kuery ma inhakã ratãmba. Oapyxa py oendu vai, guexa guive omboty, ndoexai aguã guexa py, neĩ noendui aguã oapyxa py, opy'a py oikuaa e'ỹ aguã, mba'eta ndojeko rerovaxei ae, xevy pe nonhemoingo porã ukaxei guive”, he'i va'ekue. 28 — Ha'e nunga rupi peikuaa pota, mba'eta judeu e'ỹ va'e kuery pe voi Nhanderuete oikuaa uka nhandereraa jepe aguã regua. Ha'e rã ha'e kuery ma oendu 'rã — he'i. 29 [Pova'e ayvu rupi ijayvu rã judeu kuery oendu vy nhomotare'ỹmba reve oje'oipa.] 30 Mokoĩ ma'etỹ re Paulo oĩ oke atyrã oiporuka va'e py. Ha'e py ma omovaẽ oexaxe vy ou va'e ha'e javi. 31 Omombe'u oikovy Nhanderuete po'akaa, ha'e nhombo'e oiny Senhor Jesus Cristo re. Okyjea py e'ỹ ijayvu, avave rei omokyrirĩ e'ỹ re. 1 Xee Paulo ma Jesus Cristo rembiguai aiko. Apóstolo-rã xerenoĩ ha'e Nhanderuete guigua ayvu porã amombe'u va'erã xeporavo. 2 Ha'e va'e ayvu ma yma ma voi Nhanderuete oikuaa uka aguã re ijayvu ojeupegua profeta kuery omboparaa rupi, 3 Gua'y rekorã re ijayvu vy. Ha'e va'e ma ngo'o re oiko Davi ramymino, 4 ha'e rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ re ma omanoague gui onhemboete jevy vy ojekuaa uka Nhanderuete Ra'y ipo'akapa va'ea. Ha'e va'e ma Jesus Cristo nhande-Senhor. 5 Hexe vy oremboaxy vy oremoĩ apóstolo-rã guery omboete ukaa rupi vy, judeu e'ỹ va'e ha'e javi regua hexe ojerovia vy onhe'ẽ rendu aguã. 6 Ha'e kuery regua ma peẽ voi pendekuai, Jesus Cristo peguarã penerenoĩ rire. 7 Peẽ kuery Roma tetã pygua Nhanderuete rembiayvu ha'e iky'a e'ỹ va'erã penerenoĩ va'ekue ha'e javive pe ambopara. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo guigua. 8 Jypy ma peẽ kuery ha'e javi re arovy'a Xeruete Jesus Cristo rery rupi, mba'eta yvy jave re pejerovia etea oendupaa. 9 Mba'eta Nhanderuete oikuaa peẽ kuery re xema'endu'a riaea. Ixupe ae xenhe'ẽ py guive amba'eapo aikovy Ta'y regua ayvu porã amombe'ua rupi. 10 Ixupe anhembo'e nhavõ ajerure ha'evea ára, Nhanderuete oipotaa rami peẽ kuery roipou aguã re. 11 Mba'eta roexaxe ete, peẽ kuery pe voi aikuaa uka aguã Nhe'ẽ guigua penembaraeteve aguã. 12 Ha'e rami avi peẽ kuery reve joo meme nhanhomombaraete aguã jajeroviaa rupi, peẽ ha'e xee. 13 Mba'eta irmão kuery, aipota peikuaa peẽ kuerya py mbovykue rei e'ỹ aaxea teĩ, peẽ kuery mbyte rupi voi ajou aguã Jesus peguarã, judeu e'ỹ va'e mboae ikuaia rupi ajapoa rami avi. Ha'e rami teĩ aỹ peve nda'evei. 14 Mba'eta grego kuery ha'e amboae regua pe voi xee areve teri ayvu porã amombe'u aguã, ombo'epa pyre ha'e kuaxia ndoexa kuaai teri va'e pe guive. 15 Ha'e nunga rupi Roma tetã py pendekuai va'e pe voi ayvu porã amombe'u aguã rami aiko. 16 Mba'eta xee naxĩ ayvu porã amombe'u aguã, mba'eta ha'e va'e rupi Nhanderuete oexa uka opo'akaa ogueraa jepe vy hexe ojerovia va'e ha'e javive, jypy'i judeu regua, ha'e gui grego regua guive. 17 Mba'eta ayvu porã rupi Nhanderuete oikuaa uka ojeguigua teko porã. Ha'e va'e ma jajerovia rã ome'ẽ 'rã, mba'eta ojerovia va'e pegua ae, ipara re oĩa rami: “Heko porã va'e ma ojeroviaa rupi 'rã ikuai”, he'iague rami. 18 Mba'eta Nhanderuete ma opoxya avi oikuaa uka yva gui, ojejavy ha'e heko vai va'e ha'e javive rovai, mba'eta ha'e kuery gueko vaia rupi vy ndoikuaaxei anhetẽ va'e. 19 Mba'eta ha'e kuery oikuaa ae Nhanderuete reko oikuaa pyrã oĩ va'e, ha'e kuery pe ha'e ae oikuaa uka ramo. 20 Mba'eta Nhanderuete reko ma ndajaexai va'eri yvy itui ypy'i guive jaikuaa porã 'rã guive hembiapokue re jaikuaa pota vy. Ha'e nunga rupi jaikuaa porã 'rã ipo'akaa opa va'erã e'ỹ ha'e imarã e'ỹa. Ha'e rami vy heko vai va'e kuery “Aikuaa vy e'ỹ rima ajejavy” he'i aguã nda'evei. 21 Mba'eta ha'e kuery Nhanderuete reko oikuaa teĩ nomboetexei vy ixupe “Xeruete” nde'i, ndoguerovy'ai guive. Ha'e rami 'rãgue py opẽxaa py ovare e'ỹ va'e opyta, ha'e opy'a py mba'eve noenduvei ramo pytũmba. 22 Ojeupe ae “Hi'arandu va'e” he'i va'eri inhakã porã ve'ỹ va'e opyta. 23 Ha'e rami vy Nhanderuete imarã e'ỹ ha'e hexakãmba va'e ombojerovia 'rãgue py avakue imarã va'e ra'angaa rive ombojerovia, ha'e gui guyra, mymba ha'e yvy rupi otyryry va'e ra'angaa guive. 24 Ha'e nunga rupi Nhanderuete omboaxa ha'e kuery ae onhemboeko ky'a aguã, opy'a re opa marã rei ikuaixea oĩa rami rive ikuai aguã, guete voi joo meme omongy'a aguã. 25 Mba'eta Nhanderuete guigua anhetẽ va'e 'rãgue py apu rive ha'e kuery oguerovia. Ha'e rami vy imoingoare 'rãgue py ombojerovia hemimoingo kuery rive. Ha'e rã Nhanderuete anho ha'eve nhambojerovia aguã, raka'e rã peve. Amém. 26 Ha'e nunga rupi ae Nhanderuete omboaxa itavy reixea rupi rive ikuai aguã. Kunhague voi guekorã va'ekue omboekovia vy ha'eve'ỹa rami ikuai. 27 Avakue voi ha'e rami ae avi ojepe'a gua'yxy reve joguerekoa gui. Ha'e vy jomeme itavy reixe vy avakue meme joavyky rei. Ha'e rami rire ojee ae oendu ojejavyague re ha'evea rami opagaa. 28 Nhanderuete reko ha'e kuery oikuaa va'eri oikuaa ete aguã ndojou porãi ramo omboaxa opẽxaa py ojou vaipy ikuai, ha'e ha'eve'ỹ va'e anho ojapo aguã. 29 Ha'e kuery re ma teko vai anho oĩ, tavy reia, hakãte'ỹa ha'e porayvu e'ỹa. Joe ija'e e'ỹa rupi anho ikuai, jojukaa ha'e joguero'aa rupi guive. Nhombotavypa rei ha'e porayvu e'ỹ rei va'e ikuai. Joe ijayvu rei, 30 ijayvuxe, neĩ Nhanderuete re voi nda'ija'ei, ojee anho ojerovia ha'e ima'endu'a va'e, mba'emo vai re anho onhembopy'a, nguu kuery nonhe'ẽ rendui, 31 iporã va'e noenduvei, oayvuague ndojapoi, porayvu e'ỹ ae va'e, ha'e nanhomboaxy kuaavei va'e guive. 32 Ha'e kuery oikuaa ae Nhanderuete ha'evea rami omokanhymba 'rãa ha'e rami ikuai va'e. Ha'e ramive ma ojapove tema okuapy, ha'e amboae kuery ha'e rami ikuai rã oexa vy ojou porã guive. 1 Ha'e nunga rupi ndee renhombopagaxe vai va'e, ndee voi nda'evei “Aikuaa vy e'ỹ rima ajejavy” 're aguã, mba'eta amboae kuery rembopagaxea py ndee ae renhembopaga uka, mba'eta rejou vai va'e ramigua ndee voi rejapo. 2 Ha'e rã Nhanderuete ma ha'evea rami 'rã ombopaga ha'e rami ikuai va'e, jaikuaa pavẽ. 3 Ha'e rami teĩ ndee renhombopaga ukaxe va'eri ha'e rami ae reiko va'e, rexa'ã ri ty'y reo jepe aguã re Nhanderuete nembopaga aguã gui? 4 Ndereikuaai ri ty'y rejeko rerova aguã ae Nhanderuete oexa ukaa nderayvua? Tyrã pa nerembovarei ri ty'y oexa uka rã opa mba'e py nderayvua, nanembopaga voi ha'e nerarõ area? 5 Ha'e rami py neakã ratã ha'e ndepy'a py nderejeko rerovaxei vy ndejee ae remoĩ ukave Nhanderuete poxya. Ha'e va'e ma ha'evea rami nhombopagaa ára py oexa uka 'rã. 6 Mba'eta peteĩ-teĩ pe ombojoja 'rã oikoague repy. 7 Ha'e rami vy tekove marã e'ỹ ome'ẽ 'rã iporã va'e rupi anho ikuai vy hexakãmbaa, omboetea aguã ha'e imarã e'ỹ aguã re onhea'ã va'e kuery pe. 8 Ha'e rã joapo vaia rupi ikuai va'e pe ma oexa uka 'rã ivaia ha'e opoxya, anhetẽ va'e rupi e'ỹ, teko vaia rupi anho ikuai va'e pe. 9 Mba'eta heko vai va'e kuery áry ou 'rã ojexavai ha'e ikuai axy aguã, judeu kuery pe ranhe, ha'e gui grego kuery pe avi. 10 Ha'e rã iporã va'e rupi ikuai va'e pe ma ome'ẽ 'rã guexakã, imboetea ha'e imoingo porãarã, judeu kuery pe ranhe, ha'e gui grego kuery pe avi, 11 mba'eta Nhanderuete ma peteĩ regua rive joegui oayvuve va'e'ỹ. 12 Ha'e nunga rupi lei revegua e'ỹ ojejavy va'e ha'e javi ma lei re'ỹ avi 'rã okanhy. Ha'e rã lei revegua ojejavy va'e ma lei re oĩa rami ae 'rã ombopagaa. 13 Mba'eta Nhanderuete renonde ma lei oendu rive va'e'ỹ 'rã heko porã, lei re oĩa rami ikuai va'e anho 'rã omboeko porã. 14 Ha'e nunga rupi xapy'a rei amboae regua kuery, lei revegua e'ỹ teĩ lei re oĩa rami ikuai 'rã oikuaa rami ae. Ha'e va'e kuery ma lei ndojopyi teĩ ha'e kuery ae oikuaa 'rã lei regua. 15 Ha'e rami vy ha'e kuery oexa uka 'rã opy'a re lei regua oĩa, o'arandua gui ae oikuaa guekorã. Ha'e rami vy amongue py oikuaa 'rã ojejavya, ha'e rã amongue py ma oikuaa 'rã ha'evea rami ikuaia. 16 Ha'e nunga ha'e javi ojekuaa porã 'rã avakue nhemi rupi ikuaiague re Nhanderuete oikuaa potaa ára. Ayvu porã amombe'u aikovya rami vy Cristo Jesus pe ae 'rã oikuaa pota uka. 17 Ha'e gui ndee ma “Judeu” 'epy va'e reiko. Rejerovia reikovy lei re oĩa rami reikoa re, ha'e “Nhanderuete rembiayvu aiko” 're vy revy'a. 18 Lei re oĩa rami nembo'ea rã reikuaa ae Nhanderuete oipota va'e ha'e rejapo kuaa iporã va'e. 19 Ndee rexa'ã rã ndee ae reiko ára revegua e'ỹ mboguataa, pytũa rupi ikuai va'e moexakãa, 20 hi'arandu e'ỹ va'e rerekoa ha'e kyrĩgue mbo'ea, mba'eta lei rupi vy 'arandua ha'e anhetẽgua reikuaapa merami. 21 Ha'e rami avi nhombo'ea reiko va'eri mba'e re tu nerenhembo'ei ndee ae? Imonda e'ỹ aguã renhomongeta va'eri ndee ae ri ty'y nemonda va'ety? 22 Joupe “Pendetavy eme”, 're va'eri ndee ae ri ty'y ndetavy? Mba'emo ra'angaa rejou vai va'eri ta'angaa pegua templo gui nemonda va'e ty'y? 23 Lei rejou porã va'eri lei rovai reikoa py Nhanderuete neremboete ukai. 24 Mba'eta ipara re oĩa rami: “Peẽ kuery káuxa amboae regua kuery ijayvu vai 'rã Nhanderuete rery re”, he'ia rami ae pendekuai. 25 Mba'eta ndepire remboi ukaague ma lei re oĩa rami ete ri reiko ramo ovare. Ha'e rã lei re oĩa rami e'ỹ ri reiko ramo opire omboi uka e'ỹ va'e rami repyta. 26 Ha'e rami avi amongue opire omboi uka e'ỹ va'eri lei re oĩa rami ikuai ramo ha'e kuery pe “Opire omboi uka va'ekue rami ikuai”, he'i pavẽ 'rã. 27 Ha'e rami vy opire omboi uka e'ỹ va'eri lei re oĩa rami ikuai va'e kuery ijayvu 'rã okuapy ndere, mba'eta ipara re oĩ va'e reikuaa vy ndepire remboi uka va'eri lei re oĩa rami e'ỹ reiko. 28 Mba'eta judeu ete ma guete re rive'ỹ oexa uka judeu oikoa, mba'eta opire omboi uka aguã oeja pyre ma ngo'o re rive'ỹ 'rã ojapo aguã. 29 Ha'e rami 'rãgue py judeu ete ma opy'a py 'rã ha'e rami ikuai, ha'e opire omboi uka aguã oeja pyre ma ipy'a reguarã, nhe'ẽ re ae, ipara regua rive'ỹ. Ha'e rami ikuai va'e ma avakue rive'ỹ 'rã oguerovy'a, Nhanderuete ae 'rã oguerovy'a. 1 Ha'e gui mba'e nunga py tu amboae regua reko gui judeu kuery reko ha'eveve? Mba'erã nda'u ovare ha'e kuery opire omboi ukaa? 2 Mba'eta heta oguereko iporã va'e, opa mba'e py. Jypy'i ma judeu kuery pe Nhanderuete ombou raka'e oayvu. 3 Ha'e gui? Judeu regua amongue ndogueroviai rire nda'u Nhanderuete ndoikovei 'rã ri ojeroviapy? 4 Any teve. Avakue ijapu va'e meme teĩ Nhanderuete ma anhetẽ va'e ae, ipara oĩa rami vy: “Oikuaa pavẽ 'rã ndeayvua anhetẽ memea. Ha'e ramo ndereko re oikuaa potaa rã ndepo'aka 'rã”, he'ia rami. 5 Ha'e gui amongue aipoe'i 'rã: “Nhandereko vaia ojapo 'rã Nhanderuete reko porãa ojekuaa porãve aguã rami”, he'i 'rã. Mba'exa 'rã tu nhambovai? Nda'evei ri nda'u Nhanderuete nhandereko vaia re nhanembopaga aguã? (Nami avakue rami rive xeayvu.) 6 Any. Ha'e rami va'e rire mba'exa 'rã tu ha'eve Nhanderuete yvy re ikuai va'e re oikuaa pota aguã? 7 Ha'e gui aipo'ea avi: “Xeapua ojapo 'rã Nhanderuete anhetẽ va'ea ojekuaa porãve aguã rami, ha'e omboeteave 'rã guive. Ha'e rami rã mba'e re tu xevy pe ‘Ojejavy va'e’ he'i vy xembopaga 'rã?” 'ea. 8 Any, ha'e rami va'e rire ha'eve avi teĩ 'rãgue “Teko vai rupi tema nhandekuai mba'emo porã oiko aguã” ja'e aguã. Amongue ijapu vy omombe'u 'rã ha'e rami ae oreayvua rami. Ha'e kuery ma ha'evea rami 'rã ombopagaa. 9 Ha'e gui mba'exa tu jaikuaa? Ore judeu kuery teve amboae regua gui orereko porãve va'e? Any, neĩ peteĩ henda py. Mba'eta amombe'u ae ma judeu ha'e grego kuery jejavya guy py ikuai va'e memea, 10 ipara oĩa rami: “Jipoi heko porã va'e, neĩ peteĩve. 11 Jipoi oikuaa ete va'e, jipoi Nhanderuete oeka va'e. 12 Mba'eta ojepe'a pavẽ, joo rami meme ovare'ỹ va'e ikuai. Jipoi iporã va'e ojapo va'e, neĩ peteĩve.” 13 “Ha'e kuery jyryvi ma omanogue rupa ojepe'a va'e rami. Oapekũ py nhombotavypa.” “Ha'e kuery juru re ma mboi guigua veneno ramigua oĩ.” 14 “Ijuru tynyẽ oiny ayvu vai ha'e py'a vaikue reia anho.” 15 “Ha'e kuery py ma tuguy omoẽ aguã katy oo vy inhakuã. 16 Ikuaia rupi ma nhomokanhyarã ha'e nhomomboriauarã oĩ. 17 Ha'e rã tape ikuai porã aguã ma ndoikuaai.” 18 “Ha'e kuery re noĩ ae Nhanderuete renonde ojererokyje aguã.” 19 Ha'e gui lei re oĩ va'e ha'e javi ma lei rupi ikuai va'e pegua ae, jaikuaa. Ha'e ramo Nhanderuete renonde yvy jave re ikuai va'e okyrirĩmba ha'e opaga aguã rami ikuai aguã. 20 Mba'eta lei re onhea'ãa rupi ma avave rei nomboeko porãai 'rã henonde, mba'eta lei gui ma jaikuaa 'rã jajejavy va'e memea. 21 Ha'e gui aỹ ma lei rupi e'ỹ Nhanderuete oikuaa uka ojeguigua teko porã, lei ha'e profeta kuery omombe'u ma voi va'ekue. 22 Mba'eta Nhanderuete guigua teko porã ma Jesus Cristo re jajerovia ramo ome'ẽ. Ojerovia va'e ha'e javive pegua oĩ, [ha'e javi regua peguarã ombou,] mba'eta joo ramigua meme nhandekuai, 23 mba'eta nhande ha'e javive jajejavy vy ndajaupity kuaai Nhanderuete rexakãa. 24 Ha'e rami teĩ Nhanderuete nhanemboaxya rupi rive nhanemboeko porã 'rã Cristo Jesus nhandereraa jepe rire. 25 Mba'eta Jesus ma Nhanderuete ombou vy oikuaa uka raka'e jejavya pe'aarã, jajerovia rã huguy py omboguepa aguã jajejavyague. Ha'e rami py Nhanderuete oexa uka ha'evea rami joguereko va'ea, mba'eta oarõ are kuaa va'e vy ymagua kuery ojejavyague re nombopaga potai ranhe raka'e. 26 Ha'e gui aỹ ma oexa uka ha'evea rami joguereko va'ea, mba'eta heko porã va'e oiko, ha'e Jesus re ojerovia va'e kuery mboeko porãa guive. 27 Ha'e rami rire nda'u ha'eve nhanhemboyvate aguã? Peteĩve henda py nda'evei. Mba'e re tu nda'evei? Mba'eta nhande ae nhanhea'ã rupi e'ỹ jaa jepe, hexe jajerovia vy rive. 28 Ha'e nunga rupi jaikuaa jajerovia ramo 'rãe nhanemboeko porã, lei rupi nhanhea'ãa rupi e'ỹ. 29 Tyrã pa Nhanderuete nda'u ore judeu kuery Ruete anho ri oiko? Amboae kuery Ruete guive e'ỹ ri ty'y? Tá, amboae kuery Ruete guive oiko, 30 mba'eta Nhanderuete ma peteĩ'i. Ha'e rami vy judeu kuery ojerovia rã omboeko porã 'rã, ha'e amboae kuery voi ojerovia rã omboeko porã avi 'rã. 31 Ha'e gui jajeroviaa rupi jaa jepea py nda'u jajapo ri lei mba'erã ovare ve'ỹa rami? Any, peteĩve henda py. Ha'e rami 'rãgue py lei re oĩ va'e jaikuaa uka anhetẽ memea. 1 Ha'e gui mba'e tu Abraão oupity raka'e? Mba'eta ha'e va'e ma ngo'o re oiko ore judeu kuery ramoĩ ypy. 2 Ha'e gui Abraão ha'e ae onhea'ãa rupi onhemboeko porã va'e rire oguereko 'rãgue onhemboyvate aguã. Ha'e rami avi Nhanderuete renonde ndoguerekoi, 3 mba'eta mba'e he'i tu ipara? “Abraão ojerovia Nhanderuete re. Ha'e ramo ojeroviaa re ome'ẽ teko porã”, he'iague. 4 Ha'e gui omba'eapo va'e pe omba'eapoague repy ma ome'ẽa va'e rive e'ỹ, ixupe guarã ae oĩ. 5 Ha'e rã amongue ha'e ae onhea'ã 'rãgue py heko vai va'e mboeko porãa re ojerovia ramo ma ixupe ome'ẽ 'rã teko porã, ojeroviaa re rive. 6 Ha'e rami ae Davi voi ijayvu raka'e, mba'eta omombe'u amongue onhea'ã e'ỹ re ixupe Nhanderuete teko porã ome'ẽ ramo ovy'a ete 'rãa. Ha'e vy aipoe'i: 7 “Ovy'a ete 'rã heko vaiague omboguepaa va'e, ojejavyague ojao'ipaa ramo. 8 Ovy'a ete 'rã avakue ha'e kuery pe Senhor ‘Heko vai va'e’ nde'i ramo”, he'i raka'e. 9 Ha'e gui opire omboi uka va'ekue pegua anho 'rã nda'u ovy'a ete aguã oĩ, tyrã pa opire omboi uka e'ỹ va'e pegua avi? Mba'eta “Abraão ojeroviaa re rive ixupe ome'ẽ teko porã”, ha'eague rami. 10 Mba'e tu ojapo ramo teko porã ome'ẽ raka'e? Opire omboi uka rire ri nda'u ome'ẽ, tyrã pa opire omboi uka e'ỹ re? Opire omboi uka rire'ỹ, omboi uka e'ỹ mbove ma voi teko porã ome'ẽ raka'e Abraão pe. 11 Mba'eta opire omboi uka aguã ma hekorã Nhanderuete oeja raka'e oikuaa uka aguã ojeroviaa re teko porã ixupe ome'ẽague, opire omboi uka e'ỹ teri reve. Ha'e rami rire ojerovia va'e ha'e javi ru opyta, opire omboi uka e'ỹ va'e kuery pe guive, mba'eta ha'e kuery voi ojerovia ramo ome'ẽ 'rã teko porã. 12 Ha'e gui ore orepire romboi uka va'e ru avi oiko. Mba'eta ore ma orepire romboi uka va'e rive e'ỹ orekuai, nhanderu Abraão opire omboi uka e'ỹ re ojeroviaague rami rojerovia va'e avi. 13 Ha'e rami ae avi lei rupi e'ỹ Abraão ha'e hamymino kuery pe Nhanderuete ijayvu raka'e ko yvy ome'ẽ aguã re, ha'e rã ojeroviaa re teko porã ojopy rire. 14 Ha'e rã lei re ikuai va'e pe yvy ome'ẽ aguã re ijayvu va'e rire Abraão ojeroviaa ndovarei 'rãgue, ha'e ixupe ijayvuague voi oaxa rive 'rãgue. 15 Mba'eta lei gui ou Nhanderuete ipoxy aguã, ha'e rã lei ndoikuaaia py ma jipoi avi lei rovai ojejavy va'e. 16 Ha'e nunga rupi ae jajeroviaa re Nhanderuete ome'ẽ teko porã, nhanemboaxy ramo rive jaupity aguã. Ha'e ramo Abraão ramymino kuery ha'e javive pe ijayvuague oĩ atã 'rã, lei rupi ikuai va'e pe anho e'ỹ, Abraão rami ojerovia va'e kuery ha'e javive pe, (mba'eta nhande kuery pavẽ ru oiko, 17 ipara re “Heta regua rurã romoĩ” he'iague rami vy), mba'eta Nhanderuete renonde hexe ojerovia. Mba'eta Nhanderuete ma omano va'ekue moingovea, ha'e ndoikoi teri va'e pe “Oiko ae” he'i va'e guive. 18 Abraão oarõ aguã noĩ merami teĩ oarõ nho vy ojerovia rire heta regua ru opyta, ixupe “Heta 'rã neramymino kuery ikuai” he'iague rami vy. 19 Ikangy e'ỹ re ojerovia nho vy oikuaa pota guete omanogue rami oĩa re, mba'eta cem ma'etỹ ma oguereko, ha'e Sara voi guaimi'i ete ma. 20 Ha'e rami teĩ ndoguerovia e'ỹi Nhanderuete ijayvuague, oexa'ã reia noĩ. Ha'e rami 'rãgue py ojeroviaa py imbaraeteve ovy, oguerovy'a guive Nhanderuete, 21 mba'eta oikuaa porã oayvuague ojapo aguã ipo'aka va'ea. 22 Ha'e nunga rupi ae “Ojeroviaa re ome'ẽ teko porã” he'i. 23 Ixupe anho e'ỹ guive ipara oiny ome'ẽa rami, 24 nhande kuery pe guive, mba'eta nhandevy pe avi ome'ẽ 'rã teko porã, nhande-Senhor Jesus omanoague gui omboete ju va'ekue re jajerovia ramo. 25 Ha'e va'e ma omboaxaa raka'e nhandereko vaia re omano aguã, ha'e gui onhemboete ju nhanemboeko porã aguã. 1 Ha'e gui ma jajeroviaa re Nhanderuete nhanemboeko porã rire hexeve peteĩ rami ju jaiko, nhande-Senhor Jesus Cristo re vy. 2 Hexe jajerovia vy Nhanderuete nhanemboaxya rupi nhandekuai, ha'e Nhanderuete rexakãa ojekuaa aguã nharõ vy javy'a jaikovy guive. 3 Ha'e rami anho e'ỹ, jajexavaia py voi javy'a, mba'eta jaikuaa jajexavaia ojapo jaropo'akave aguã rami. 4 Ha'e gui mba'emo jaropo'aka vy jaikuaa Nhanderuete nhandererovy'aa. Ha'e nhandererovy'a ramo jareko iporã va'e nharõ aguã. 5 Nharõa py ndajajekorei guive, mba'eta nhandepy'a re Nhanderuete oendu uka ae nhanderayvua. Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ nhandere ombou va'ekue gui nhaendu. 6 Mba'eta nhanekangy teri reve Cristo omano raka'e nhandereko vai va'e re, oa'angaague ára py ete. 7 Heko porã va'e re vy haxy amongue omano aguã, ha'e rã porayvu va'e re ma amongue nhi'ã omano 'rã. 8 Ha'e rã Nhanderuete ma po rami oexa uka nhanderayvua: jajejavya rupi teri jaiko reve Cristo omano raka'e nhandere. 9 Ha'e rami rire, aỹ katuve ma huguy rupi nhanemboeko porã rire nhandereraa jepe 'rã nhombopaga aguã gui. 10 Mba'eta Nhanderuete rovaigua teri jaiko reve Ta'y omano vy hexeve peteĩ rami ju nhanemoingo rire aỹ katuve ma hexeve peteĩ rami nhanemoingo vy nhandereraa jepe 'rã, oikove ju rire. 11 Ha'e nunga anho e'ỹ, Nhanderuete re ae javy'a, nhande-Senhor Jesus Cristo re vy. Mba'eta hexe vy aỹ peteĩ rami nhandekuai Nhanderuete reve. 12 Mba'eta peteĩ'i ava gui jejavya oiko ypy raka'e yvy jave re, ha'e jejavya gui oiko avi nhamano aguã. Ha'e rami py nhande pavẽ nhamano aguã rami nhandekuai, pavẽ jajejavy rire. 13 Mba'eta lei oejaa e'ỹ mbove ma voi jejavya oĩ ae ma raka'e yvy re, lei ndoikuaa ukaai teri jave avave pe “Lei rovai ojejavy” nda'eai teĩ. 14 Ha'e rami avi Adão guive Moisés oiko peve manoa ipo'aka raka'e, ayvu rovai Adão ojejavyague rami ete ndojejavyi va'e kuery re voi. Adão ma nhaneramoĩ ypy raka'e, ou va'erã va'e kuaa ukaarã. 15 Ha'e rami avi Adão ojejavy jave guare rami e'ỹ oiko tekove me'ẽ rivea ou rã, mba'eta peteĩ'i ojejavy rire heta omano. Ha'e gui ma heta pe avi Nhanderuete oexa uka omboaxya, amboae ava Jesus Cristo ombou vy. 16 Ha'e rami avi tekove ome'ẽmby ma peteĩ anho ojejavy jave guare rami e'ỹ guive, mba'eta peteĩ'i ojejavyague gui oiko raka'e nhombopagapa aguã. Ha'e gui heta jajejavyague gui Nhanderuete nhanemboaxya oexa uka vy nhanemboeko porã. 17 Peteĩ'i ojejavyague gui ae manoa ipo'aka rire teĩ Nhanderuete nhanemboaxya ha'e teko porã ome'ẽ rã jaupity va'e katuve ma nhandepo'aka 'rã peteĩ'i re vy. Ha'e va'e ma Jesus Cristo. 18 Mba'eta peteĩgue'i ojejavya ague gui nhande kuery pavẽ re oiko raka'e japaga aguã. Ha'e rã peteĩgue'i joapo porãague gui nhande kuery pavẽ pe oiko avi nhanemboeko porã rã tekove jaupity aguã. 19 Mba'eta peteĩ'i ava nonhe'ẽ renduiague gui heta ikuai raka'e ojejavy va'e. Ha'e gui ma peteĩ'i onhe'ẽ renduague gui ju heta ikuai 'rã heko porã va'e. 20 Ha'e gui ma lei oejaa avi raka'e jejavya ojekuaa porãve aguã, va'eri jejavya hetave ramo nhanemboaxya voi hetave avi oexa uka raka'e. 21 Ha'e rami avi jejavya ipo'aka raka'e pavẽ nhamano aguã rami. Ha'e gui nhanemboaxya ju nhanemboeko porã vy ipo'aka tekove marã e'ỹ jaupity aguã, nhande-Senhor Jesus Cristo re vy. 1 Ha'e rami rã mba'e ja'e 'rã tu? Jajejavya rupi riae 'rã teve jaiko Nhanderuete nhanemboaxyve aguã? 2 Any. Mba'exa tu jajejavy riaeve ta, ha'e nunga pe nhamano rire? 3 Tyrã pa ndapeikuaai teri teve Cristo Jesus peguarã nhanhemongarai vy ha'e omanoague py avi nhanhemongaraiague? 4 Mba'eta nhanhemongarai vy hexeve nhande voi jajeaty uka avi nhamanoa py, Nguu po'akaa rupi Cristo omanoague gui onhemboete jevyague rami avi nhande voi nhandereko pyau reve nhandekuai aguã. 5 Mba'eta Cristo omanoague rami nhande voi hexeve nhamano rire ha'e onhemboete jevyague rami avi 'rã jaiko. 6 Mba'eta jaikuaa nhandereko ymague kuruxu re hexeve omano aviague, to'o nhanembojejavy ve'ỹ aguã, jejavya rembiguai rami ve'ỹ jaiko aguã. 7 Mba'eta omano va'ekue ha'e javi oiko porã ju 'rã ojejavyague gui. 8 Ha'e gui nhande voi Cristo reve nhamano rire jarovia hexeve avi jaiko aguã. 9 Mba'eta jaikuaa Cristo omanoague gui onhemboete ju rire nomanovei ma 'rãa. Hexe ma manoa nda'ipo'akavei. 10 Peteĩgue'i omano raka'e jejavya pe. Ha'e gui oikove vy Nhanderuete pe ju oiko. 11 Ha'e rami ae avi po rami peẽ voi peikuaa: peẽ voi jejavya pe pemano ma avi, ha'e gui Cristo Jesus re vy Nhanderuete pe ju peiko. 12 Ha'e nunga rupi jejavya ta'ipo'akave eme penderete imarã va'e re, to'o oipota va'e rupi ve'ỹ pendekuai aguã. 13 Penderete regua voi pemboaxave eme jejavya pe, nhomboeko vaia rembiguairã. Ha'e rami 'rãgue py omanoague gui oikove ju va'ekue rami pejeko me'ẽ Nhanderuete pe. Ixupe anho pemboaxa penderete regua, teko porã rembiguairã. 14 Mba'eta jejavya nda'ipo'akavei 'rã pendere, mba'eta lei guy py ve'ỹ pendekuai, ha'e rã Nhanderuete penemboaxya rupi anho. 15 Ha'e gui? Lei guy py ve'ỹ, Nhanderuete nhanemboaxya rupi anho nhandekuai vy nda'u jajejavy riaeve ta? Any. 16 Ndapeikuaai ri ty'y nhoembiguairã pejeko me'ẽ rire pendererekoa anho 'rã penhe'ẽ rendu? Jejavya rembiguai ma omano aguã rami ikuai, ha'e rã Nhanderuete nhanhe'ẽ rendu va'e ma teko porã rupi nhandekuai. 17 Xee arovy'a Nhanderuete, mba'eta yma rupi jejavya rembiguai pendekuaiague gui pejepe'a vy pendepy'a ha'e javi py penhe'ẽ rendu penembo'eague rami. 18 Ha'e gui jejavya gui peo jepe vy teko porã rembiguai ju pendekuai. 19 Avakue reko re ambojoja, mba'eta pendero'o reve teri peiko vy ndapeikuaa porãi ramo. Yma rupi penderete regua pemboaxa va'ekue imongy'aarã pe hembiguairã, pendereko ky'ave ha'e pendereko vai reive peovy aguã rami. Ha'e gui aỹ ma teko porã rembiguairã ju pemboaxa penderete regua, iky'a e'ỹ va'e pendekuai aguã. 20 Mba'eta jejavya rembiguai teri pendekuai jave teko porã rupi e'ỹ pendekuai va'ekue. 21 Ha'e va'e jave mba'e tu pejou raka'e ha'e nunga repy? Mba'emo aỹ penemoxĩmba va'e anho, ha'e opaa py ma ha'e nunga nhandejuka 'rã. 22 Ha'e gui aỹ ma jejavya rembiguai pendekuaiague gui Nhanderuete pendereraa jepe vy guembiguai ae ju penemoingo rire pejou iky'a e'ỹ va'e penemoingoarã, ha'e opaa py ma tekove marã e'ỹ. 23 Mba'eta jejavyague repy ma manoa. Ha'e rã Nhanderuete ome'ẽ rive va'e ma tekove marã e'ỹ, nhande-Senhor Cristo Jesus re oĩ va'e. 1 Irmão kuery, lei peikuaa va'e pe ju ta xeayvu aỹ. Ndapeikuaai ri ty'y jaikovea pukukue re anho lei ovare 'rãa? 2 Mba'eta lei re oĩa rami vy kunha omenda va'e minha ime oikovea ja anho oiko 'rã ixupe. Ha'e gui ime omano ma ramo lei re oĩa rami vy ndoikovei ma 'rã ixupe. 3 Xapy'a rei ime oikove teri reve amboae ava re onhemoirũ ramo jaikuaa 'rã itavy reia. Ha'e rã ime omano ma ramo ha'e va'e lei rami ve'ỹ ma 'rã oiko. Omenda jevy teĩ itavy rei va'e'ỹ 'rã oiko. 4 Ha'e rami ae avi xe-irmão kuery, peẽ voi lei pe pemano va'ekue Cristo rete reve vy, amboae pe ju peiko aguã, omanoague gui onhemboete ju va'ekue pe ae, ha'e rami vy Nhanderuete oipotaa rami pendekuai aguã. 5 Mba'eta to'o oipotaa rami teri nhandekuai jave lei ojapo raka'e jajejavypa reixea anho nhaendu aguã rami, ha'e ramo opa marã oguereko nhanderete regua nhandejuka ete aguã. 6 Ha'e gui aỹ ma lei gui nhandereraa jepe rire nhandere ipo'aka va'ekue pe nhamano ma, Nhe'ẽ guigua teko pyau rupi ju nhandekuai aguã rami, teko ymague ipara re oĩa rupi ve'ỹ. 7 Mba'e ja'e 'rã tu ha'vy? Lei teve nhanembojejavyarã oĩ? Any. Ha'e rami avi lei gui e'ỹ va'e rire xee ndaikuaai 'rãgue jejavya. Mba'eta lei aipo nde'i va'e rire: “Emoaruã eme”, xee naendui 'rãgue amoaruãa. 8 Ha'e gui ojapo uka pyre rupi vy jejavya ojapo opa marãgua amoaruãa aendu aguã rami, mba'eta lei ndoikuaa py ma omano va'ekue rami avi jejavya nda'ipo'akai. 9 Ymave rupi lei aikuaa e'ỹ mbove, aiko porã merami. Ha'e gui ma ojapo uka pyre aikuaa ramo jejavya oikove ju, ha'e rã xee ma omano va'ekue rami apyta. 10 Ha'e rami vy ojapo uka pyre nhomoingovearã oĩ va'ekue ri xemoingo karamboae omano va'ekue rami. 11 Mba'eta ojapo uka pyre rupi jejavya ipo'akave vy xembotavy ojapo uka pyre aikuaa py ae, ha'e vy omano va'ekue rami xemoingo. 12 Ha'e gui lei ha'e ojapo uka pyre ma iky'a e'ỹ va'e meme, teko porã kuaa ukaarã ha'e iporã va'e. 13 Ha'e gui iporã va'e ae teve xemoingo omano va'ekue rami? Any, jejavya ae ha'e rami xemoingo iporã va'e rupi. Mba'eta ojapo uka pyre rupi jejavya ojekuaa porãve, jejavya etea jaikuaa aguã rami. Ha'e rami vy ae omano va'ekue rami xemoingo. 14 Mba'eta jaikuaa lei re oĩ va'e ma Nhe'ẽ guigua memea. Ha'e rã xee ma to'o re aiko, jejavya rembiguairã omboaxa pyre rami. 15 Mba'eta xee ae voi ndaikuaai aikoa, mba'eta xee aikoxea rupi ndaikoi, aikoxe e'ỹa rupi rive aiko. 16 Ha'e gui aikoxe e'ỹa rupi aiko vy lei pe “Iporã va'e” ha'e. 17 Ha'e rami xemoingoa ma xee ae e'ỹ, ha'e rã jejavya xere oĩ va'e. 18 Mba'eta aikuaa xere, xerete re ma iporã va'e noĩa. Ha'evea rami aikoxea ma xere oĩ anhetẽ. Ha'e rã ha'e rami aiko kuaa etea ma noĩ. 19 Mba'eta ha'evea rami aikoxea rupi ndaikoi. Ha'e rami 'rãgue py mba'emo vai ajapoxe e'ỹ va'e anho ajapo. 20 Ha'e nunga rupi ajapoxe e'ỹ va'e ajapo ramo ha'e rami xemoingoa ma xee ae e'ỹ, ha'e rã jejavya xere oĩ va'e. 21 Mba'eta ha'evea rami aikoxe teĩ xere aendu avi mba'emo vai rupi xemoingoarã. 22 Mba'eta xepy'a re ma Nhanderuete guigua lei arovy'a, 23 ha'e rã xero'o re ma amboae rami xemoingoarã aendu. Ha'e va'e ma xepy'a re lei oĩ va'e re opu'ã 'rã xemoingo aguã xerete re jejavya oĩ va'e rembiguairã. 24 Ava ovy'a e'ỹ ete va'e xee aiko! Mava'e tu xereraa jepe 'rã kova'e tete xejukaxe va'e gui? 25 Arovy'a Nhanderuete, Jesus Cristo nhande-Senhor rupi. Mba'eta xejegui ae xepy'a re oĩa rami vy aiko Nhanderuete guigua lei rembiguai, ha'e rã to'o oipotaa rami aiko vy ma lei jejavya rembiguai aiko. 1 Ha'e gui aỹ Cristo Jesus re jaiko va'e ma japaga aguã rami ve'ỹ jaiko, 2 mba'eta Nhe'ẽ guigua tekove me'ẽa Cristo Jesus re oĩ va'e ma nhandereraa jepe ma jejavya nhandejukaa gui. 3 Mba'eta lei rupi nhanhea'ã teri jave nda'evei va'ekue jajapopa aguã, nhandero'o re nhanekangy vy. Ha'e ramo Nhanderuete ae ojapo nhandevy, mba'eta Gua'y ombou raka'e nhandero'o re jajejavy va'e regua rami teĩ, jajejavya oipe'a aguã. Ha'e rami py Nhanderuete oipe'a raka'e to'o re jejavya oĩ va'e po'aka, 4 lei re ojapo uka pyre oĩ va'e jajapo nho aguã, to'o re ve'ỹ jaiko vy guive, ha'e rã Nhe'ẽ re anho. 5 Mba'eta to'o re ikuai va'e ma to'o guigua re anho 'rã ipy'a, ha'e rã Nhe'ẽ re ikuai va'e ma Nhe'ẽ guigua re 'rã ipy'a. 6 Mba'eta to'o re ikuai va'e omano aguã rami ikuai. Ha'e rã Nhe'ẽ re ikuai va'e ma tekove ha'e mby'a porã 'rã oupity. 7 Mba'eta to'o re ikuai va'e ma Nhanderuete rovaigua meme ikuai. Ha'e kuery nonhe'ẽ rendui 'rã Nhanderuete guigua lei rupi, mba'eta nda'evei ae ha'e va'e rupi ikuai aguã. 8 Ha'e nunga rupi to'o re ikuai va'e nombovy'ai 'rã Nhanderuete. 9 Ha'e rã peẽ ma to'o re'ỹ pendekuai, ha'e rã Nhe'ẽ re, anhetẽ ri pendere Nhanderuete Nhe'ẽ oĩ ramo. Ha'e rã amongue re Cristo Nhe'ẽ noĩ ramo ixupegua e'ỹ oiko. 10 Ha'e rã pendere Cristo oĩ ramo penderete anhetẽ omano aguã rami oĩ jejavya káuxa, teĩ pendere teko porã oĩ avi rã Nhe'ẽ ome'ẽ tekove. 11 Mba'eta Cristo Jesus omanoague gui omboete va'ekue Nhe'ẽ pendere oĩ vy penderete imarã va'e voi omoingove avi 'rã, Onhe'ẽ pendere oĩ va'e py ae. 12 Ha'e nunga rupi irmão kuery, Nhanderuete pe jaiko aguã rami nhandekuai, to'o pe'ỹ, to'o oipotaa rami nhandekuai ve'ỹ aguã. 13 Mba'eta to'o oipotaa rami ri pendekuai vy pemano aguã rami peiko. Ha'e rã Nhe'ẽ re vy to'o oipota va'e pemomba ri vy anhetẽ peikove 'rã. 14 Mba'eta Nhanderuete Nhe'ẽ pe ojerereko uka va'e ma Nhanderuete ra'y kuery meme ikuai. 15 Mba'eta Nhe'ẽ pendere oĩ va'e ma escravo penemoingoarã e'ỹ oĩ, pekyjea rupi peiko ve'ỹ aguã. Pendere Nhe'ẽ oĩ va'e ma Nhanderuete ra'y kuery peikoa kuaa ukaarã oĩ. Ha'e va'e rupi vy “Xeru, Xeru” ja'e 'rã jajapukai vy, 16 mba'eta nhanenhe'ẽ reve Inhe'ẽ avi oikuaa uka Nhanderuete ra'y kuery jaikoa. 17 Ha'e ta'y kuery jaiko vy raka'eve rã jajopy 'rã nhandevy guarã omoĩ porã mbyre. Cristo reve vy jajopy 'rã Nhanderuete gui, mba'eta hexeve jaiko axy rire hexeve avi 'rã nhanemoingo imarã ve'ỹ va'e. 18 Mba'eta po rami xee aikuaa porã: raka'eve rã imarã ve'ỹ va'e nhanemoingoa ma ramo aỹ jaiko axyague pe “Mba'e'ỹ va'ekue” ja'e 'rã. 19 Mba'eta mba'emo omoingo pyre ha'e javi oarõ avi Nhanderuete ra'y kuery ojekuaa ára pyguarã. 20 Mba'eta opa mba'e omoingo pyre omombytaa raka'e ha'eve'ỹa rami ranhe, ha'e ae oipotaa rami e'ỹ, imoingoare oipotaa rami. 21 Ha'e rami rire mba'emo omoingo pyre voi oarõ imarã aguã gui oo jepe aguã, Nhanderuete ra'y kuery oo jepea rami avi ha'e nunga voi imarã ve'ỹ va'e opyta aguã. 22 Mba'eta jaikuaa mba'emo omoingo pyre ha'e javi aỹ peve ikuai axy vy ipoaẽ oinya. 23 Ha'e nunga anho e'ỹ, nhande kuery jypy Nhanderuete Onhe'ẽ ome'ẽ rã jajopy va'ekue voi nhanepoaẽ avi nhandepy'a py, gua'y kuery eterã nhandererova aguã nharõ vy, nhanderete voi ogueraa jepe avi jave. 24 Mba'eta ha'e rami aguã nharõ reve ae jaa jepe raka'e. Ha'e gui nharõ va'e ojekuaa ma va'e rire nharõa noĩvei 'rãgue, mba'eta mba'emo ojekuaa ma va'ekue nanharõvei 'rã. 25 Ha'e rami avi ndojekuaai teri va'e nharõ vy nhandekuerai e'ỹ re 'rã nharõ. 26 Ha'e rami ae avi nhanekangya py Nhe'ẽ nhanepytyvõ 'rã, mba'eta nhande ndajaikuaai neĩ nhanhembo'e aguã. Ha'e rã Nhe'ẽ ma nhandere ojerure 'rã opoaẽa nanhaendu kuaai va'e rupi. 27 Nhe'ẽ py'a re oĩ va'e ma pavẽ py'a re oikuaa pota va'e oikuaapa 'rã, mba'eta Nhanderuete oipotaa rami ae ojerure oikovy iky'a e'ỹ va'e kuery re. 28 Jaikuaa mba'emo oiko va'e ha'e javi ojapo porã 'rãa Nhanderuete jayvu va'e kuery pe, ha'e ae oipotaa rami vy nhanerenoĩ rire. 29 Mba'eta yma ma voi nhandekuaa vy nhandeporavo avi Gua'y reko rami nhanemoingo aguã, guyvy kuery oguereko reta aguã. 30 Ha'e gui nhandeporavo rire nhanerenoĩ avi, ha'e gui nhanerenoĩ rire nhanemboeko porã avi. Ha'e gui nhanemboeko porã rire imarã ve'ỹ va'e avi nhanemoingo. 31 Ha'e rami rire mba'e ja'e 'rã tu? Nhandereve Nhanderuete oiko ramo mava'e 'rã tu nhanderovaigua oiko? 32 Mba'eta nhande kuery ha'e javi re Gua'y nome'ẽ e'ỹi rire hexeve opa mba'e ome'ẽ avi 'rã nhandevy. 33 Mava'e tu ijayvu kuaa Nhanderuete rembiporavo kuery rovai? Mba'eta nhanemboeko porãa ma Nhanderuete ae. 34 Mava'e tu nhanembopaga 'rã? Mba'eta Cristo Jesus omano ha'e onhemboete ju va'ekue ae nhandere ojerure oiny Nhanderuete oiporu kuaa regua re. 35 Mava'e 'rã tu ha'vy nhandepe'a Cristo nhanderayvua gui? Jajexavaia teve 'rã nhandepe'a, tyrã pa haxy va'e, nhandere opu'ã rei va'e, karuai, nhandeao e'ỹa, ijavaete va'e, tyrã kyxe revegua teve? 36 Mba'eta ipara oĩa rami: “Ndevygua orekuai ramo ko'ẽ nhavõ oremboaxaa orejukaarã pe. Vexa'i ojukaa aguã katy heraa va'e rami orekuai”, he'iague rami. 37 Ha'e nunga ha'e javi nhandere oiko teĩ opa mba'e py Nhanderayvua nhanembopo'aka. 38 Mba'eta xee aikuaa porã Nhanderuete nhanderayvua gui nhandepe'aarã ndoikoia: neĩ manoa, tekove, anjo kuery, huvixa kuery, mba'emo aỹ oiko va'e, araka'eve rã guarã, ipo'akakueve, 39 yvategua, yvy guyrygua, neĩ amboae nunga voi nanhandepe'ai 'rã Nhanderuete nhanderayvua nhande-Senhor Cristo Jesus re oĩ va'e gui. 1 Cristo rery rupi anhetẽ va'e amombe'u po rami, ndaxeapui. Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ re vy xepy'apy py aikuaa anhetẽa. 2 Mba'eta xeporiau ete, xekuraxõ raxy ndoaxai ae, 3 mba'eta xeryvy kuery, xeretarã kuery ngo'o re ikuai va'e araa jepe aguã ha'eve va'e rire ayvu vaipy ha'e Cristo gui okanhygue 'rãgue xee aiko. 4 Ha'e kuery ma Israel regua ikuai. Ha'e kuery peguarã va'ekue ma Nhanderuete ra'y kuery ikuai aguã, hexakã, guexeve guarã ojapo va'ekue, lei, Nhanderuete ombojerovia aguã, ha'e mba'emo ome'ẽ aguã re ijayvuague. 5 Ha'e kuery regua ma oreramoĩ kuery ikuai raka'e, ha'e Cristo voi ngo'o re ha'e kuery regua avi oiko. Ha'e va'e ma pavẽ gui yvateve va'e oiko raka'e rã peve, Nhanderuete ima'endu'a porãmby. Amém. 6 Ha'e rami avi jaikuaa Nhanderuete ijayvuague ndoaxa riveia, mba'eta Israel ramymino kuery pavẽ e'ỹ ikuai Israel regua ete. 7 Ha'e Abraão ramymino kuery ha'e javi e'ỹ guive ikuai ta'y kuery rami. Mba'eta “Isaque ramymino kuery pe anho 'rã ‘Neramymino kuery’ 'ea 'rã”, he'i va'ekue. 8 Ha'e nunga rupi ho'o gui rive oiko va'ekue'ỹ 'rã Nhanderuete ra'y kuery ikuai. Ijayvuague rami oiko va'ekue anho 'rã ta'y kuery jaikuaa. 9 Mba'eta Abraão pe aipoe'i raka'e: “Kova'e ára ojeupity jevy jave aju ramo Sara oguereko'i ma 'rã ava'i”, he'i va'ekue. 10 Ha'e va'e anho e'ỹ, Rebeca pi'a kuery voi peteĩ'i nguu oguereko raka'e, oreramoĩ Isaque ae, 11 ha'e rami teĩ mokoĩve itui e'ỹ re ma voi peteĩ'i Nhanderuete oiporavo raka'e, mba'emo porã neĩ mba'emo vai ha'e kuery ojapo e'ỹ re. (Mba'eta Nhanderuete ha'e ae oipotaa rami vy nhandeporavo, nhande ae nhanhea'ãa rupi e'ỹ, ha'e rã Nhanerenoĩa oipotaa rami vy anho.) 12 Ha'e nunga rupi ixy pe aipoe'i raka'e: “Tyke'y oiko 'rã guyvy rembiguai”, he'i, 13 ipara oĩa rami: “Xee ayvu va'ekue Jacó, ha'e rã Esaú ma ayvu va'ekue'ỹ ae.” 14 Ha'e rami rã mba'e ja'e 'rã tu? Nhanderuete ha'eve e'ỹa rami teve nhanderereko? Any teve. 15 Mba'eta Moisés pe aipoe'i: “Xee amboaxy 'rã amboaxyxe va'e, xemboaxya rami areko 'rã amboaxy va'e ete'i”, he'i va'ekue. 16 Ha'e nunga rupi nhande ae jaipotaa rami e'ỹ 'rã nhandeporavo, nhande nhanhea'ãa re'ỹ guive, ha'e rã Nhanderuete ha'e ae nhanemboaxya rupi. 17 Mba'eta ipara oĩa py aipoe'i Faraó pe: “Po rami aguã ae romoĩ, ndee reikoa rupi xepo'akaa aexa uka aguã, yvy jave re xerery oikuaapaa aguã”, he'i raka'e. 18 Ha'e rami vy Nhanderuete omboaxy 'rã omboaxyxe va'e, ha'e rã amboae kuery ma omoakã ratã 'rã, ha'e ae oipotaa rami oiko vy. 19 Ha'e gui xapy'a rei ndee aipo're 'rã xevy: “Mba'e re tu ha'vy Nhanderuete jojou vai? Mava'e tu oiko 'rã ha'e oipotaa rami e'ỹ?” 're 'rã. 20 Ha'e rami teĩ ndee ava, marã ramigua tu reiko Nhanderuete rembovai ete aguã? Mba'emo ryrurã ojapo pyre nda'u ijapoare pe: “Mba'e re tu guĩ rami ri xeapo?” he'i 'rã ri? 21 Mba'eta nhae'ũ gui mba'emo apoa ipo'aka 'rã yapo re, peteĩ apu'a gui mokoĩ ryru ojapo aguã: iporã va'e ryrurã, ha'e gui mba'emo rive ryrurã avi. 22 Mba'e ja'e 'rã tu ha'vy? Mba'eta xapy'a rei Nhanderuete opoxya ha'e opo'akaa oexa ukaxe vy ogueropo'aka are 'rã mba'emo ryru ojou vai pyrã, okanhy aguã rive oguereko pyre, 23 ha'e rã mba'emo ryru hemimboaxy ikuai va'e re ma oexa uka 'rã guexakãa, yma ma voi guexakãa pyguarã oguereko katu rire. 24 Ha'e va'e kuery ma nhande ae, mba'eta judeu regua anho e'ỹ, amboae regua voi nhanerenoĩ raka'e. 25 Mba'eta Oséias ombopara va'ekue re aipoe'ia rami: “Xevygua e'ỹ va'ekue pe ‘Xevygua ae’ ha'e 'rã, ha'e xerembiayvu e'ỹ va'ekue pe ‘Xerembiayvu ae’ ha'e 'rã. 26 Ha'e gui pendevy pe ‘Xevygua e'ỹ’ 'ea 'rãgue py ‘Nhanderuete oikove va'e ra'y kuery’ 'ea 'rã”, he'i raka'e. 27 Ha'e rã Israel kuery re ma Isaías ijayvu vy aipoe'i: “Israel kuery ma ye'ẽ rembe re ita ku'i ikuai va'e rami heta teĩ mbovy'i ete 'rã oo jepe. 28 Mba'eta Senhor ojapopa vyvoi 'rã oayvuague yvy re”, 29 Isaías aipoe'i ma voiague rami: “Senhor Ixondaro reta va'e nhaneramyminorã nomoingovei va'e rire Sodoma ha'e Gomorra pygua kuery rami avi 'rãgue nhakanhymba.” 30 Mba'e ja'e 'rã tu ha'vy? Amboae regua kuery nonhemboeko porã uka potai va'ekue ri ojeroviaa rupi oupity nho teko porã. 31 Ha'e rã Israel kuery ma lei rupi teko porã re onhea'ã va'ekue ri ndoupityi. 32 Mba'e re nda'u ha'e kuery ndoupityi? Mba'eta ojeroviaa rupi e'ỹ oupityxe, ha'e kuery ae onhea'ãa rupi rive. Ha'e rami vy onhepyxanga okuapy ita nhomonhepyxangaarã oĩ va'e re, 33 ipara oĩa rami: “Pendu ke, Sião py amoĩ 'rã peteĩ ita nhomonhepyxangaarã, joityarã. Ha'e rã hexe ojerovia va'e ma nda'eve e'ỹi nho 'rã.” 1 Irmão kuery, xepy'a py aipota va'e, ha'e Nhanderuete pe judeu kuery re ajerure aikovya ma ha'e kuery oo jepe aguã. 2 Mba'eta xee aikuaa rã ha'e kuery anhetẽ ete onhea'ã okuapy Nhanderuete pe ojererovy'a ukaxe vy, teĩ oikuaa rupi e'ỹ onhea'ã. 3 Mba'eta ndoikuaai okuapy Nhanderuete guigua teko porã, ha'e rami vy ha'e kuery ae reko porãa rive oexa ukaxe vy nonhemo'yvyĩxei Nhanderuete guigua ojee omoĩ aguã. 4 Mba'eta Cristo ma lei opaa, mba'eta hexe ojerovia va'e ma teko porã oguereko va'e meme. 5 Ha'e gui Moisés ombopara raka'e: “Lei re teko porã oĩ va'e rupi amongue oiko ri vy oikove 'rã ha'e va'e re”, he'i. 6 Ha'e rã ojeroviaa re teko porã oupity va'e re ma aipoe'i: “Eporandu eme ndepy'a py: ‘Mava'e tu oo 'rã yva re?’ 're eme.” (Pova'e ma “Yva gui Cristo ogueru aguã”, he'ia.) 7 “Neĩ ‘Mava'e tu oguejy 'rã yvykua vaikue py?’ 're eme guive.” (Pova'e ma “Cristo omanoague gui ogueru ju aguã”, he'ia.) 8 Ha'e rami 'rãgue py mba'e he'i tu? “Ndeyvy'iry ae ayvu oĩ, ndejuru py ha'e ndepy'a re”, he'i. Ha'e va'e ayvu ma jajerovia aguã regua romombe'u va'e, po rami: 9 Ndejuru py Jesus Senhor oikoa rami ri remombe'u, ha'e ndepy'a py omanoague gui Nhanderuete omboete jevyague rerovia vy reo jepe 'rã. 10 Mba'eta nhandepy'a py jajerovia 'rã teko porã jaupity aguã, ha'e nhandejuru py ma nhanhemombe'u 'rã jaa jepe aguã. 11 Ha'e nunga rupi ae ipara oiny: “Ha'e javive hexe ojerovia va'e nda'eve e'ỹi nho 'rã.” 12 Mba'eta judeu ha'e grego kuery joo rami ikuai, mba'eta peteĩ'i oiko pavẽ regua Senhor, ha'e opa mba'e py omboaxy 'rã ixupe ojapukai va'e ma guive rã, 13 “Ha'e javive Senhor rery rupi ojapukai va'e oo jepe 'rã” he'iague rami. 14 Ha'e rami avi mba'exa 'rã tu ixupe amongue ojapukai, hexe ojerovia e'ỹ re? Ha'e mba'exa 'rã tu hexe ojerovia, ayvu oendu e'ỹ re? Ha'e mba'exa 'rã tu oendu, imombe'uarã ndoikoi rã? 15 Ha'e mba'exa 'rã tu amongue omombe'u, omondoukaa e'ỹ ramo? Mba'eta ipara oĩa rami: “Iporã ete ayvu porã mombe'ua kuery ou rã.” 16 Ha'e rami teĩ Israel kuery pavẽ e'ỹ onhe'ẽ rendu ayvu porã. Mba'eta Isaías aipoe'i: “Senhor, mava'e tu oguerovia oreayvu?” he'i va'ekue. 17 Ha'e nunga rupi ayvu omombe'ua ramo mae 'rã jajerovia, ha'e ayvu omombe'u pyrã ma Cristo regua ae. 18 Ha'e rami teĩ aporandu ta: Israel kuery nda'u noendui ri? Ha'e kuery oendu ae, mba'eta anhetẽ “Yvy jave rupi ojapo ayvu oendupaa aguã rami. Ijayvua ma yvy apy rupi peve oenduka”, he'iague rami. 19 Aporanduve ju ta: Israel kuery pe ri nda'u ndoikuaa ukai teri ayvu? Jypy'i Moisés pe aipoe'i uka raka'e: “Penderegua e'ỹ va'e kuery amboaxy vy ajapo 'rã penerakãte'ỹ aguã rami. Hi'arandu e'ỹ va'ekue araa jepe vy peẽ kuery rojapo 'rã penerakãte'ỹa pendu aguã rami”, he'i. 20 Ha'e gui Isaías ju okyje e'ỹa py aipoe'i: “Ajejou uka xereka e'ỹ va'ekue pe, xere oporandu e'ỹ va'ekue pe ajekuaa uka”, he'i. 21 Ha'e rã Israel kuery pe ma aipoe'i: “Ára pukukue re akuave'ẽ teĩ xenhe'ẽ rendu e'ỹ ha'e xerovai ikuai va'e kuery aenoĩ vy.” 1 Ha'e gui aporandu jevy ta: Nhanderuete nda'u oejapa ri guembiporavo kuery? Any, mba'eta xee voi Israel regua aiko, Abraão ramymino ha'e Benjamim kuery regua. 2 Nhanderuete ma ndoeja rivei guembiporavo kuery yma ma voi oikuaa va'ekue. Tyrã ndapeikuaai teve ipara Elias ayvu oĩa? Ha'e va'e ma Nhanderuete renonde Israel kuery re ijayvu vy aipoe'i: 3 “Senhor, ha'e kuery ojuka ndevygua profeta kuery, ombovaipa guive ndevygua altar ikuai va'ekue. Xee ae'i aikove, ha'e xerekove avi oipe'axe okuapy”, he'i raka'e. 4 Ha'e gui mba'e he'i tu ombovai vy? “Ha'e rami avi xejeupegua areko teri sete mil avakue Baal renonde guenapy'ã re oĩ e'ỹ va'e”, he'i. 5 Ha'ekue rami avi aỹ voi ikuai amongue ete'i omboaxya rupi oiporavo va'ekue. 6 Ha'e gui omboaxya rupi oiporavo vy ma ha'e kuery onhea'ãa rupi e'ỹ Nhanderuete oiporavo. Ha'e rami e'ỹ va'e rire omboaxya rupi e'ỹ oiporavo 'rãgue. 7 Ha'e gui mba'e ja'e 'rã tu ha'vy? Israel kuery onhea'ãa rupi teko porã oupityxe teĩ ndoupityi, oiporavo va'ekue anho oupity. Ha'e rã amboae kuery ma inhakã ratãmba, 8 ipara oĩa rami: “Ha'e kuery py'a re Nhanderuete omoĩ ndoikuaa potavei, hexa ma ojapo oexa e'ỹ aguã rami, ha'e ijapyxa ojapo oendu e'ỹ aguã rami aỹ peve”, he'i. 9 Davi aipoe'i avi: “Tove mesa py ha'e kuery ikuaia pyve toiko monde pi ha'e nhuã rami, ha'e kuery onhepyxanga ha'e opaga aguã. 10 Ha'e kuery rexa tapytũmba oexa ve'ỹ aguã, ha'e ta'ikupe karẽ riae”, he'i va'ekue. 11 Ha'e gui aporandu ta: Israel kuery ho'a aguã ri nda'u onhepyxanga? Any. Ha'e rami avi ha'e kuery heko vai ramo amboae regua kuery oo jepe, Israel kuery ju hakãte'ỹa oendu aguã. 12 Mba'eta Israel kuery heko vai ramo yvy regua kuery oupity okuapy iporã va'e, Israel kuery re iporã va'e noĩ ramo amboae regua opa mba'e porã oupity. Ha'e gui ma Israel kuery oo jepe ramo katuve ma ikuai porã 'rã. 13 Aỹ peẽ amboae regua kuery pe ju xeayvu ta. Xee amboae regua kuery pegua apóstolo aiko vy arovy'a xerembiaporã va'e, 14 mba'eta ajapoxe xeretarã kuery voi ikuai avi aguã pendekuaia rami, ha'e kuery regua avi araa jepe uka aguã. 15 Mba'eta ha'e kuery ma Nhanderuete rembiayvu e'ỹ ikuai ramo yvy regua kuery peteĩ rami ju ikuai hexeve. Ha'e rami rire mba'e tu oiko 'rã guembiayvurã ju ogueru ramo? Omanoague gui oikove ju va'e 'rã ikuai. 16 Mba'eta jypy'i mbojape oexy pyre iky'a e'ỹ va'e oĩ rire ma mbojape ha'e javi 'rã iky'a e'ỹ va'e avi opyta. Yvyra rapo iky'a e'ỹ va'e oĩ rire hakãgue voi ha'e rami 'rã opyta. 17 Ha'e gui hakãgue ojayaa raka'e, ha'e pende kuery ju oliveira iro va'e rami teĩ ha'e kuery mbyte penemboja, hapo ha'e oliveira rykue re peiko aguã. 18 Ha'e rami teĩ nda'evei hakãgue ae gui pejejou porãve aguã. Pejejou porãve ri vy peikuaa pota pova'e re: peẽ e'ỹ hapo moingo porãa peiko, ha'e rã hapo rima penemoingo porãa oĩ. 19 Xapy'a rei aipopeje 'rã: “Hakã ae ojayaa raka'e ha'ekue py ore roĩ aguã”, peje. 20 Ha'e rami teĩ ha'e kuery ndojeroviaia re ojayaa, ha'e peẽ ma pejerovia ramo penemboja. Pejejou porã eme, ha'e rami 'rãgue py pemoĩ pejererokyje aguã, 21 mba'eta hakãgue ae Nhanderuete ombopaga rire peẽ voi napenembopaga e'ỹi 'rã. 22 Peikuaa pota ke Nhanderuete porayvu ha'e nhombopaga va'ea re. Ho'a va'e kuery ma Nhanderuete ombopaga 'rã. Ha'e rã pendevy pe ma oexa uka 'rã oporayvua, hexe peĩ riae ramo. Ha'e rami e'ỹ ramo peẽ voi pendepe'a 'rã. 23 Ha'e gui Israel kuery voi ojerovia e'ỹa gui ojeko rerova ramo omboja nho 'rã, mba'eta Nhanderuete ipo'aka omoĩ ju aguã. 24 Mba'eta oliveira iro va'e gui pendeaya vy pendereko ae rovai oliveira iporã va'e re penemboja rire hakãgue ae katuve ju 'rã omboja hi'y re. 25 Mba'eta irmão kuery, aipota peikuaa pova'e oikuaa pyre e'ỹ teri, peẽ ae rive penhemo'arandu e'ỹ aguã. Mba'eta Israel kuery re ma amongue henda py oiko imoakã ratãarã, peẽ amboae regua kuery pejerovia va'erã va'e ha'e javi pejeroviapa peve. 26 Ha'e va'e rire ma Israel kuery ha'e javive 'rã oo jepe, ipara oĩa rami: “Sião gui ou 'rã Jacó regua reraa jepearã, ha'e kuery reko vaia oipe'apa 'rã. 27 Po rami 'rã ha'e kuery pe ajapo xereve guarã, ojejavyague aipe'a vy”, he'i. 28 Ayvu porã ha'e kuery ndogueroviai vy Nhanderuete rovaigua ranhe ikuai, peẽ kuery peo jepe aguã. Ha'e rami avi Nhanderuete oiporavoague rami vy hembiayvu guive ikuai, oreramoĩ kuery pe ijayvuague rami vy. 29 Mba'eta Nhanderuete joupe mba'emo ome'ẽa ha'e oenoĩague ma oaxa rive va'erã e'ỹ. 30 Mba'eta peẽ kuery minha ymave Nhanderuete napenhe'ẽ rendui va'ekue ri aỹ ma ha'e kuery nonhe'ẽ rendui ramo peupity Nhanderuete penemboaxya. 31 Ha'e gui aỹ ma ha'e kuery ju nonhe'ẽ rendui, ha'e kuery voi Nhanderuete penemboaxya oexa vy omboaxya oupity avi aguã. 32 Mba'eta Nhanderuete nhanembotypa ranhe nhanhe'ẽ rendu e'ỹa py, ha'e gui nhanemboaxypa ju aguã. 33 Opa mba'e py Nhanderuete 'arandua ha'e oikuaapaa ma opa va'erã e'ỹ. Mba'eta ipy'aa ma ndajaikuaai ae, heko re voi ndajaikuaa pota kuaai. 34 Mba'eta mava'e tu oikuaa Senhor ipy'aa? Mava'e tu imongetaarã oiko? 35 Mava'e ranhe tu mba'emo ome'ẽ ixupe, hekovia ojopy aguã? 36 Mba'eta ixugui ae opa mba'e oiko raka'e, ipo guigua ha'e ixupe guarã meme ikuai. Tove ha'e anho toguerovy'aa raka'e rã peve opa e'ỹ re. Amém. 1 Ha'e nunga rupi irmão kuery, Nhanderuete nhanemboaxy ramo aipoa'e: Mymba pejuka 'rãgue py penderete ae peme'ẽ ixupe, ome'ẽmby oikove ha'e iky'a e'ỹ va'e Nhanderuete ojou porã va'erã. Ha'e rami vy 'rã pendepy'a py pembojerovia. 2 Ha'e rami vy penhemoingo ukave eme yvy regua kuery reko rami. Ha'e rami 'rãgue py pejeko rerova pendepy'aa pembopyau uka vy, Nhanderuete oipota va'e pejapo kuaa aguã. Ha'e va'e ma iporã ha'e ha'evea ramigua meme. Ha'e rami pendekuai ramo pendejou porã 'rã. 3 Mba'eta Nhanderuete xemboaxyague rupi aipoa'e peẽ kuery peteĩ-teĩ pe: Pejejou porã rei eme, ha'evea rami meme peikuaa pota pendereko re, mba'eta jajeroviaa rupi joo rami e'ỹ-e'ỹ nhamba'eapo aguã Nhanderuete ome'ẽ peteĩ-teĩ pe. 4 Mba'eta peteĩ'i tete re minha mbovy rei e'ỹ hexegua ikuai, ha'e joo ramigua e'ỹ-e'ỹ oguereko guembiaporã. 5 Ha'e rami ae avi nhande kuery voi, mbovy e'ỹ nhandekuai va'eri Cristo re vy peteĩ'i tete jaiko, ha'e peteĩ-teĩ joupegua nhandekuai. 6 Ha'e rami avi nhanerembiaporã joo ramigua e'ỹ-e'ỹ jareko nhanemboaxya rupi ome'ẽ va'ekue. Xapy'a rei Nhe'ẽ guigua nhamombe'u aguã ri jajopy vy jajeroviaa rupi 'rã nhamombe'u. 7 Ha'e rami e'ỹ vy nhanhopytyvõ aguã ri jajopy vy nhanhopytyvõa rupi nhanhea'ã ete 'rã. Nhombo'e va'e ma tonhea'ã ha'e rami aguã. 8 Nhombopy'a guaxu va'e ma tonhea'ã nhombopy'a guaxua rupi. Joupe mba'emo ome'ẽ va'e ma hakãte'ỹ rei ve'ỹ re tome'ẽ. Joe opena va'e ma oikuaa pota porã reve topena. Nhomboaxya rupi nhopytyvõa ma ovy'a reve tojapo. 9 Pejoayvu merami rive eme. Pejepe'a ha'eve'ỹ va'e gui, ha'evea ramigua anho pejapo. 10 Pejoayvu ete ke peteĩ-teĩ, joegua meme'i joayvua rami. Peteĩ-teĩ penhomboetea rupi pendekuai. 11 Peneate'ỹ eme pemba'eapoa py. Senhor pe pendekuaia py penekyre'ỹ penenhe'ẽ ha'e javi py. 12 Pevy'a ke pearõa py. Pendekuerai eme peiko axya py. Pejepe'a eme pejerurea gui. 13 Pemboja'o ke mba'emo iky'a e'ỹ va'e iporiaukue'i pe. Penhomovaẽ kuaa ke. 14 Peroayvu porã pendere opu'ã rei va'e kuery. Pendeayvu vai eme, peroayvu porã anho. 15 Pevy'a ke ovy'a va'e kuery reve, ha'e rã ojae'o va'e reve ma pejae'o. 16 Peteĩ rami meme pendekuai. Penhemboyvate rei 'rãgue py penhemoirũ yvyĩgueve'i re. Pendejeupe ae “Xe'arandu” peje eme. 17 Pendevy ojapo vaia rã peẽ pejapo vai eme. Penhea'ã pavẽ oexaa py ha'evea ramigua anho pejapo aguã re. 18 Ha'evea ja pendekuai porã'i 'rã ha'e javive reve. 19 Xerembiayvu kuery, pejepy eme. Ha'e rami 'rãgue py pemboaxa nhombopagaarã pe. Mba'eta ipara oiny: “Xee anhombopaga 'rã, xee amboekovia 'rã”, he'i Senhor. 20 Ha'e rami 'rãgue py pendere ija'e e'ỹ va'e okaruxe ramo peme'ẽ ho'u va'erã. Ijy'uvei ramo peme'ẽ oy'u aguã. Mba'eta ha'e rami vy 'rã rejapo inhakã áry tapyĩ hexakã va'e ramigua oendu aguã rami. 21 Pejeity uka eme teko vai pe. Ha'e rami 'rãgue py peẽ ma teko vai re pendepo'aka 'rã iporã va'e pejapo vy. 1 Ha'e javive penhe'ẽ rendu huvixa kuery, mba'eta joe opena va'e kuery ma Nhanderuete ombopo'aka ramo opena. Huvixa ikuai va'e ma Nhanderuete omoĩ uka va'ekue meme. 2 Ha'e rami vy huvixa kuery re opu'ã rei va'e ma Nhanderuete omoĩ va'ekue re ae opu'ã. Ha'e nunga rupi joe opu'ã rei va'e ma ha'e kuery ae opaga aguã rami ojapo. 3 Mba'eta huvixa kuery ma heko porã va'e okyje aguã e'ỹ oĩ, ha'e rã heko vai va'e okyje aguã. Pendekuaixe pa huvixa kuery gui pekyje reia rupi e'ỹ? Pendereko porã ha'vy. Ha'e rami rã pendejou porã 'rã. 4 Mba'eta huvixa kuery ma Nhanderuete guembiguairã omoĩ va'ekue nhandere opena porã aguã. Xapy'a rei pejapo vai vy pekyje 'rãe, mba'eta huvixa kuery rive'ỹ oguereko kyxe. Nhanderuete rembiguai ikuai joepyarã, ha'e ojapo vai va'e mbopagaarã. 5 Ha'e rami vy penhe'ẽ rendu 'rãe, penembopaga aguã gui pekyje vy anho e'ỹ, ha'evea rami pendekuai aguã guive. 6 Ha'e nunga rupi ae imposto re pepaga, mba'eta huvixa kuery Nhanderuete rembiguai ikuai ha'e nunga re opena va'ety. 7 Pavẽ pe pemboekovia perevea: huvixa pe ri pepaga aguã oĩ ramo pepaga, imposto re ri pereve vy peme'ẽ, pemboete va'erã ma pemboete 'rã, ha'e pembojerovia va'erã ma pembojerovia 'rã. 8 Avave rei pe pereve riae eme mba'emo re, pejoayvu aguã re anho. Mba'eta joayvu va'e ma lei re oĩa ha'e javi ojapopa. 9 Mba'eta po rami oĩ: “Ndetavy rei eme, ejojuka eme, nemonda eme, emoaruã eme.” Ha'e nunga ha'e javi, ojapo uka pyre mboae ikuai va'e avi ma pova'e ayvu re oĩ: “Reayvu 'rã neirũ ndee ae rejeayvua rami.” 10 Porayvu va'e ma ndojapo vai 'rã oirũ pe. Ha'e nunga rupi porayvu va'e ojapopa 'rã lei re oĩ va'e ae. 11 Aỹ peẽ kuery mba'emo oiko va'e re peikuaa pota kuaa va'e pe xeayvu: Ovaẽ ma pekeague gui pemyĩ aguã, mba'eta aỹ ma jaa jepe aguã ára ovaẽ rai'ive ma jajerovia ypyague gui. 12 Pytũ oaxapa rai'i ma, ovaẽ ma ouvy ára. Ha'e nunga rupi jajepe'a 'rã pytũ rupi jaikoague gui, ha'e jaraa hendy va'e rembiporu. 13 Ha'evea rami pota 'rã nhandekuai ara py rami. Nda'evei opa marã rei ikuai ha'e oka'u va'e rami nhandekuai aguã, itavy rei ha'e ha'eve e'ỹa rami, neĩ joguero'a rei ha'e omoaruã reia rupi nda'evei. 14 Ha'e rami 'rãgue py penhemonde Senhor Jesus Cristo py, ha'e peteĩve henda py pemoĩ eme to'o oipota va'e. 1 Pemovaẽ ojeroviaa py teri ikangy va'e, ha'e kuery oikuaa va'e re pejoguero'a e'ỹ re. 2 Mba'eta amongue oikuaa rã opa mba'e nunga ja'u aguã ha'eve. Ha'e rã ikangy va'e ma mba'emo aju anho 'rã ho'u. 3 Ho'upa rei va'e ma tojou vai eme ho'upa rei e'ỹ va'e, ha'e ho'upa rei e'ỹ va'e avi tojou vai eme ho'upa rei va'e, mba'eta Nhanderuete omovaẽ ma mokoĩve. 4 Tyrã marã ramigua tu ndee reiko nhoembiguai re reikuaa pota rei aguã? Mba'eta guerekoa pe ae oiko, ojou porã, e'ỹ vy ndojou porãia rupi. Ha'e rami avi Senhor ojou porã 'rã, mba'eta ipo'aka omombaraete aguã. 5 Amongue omboeteve 'rã amongue ára amboae gui, ha'e rã amboae ma joo ramigua memea oikuaa ára nhavõ. Peteĩ-teĩ toikuaa porã ha'e kuery ae o'arandua rupi. 6 Amongue ára omboeteve va'e ma Senhor pe ae omboete, ha'e ho'upa rei va'e voi Senhor pe ae ho'u, mba'eta Nhanderuete oguerovy'a reve okaru. Ha'e ho'upa rei e'ỹ va'e voi Senhor pe avi ndo'upa rei, mba'eta ha'e voi oguerovy'a 'rã Nhanderuete. 7 Mba'eta peteĩve nhandejeupe ae e'ỹ jaiko, ha'e nhandejeupe ae e'ỹ guive nhamano. 8 Mba'eta jaikove vy ma Senhor pe jaiko, ha'e nhamano vy Senhor pe ae ju 'rã nhamano. Jaikove e'ỹ vy nhamano teĩ Senhor pegua meme nhandekuai. 9 Ha'e rami aguã ae Cristo omano ha'e onhemboete ju raka'e, omano va'ekue ha'e okuave va'e ha'e javi Senhor oiko aguã. 10 Ha'e nunga rupi ndee, mba'e re tu reikuaa pota rei ri nde-irmão re? Ha'vy ndee, mba'e re tu rejou vai nde-irmão? Mba'eta Nhanderuete nhomboayvu aguã py ha'e javive 'rã jajexa uka henonde, 11 ipara oĩa rami: “Senhor aipoe'i: ‘Xee ae rekove rupi aura vy aipoa'e: Xerenonde pavẽ 'rã oĩ guenapy'ã re, pavẽ 'rã ojuru py omboete Nhanderuete’, he'i.” 12 Ha'e rami vy peteĩ-teĩ nhanhemombe'u 'rã Nhanderuete pe. 13 Ha'e nunga rupi jajojou vai reive eme. Ha'e rami 'rãgue py penhea'ã pende-irmão kuery pemonhepyxanga ha'e peity e'ỹ aguã. 14 Xee ma Senhor Jesus gui aikuaa porã: Mba'eve jipoi ha'e nunga ae nhanemboeko ky'a va'erã. Ha'e rami avi mba'emo pe amongue “Xemboeko ky'aarã” he'i ramo ha'e kuery pe ma imboeko ky'aarã ae oĩ. 15 Ha'e nunga rupi mba'emo re'u va'e káuxa nde-irmão kuery remomboriau vy mborayvu rupi e'ỹ reiko. Ha'e kuery re Cristo omano rire nda'evei tembi'u káuxa rive rejoapo aguã okanhy aguã rami. 16 Ha'e rami avi ndejeupe ae rã ha'evea rami reiko teĩ nda'evei amboae kuery ndejou vai aguã rami reiko aguã. 17 Mba'eta Nhanderuete po'akaa py ma ja'u ha'e jay'u va'e re rive'ỹ nhanhea'ã, ha'e rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ guigua teko porã, mby'a porã ha'e javy'aa re. 18 Mba'eta ha'e va'e rupi Cristo pe ikuai va'e ma ombovy'a 'rã Nhanderuete, ha'e avakue voi ojou porã 'rã. 19 Ha'e nunga rupi peteĩ rami pota 'rã nhandekuai nhanhomombaraetea rupi. 20 Tembi'u káuxa rive pembovaipa eme Nhanderuete rembiapo. Opa marãgua tembi'u anhetẽ nanhanemboeko ky'ai va'erã meme. Ha'e rami teĩ tembi'u pe “Xemboeko ky'aarã” he'i reve ho'u va'e pe ma nda'evei. 21 Ha'eveve xo'o ja'u e'ỹ, vinho jay'u e'ỹ, ha'e mba'eve rei jajapo e'ỹ aguã nhande-irmão kuery reityarã regua, [e'ỹ vy imomboriauarã, e'ỹ vy imokangyarã regua.] 22 Ha'e nunga ha'evea rami reroviaa ma ndepy'a py ae ereko Nhanderuete renonde. Ovy'a ete 'rã gueko ae ojou vai e'ỹ va'e. 23 Ha'e rã amongue ojeroviaa rupi e'ỹ mba'emo ho'u va'e ma ojou vai pyrã ikuai, ojeroviaa rupi e'ỹ ikuai vy. Mba'eta jajeroviaa rupi e'ỹ ri nhandekuai vy jajejavy. 1 Ha'e gui nhande nhanembaraetekueve va'e ma jaropo'aka 'rã ikangy teri va'e ikuaia, nhande ae jaipota va'e rive jajapo 'rãgue py. 2 Peteĩ-teĩ nhandekuai amboae kuery oipota va'e rupi, iporã va'e anho jajapo nhomombaraetearã. 3 Mba'eta Cristo voi ha'e ae oipota va'e rupi e'ỹ oiko raka'e. Ha'e rami 'rãgue py hexe oiko ipara oĩa rami: “Ndere ijayvu rei okuapya ma xere ae ou”, he'iague rami. 4 Mba'eta yma ombopara pyre ma Nhanderuete nhanembo'e aguã meme ombopara uka, ipara oĩa re nhaĩ atã ha'e nhandepy'a guaxu vy jajeroviaa rupi nharõ jaikovy aguã. 5 Ha'e gui Nhanderuete nhanemoĩ atãa ha'e nhanembopy'a guaxua va'e ma peẽ voi tapendeapo peteĩ rami meme peikuaa aguã rami, Cristo Jesus rami ete, 6 ha'e rami vy peteĩ rami pendepy'a, ha'e peteĩ'i rami ae peporaei aguã Nhanderuete, nhande-Senhor Jesus Cristo Ru va'e pe. 7 Ha'e nunga rupi nhanhomovaẽ peteĩ-teĩ, Cristo nhanemovaẽmbaague rami ae, Nhanderuete oguerovy'aa aguã rami. 8 Mba'eta aipoa'e pendevy: Nhanderuete omoĩ Cristo judeu kuery pe oikuaa uka aguã anhetẽ rupi meme oikoa, ojapo aguã oreramoĩ kuery pe ijayvuague ojeupitypa aguã rami, 9 ha'e gui amboae regua kuery voi Nhanderuete oguerovy'a okuapy aguã omboaxya re, ipara oĩa rami: “Ha'e nunga rupi amboae regua kuery mbyte xee roguerovy'a vy aporaei 'rã nderery amboetea rupi.” 10 Aipoe'i avi: “Peẽ amboae regua kuery, pevy'a avi ke ixupegua kuery reve.” 11 Aipoe'ive ju: “Peẽ amboae regua kuery ha'e javi, pemboete ke Senhor. Ha'e javi regua tomboete okuapy.” 12 Isaías aipoe'i avi: “Peteĩ henhoĩ'i 'rã Jessé rapokue gui, amboae regua kuery re opena va'erã. Ha'e va'e re vy ha'e kuery oguereko 'rã oarõ aguã.” 13 Nharõ jaikovy aguã Nhanderuete ome'ẽ va'e vy tove pendere tomoĩ pevy'aa ha'e mby'a porã anho, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ po'akaa rupi pearõ peikovy aguã opa mba'e py. 14 Ha'e gui irmão kuery, xee aikuaa ae peẽ kuery re mborayvu ha'e 'arandua ha'e javi oĩa, joo meme penhomongeta kuaa aguã rami. 15 Ha'e rami avi mba'emo amombe'u porãa rupi kova'e kuaxia ambopara pendevy, peteĩgue ju ha'e nunga re romoma'endu'a aguã, Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩague rami vy. 16 Mba'eta xemoĩ karamboae amboae regua kuery ikuaia rupi Cristo Jesus pe amba'eapo aguã, mba'eta sacerdote rami amba'eapo Nhanderuete guigua ayvu porã amombe'ua rupi. Ha'e rami rã Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ha'e kuery oiky'a'o rire Nhanderuete pe ome'ẽmby rami amboaxa aguã, oguerovy'a va'erã. 17 Ha'e nunga rupi xee voi Nhanderuete pe amba'eapo aikovya rupi areko Cristo Jesus re vy arovy'a aguã. 18 Ha'e rami avi mba'eve ndarovy'ai 'rã xepo rupi Cristo ae ojapo va'ekue e'ỹ vy. Mba'eta xeayvu ha'e mba'emo ajapoa py Cristo ojapo amboae regua kuery onhe'ẽ rendu aguã rami, 19 Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ po'akaa rupi hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã ajapoa py. Ha'e rami vy Jerusalém katy'i rupi guive Ilírico yvy peve amombe'u ma Cristo regua ayvu porã. 20 Ha'e rami avi xee anhea'ã aikovy Cristo regua ayvu ndoikuaai teria rupi ju amombe'u aguã, amboae kuery omboypy ma voiague rupi e'ỹ amba'eapo aguã. 21 Mba'eta ipara oĩa rami: “Ha'e kuery pe omombe'u pyre e'ỹ 'rã oexa okuapy, ha'e oendu va'ekue'ỹ 'rã oikuaapa guive”, he'ia rami aiko. 22 Ha'e nunga rupi ae mbovykue rei e'ỹ xee roipouxe teĩ nda'evei teri. 23 Ha'e rã aỹ ma ha'ekue rupi amba'eapo aguã jipovei ramo, ha'e peẽ kuery roexaxe ete vy 24 xepy'a Espanha katy aguata vy roipou aguã re. Ha'e rami vy aguata avya rupi avaẽ 'rã peẽ kuerya py, pendekuaia gui peẽ kuery ju xemondoukave aguã aaxea katy, peẽ kuery reve xapy'a'i ri jepe aiko ranhe rire. 25 Ha'e gui aỹ ma Jerusalém katy aa iky'a e'ỹ va'e kuery aipytyvõ aguã. 26 Mba'eta Macedônia ha'e Acaia pygua kuery ma omboaxya rupi peráta omono'õ Jerusalém pygua kuery iky'a e'ỹ va'e iporiaukue'i oipytyvõ aguã. 27 Ha'e rami ha'e kuery ojapoxe ete okuapy, “Judeu kuery pe jareve” he'i vy. Mba'eta judeu kuery gui amboae regua kuery Nhe'ẽ guigua ojopy rire ha'evea rami oipytyvõ mba'emo py. 28 Ha'e gui ha'e kuery pe ha'e nungakue araapa ma rire peẽ kuerya py ju 'rã avaẽ Espanha katy aguata avy vy. 29 Xee aikuaa porã peẽ kuerya py aru 'rãa Cristo guigua opa mba'e py penemoingo porãarã. 30 Ha'e gui irmão kuery, po rami ajerure nhande-Senhor rery rupi, Nhe'ẽ guigua mborayvu rupi guive: Penhea'ã xereve Nhanderuete xepytyvõ aguã re pejerure vy, 31 aa jepe aguã Judéia pygua kuery onhe'ẽ rendu e'ỹ va'ea gui, ha'e Jerusalém pygua iky'a e'ỹ va'e kuery pegua araa rã ha'e kuery ojou porã aguã, 32 ha'e gui Nhanderuete oipotaa rami roipou vy avy'a reve avaẽ aguã peẽ kuerya py, jojavi japytu'u vy javy'a aguã. 33 Nhanderuete peteĩ rami nhanemoingo va'e toiko peẽ kuery ha'e javi reve. Amém. 1 Tamombe'u nhanereindy Febe, mba'eta Cencréia pygua igreja kuery oipytyvõ va'ety oiko. 2 Ha'e nunga rupi pemovaẽ porã Senhor rery rupi, iky'a e'ỹ va'e kuery nhamovaẽa rami ae. Peipytyvõ ke oipota va'e ha'e javi py, mba'eta heta re ma opena porã'i va'ekue, xere voi. 3 Pemombe'u ke xema'endu'aa Priscila ha'e Áqüila pe, mba'eta Cristo Jesus pe amba'eapoa rupi xepytyvõ va'ety ikuai. 4 Ha'e va'e kuery ma ndojeayvuveikue py ikuai karamboae xere. Ha'e nungakue re arovy'a, ha'e xee anho e'ỹ guive, amboae regua igreja kuery ha'e javi avi. 5 Pemombe'u avi xema'endu'aa ha'e kuery ro py igreja kuery onhemboaty va'e pe. Pemombe'u avi xerembiayvu Epêneto pe. Ha'e va'e ma jypy'i Ásia pygua ojeko me'ẽ raka'e Cristo pe. 6 Pemombe'u avi Maria peẽ kuery re vy omba'eapo vaipa va'ety pe. 7 Pemombe'u avi xeretarã kuery Andrônico ha'e Júnias nhuã py aĩ rã xemoirũ va'ekue pe. Ha'e va'e kuery ma apóstolo regua ima'endu'a porãmby ikuai. Xegui ha'e kuery ranhe Cristo pe ikuai raka'e. 8 Pemombe'u Amplíato pe voi, Senhor re vy ayvu va'e rã. 9 Pemombe'u xereve Cristo pe omba'eapo oikovy va'e Urbano pe, ha'e xerembiayvu Estáquis pe guive. 10 Pemombe'u Cristo pegua ojou porãmby Apeles pe. Pemombe'u avi Aristóbulo ro pygua kuery pe. 11 Pemombe'u xeretarã Herodião pe. Pemombe'u avi Narciso ro pygua kuery Senhor re ikuai va'e pe. 12 Pemombe'u Trifena ha'e Trifosa pe. Ha'e va'e kuery ma Senhor pe omba'eapo va'ety. Pemombe'u xerembiayvu Pérside Senhor pe omba'eapo vaipa avi va'ety pe. 13 Pemombe'u Senhor ojeupe guarã oiporavo va'ekue Rufo pe, ixy pe guive, mba'eta ha'i rami ae xere voi opena karamboae. 14 Pemombe'u Asíncrito, Flegonte, Hermes, Pátrobas ha'e Hermas pe, ha'e gui irmão kuery ha'e kuerya py onhemboaty va'e pe. 15 Pemombe'u Filólogo ha'e Júlia pe, Nereu ha'e heindy pe, Olimpas, ha'e iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e kuerya py onhemboaty va'e ha'e javi pe. 16 Pexarura joupe-upe iky'a e'ỹ va'e kuery joayvua rami. Cristo pegua igreja ikuai va'e ha'e javi pygua omombe'u uka okuapy pendevy oxaruraa. 17 Ha'e gui irmão kuery, ajerure peikuaa pota porã aguã amongue penembo'eague rami e'ỹ, peteĩ rami e'ỹ penemoingoxe vy pendereityxe va'e kuery re. Pejepe'a ha'e kuerya gui, 18 mba'eta nhande-Senhor Cristo pe'ỹ omba'eapo va'e, ojeupe guarã re anho onhea'ã. Ha'e rami vy ijayvu porã'i ha'e joguerory merami rive vy ombotavy 'rã onheangu e'ỹ va'e kuery kuraxõ. 19 Ha'e rã peẽ kuery penhe'ẽ rendua ma pavẽ oikuaa. Xee voi roguerovy'a avi ha'e rami pendekuaia re. Ha'e rami avi aipota pene'arandu iporã va'e peikuaa aguã, ha'e rã mba'emo vai re ma peikuaa pota eme. 20 Ha'e ramo Nhanderuete mby'a porã me'ẽa va'e ma are'ỹ re 'rã omoĩ Satanás pendepy guýry. Pendere toĩ riae nhande-Senhor Jesus nhanemboaxya. 21 Xepytyvõa Timóteo oxarura uka pendevy, ha'e gui xeretarã kuery Lúcio, Jasom ha'e Sosípatro guive. 22 Xee Tércio kova'e kuaxia ambopara va'e voi pendevy axarura avi Senhor rery rupi. 23 Xemovaẽ porã va'ety Gaio oxarura uka avi pendevy. Ha'e va'e ma igreja kuery ha'e javi omovaẽ va'ety. Tetã pygua peráta re opena va'ety Erasto ha'e irmão Quarto oxarura uka avi pendevy. 24 [Peẽ kuery ha'e javive re toĩ riae nhande-Senhor Jesus Cristo nhanemboaxya. Amém.] 25 Nhanderuete opo'akaa rupi penemombaraete 'rã Jesus Cristo regua ayvu porã amombe'u aikovy va'e rami vy. Ha'e va'e ayvu ma oikuaa e'ỹ pyre, yma voi ndoikuaa ukai va'ekue. 26 Ha'e gui aỹ ma oikuaa uka vy profeta kuery pe ombopara uka, Nhanderuete imarã e'ỹ va'e ojapo ukaague rami vy, ha'e javi regua ojerovia vy onhe'ẽ rendu aguã. 27 Nhanderuete peteĩ'i oiko ha'e hi'arandupa va'e tomboetepaa Jesus Cristo rupi, raka'e rã peve ete. Amém. 1 Xee Paulo ma Jesus Cristo pegua apóstolo-rã Nhanderuete oipotaa rami vy xerenoĩ va'ekue. Irmão Sóstenes reve 2 roxarura Nhanderuete pegua igreja kuery Corinto tetã py pendekuai va'e pe. Peẽ kuery voi Cristo Jesus re vy pendeky'a'oa ha'e iky'a e'ỹ va'erã penerenoĩa, nhande-Senhor Jesus Cristo rery rupi opa rupi ojapukai va'e ha'e javi reve. Mba'eta ha'e kuery pegua Senhor avi oiko, nhande-Senhor oikoa rami. 3 Tove pendere toĩ penemboaxya ha'e mby'a porã Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo guigua. 4 Peẽ kuery re arovy'a riae [Xe]ruete, mba'eta Cristo Jesus re penemoĩ vy penemboaxy ramo. 5 Mba'eta ha'e va'e re vy mba'emo porã opa marãgua ome'ẽ pẽvy, pendeayvurã ha'e pene'arandurã ha'e javi guive, 6 mba'eta pendekuaia re Cristo regua ayvu ojekuaa anhetẽ va'e. 7 Mba'eta nhande-Senhor Jesus Cristo ojekuaa aguã pearõ rã pendevy pe opa marãgua Nhe'ẽ guigua ome'ẽ rã ndoatai peteĩve henda py. 8 Opa peve penemombaraete 'rã guive, nhande-Senhor Jesus Cristo ára py opa mba'e py heko porã va'e pejexa uka aguã. 9 Nhanderuete penerenoĩ gua'y Jesus Cristo nhande-Senhor reve peteĩ rami pendekuai aguã. Ha'e rire ojeroviapy 'rã oiko. 10 Irmão kuery, nhande-Senhor Jesus Cristo rery rupi ajerure joo rami pendeayvu aguã. Joo rami e'ỹ-e'ỹ pendekuai eme. Joo'i rami meme pendekuai, joo rami peikuaa ha'e joo rami meme pene'arandu. 11 Mba'eta irmão kuery, Cloe ro pygua kuery omombe'u rã aendu karamboae joo rami e'ỹ-e'ỹ peikuaa. 12 Mba'eta peteĩ-teĩ aipopeje: “Xee ma Paulo pegua” e'ỹ vy “Xee ma Apolo pegua”, “Xee ma Cefas pegua” e'ỹ vy “Xee ma Cristo pegua”, peje. 13 Cristo nda'u onhemboja'opa ri? Xee Paulo nda'u penderekovia kuruxu re xemoĩa va'ekue? Tyrã pa xerery rupi penhemongarai? Any. 14 Arovy'a [Nhanderuete] mba'eta peẽ kuery regua peteĩve xee namongarai, Crispo ha'e Gaio e'ỹ vy, 15 avave rei xerery rupi penhemongaraiague rami penhemombe'u e'ỹ aguã. 16 Amongarai avi Estéfanas ro pygua kuery. Ha'e va'e kuery e'ỹ vy amboae kuery amongaraiague re naxema'endu'ai. 17 Mba'eta anhomongarai aguã e'ỹ Cristo xembou, ha'e rã ayvu porã amombe'u aikovy aguã. Xee ae 'arandua rupi e'ỹ guive ayvu amombe'u, kuruxu re Cristo omanoague regua ayvu amboyke rive e'ỹ aguã. 18 Anhetẽ kuruxu ayvu regua ma okanhy aguã rami ikuai va'e pe ovare'ỹ va'e merami. Ha'e rã nhande jaa jepe va'e pe ma Nhanderuete po'akaa oĩa. 19 Mba'eta ipara oiny: “Ambovaipa 'rã hi'arandu va'e kuery 'arandua, amomba 'rã oikuaapa va'e kuery oikuaa va'e”, he'i. 20 Mamo tu opyta hi'arandu va'e ha'e lei re nhombo'e va'ety kuery? Mamo tu opyta ko yvy regua ijayvu kuaa va'e? Mba'eta kova'e yvy regua 'arandua ma Nhanderuete oikuaa uka mba'everã ndovareia. 21 Mba'eta Nhanderuete 'arandua rami vy yvy regua kuery ojee ae 'arandua rupi ikuai vy ndoikuaai okuapy. Ha'e ramo Nhanderuete oiporavo ayvu “Ovare'ỹ va'e” 'ea va'e omombe'u uka vy ogueraa jepe aguã hexe ojerovia va'e. 22 Mba'eta judeu kuery ojerure 'rã hexa pyrã re, ha'e rã grego kuery ma o'arandurã oeka okuapy. 23 Ha'e rã ore ma kuruxu re Cristo omoĩa ague regua romombe'u. Ha'e va'e ma judeu kuery pe rã ojou vaipy, ha'e amboae regua kuery pe ovare'ỹ va'e. 24 Ha'e rã oenoĩ mbyre judeu ha'e grego ikuai va'e pe ma romombe'u Cristo Nhanderuete po'aka ha'e hi'arandu kuaa ukaa. 25 Mba'eta Nhanderuete ayvu “Ovare'ỹ va'e” 'ea teĩ avakue gui hi'aranduve, ha'e ixuguigua “Ikangya” 'ea teĩ avakue gui imbaraeteve. 26 Irmão kuery, peikuaa pota ke penerenoĩ mbyre marã ramigua pa pendekuaia re. Mba'eta heta e'ỹ pendekuai avakue oikuaa rã hi'arandupa va'e, ipo'akapa va'e, neĩ omboetevepy. 27 Ha'e rami 'rãgue py ko yvy regua “Ovare'ỹ va'e” he'ia ma Nhanderuete oiporavo omoxĩmba aguã hi'arandu va'e kuery, kova'e yvy regua “Ikangy” he'ia ma oiporavo omoxĩmba aguã ipo'aka va'e kuery. 28 Ko yvy regua “Yvyĩgueve'i”, “Ojou vaipy” ha'e “Mba'e'ỹ” he'ia ma Nhanderuete oiporavo omo'yvyĩ'i aguã onhemboyvate rei va'e, 29 Nhanderuete renonde avave rei onhemboyvate e'ỹ aguã. 30 Ha'e rã peẽ ma Nhanderuete ae penemoĩ Cristo Jesus re. Ha'e va'e ma nhandevy pe ojeapo Nhanderuete guigua 'aranduarã, teko porã, nhandeky'a'oarã ha'e nhandejoguaarã, 31 ipara oĩa rami: “Mba'emo oguerovy'a va'e ma Senhor ae toguerovy'a” he'ia rami jaiko aguã. 1 Irmão kuery, xee ma peẽ kuerya py Nhanderuete ayvu amombe'u vy aju jave ijayvu kuaa va'e rami e'ỹ xeayvu karamboae, hi'arandu va'e rami e'ỹ guive. 2 Mba'eta peẽ kuerya py aiko jave xejee amoĩ mba'eve rei aikuaa e'ỹ aguã Jesus Cristo regua e'ỹ vy, ha'e kuruxu re omanoague guive. 3 Xekangy, ajererokyje ha'e aryryipa reve aiko va'ekue peẽ kuery mbyte. 4 Xeayvua ma xee ae 'arandua rupi e'ỹ, xeayvu kuaa rupi e'ỹ guive amombe'u. Ha'e rami 'rãgue py Nhe'ẽ guigua po'akaa aexa uka, 5 avakue 'arandu re rive'ỹ pejerovia aguã, ha'e rã Nhanderuete po'akaa re anho. 6 Ha'e rã hi'arandu va'e kuerya rupi ma 'arandua re guive oreayvu, va'eri yvy regua 'arandu re'ỹ, neĩ yvy regua ipo'akakueve va'e 'arandu re e'ỹ guive, mba'eta ha'e va'e kuery ma okanhy va'erã meme. 7 Nhanderuete 'arandu ndoikuaa ukai va'ekue re ae oreayvu. Ymave rupi Nhanderuete ndoikuaa ukai teĩ jypy'i guive oguereko katu nhanemoexakãmba aguã. 8 Ha'e va'e 'arandu ma yvy regua ipo'akakueve va'e peteĩve ndoikuaai, mba'eta ha'e kuery oikuaa va'e rire kuruxu re ndojukai 'rãgue Senhor hexakãmba va'e. 9 Ha'e rami teĩ ipara oĩa rami: “Avakue oexa py ndoexai, oapyxa py noendui, neĩ opy'a py voi noexa'ãi Nhanderuete guembiayvu kuery peguarã oguereko katu va'ekue re.” 10 Ha'e rã nhandevy pe ma Nhanderuete oikuaa uka Nhe'ẽ rupi. Mba'eta Nhe'ẽ ma opa mba'e oikuaa uka, Nhanderuete py'apy re oĩ va'e voi. 11 Mba'eta mava'e nda'u jaikuaa ta jopy'a re oĩ va'e? Inhe'ẽ hexe oĩ va'e anho oikuaa 'rã. Ha'e rami ae avi Nhanderuete py'a re oĩ va'e voi avave rei ndoikuaai 'rã, Nhanderuete Nhe'ẽ anho oikuaa. 12 Ha'e gui nhandere ma ko yvy regua nhe'ẽ e'ỹ omoĩ va'ekue, ha'e rã Nhanderuete Nhe'ẽ, nhandevy Nhanderuete ome'ẽ va'e jaikuaa aguã. 13 Ha'e nunga re ae oreayvu, avakue o'arandua rupi orembo'ea rami e'ỹ, ha'e rã Nhe'ẽ orembo'ea rami, Nhe'ẽ guigua ayvu py Nhe'ẽ guigua romombe'u vy. 14 Ha'e rã avakue Nhe'ẽ revegua e'ỹ ma ojee nomoĩxei Nhanderuete Nhe'ẽ guigua. Ha'e kuery pe rã ovare'ỹ va'e merami, noendu kuaai 'rãe, mba'eta Nhe'ẽ gui anho 'rã jaikuaa. 15 Ha'e rã Nhe'ẽ revegua ma opa mba'e re oikuaa pota teĩ ha'e kuery re avave rei ndoikuaa pota kuaai 'rã. 16 Mba'eta ipara oĩa rami “Mava'e tu oikuaa 'rã Senhor 'arandu ombo'e aguã?” Ha'e rã nhandere ma Cristo guigua 'arandu oĩ. 1 Ha'e gui irmão kuery, xee ma nda'evei karamboae peẽ kuery rombo'e aguã Nhe'ẽ revegua ambo'ea rami. To'o re ikuai va'e ambo'ea rami rive rombo'e va'ekue, mba'eta Cristo pegua kyrĩgue rami teri pendekuai ramo. 2 Ha'e rami vy kamby py anho romongaru va'ekue, tembi'u ete name'ẽi, mba'eta napendu kuaai teri va'ekue. Neĩ aỹ voi napendu kuaai teri, to'o re rive pendekuai vy. 3 Mba'eta penembyte ikuai hakãte'ỹ ha'e joo rami e'ỹ-e'ỹ oikuaa va'e. Ha'e rami vy nda'u to'o re e'ỹ ri pendekuai, yvy regua ikuaia rami? 4 Mba'eta peẽ kuery regua amongue aipopeje 'rã: “Xee ma Paulo pegua”, e'ỹ vy “Xee ma Apolo pegua”, peje. Ha'e rami vy nda'u yvy regua rami e'ỹ ri pendekuai? 5 Mba'e ta marã ramigua tu Apolo oiko? Ha'e marã ramigua tu xee Paulo? Tembiguai rive orekuai, ha'e ayvu romombe'u rã pejerovia raka'e. Peteĩ-teĩ roiko Senhor orerembiaporã ome'ẽague rupi. 6 Xee ma anhotỹ ha'yĩgue, ha'e gui Apolo ju omoakỹ. Ha'e rã imbo'yvatea ma Nhanderuete ae. 7 Ha'e rami vy inhotỹa ma mba'e'ỹ, imoakỹa voi mba'e'ỹ avi, ha'e rã Nhanderuete imbo'yvatea va'e anho. 8 Ha'e gui ha'yĩgue nhotỹa ha'e imoakỹa roiko va'e ma joo rami romba'eapo, ha'e peteĩ-teĩ rojopy 'rã romba'eapoague repy. 9 Mba'eta ore ma Nhanderuete pe omba'eapo va'e meme, ha'e rã peẽ kuery ma Nhanderuete mba'ety, ha'e ixupegua oo guive. 10 Nhanderuete xemboaxy vy xerembiaporã ome'ẽague rami vy oo apoa hi'arandu va'e rami avi hoo ytarã amoĩ karamboae. Ha'e gui amboytaague áry ma amboae ju ojapove heravy. Peteĩ-teĩ toikuaa pota porã ha'e ae omba'eapoa re. 11 Mba'eta oo ytarã amboae ramigua ju nda'evei nhamoĩ aguã, omoĩa ae ma va'ekue e'ỹ vy. Ha'e va'e ma Jesus Cristo. 12 Ha'e gui xapy'a rei ha'e va'e áry amongue ojapove 'rã ouro guigua, prata, ita iporãgueve va'e py, ha'e rami e'ỹ vy yvyra, mba'emo rogue pirukue ha'e mba'emo 'ygue rive py. 13 Peteĩ-teĩ omba'eapoague ojekuaa porãmba 'rã. Hi'ára py 'rã ojekuaa tata rupi, mba'eta peteĩ-teĩ omba'eapoague tata py ae 'rã oa'angaa. 14 Ha'e gui oo yta áry amongue ojapoveague ndokai ramo ojopy 'rã hekovia. 15 Ha'e rã amongue omba'eapoague okai ramo ma omokanhymba 'rã. Ha'e ae oo jepe 'rã tata rupi oaxa va'e rami rive. 16 Ndapeikuaai ri ty'y Nhanderuete mbojerovia atyrã pendekuaia, ha'e pendere Nhanderuete Nhe'ẽ oĩa? 17 Xapy'a rei Nhanderuete mbojeroviaaty amongue ombovaipa ramo Nhanderuete ju ombovaipa 'rã. Mba'eta Nhanderuete mbojeroviaaty ma iky'a e'ỹ va'e. Ha'e va'e ma pendekuai. 18 Avave rei tapejekore eme: Xapy'a rei peẽ kuery regua amongue ikuai yvy regua kuery “Hi'arandu va'e” he'ia va'e. Ha'e va'e ma “Hi'arandu e'ỹ va'e” he'ia va'e ju tojeapo, hi'arandu ete aguã. 19 Mba'eta kova'e yvy regua 'arandu ma Nhanderuete pe rã ovare'ỹ va'e. Ha'e nunga rupi ipara oiny: “Nhanderuete oitypa 'rã hi'arandu va'e ha'e kuery ae 'arandua py.” 20 Oĩ avi: “Senhor oikuaa hi'arandu va'e kuery py'a re oĩ va'e ovare'ỹ va'e memea.” 21 Ha'e nunga rupi perovy'a rei eme avakue pegua peikoa, mba'eta opa marãgua ikuai va'e pendevygua meme: 22 Paulo, Apolo, Cefas, kova'e yvy, tekove ha'e manoa, mba'emo aỹ oiko va'e ha'e araka'e rã guarã, ha'e nunga ha'e javi ma pendevygua meme. 23 Ha'e rã peẽ ma Cristo pegua, ha'e gui Cristo ma Nhanderuete pegua. 1 Toikuaa pavẽ Cristo rembiguai orekuaia, Nhanderuete ayvu ndoikuaa ukai va'ekue romombe'u porãve aguã. 2 Ha'e rami avi tembiguai ikuai va'e re herekoa oikuaa pota 'rã ixupe anho pa ikuaia re. 3 Ha'e rã peẽ e'ỹ vy amboae kuery xere oikuaa pota ramo xee napenai. Neĩ xee ae voi xejee ndaikuaa potai. 4 Peteĩve henda py noĩ xepy'a ky'aa teĩ ha'e nunga py ma xee ae nanhemboeko porãi. Xere oikuaa pota va'e ma Senhor ae oiko. 5 Ha'e nunga rupi peikuaa pota rei eme avave re, Senhor oua ára ovaẽ e'ỹ mbove. Ha'e gui ma Senhor omoexakãmba 'rã avakue hi'ã py ikuaiague, ha'e oikuaa ukapa 'rã ipy'a re oĩ va'e ha'e javi. Ha'e ramo Nhanderuete gui ae 'rã peteĩ-teĩ oendu oguerovy'aa. 6 Irmão kuery, ha'e rami ma xee ae reko re, ha'e Apolo reko re guive xeayvu peẽ kuery re ama'ẽ vy, orereko re vy pene'arandu aguã. Ha'e rami vy peikuaave eme ipara oĩ va'e gui, amongue joegui pejou porãve vy penhemboyvate rei e'ỹ aguã. 7 Mba'eta mava'e tu joegui penemboyvateve? Mba'emo pereko va'e nda'u joegui pejopy va'ekue'ỹ ri? Ha'e joegui pejopy rire mba'e re tu penhemboyvate ri, joegui mba'emo ndojopyi va'ekue rami? 8 Peẽ kuery aỹ voi perekopa merami, napendeporiauvei ma. Peẽ ranhe oregui peĩ huvixa rami. Ha'e rami avi huvixa peĩ ete ma 'rãgue, ore voi peẽ kuery reve huvixa roĩ avi aguã. 9 Xee aikuaa rã ore apóstolo kuery ma pavẽ rakykue py Nhanderuete oremoĩ, ojuka pyrã rami. Mba'eta ore ma ko yvy regua kuery rembiexarã rami orekuai, anjo kuery ha'e avakue oexaa rupi. 10 Cristo káuxa orevy pe “Inhakã porã e'ỹ va'e” 'ea, ha'e rã peẽ ma Cristo re vy pene'arandu. Ore ma orekangy merami, ha'e rã peẽ ma penembaraete. Peẽ ma omboetevepy, ha'e rã ore ma ojou vaipy orekuai. 11 Mba'eta aỹ peve karuai ha'e yuvei gui rojexavai, neĩ oreaorã ndoroguerekoi guive. Orenupãmbaa, neĩ orero roke atyrã ndoroguerekoi, 12 ronhea'ã roikovy orepo py ae romba'eapoa py. Orere ijayvu vaia rã rogueroayvu porã'i, oremoingo axya rei rã rogueropo'aka, 13 orere ijayvu vaikuea ramo rombovai porã'i. Aỹ peve orevy pe “Yvy regua yty” ha'e “Opa mba'e ky'akue” 'ea. 14 Romoxĩmba aguã e'ỹ ha'e rami ambopara, ha'e rã xera'y kuery rami roayvu vy romongeta porã'i aguã. 15 Mba'eta Cristo re penderekombo'ea kuery ma mbovy e'ỹ ikuai teĩ heta e'ỹ guive penderu ikuai. Ha'e gui xee ma ayvu porã amombe'ua rupi penderu rami aiko karamboae Cristo Jesus re. 16 Ha'e nunga rupi aipota xee rami pendekuai. 17 Ha'e rami aguã ae pendea katy ambou xera'y ayvu va'e Timóteo, Senhor re vy ojeroviapy oiko va'e. Ha'e va'e ma penemoma'endu'a 'rã Cristo Jesus pe aikoa re, opa rupi peteĩ-teĩ igreja ikuaia rupi anhombo'ea rami vy. 18 Ha'e rã peẽ kuery regua amongue ma je onhemboyvate rei, pendea py navaẽvei aguã re oexa'ã vy. 19 Ha'e rami avi Senhor oipota rã xee aju voi 'rã peẽ kuery roexa vy. Ha'e rami vy aikuaa 'rã onhemboyvate rei va'e kuery anhetẽ pa ipo'aka va'ea, tyrã ijayvu anho rei rive va'ea. 20 Mba'eta Nhanderuete po'akaa py ma ayvu anho e'ỹ oĩ, ha'e rã ipo'akaa. 21 Mba'exa tu peipotave? Peẽ kuerya py yvyra rovi'i reve teve taju, tyrã pa mborayvu ha'e xevai reve'ỹ? 1 Opa rupi omombe'ua rã oendua peẽ kuerya rupi itavy rei va'e oikoa, nguu ra'yxy reve joguereko va'e. Amboae regua kuery ikuaia rupi voi ha'e rami ete itavy rei va'e ndoikoi. 2 Ha'e rami teĩ peẽ kuery ma pendeporiau 'rãgue py pejejou porã rei tema. Penembyte gui ha'e rami ete ojapo vai va'e pemoxẽ va'e rire! 3 Xee ma anhetẽ peẽa py naĩ teĩ nhe'ẽ re pendereve aiko vy peẽ kuerya py oĩ va'e rami xeayvu ha'e nunga apoare pembopaga aguã. 4 Ha'e rami aguã penhemboaty ke Senhor Jesus rery rupi, xenhe'ẽ ha'e nhande-Senhor Jesus po'akaa reve. 5 Ha'e rami vy Satanás po py pemboaxa ho'o ombovaipa aguã, ha'e rã inhe'ẽ oo jepe nho aguã Senhor [Jesus] ára py. 6 Mba'eta pejejou porã reia ma na'iporãi. Ndapeikuaai ri ty'y trigo mbovua ruxã'i oĩ teĩ mesa ha'e javi rupi omoeakuãmba 'rãa? 7 Ha'e nunga rupi penembyte gui pemombo ke trigo mbovua ymague oĩ va'e, mbojape iky'a e'ỹ va'e ju pendekuai aguã, mba'eta trigo mbovua revegua e'ỹ anhetẽ peiko. Mba'eta nhandere vy ojukaa ma ngaru Páscoa pyguarã vexa'i. Ha'e va'e ma Cristo. 8 Ha'e nunga rupi ngaru jajapo 'rã trigo mbovua yma guare nhanemboeko vai ha'e nhandeapo vaiarã reve'ỹ, ha'e rã mbojape irũ e'ỹ va'e reve. Ha'e va'e ma anhetẽ ha'e teko porã rupi ete jaikoa. 9 Kuaxia mboae ambopara va'ekue py xeayvu karamboae heko vai va'e re penhemoirũ ve'ỹ aguã. 10 Ha'e rami avi ko yvy regua heko vai va'e ha'e javi gui pejepe'a aguã re'ỹ xeayvu, peráta re nda'eveive va'e gui, neĩ imonda va'e ha'e mba'emo ra'angaa ombojerovia va'e gui. Mba'eta kova'e yvy gui jaa vy mae ma 'rã ha'e kuery gui jajepe'a. 11 Ha'e rami 'rãgue py aỹ ma amongue ojeupe “Irmão” he'i rive va'e re ambopara. Ha'e kuery reve penhemoirũ ve'ỹ aguã re xeayvu, neĩ heko vai va'e, peráta re nda'eveive va'e, mba'emo ra'angaa ombojerovia va'e, ijayvu vaikue rei va'e, oka'u va'ety, ha'e imonda va'e. Ha'e nunga reve nda'evei pekaru aguã voi. 12 Mba'exa tu jaikuaa pota igreja pygua e'ỹ re? Peikuaa pota 'rãgue igreja pygua kuery re ae. 13 Mba'eta igreja pygua e'ỹ re ma Nhanderuete ae 'rã oikuaa pota. Ha'e rã peẽ ma penembyte gui pemoxẽ 'rã mba'emo vai apoa oiko va'e. 1 Ha'e gui peẽ kuery jomeme pendeayvu aguã pereko vy mba'exa tu heko vai va'e kuery renonde py pejogueraa peikuaa pota uka aguã, iky'a e'ỹ va'e kuery renonde 'rãgue py? 2 Ndapeikuaai teve raka'eve rã iky'a e'ỹ va'e kuery ko yvy regua re oikuaa pota 'rãa? Ha'e gui ko yvy regua re peikuaa pota aguã rami pendekuai vy aỹ mba'e'ỹ'i re peikuaa pota 'rãgue. 3 Ndapeikuaai ri ty'y anjo kuery re eteve voi jaikuaa pota 'rãa? Ha'e gui aỹgua kuery re katuve ma 'rã jaikuaa pota. 4 Ha'e rã peẽ ma mba'emo ko yvy regua re peikuaa pota uka aguã pereko vy igreja kuery ndojou porãi va'e renonde py ri peikuaa pota uka! 5 Ha'e rami ma xeayvu pexĩmba aguã. Penembyte ndoikoi ri ty'y peteĩ ri jepe hi'arandu va'e irmão kuery re oikuaa pota kuaa va'erã? 6 Ha'e rami 'rãgue py ojerovia e'ỹ va'e kuery renonde ri irmão kuery meme jogueraa 'rã oikuaa pota uka aguã! 7 Peẽ kuery regua jomeme peikuaa pota ukaa py pejeity uka ma. Mba'e re tu ha'e rami 'rãgue py ndapejekore ukai ri? Mba'e re tu mba'emo pereko va'e ndapeipe'a ukapai? 8 Ha'e rã peẽ ae pejoapo vai vy nhomba'e rei-rei peipe'a uka. Pende-irmão kuery re ae pejapo ha'e rami. 9 Ndapeikuaai ri ty'y heko vai va'e kuery e'ỹ Nhanderuete po'akaa pyguarã ikuai? Pejekore eme, mba'eta heko ky'apa rei va'e ma nda'ikuai 'rã Nhanderuete po'akaa py, neĩ mba'emo ra'angaa ombojerovia va'e, itavy rei va'e, kunha rami rei oiko va'e, avakue meme joguereko va'e, 10 imonda va'e, peráta re nda'evei rei va'e, oka'u va'ety, ijayvu vaikue va'e, neĩ jokorepa va'e voi Nhanderuete po'akaa py nda'ikuai 'rã. 11 Ha'e rami ae peẽ kuery regua pendekuai va'ekue ri pejejoi uka, pejeky'a'o uka ha'e penhemboeko porã uka ma Senhor Jesus Cristo rery rupi, ha'e Nhanderuete Nhe'ẽ re vy. 12 “Opa mba'e ha'eve jajapo aguã”, 'ea teĩ opa mba'e e'ỹ 'rã nhanemoingo porã. “Opa mba'e ha'eve jajapo aguã”, 'ea teĩ xere ma mba'eve ipo'aka aguã nda'evei. 13 “Tembi'u ma nhanderyepy pyguarã oĩ, ha'e nhanderyepy ma tembi'u oĩ aguã”, 'ea teĩ Nhanderuete omomba 'rã mokoĩve. Ha'e rami avi nhanderete ma itavy rei aguã e'ỹ oĩ, Senhor peguarã anho. Ha'e Senhor ma nhanderete peguarã ojou uka, 14 mba'eta Nhanderuete omboete ju rire nhande voi nhanemboete ju avi 'rã opo'akaa py. 15 Ndapeikuaai ri ty'y penderete Cristo rete regua oikoa? Ha'e gui Cristo rete regua nda'u araa 'rã ri kunha itavy rei va'e re amboja aguã? Any teve. 16 Ndapeikuaai ri ty'y kunha itavy rei va'e reve ava joguereko vy hexeve peteĩ'i tete opytaa? Mba'eta “Mokoĩ 'rãgue py peteĩ'i to'o ikuai 'rã”, he'iague rami. 17 Ha'e rã Senhor re onhemboja va'e ma hexeve peteĩ'i nhe'ẽ oguereko. 18 Penhemombyry ha'vy tavy reia gui. Jejavya mboae py ma nhande ae rete rovai e'ỹ jajejavy. Ha'e rã itavy rei va'e ma guete rovai ae ojejavy. 19 Ndapeikuaai ri ty'y penderete Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ mbojerovia atyrã oĩa? Mba'eta Nhe'ẽ pendere oĩ va'e ma Nhanderuete gui pejopy rire pendejeupegua ve'ỹ peiko. 20 Mba'eta hepy re pendejogua. Ha'e rami rire aỹ pemboete 'rã Nhanderuete penderete py. 1 Ha'e gui xevy pe pemboparaague re ju ta xeayvu. Ha'eve ava kunha reve joguereko e'ỹ ramo. 2 Ha'e rami teĩ tavy rei gui peteĩ-teĩ toguereko gua'yxy ae, ha'e peteĩ-teĩ kunha toguereko ome ae. 3 Ava ma gua'yxy pe tojapo ojapo 'rã va'ekue, ha'e ta'yxy voi ha'e rami ae tojapo ome pe. 4 Mba'eta kunha ma guete re ae nda'ipo'akai va'e, ha'e rã ime. Ha'e rami ae ime ma guete re ae nda'ipo'akai avi, ha'e rã ta'yxy. 5 Peteĩ-teĩ joupe peikoxe e'ỹ eme, xapy'a'i pejoguereko rive ranhe aguã e'ỹ vy, pejerurea rupi anho pendekuai aguã. Ha'e va'e rire ma pejoguereko ju, pejejoko e'ỹa py Satanás penemoangeko e'ỹ aguã. 6 Ha'e rami xeayvu vy “Pejapo rã ha'eve” ha'e, “Pejapo 'rãe” nda'ei. 7 Mba'eta aipota teĩ pavẽ xee aikoa rami ikuai. Ha'e rami teĩ peteĩ-teĩ guekorã ojopy Nhanderuete gui. Amongue ma anhetẽ peteĩ rami 'rã ikuai, ha'e rã amboae ma amboae rami ikuai aguã ojopy. 8 Ha'e rã omenda e'ỹ ha'e imeve'ỹ va'e kuery pe ma aipoa'e: Xee aikoa rami ikuai rã ha'eve 'rãgue. 9 Ha'e rami teĩ amongue ndojejoko kuaai vy tomenda, mba'eta omendaxea oendu riae 'rãgue py ha'eveve omenda aguã. 10 Ha'e gui omenda va'e kuery pe ju xeayvu ta. Xee anho e'ỹ guive xeayvu, Senhor ae ijayvu raka'e ome gui kunhague opoi e'ỹ aguã re. 11 (Ha'e gui opoi ri vy tomendave eme. Ha'e rami e'ỹ vy ome reve ae ju toiko.) Ha'e ime kuery voi topoi eme gua'yxy gui. 12 Ha'e rã amboae kuery pe ma xee ae aipoa'e, Senhor e'ỹ: Xapy'a rei amongue irmão gua'yxy ojerovia e'ỹ va'e oguereko rã hexeve oikoxe ramo ma topoi eme gua'yxy gui. 13 Ha'e rami ae avi amongue kunha ome ojerovia e'ỹ va'e oguereko rã hexeve oikoxe ramo topoi eme ome gui. 14 Mba'eta ime ojerovia e'ỹ va'e teĩ gua'yxy reve vy iky'a e'ỹ va'e rami 'rã oiko, ha'e ta'yxy ojerovia e'ỹ va'e voi iky'a e'ỹ va'e rami 'rã oiko ome ojerovia va'e reve vy. Ha'e rami e'ỹ va'e rire penda'y kuery heko ky'a va'e 'rãgue ikuai, va'eri aỹ ma iky'a e'ỹ va'e ikuai. 15 Ha'e rã ojerovia e'ỹ va'e ma opoixe ri vy topoi. Ha'e rami rã irmão ojegui opoi uka teĩ ha'eve, ha'e irmã ha'e rami ae avi. Mba'eta Nhanderuete penerenoĩ peteĩ rami pendekuai aguã. 16 Mba'eta ndee ta'yxy, mba'exa tu reikuaa ndereve vy neme oo jepe 'rãa rami? Ha'e ndee ime, mba'exa tu reikuaa ndereve vy ndera'yxy oo jepe 'rãa? 17 Peteĩ-teĩ tapeiko penderekorã Senhor oejaague rami, Nhanderuete penerenoĩague rami ae. Ha'e rami ae ajapo uka aikovy igreja ikuai va'e ha'e javi rupi. 18 Amongue Nhanderuete oenoĩ jave opire omboi uka va'ekue teve oiko? Tombovaipa eme ha'vy opire omboi ukaague. Amongue oenoĩ jave opire omboi uka e'ỹ va'e teve oiko? Tomboi uka eme ha'vy opire. 19 Mba'eta opire omboi ukaague ma mba'e'ỹ, ha'e opire omboi uka e'ỹa voi mba'e'ỹ avi. Ovare va'e ma Nhanderuete ojapo uka va'e rupi nhandekuaia anho. 20 Ha'e nunga rupi peteĩ-teĩ toiko oenoĩ jave oikoague rupi ae. 21 Escravo teve reiko nerenoĩ jave? Ndepy'a eta rei eme ha'e nunga re. Ha'e rami avi escravo reikoa gui repoi aguã ha'eve ramo epoi ha'vy. 22 Mba'eta escravo Senhor oenoĩ va'ekue ma Senhor pegua escravo-ve'ỹ ikuai. Ha'e escravo e'ỹ oenoĩ va'ekue ma Cristo pegua escravo ikuai. 23 Hepy re pendejogua rire pendekuaive eme avakue pegua escravo rami. 24 Irmão kuery, peteĩ-teĩ Nhanderuete renonde peiko tema penerenoĩ jave peikoague rupi ae. 25 Ha'e gui kunhataĩgue omenda e'ỹ teri va'e peguarã ma xee ndaikuaai Senhor ojapo uka va'ekue. Ha'e nunga rupi xee ae aikuaa va'e amombe'u ta, mba'eta Senhor xemboaxy vy ojeroviapy xemoingo. 26 Xee aikuaa rã aỹ teko axy oiko ramo ha'eve 'rãgue peikoa rami ae tema peiko aguã. 27 Remenda ri vy epoi eme, ha'e rã kunha reve'ỹ reiko vy emenda eme. 28 Remenda ri vy nderejejavyi 'rã. Kunhataĩ voi omenda vy ndojejavyi avi 'rã. Ha'e rami teĩ guete reve oikoa ja ikuai axy 'rã, ha'e ramo xee ajapoxe ha'e nunga pendu e'ỹ aguã rami. 29 Ha'e gui irmão kuery, tamombe'u porãve: Ára ovaẽ rai'i ma. Aỹ guive omenda va'e ta'ikuai omenda e'ỹ va'e rami, 30 ojae'o va'e ta'ikuai ojae'o e'ỹ va'e rami, ovy'a va'e ta'ikuai ovy'a e'ỹ va'e rami, mba'emo ojogua va'e ta'ikuai mba'eve oguereko e'ỹ va'e rami, 31 ha'e mba'emo ko yvy regua oiporu va'e ta'ikuai oiporu e'ỹ va'e rami, mba'eta kova'e yvy jaexa va'e okanhy ma ovy. 32 Xee opa mba'e py aipota va'e ma pendereko eta reia gui peo jepea. Mba'eta omenda e'ỹ va'e kuery ma Senhor pe oiko aguã re anho 'rã opena, Senhor ombovy'a aguã. 33 Ha'e rã omenda va'e ma mba'emo ko yvy regua re openaa rupi avi 'rã ikuai, gua'yxy ombovy'axe vy. 34 Ha'e rami vy peteĩ'i re'ỹ 'rã opena. Kunhague ma ha'e rami ae avi. Imeve'ỹ va'e ha'e omenda e'ỹ teri va'e ma Senhor pe oiko aguã re anho 'rã opena, guete py ha'e onhe'ẽ re iky'a e'ỹa rupi oiko aguã. Ha'e rã omenda vy ma mba'emo ko yvy regua re voi 'rã opena, ome ombovy'a aguã. 35 Ha'e rami xeayvu peẽ kuery pevy'a aguã, romoingo eta reixe vy e'ỹ. Ha'e rami 'rãgue py aipota ha'evea rami pendekuai, ajapoxe Senhor pe ete iky'a e'ỹ va'e pendekuai aguã. 36 Ha'e gui xapy'a rei peteĩ tuu ojeupe ae “Xee ndareko kuaavei ma xerajy” he'i 'rã. Xapy'a rei tajy iporãa oaxa ta, ha'e omenda aguã ha'eveve ramo kunha va'e oipotaa rami ae tuu toguereko. Omomenda ri vy ndojejavyi 'rã. 37 Ha'e rã tuu mboae ma opy'a py omoĩ porã 'rã ngoo py ae guajy oguereko tema aguã, xapy'a rei amboae rami imoingoarã jipoi, ha'e ipo'aka ha'e ae oipotaa rami oguereko aguã. Ha'e gui ipy'a re ha'e rami aguã oĩ atã ramo guajy omomenda e'ỹa py ha'evea rami ojapo. 38 Mba'eta guajy omomenda va'e ma ha'evea rami ojapo, ha'e rã omomenda e'ỹ va'e ma ha'eveve va'e ojapo. 39 Ha'e gui ta'yxy kuery ma ime oikovea ja hexeve anho 'rã ikuai. Ha'e gui ime omano ma ramo ha'eve omendaxea va'e re omenda ju aguã, va'eri Senhor pegua re anho. 40 Ha'e rami avi imeve'ỹ va'e ma xee aikuaa rã ha'ekue rami ae oiko vy ovy'ave 'rã. Aikuaa avi xere voi Nhanderuete Nhe'ẽ oĩa. 1 Aỹ ma xeayvu ta mba'emo ra'angaa pe tembi'u ome'ẽ mbyre re. Nhande kuery ha'e javive ha'e nunga jaikuaa. Ha'e gui mba'emo oikuaa va'e ma ha'e kuery ae onhemboyvate rei 'rã, ha'e rã mborayvu re ikuai va'e ma nhomombaraete 'rã. 2 Mba'eta “Mba'emo aikuaapa” he'i va'e ma ndoikuaai teri mba'emo oikuaa ete aguã. 3 Ha'e rã Nhanderuete oayvua rupi ikuai va'e ma Nhanderuete rembikuaa ikuai. 4 Ha'e nunga rupi mba'emo ra'angaa pe tembi'u ome'ẽ mbyre ma po rami jaikuaa: Kova'e yvy re mba'emo ra'angaa ikuai va'e ha'e javi ma mba'e'ỹ, mba'eta Nhanderuete ndoikoi, peteĩ'i e'ỹ vy. 5 Ha'e ikuai avi “Nhanderuete” he'i va'e yva re e'ỹ vy yvy re mba'emo oĩ va'e pe. Heta ikuai “Nhanderuete” 'ea, ha'e heta avi “Senhor” 'ea va'e. 6 Ha'e rami teĩ nhandevy pe ma peteĩ'i oiko Nhanderuete. Ixugui ma opa mba'e oiko raka'e, ha'e ixupe meme jaiko. Ha'e rami ae avi peteĩ'i oiko Senhor. Ha'e va'e ma Jesus Cristo. Mba'eta ipo gui ma opa mba'e ikuai raka'e, nhande kuery voi ixugui jaiko. 7 Ha'e rami teĩ pavẽ e'ỹ ha'e rami oikuaa. Mba'eta mba'emo ra'angaa mboetea rupi ikuai va'ekue amongue ma aỹ peve ta'angaa pe ome'ẽ mbyre ho'u vy “Xemboeko ky'aarã ha'u” he'i 'rã, o'arandua py ikangy teri vy. 8 Ha'e rami avi tembi'u e'ỹ 'rã nhanemboeko porã Nhanderuete renonde, mba'eta mba'emo ndaja'ui vy mba'eve ndoatai 'rã nhandevy, ha'e mba'emo ja'u teĩ mba'eve ndajarekovei 'rã. 9 Ha'e rami teĩ peikuaa pota pova'e re: Mba'emo pe'ua py peity e'ỹ aguã irmão kuery ikangykueve. 10 Mba'eta xapy'a rei ndee “Aikuaapa” 're reve reo 'rã mba'emo ra'angaa pegua templo py rekaru aguã. Ha'e gui ha'e py ikangy teri va'e nderexa vy ha'e kuery voi oendu 'rã tembi'u mba'emo ra'angaa pe ome'ẽ mbyre ho'uxe avia. 11 Ha'e rami vy ndee reikuaa va'e káuxa nde-irmão ikangyve va'e okanhy 'rã, hexe Cristo omano rire teĩ. 12 Ha'e ramia py rejejavy irmão kuery pe, mba'eta ha'e kuery 'arandua ikangy teri va'e rembovaipa vy Cristo pe voi rejejavy. 13 Ha'e nunga rupi xee ma tembi'u ha'ua py xe-irmão kuery aity 'rãgue py nda'uvei 'rã xo'o, aity rive'ỹ aguã. 1 Ha'e rami avi nda'evei ri ty'y xee aikuaa rami aiko aguã? Xee apóstolo e'ỹ ri ty'y? Ndaexai ri ty'y Jesus nhande-Senhor? Peẽ kuery e'ỹ teve Senhor pe amba'eapoague rupi pejerovia va'ekue? 2 Xapy'a rei amboae kuery oikuaa rã xee apóstolo e'ỹ, ha'e rã pendevy pe ma anhetẽ apóstolo aiko, mba'eta Senhor pegua apóstolo aikoa kuaa ukaa ma peẽ ae peiko. 3 Xere oikuaa pota rei va'e kuery pe ma po rami ambovai: 4 Ore kuery ma nda'evei ri ty'y ronhemongaru uka aguã? 5 Nda'evei ri ty'y orerupive irmã orera'yxy rogueraa aguã, amboae apóstolo kuery, Senhor ryvy kuery ha'e Cefas rami avi? 6 Tyrã pa xee ha'e Barnabé anho vi nda'evei romba'eapoa rupi e'ỹ roiko aguã? 7 Mava'e xondaro tu ha'e ae operáta re oo 'rã joe opu'ã aguã? Mava'e uva nhotỹare tu hi'a ho'u va'erã e'ỹ? Ha'e mava'e mymba re opena va'e tu guymba kamby gui oy'u va'erã e'ỹ? 8 Ha'e rami xeayvu vy avakue oikuaa rami rive teve xeayvu, tyrã pa lei re oĩ va'e voi aipo nde'i? 9 Mba'eta lei Moisés ombopara va'ekue re ma ipara oiny: “Pejokua eme vaka mba'emo ojyky va'e juru rupi”, he'ia py vaka re anho teve Nhanderuete ijayvu? 10 Nhande kuery re avi e'ỹ ri ty'y ijayvu? Nhandereko re ae ipara oiny anhetẽ, mba'eta yvy karaĩa rupi omba'eapo va'e ma mba'emo oarõ reve 'rã oyvy karaĩ. Ha'e mba'emo ojyky va'e voi ojeupegua oarõ reve 'rãe omba'eapo. 11 Xapy'a rei peẽ kuerya py Nhe'ẽ guigua ronhotỹ rire ipoyi vaipa teve mba'emo pereko va'e gui rojopy'i aguã? 12 Amboae kuery mba'emo pereko va'e ojopy aguã ha'eve ramo orevy pe katuve ma nda'evei ri ty'y rojopy aguã? Ha'e rami teĩ ore kuery ma ha'e nunga ndorojopyxei. Ha'e rami 'rãgue py opa marãgua rogueropo'aka neĩ peteĩ henda py rojou vai uka e'ỹ aguã Cristo regua ayvu porã. 13 Tyrã pa ndapeikuaai teve templo re opena va'e kuery voi templo py ogueru pyre gui okaru 'rãa? Altar rupi omba'eapo va'e kuery voi altar áry ome'ẽ mbyre gui ae 'rã ho'u. 14 Ha'e rami ae avi Senhor ijayvu raka'e ayvu porã mombe'ua kuery onhemongaru uka aguã ayvu porã omombe'ua re. 15 Ha'e rã xee ma peteĩgueve nanhemongaru ukai joupe, neĩ xemongarua aguã re e'ỹ guive pendevy pe ambopara aỹ. Mba'eta joupe anhemongaru uka aikovy 'rãgue py ha'eveve amano aguã. Avave rei ndoipe'ai 'rã xegui ha'e rami aiko vy avy'aa. 16 Mba'eta ayvu porã amombe'u teĩ ha'e rami aikoa rive e'ỹ arovy'a, mba'eta amombe'u aguã rami aikoa aendu riae. Xevy pe ndavy'ai ete 'rãgue ayvu porã amombe'u e'ỹ va'e rire. 17 Xee ae amombe'uxea rupi rive amombe'u vy ajopy 'rã hekovia. Ha'e rã ayvu mombe'uarã xemoĩa rire amombe'ua aguã rami ae aiko. 18 Mba'exa tu ha'vy oĩ 'rã amba'eapoague repyrã? Po ramigua ae oĩ: Ayvu porã amombe'ua rupi nanhemongaru ukai, ha'e rami ajapo va'e rire ha'eve 'rãgue teĩ. 19 Mba'eta avave pegua escravo e'ỹ aiko teĩ pavẽ escravo rami ajeapo, heta araa jepe aguã, ha'evea peve. 20 Ha'e rami vy judeu kuerya rupi judeu rami aiko, judeu kuery regua araa jepe aguã. Lei re oĩa rami ikuai va'ea rupi xee voi ha'e kuery rami aiko, lei guy py ikuai va'e araa jepe aguã, lei guy py ete'ỹ xee aiko teĩ. 21 Ha'e rã lei oikuaa e'ỹ va'ea rupi xee voi ha'e kuery rami aiko, araa jepe aguã lei oikuaa e'ỹ va'e regua. Ha'e rami avi Nhanderuete pe vy lei rupi ndaiko e'ỹi, Cristo guigua lei rupi aiko ae. 22 Ikangykueve ikuaia rupi ikangy va'e rami aiko, ikangy va'e regua araa jepe aguã. Peteĩ-teĩ regua ikuaia rupi opa marãgua rami aiko, marã rami vy pa araa jepe aguã amongue. 23 Ha'e nunga ha'e javi ajapo ayvu porã oendua aguã, xee voi ixuguigua ajopy avi aguã. 24 Ndapeikuaai teve ougaa py onha va'e ha'e javive anhetẽ onha teĩ peteĩ'i anho ojopy 'rãa ome'ẽ mbyrã? Peẽ voi ke penhea'ã ome'ẽ mbyrã pejopy aguã re. 25 Mba'eta ouga va'e kuery ha'e javi ojejoko 'rã opa mba'e py. Ha'e va'e kuery ma akã regua imarã va'e ojopy aguã ojejoko, ha'e rã nhande kuery ma imarã e'ỹ va'e jajopy aguã. 26 Xee voi aiko ha'e rami, aa aguã katy ama'ẽ reve tema anha. Ha'e rami anhea'ã, ngovaigua oinupã ta vy ojavypa rive va'e rami e'ỹ. 27 Areko axy xerete, xevygua escravo rami areko, amboae kuery pe ayvu amombe'u rire teĩ xee ae ougaa gui omoxẽ mbyre rami apyta e'ỹ aguã. 1 Mba'eta irmão kuery, ndaipotai penderexarai nhaneramoĩ kuery ikuai jave guare re. Mba'eta ha'e kuery ma arai guy rupi oguata vy ye'ẽ mbyte rupi oaxa pavẽ raka'e. 2 Moisés peguarã onhemongaraia rami ha'e javive arai guy rupi oguata, ha'e ye'ẽ rupi oaxapa raka'e. 3 Ha'e javive peteĩ'i regua tembi'u ho'u raka'e, Nhe'ẽ guigua, 4 ha'e oy'u avi Nhe'ẽ guigua yvu gui, mba'eta peteĩ ita Nhe'ẽ guigua ha'e kuery oguataa rupi ojou kuerei va'e gui oy'u. Ha'e va'e ita ma Cristo. 5 Ha'e rami teĩ ha'e kuery regua hetave ma Nhanderuete ndoguerovy'ai vy tekoa e'ỹa pyve oitypa. 6 Ma'ẽ, ha'e nunga oiko raka'e nhande voi nhanheangu aguã, ha'e kuery ikuaiague rami ovare'ỹ va'e nhamoaruã avi e'ỹ aguã. 7 Ha'e nunga rupi pembojerovia eme mba'emo ra'angaa ha'e kuery regua ojapoague rami, ipara oĩa rami: “Ha'e kuery oguapy okuapy okaru ha'e oy'u aguã. Ha'e gui ma opu'ã ju ovy'a aguã”, he'iague rami. 8 Ha'e nhandetavy rei eme guive ha'e kuery regua ojapoague rami, ha'e ramo peteĩ ára pyve vinte e três mil oitya. 9 Nda'evei Senhor jaeko a'ã aguã ha'e kuery regua ojapoague rami, ha'e gui mboi oixu'u rã omanomba. 10 Pendeayvu rei eme Senhor re ha'e kuery regua ijayvuague rami, ha'e ramo poromokanhya omomba. 11 Ha'e nunga ma ha'e kuery re oiko raka'e jaikuaa aguã, omboparaa guive nhanheangu aguã, mba'eta nhande ma ára opaa pygua nhandekuai. 12 Ha'e nunga rupi “Xe'aĩ atã” he'i va'e ma tonheangu ho'a e'ỹ aguã. 13 Mba'eta penemoangekoa pendu va'e ma nhande ha'e javi nhaendu va'e ramigua. Ha'e Nhanderuete ojeroviapy vy napenemoangeko ukai 'rã penembaraetea áryve. Ha'e rami 'rãgue py penemoangekoarã ou ramo oikuaa uka kuerei 'rã peo jepe aguã, ha'e va'e rupi vy peropo'aka aguã. 14 Ha'e nunga rupi xerembiayvu kuery, penhemombyry ke mba'emo ra'angaa pembojerovia aguã gui. 15 Pene'arandu va'e pe xeayvu, peẽ ae peikuaa porã pota xeayvua re. 16 Mba'eta karo nhanemoingo porãarã gui jarovy'a reve jay'u ramo Cristo ruguy rupi e'ỹ ri ty'y hexe nhanemonhembojapa? Ha'e mbojape nhaipe'ã reve ja'u ramo Cristo rete rupi e'ỹ ri ty'y hexe nhanemonhembojapa? 17 Mba'eta heta nhandekuai teĩ peteĩ'i mbojape, peteĩ tete anho jaiko, mba'eta peteĩ'i mbojape gui ja'u pavẽ. 18 Peikuaa pota ke Israel kuery ngo'o re ikuai va'e reko re, mba'eta altar áry tembi'u ome'ẽ mbyre gui ha'e javi ho'u. 19 Ha'e gui mba'e ha'e 'rã tu? Mba'emo ra'angaa pe tembi'u ome'ẽ mbyre, e'ỹ vy mba'emo ra'angaa ae ojapo 'rã teve mba'emo? 20 Any, teĩ aipoa'e: Ta'angaa pe mba'emo ha'e kuery ome'ẽ va'e ma anha pe ae ome'ẽ, Nhanderuete pe'ỹ. Ha'e rami rã xee ndaipotai anha kuery re penhemboja. 21 Nda'evei Senhor karo gui ha'e anha karo gui avi pey'u aguã. Nda'evei Senhor pegua mesa py ha'e gui anha pegua mesa py avi peĩ aguã. 22 Tyrã pa pejapoxe ri Senhor nda'evei etea oendu aguã rami? Peẽ nda'u ixugui pendepo'akave ri? 23 “Opa mba'e ha'eve jajapo aguã” 'ea teĩ opa mba'e e'ỹ 'rã nhanemoingo porã. “Opa mba'e ha'eve jajapo aguã” 'ea teĩ opa mba'e e'ỹ 'rã nhanemombaraete. 24 Avave rei ojeupe anho rive tojapo porã eme, ha'e rã amboae kuery pe. 25 Ha'eve pe'u aguã mba'emo vendea py ovende va'e rei, maguigua paa re peporandu e'ỹ re peikuaa potaxe vy. 26 Mba'eta Senhor pegua ae itui yvy ha'e opa mba'e hexe ikuai va'e. 27 Ha'e rami vy ojerovia e'ỹ va'e regua ngoo py pekaru aguã penerenoĩ ramo peoxe vy tapeo, ha'e pe'u tema penerenonde omoĩ va'e rei, mba'eve re peporandu e'ỹ re peikuaa potaxe vy. 28 Ha'e rami avi pendevy amongue aipoe'i: “Kova'e tembi'u ma mba'emo ra'angaa pe ome'ẽ mbyre”, he'i ramo pe'u eme imombe'uare opy'a ky'aa oendu e'ỹ aguã. 29 “Peẽ ae pendepy'a ky'aa gui pe'u eme” nda'ei, “Amboae kuery opy'a ky'aa oendu e'ỹ aguã” ha'e. Ha'e rami avi mba'exa tu amboae kuery opy'a ky'aa oendu e'ỹ aguã nda'evei xee aikuaa rami aiko aguã? 30 Nhanderuete arovy'a reve mba'emo ha'u ramo mba'exa tu xere ayvua 'rã mba'emo arovy'a va'e káuxa? 31 Ha'e nunga rupi pekaru ha'e pey'u, e'ỹ vy opa mba'e pejapo va'e rei Nhanderuete omboetea aguã rami pejapo. 32 Peity eme judeu kuery, neĩ amboae regua, ha'e neĩ Nhanderuete pegua igreja kuery, 33 xee voi opa mba'e py pavẽ pe ajapo porãxea rami avi. Mba'eta xejeupe ae e'ỹ ajapo porãxe, ha'e rã pavẽ pe, ha'e kuery voi oo jepe aguã. 1 Xee rami avi ke pendekuai, xee voi Cristo rami aikoa rami. 2 Anhetẽ xee roguerovy'a peẽ kuery, mba'eta opa mba'e py xereko re penema'endu'a, ha'e pendekorã amombe'u va'ekue guive pemoĩ porã. 3 Ha'e rami avi aipota peikuaa Cristo avakue ha'e javi akã oikoa, ha'e avakue ma kunhague akã, ha'e gui Cristo akã ma Nhanderuete ae oiko. 4 Ha'e nunga rupi avakue onheakã ao'i reve ri Nhanderuete pe onhembo'e, e'ỹ vy Nhe'ẽ guigua omombe'u vy oakã mboetea rupi e'ỹ oiko. 5 Ha'e rã kunhague ma onheakã ao'i e'ỹ re ri ojerure, e'ỹ vy Nhe'ẽ guigua omombe'u vy oakã nomboetei, inhakã onhopĩ mbyre revegua rami ikuai. 6 Ha'e nunga rupi kunhague akã ao'ia ndoiporui ri vy tojayapa o'a. Ha'e rã o'a ndojayaxei, e'ỹ vy oakã onhopĩ aguã oxĩ ri vy toiporu akã ao'ia. 7 Mba'eta anhetẽ avakue onheakã ao'i aguã nda'evei, Nhanderuete ojee rami omoingo rire ipo'akaa oexa uka aguã. Ha'e rã kunhague ma ava po'akaa oexa uka aguã ikuai. 8 Mba'eta ava va'e ma kunha gui e'ỹ omoingo raka'e, ha'e rã kunha va'e ma ava gui omoingo. 9 Ha'e kunha pytyvõarã e'ỹ ava oiko raka'e, ha'e rã ava pytyvõarã kunha oiko. 10 Ha'e nunga rupi kunhague omoĩ 'rã akã ao'ia, anjo kuery pe voi ipo'akaa oexa uka aguã. 11 Ha'e rami teĩ Senhor re vy kunhague ndoikoi 'rã avakue e'ỹ re, ha'e avakue voi ndoikoi 'rã kunhague e'ỹ re. 12 Mba'eta ava va'e gui kunha omoingoa raka'e teĩ kunhague gui avakue itui'i guive, ha'e opa mba'e oiko Nhanderuete gui. 13 Peẽ kuery ae peikuaa pota: Ha'evea rami ri nda'u kunhague akã ao'ia omoĩ e'ỹ re onhembo'e aguã Nhanderuete pe? 14 Nhanderekorã oeja pyre gui ndapeikuaai ri ty'y avakue hi'a vuku aguã nda'eveia? 15 Ha'e rã kunhague ma hi'a vuku ramo jajou porã, mba'eta hi'a ma inhakã ao'iarã ome'ẽa. 16 Ha'e amboae rami amongue oikuaa vy toikuaa pota pova'e re: Ore ma amboae rami ndorekuai, neĩ Nhanderuete pegua igreja kuery mboae voi. 17 Ha'e gui po ramigua ma roguerovy'aa rupi e'ỹ ambopara, mba'eta pendekuai porãve aguã rami e'ỹ ri penhemboaty, ha'e rã napendekuai porãive aguã rami. 18 Mba'eta jypy'igua omombe'ua rã aendu joo rami e'ỹ-e'ỹ pendekuaia igreja penhemboatya py. Xee ma amongue henda py arovia guive. 19 Mba'eta peẽ kuery joo rami e'ỹ-e'ỹ 'rãe pendekuai, penembyte py ha'evea rami ikuai va'e ojekuaa porã aguã. 20 Ha'e gui ngaru oiko aguã py penhemboaty vy Senhor pegua ngaru e'ỹ pe'u. 21 Mba'eta pekarua py peteĩ-teĩ ha'e ranhe 'rã ojopy ho'u va'erã. Oĩ 'rã inhembyayi va'e, oĩ avi 'rã oka'u va'e. 22 Pendero ndaperekoi ri ty'y pekaru ha'e pey'u aguã? Tyrã pa Nhanderuete pegua igreja napembovarei mba'eve oguereko e'ỹ va'e kuery pemoxĩmbaa py? Mba'e ha'e 'rã tu pẽvy? “Roguerovy'a” ha'e 'rã teve? Ha'e rami pendekuaia anhetẽ xee ndarovy'ai. 23 Mba'eta xee Senhor gui aikuaa va'ekue pendevy pe ju amombe'u: Senhor Jesus ojopy uka nhemia pytũ ma ojopy raka'e mbojape, 24 ha'e oguerovy'a rire oipe'ã. Ha'e vy aipoe'i: “Kova'e ma xerete pendere ame'ẽ va'e. Guĩ nunga pejapo 'rã xere penema'endu'a vy”, he'i. 25 Ha'ekue rami ae ju okarupa rire ojopy karo. Ha'e vy aipoe'i: “Kova'e karo ma xereve guarã ipyau va'e xeruguy rupi ajapo va'e. Guĩ nunga pey'u nhavõ xere penema'endu'a aguã pejapo”, he'i raka'e. 26 Mba'eta ha'e va'e regua mbojape pe'u, ha'e karo gui pey'u nhavõ Senhor ou jevy peve peikuaa uka 'rã omanoague. 27 Ha'e nunga rupi amongue ha'eve'ỹa rami oiko reve mbojape ho'u, ha'e Senhor karo gui oy'u va'e ma Senhor rete ha'e huguy py onhemboeko ky'a. 28 Ha'e nunga rupi peteĩ-teĩ toikuaa pota gueko re ae. Ha'e rire mae ma to'u mbojape, ha'e toy'u karo gui. 29 Mba'eta amongue Senhor rete mboetea rupi e'ỹ ho'u ha'e oy'u vy ha'e ae onhembopaga uka ho'u ha'e oy'uague re. 30 Ha'e nunga rupi ae peẽ kuery va'e regua heta ikuai ikangy ha'e imba'eaxy va'e, ha'e mbovy e'ỹ ma guive oke. 31 Ha'e rã nhandere ae jaikuaa pota ramo nanhanembopagaai 'rã. 32 Ha'e rami avi Senhor nhanembopaga vy nhanemo'arandu, yvy regua reve japaga ve'ỹ aguã. 33 Ha'e nunga rupi xe-irmão kuery, pekaru aguã py penhemboaty vy penhoarõ ke jomeme. 34 Xapy'a rei amongue okaruxea rive oendu vy ngoo py ae tokaru, penhemboatya py penhembopaga uka e'ỹ aguã. Ha'e gui amboae nunga re peẽ kuerya py avaẽ ma rire mae ma xeayvu 'rã. 1 Irmão kuery, xee aipota peikuaa porã Nhe'ẽ guigua ome'ẽmby ikuai va'e. 2 Mba'eta ymave rupi ndapejeroviai teri jave opa marã rei pejerereko uka va'ekue mba'emo ra'angaa ijayvu e'ỹ va'e pe rive pendekuai aguã, peikuaa rami. 3 Ha'e nunga rupi po rami xeayvu pendevy: Nhanderuete Nhe'ẽ gui amongue ijayvu vy “Jesus ayvu vaipy toiko” nde'i 'rã. Ha'e rami ae avi Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ gui anho 'rã “Jesus ma Senhor” 'ea. 4 Ha'e gui nhanerembiaporã Nhanderuete ome'ẽ va'e ma joo ramigua e'ỹ-e'ỹ, ha'e rã Inhe'ẽ ma peteĩ'i. 5 Joo ramigua e'ỹ-e'ỹ 'rã nhanerembiaporã oĩ, ha'e rã Senhor ma peteĩ'i. 6 Joo rami e'ỹ-e'ỹ nhamba'eapo, va'eri ha'e nunga ha'e javi ma Nhanderuete ojapo kuaa uka pavẽ pe. 7 Mba'eta peteĩ-teĩ pe oikuaa uka 'rã Nhe'ẽ guigua pavẽ pe ojapo porã aguã. 8 Mba'eta amongue pe Nhe'ẽ guigua ome'ẽ 'rã o'arandua rupi ijayvu aguã. Amboae pe ma Nhe'ẽ guigua ome'ẽ 'rã ayvu mba'emo kuaa ukaarã. 9 Amboae pe ma Nhe'ẽ guigua ome'ẽ 'rã ojerovia ete aguã. Ha'e rã amboae pe ma Nhe'ẽ guigua ome'ẽ 'rã nhomonguera aguã. 10 Amboae pe ma ome'ẽ 'rã hexa pyrã ojapo aguã. Amboae pe ju ome'ẽ 'rã Nhe'ẽ guigua ayvu omombe'u aguã. Amboae pe ma ome'ẽ 'rã nhe'ẽ ikuai va'e re oikuaa pota aguã. Amongue pe ma ome'ẽ 'rã opa marãgua ayvu py ijayvu aguã. Ha'e rã amboae pe ma ome'ẽ 'rã ha'e rami ijayvua rã mba'e he'i paa omombe'u porãve aguã. 11 Ha'e rami avi peteĩ'i ae Nhe'ẽ ojapo kuaa uka 'rã ha'e nunga ha'e javi. Peteĩ-teĩ pe ombojoja 'rã ha'e ae oipotaa rami. 12 Mba'eta nhanderete minha peteĩ'i oĩ va'eri heta oĩ hexegua, ha'e hexegua ikuai va'e ma heta teĩ ha'e javi vy peteĩ tete ojapo. Ha'e rami ae Cristo pegua nhandekuai. 13 Mba'eta peteĩ'i Nhe'ẽ reve nhande kuery ha'e javive nhanemongarai raka'e peteĩ teterã, judeu, grego, escravo, escravo e'ỹ regua voi. Mba'eta nhande kuery ha'e javive pe ome'ẽ peteĩ'i Nhe'ẽ gui jay'u aguã. 14 Mba'eta nhanderete re minha peteĩ'i regua e'ỹ oĩ, heta. 15 Xapy'a rei nhandepy aipoe'i 'rã: “Xee ma ipo e'ỹ vy tete regua e'ỹ aiko”, he'i teĩ ha'e nunga rupi voi ndoiko e'ỹi 'rã nhanderete regua. 16 Xapy'a rei nhandeapyxa aipoe'i rã: “Xee texa e'ỹ vy tete regua e'ỹ aiko”, he'i teĩ ha'e nunga rupi voi ndoiko e'ỹi 'rã tete regua. 17 Mba'eta nhanderete re texa anho oĩ va'e rire mba'exa 'rãgue tu jajapyxaka? Apyxa anho oĩ va'e rire mba'exa 'rãgue tu nhaetũ? 18 Ha'e rami 'rãgue py nhanderete re ma Nhanderuete ae tete regua ha'e javi omoĩ, ha'e ae omoĩxea rami. 19 Mba'eta ha'e javive joo ramigua anho oĩ va'e rire mba'e nunga tete 'rãgue tu oiko? 20 Ha'evea rami tete regua heta oĩ, peteĩ'i tete ojapo aguã. 21 Nda'evei nhandepo pe nhanderexa “Ndee noroikotevẽi” he'i aguã. Neĩ nhaneakã voi nda'evei nhandepy pe “Peẽ noroikotevẽi” he'i aguã. 22 Ha'e rami 'rãgue py nhanderete regua ikangykueve va'e teĩ nhaikotevẽ ete 'rã. 23 Nhanderete regua ovare e'ỹve va'e teĩ nhamboeteve 'rã. Na'iporãive va'e re nhapena porãve 'rã. 24 Ha'e rã nhanderete regua jaexa ukave va'e ma nhamboete e'ỹ teĩ ha'eve 'rã. Mba'eta Nhanderuete tete regua omoĩ vy ombovare ukave ovare e'ỹve va'e, 25 nhanderete regua joe opu'ã okuapy e'ỹ aguã, tete regua peteĩ rami meme oĩ aguã jomeme opena porãa rupi. 26 Mba'eta peteĩ tete regua ojexavai ramo ha'e javive 'rã ojexavai hexeve. Peteĩ omboetea rã ha'e javive avi 'rã ovy'a hexeve. 27 Ha'e rami ae peẽ kuery ma Cristo rete pendekuai, peteĩ-teĩ hete regua peĩ. 28 Ha'e gui igreja mbyte py Nhanderuete omoĩ va'e jypy rã apóstolo-rã, mokoĩa ma profeta-rã, mboapya ma porombo'earã, ha'e va'e rire ma hexa pyrã apoarã, ome'ẽ avi nhomonguera aguã, nhopytyvõ aguã, joe opena aguã, ha'e opa marãgua ayvu py ijayvu aguã. 29 Ha'e javive teve apóstolo ikuai? Tyrã pa ha'e javive 'rã profeta? Ha'e javive teve porombo'ea ikuai, tyrã pa hexa pyrã apoarã? 30 Ha'e javive pe teve ome'ẽ nhomonguera aguã? Ha'e javive teve ijayvu kuaa 'rã amboae ayvu py? Ha'e javive teve omombe'u porãve kuaa 'rã amboae regua ayvu? 31 Any teĩ penhea'ã tema ome'ẽmby iporãgueve pejopy aguã. Ha'e gui peteĩ tape pavẽ gui iporãve va'e ju amombe'u ta pendevy. 1 Avakue ha'e anjo kuery ayvu py xeayvu kuaa va'e rire xeporayvu e'ỹ ri vy itapu onhendu va'e rami rive 'rãgue aiko, e'ỹ vy hy'a pu rami rive. 2 Ha'e rami e'ỹ vy Nhe'ẽ guigua amombe'u kuaa va'e rire, mba'emo ndoikuaa ukai pyre ha'e 'arandua ha'e javi aikuaapa, ha'e yvyty voi arova kuaa aguã rami ajeroviaa oĩ teĩ xeporayvu e'ỹ ri vy mba'everã ndavarei 'rãgue. 3 Iporiaukue'i pe xemba'e rei-rei ame'ẽmba va'e rire, ha'e xerete rapyarã pe amboaxa teĩ xeporayvu e'ỹ ri vy ha'e nungakue gui ndajoui 'rãgue mba'eve. 4 Ha'e rami 'rãgue py nhandeporayvua rupi nhandekuai vy ma nanhanhogueroangeko rei 'rã, jajapo porã 'rã joupe. Nhandeporayvua rupi vy joe nanhanerakãte'ỹi 'rã, nanhanhemboyvatei 'rã, neĩ ndajajejou porã rei 'rã guive. 5 Ha'eve'ỹa rami rei ndajaikoi 'rã, nhande ae jaipota va'e anho ndajajapoi 'rã, nanhandevai rei 'rã, nhandevy otekoavya rã nanhanhenhandu vaikue rei 'rã, 6 ndajarovy'ai 'rã teko vai, ha'e anhetẽ va'e anho 'rã jarovy'a. 7 Opa mba'e py nanhandekuerai 'rã, opa mba'e jarovia 'rã, opa mba'e nharõ kuaa 'rã, opa mba'e jaropo'aka 'rã guive. 8 Mborayvu ma opa va'erã e'ỹ. Ha'e rã Nhe'ẽ guigua nhamombe'ua ma opa 'rã, amboae ayvu py nhandeayvua opa 'rã, mba'emo jaikuaa aguã voi opa avi 'rã. 9 Mba'eta amongue henda py ete'i jaikuaa mba'emo, ha'e amongue henda py ete'i guive nhamombe'u kuaa 'rã Nhe'ẽ guigua. 10 Ha'e gui ma opa mba'e py iporã va'e ou jave ma amongue henda py ete'i jajapo kuaa ague omombaa 'rã. 11 Xee minha xekyrĩ jave py kyrĩ va'e rami xeayvu, mba'emo aendu, ha'e xepy'a va'ekue. Ha'e gui xetuja ma vy xekyrĩ jave aikoague rami ve'ỹ ma aiko. 12 Mba'eta aỹ ma mba'emo jaexa epéko oje'opa va'e re ojexa vai-vai va'e rami. Ha'e rã ha'e va'e jave py ma hova re nhama'ẽ reve 'rã jaexa. Aỹ ma amongue henda py ete'i aikuaa mba'emo. Ha'e rã ha'e va'e jave py ma aikuaa porãmba 'rã Nhanderuete xekuaa-a rami avi. 13 Ha'e gui aỹ mboapy oiko: jajeroviaa, nharõa ha'e mborayvu. Ha'e va'e gui yvateve va'e ma mborayvu. 1 Peiko ke mborayvu re, ha'e penhea'ã Nhe'ẽ guigua ome'ẽmby pejopy avi aguã. Penhea'ãve Nhe'ẽ guigua ayvu pemombe'u aguã. 2 Mba'eta amboae ayvu py ijayvu va'e ma amboae kuery oendu aguã e'ỹ ijayvu, Nhanderuete anho, mba'eta avave rei noendu kuaai 'rã, mba'eta jaikuaa e'ỹ va'e re ijayvu onhe'ẽ py ae. 3 Ha'e rã Nhe'ẽ guigua ayvu mombe'ua ma nhaendu kuaa aguã ijayvu, nhanemombaraete, nhanemongeta ha'e nhanembopy'a porã aguã guive. 4 Amboae ayvu py ijayvu va'e ma ha'e ae onhemombaraete. Ha'e rã Nhe'ẽ guigua mombe'ua ma omombaraete 'rã igreja kuery ha'e javi. 5 Xee aipota teĩ peẽ kuery ha'e javive pendeayvu amboae ayvu py. Ha'e rami avi aipotave va'e ma Nhe'ẽ guigua ayvu pemombe'u, mba'eta Nhe'ẽ guigua mombe'ua ma amboae ayvu py ijayvu va'e gui yvateve, oayvua ae omombe'u porãve e'ỹ re igreja kuery omombaraeteve aguã. 6 Aỹ ma irmão kuery, amboae ayvu py xeayvu reve peẽ kuerya py avaẽ va'e rire mba'exa tu roipytyvõ 'rãgue? Peteĩve henda py noroipytyvõi 'rãgue. Ha'e rã Nhanderuete oikuaa uka va'ekue amombe'u ramo ha'eve, e'ỹ vy mba'emo aikuaa va'e, Nhe'ẽ guigua, e'ỹ vy rombo'ea rupi xeayvu ramo ha'eve avi. 7 Mba'eta mba'epu omyĩ e'ỹ va'e voi, mimby, mbaraka mba'e nhaendu porã aguã rami e'ỹ ri ombopua ramo mba'exa tu nhaendu kuaa ta mba'epu ombopua rã? 8 Ha'e rami avi mimby guaxu nonhendu porãi ri ramo mava'e tu oiko katu ta joe opu'ã aguã? 9 Ha'e rami ae avi peẽ voi amboae ayvu py amboae kuery oikuaa aguã rami e'ỹ ri pendeayvu ramo mba'exa tu oendu kuaa ta aipopejea? Mba'eta yvate rupi rive ijayvu va'e rami 'rãgue pendeayvu. 10 Anhetẽ opa marãgua ayvu ikuai ko yvy re, ha'e rã ayvu oendu kuaa aguã ramigua e'ỹ ma jipoi. 11 Ha'e rami teĩ amongue ijayvu rã mba'e he'ia pa xee aikuaa e'ỹ va'e rire ixupe amboae regua rami xee aiko 'rãgue, ha'e va'e voi amboae regua 'rãgue oiko xevy. 12 Ha'e rami ae avi peẽ voi Nhe'ẽ guigua ome'ẽmby pejopyxe vy penhea'ãve igreja kuery mombaraetearã pejopy aguã. 13 Ha'e nunga rupi amboae ayvu py ijayvu va'e tojerure oayvua omombe'u porãve kuaa avi aguã re. 14 Mba'eta amboae ayvu py ri Nhanderuete pe anhembo'e ramo xenhe'ẽ anhetẽ onhembo'e 'rã, ha'e rã xe'arandua ma oĩ rive 'rã. 15 Mba'exa tu aiko 'rã ha'vy? Xenhe'ẽ py anhembo'e 'rã, ha'e xe'arandua py guive. Xenhe'ẽ py aporaei 'rã, ha'e xe'arandua py guive. 16 Mba'eta penenhe'ẽ py anho ri Nhanderuete perovy'a ramo mba'exa tu oikuaa e'ỹ va'e “Amém” he'i ta perovy'apa ma ramo? Mba'eta ndoikuaai 'rã mba'e pejea paa. 17 Peẽ anhetẽ Nhanderuete perovy'a porã'i, ha'e rã pendeayvua oendu va'e ma napemombaraetei 'rã. 18 Xee arovy'a Nhanderuete mba'eta peẽ kuery ha'e javive gui xeayvuve amboae ayvu py. 19 Ha'e rami teĩ amboae ayvu py dez mil-kue xeayvu 'rãgue py igreja kuery ikuaia py ajou porãve xe'arandua reve peteĩ nhiruĩ ayvu py ete'i xeayvu aguã, anhombo'e porã aguã. 20 Irmão kuery, kyrĩgue rami peiko eme pene'arandua py. Teko vai py ma kyrĩgue rami peiko teĩ ha'eve. Ha'e rã pene'arandua py ma kakuaakue oiko kuaa va'e rami peiko. 21 Lei re ipara oiny: “Kova'e kuery pe xeayvu 'rã amboae ayvu py, amboae regua ayvu rupi 'rã xeayvu teĩ naxenhe'ẽ rendui 'rã”, he'i Senhor. 22 Ha'e nunga rupi ayvu mboae py ijayvua ma mba'emo kuaa ukaarã oiko, teĩ ojerovia va'e kuery pe'ỹ, ojerovia e'ỹ va'e kuery pe anho. Ha'e rã Nhe'ẽ guigua ayvu omombe'ua ma ojerovia e'ỹ va'e kuery pegua e'ỹ, ojerovia va'e kuery pegua. 23 Ha'e gui igreja kuery ha'e javi joa py onhemboaty vy amboae ayvu py ha'e javive ijayvu ramo amongue oikuaa e'ỹ rei va'e, ojerovia e'ỹ va'e oike vy oendu vy “Na'inhakã porãveipa”, nde'i 'rã ri ty'y? 24 Ha'e rã Nhe'ẽ guigua ayvu ri ha'e javive omombe'u rã amongue ojerovia e'ỹ va'e, oikuaa e'ỹ va'e oike vy oendu vy onhemboaxy 'rã, mba'eta ha'e javi ijayvu rã oendu 'rã gueko regua meme, ojeupe guarã ae. 25 Ha'e va'e opy'apy py mba'emo onhomi va'ekue teĩ oikuaapaa 'rã. Ha'e ramo guenapy'ã re oĩ vy ngova yvy re omovaẽ reve omboete 'rã Nhanderuete. Ha'e vy “Nhanderuete anhetẽ ete ri penembyte oĩ”, he'i 'rã. 26 Ha'e gui irmão kuery, mba'exa tu ha'vy pendekuai 'rã? Mba'eta penhemboatya py amongue ogueru 'rã jogueroporaei aguã, ha'e rã amboae ma nhombo'e aguã 'rã ogueru, amongue ma ogueru 'rã mba'emo oikuaa uka aguã, ha'e rã amboae ma ayvu mboae py ijayvu aguã rami 'rã oiko, ha'e amboae ju omombe'u porãve 'rã ijayvuague. Ha'e nunga ha'e javi ma nhomombaraete aguã rami meme tojeapo. 27 Ha'e gui amboae ayvu py ri amongue ijayvu vy mokoĩ e'ỹ vy mboapy anho ta'ijayvu jorire. Toĩ avi ijayvuague omombe'u porãve va'erã. 28 Ha'e rami avi imombe'u porãvearã noĩ ramo pekyrirĩ 'rã peiny igreja kuerya py. Pendejeupe ae, ha'e Nhanderuete reve anho 'rã pendeayvu. 29 Profeta kuery voi mokoĩ e'ỹ vy mboapy ta'ijayvu, ha'e rã amboae kuery ma toikuaa pota ijayvua re. 30 Ha'e gui xapy'a rei peteĩ oguapy oiny va'e pe Nhe'ẽ mba'emo oikuaa uka ramo jypy'igua tokyrirĩ ranhe. 31 Ha'e rami vy Nhe'ẽ guigua ayvu jorire peteĩ-teĩ omombe'u teĩ ha'eve 'rã, pavẽ oikuaa vy ipy'a guaxuve aguã. 32 Mba'eta profeta kuery ikuai va'e ma ojoko kuaa 'rã onhe'ẽ ae. 33 Mba'eta Nhanderuete ma nanhanemboeko eta rei, peteĩ rami 'rã nhanemoingo. Ha'e javi igreja ikuai va'e rupi iky'a e'ỹ va'e kuery ikuaia py 34 kunhague okyrirĩ 'rã okuapy pavẽ onhemboatya py, nda'evei ijayvu aguã. Ha'e rami 'rãgue py ome kuery po'akaa re ta'ikuai, lei re oĩa rami vy. 35 Xapy'a rei kunhague mba'emo oikuaa porãvexe vy ome pe toporandu ngoo py ae. Mba'eta pavẽ onhemboatya py ri kunhague ijayvu vy oxĩmba rei aguã rami ikuai. 36 Tyrã pa peẽ kuerya gui ranhe ri ty'y Nhanderuete ayvu ou raka'e? Ha'e rami e'ỹ vy pendevy pe anho ri ty'y oikuaa uka raka'e? 37 Amongue ojeupe ae “Profeta” e'ỹ vy “Nhe'ẽ revegua” he'i va'e toikuaa pota pova'e re: Pendevy pe xee amboparaa ma Senhor ae ojapo uka va'e meme. 38 Pova'e nunga re amongue ndojapyxakaxei ramo ijayvua re ju tojapyxakaa eme. 39 Ha'e gui xe-irmão kuery, penhea'ãve tema Nhe'ẽ guigua ayvu pemombe'u kuaa aguã. Pejoko eme guive amboae ayvu py amongue ijayvu rã. 40 Ha'e nunga ha'e javi ma ha'evea rami meme tojeapo jorire-rire. 1 Irmão kuery, aỹ romoma'endu'a ta ayvu porã amombe'u aikovy va'e re. Ha'e va'e ma perovia rire hexe peĩ atã teri. 2 Ha'e va'e rupi peo jepe guive, xapy'a rei pendevy ayvu amombe'u va'ekue pendejee pemoĩ riae vy. Ha'e rami e'ỹ ri vy peroviaague mba'everã ndovarei 'rã. 3 Mba'eta xevy pe ranhe ayvu oikuaa uka pyre pendevy ju amombe'u va'ekue: Jajejavyague re Cristo omano raka'e ipara oĩa rami vy. 4 Ha'e gui onhono porãa, ha'e mboapy araa py onhemboete ju, ipara oĩa rami vy ae ju. 5 Ha'e gui jypy'i ojexa uka Cefas pe, ha'e va'e rire ma doze-ve pe. 6 Ha'e va'e rire ma peteĩgue pyve ojexa uka quinhentos raxa irmão kuery pe. Ha'e va'e kuery regua heta okuave aỹ peve, ha'e rã amongue ma oke ma. 7 Ha'e va'e rire ma Tiago pe ju ojexa uka, ha'e gui apóstolo kuery ha'e javive pe. 8 Ha'e gui opaa py xevy pe avi ojexa uka, are rire itui'i va'ekue pe rami. 9 Mba'eta xee ma apóstolo kuery mboae gui xe'yvyĩve va'e aiko, ha'e Nhanderuete pegua igreja kuery re apu'ã rei rire nda'evei va'ekue apóstolo-rã xerenoĩa aguã. 10 Ha'e rami teĩ Nhanderuete xemboaxy ramo apóstolo xee aiko. Xemboaxya ndoaxa rivei guive, mba'eta apóstolo kuery ha'e javive gui amba'eapove va'e. Xee ae e'ỹ guive, Nhanderuete xemboaxya xere oĩ va'e ojapo. 11 Ha'e rami teĩ xee, e'ỹ vy ha'e kuery teĩ ha'e rami ae romombe'u va'e, ha'e gui ha'e rami ae ju perovia raka'e. 12 Ha'e gui Cristo omanoague gui onhemboete jevyague romombe'u ramo mba'exa tu peẽ kuery regua amongue ijayvu ri omano va'ekue nonhemboete jevyi 'rãa rami? 13 Mba'eta anhetẽ ri omanoague gui nonhemboete jevyai va'e rire Cristo voi nonhemboete jevyi 'rãgue raka'e. 14 Ha'e Cristo nonhemboete jevyi va'e rire mba'everã ndovarei 'rãgue ayvu romombe'ua ha'e pejeroviaa. 15 Ha'e Nhanderuete ayvu romombe'u merami rive 'rãgue, Nhanderuete rovai oreapu va'e rami roiko 'rãgue, mba'eta Cristo omboete jevyague romombe'u. Mba'eta Cristo nomboete jevyi va'e rire omano va'ekue nonhemboete jevyi ae 'rãgue. 16 Mba'eta omano va'ekue nonhemboete jevyi ri ramo Cristo voi nonhemboete jevyi 'rãgue raka'e. 17 Ha'e Cristo nonhemboete jevyi va'e rire pejeroviaa mba'everã ndovarei 'rãgue, ha'e pejejavya rupi teri peiko 'rãgue. 18 Ha'e rami anho e'ỹ, Cristo pegua oke va'ekue voi okanhymba ae 'rãgue. 19 Xapy'a rei aỹ jaikovea peve'i Cristo guigua nharõa ovare va'e rire pavẽ gui ovy'a e'ỹve va'e jaiko 'rãgue. 20 Ha'e rami avi anhetẽ ete omano va'ekue mbyte gui Cristo onhemboete ju raka'e, oke va'e kuery gui ha'e ranhe oikove ju aguã. 21 Mba'eta peteĩ'i ava gui nhamano aguã ouague rami peteĩ ava gui avi ou nhamanoague gui nhanhemboete ju aguã. 22 Mba'eta Adão re vy nhamano aguã rami japyta pavẽ. Ha'ekue rami avi Cristo re vy pavẽ jaikove ju 'rã. 23 Ha'e rami avi peteĩ-teĩ hi'ára py porã 'rã oikove ju. Cristo ma jypygua ete raka'e. Ha'e va'e rire Cristo ou jave ma ixupegua kuery ju 'rã okuave. 24 Ha'e va'e rire mae ovaẽ 'rã opaa ára. Ha'e jave py yvatekueve ha'e ipo'akakueve ha'e javi Cristo omokanhymba ma rire Nguuete pe ju 'rã omboaxa opo'akaa. 25 Mba'eta ipo'aka 'rã ngovaigua kuery ha'e javive opy guýry omo'yvyĩmba peve. 26 Hovaigua opa vygua omomba va'erã ma manoa, 27 “Opa mba'e omoĩ 'rã ipy guýry”, he'iague rami. Ha'e rami avi “Opa mba'e ipo'aka guy py omoĩ”, he'ia py ma ipo'aka guy py opa mba'e moĩare re ae e'ỹ guive ijayvu. 28 Ha'e gui ipo'aka guy py Tuu opa mba'e omoĩ ma rire mae ma Ta'y voi ha'e ae onhemoĩ 'rã opa mba'e moĩare po'aka guy py, Nhanderuete opa mba'e re ipo'aka aguã. 29 Ha'e rami e'ỹ ramo mba'exa 'rã tu ikuai omano va'ekue re vy onhemongarai va'e? Anhetẽ ri omano va'ekue nonhemboete jevyi va'e rire mba'e re tu ha'e kuery onhemongarai 'rã omano va'ekue re? 30 Ha'e mba'e re tu ore voi ndorojeayvuveikue py orekuai ára nhavõ? 31 Mba'eta ko'ẽ nhavõ xee ajejuka uka. Irmão kuery, ha'e rami xeayvu mba'eta Cristo Jesus nhande-Senhor re vy peẽ kuery roguerovy'a vy. 32 Xapy'a rei avakue oikuaa rami rive ri Éfeso tetã py mymba inharõ va'e reve anhea'ã va'e rire mba'e 'rãgue tu ajopy ha'e nunga rekovia? Mba'eta omano va'ekue nonhemboete jevyvei ri ramo “Jakaru ha'e jay'u tema, mba'eta ko'ẽ rã nhamanomba 'rã”, ja'e 'rãgue. 33 Pejekore eme, mba'eta heko vai va'e re penhemoirũ ramo ombovaipa 'rã pendereko porãa. 34 Pendekuai porã pota nho ke, pejejavy ve'ỹ aguã. Mba'eta peẽ kuery regua amongue ikuai Nhanderuete ndoikuaai teri va'e. Ha'e rami xeayvu pexĩmba aguã. 35 Ha'e gui amongue aipopeje 'rã: “Marã rami 'rã tu ha'vy omano va'ekue onhemboete ju? Marã ramigua tete 'rã tu ha'e kuery oguereko?” peje 'rã. 36 Pene'arandu e'ỹ va'e, mba'emo ra'yĩgue omoaĩ mbyre rami 'rã ikuai, mba'eta ha'yĩgue ma omano e'ỹ re naenhoĩ 'rã. 37 Mba'emo ra'yĩ nhamoaĩ va'e minha heterã reve'ỹ 'rã nhamoaĩ, ha'yĩgue anho, trigo e'ỹ vy amboae ra'yĩ rei. 38 Nhanderuete ae heterã ome'ẽ 'rã ome'ẽxea rami, peteĩ-teĩ ha'yĩgue pe heterã ae ome'ẽ. 39 Ha'e javi ho'o va'e voi joo ramigua e'ỹ-e'ỹ: Peteĩ ma avakue ro'o, amboae ma mymba ro'o, amboae ma guyra, ha'e amboae ma pira ro'o. 40 Ikuai avi yva regua ha'e yvy regua. Anhetẽ yva regua jaexa rã yvy regua reve joo rami e'ỹ-e'ỹ iporã va'e. 41 Kuaray rexakã ma ha'e rami 'rã iporã, jaxy rexakã ma amboae rami 'rã, ha'e jaxy-tata rendy ma amboae rami ju 'rã iporã. Jaxy-tata ikuai va'e voi joo rami e'ỹ-e'ỹ 'rã hendy. 42 Ha'e rami ae avi 'rã omano va'ekue onhemboete ju jave. Nhanderetekue ivaipa aguã rami onhono porãa va'ekue ri onhemboete ju 'rã ivaipa ve'ỹ aguã rami. Nda'evei va'ekue onhono porãa va'ekue ri onhemboete ju 'rã imarã ve'ỹ aguã. 43 Ikangy va'e onhono porãa va'ekue ri onhemboete ju 'rã ipo'aka reve. 44 Nhande regua tete onhono porãa va'ekue ri onhemboete jevy vy Nhe'ẽ guigua ju 'rã oiko. Mba'eta oiko nhande regua tete, ha'e Nhe'ẽ guigua tete avi oiko. 45 Mba'eta ipara oiny: “Ava jypygua Adão ma omoingo raka'e oikove va'erã, ha'e rã opa vygua Adão ma nhe'ẽ nhomoingovearã oiko.” 46 Ha'e rami avi nhande regua ranhe oiko raka'e, Nhe'ẽ guigua e'ỹ. Ha'e rire mae ma Nhe'ẽ guigua oiko. 47 Jypygua ava yvy gui ojapo rire yvy regua ae oiko. Ha'e rã mokoĩa ava ma yva guigua. 48 Jypygua ava yvy regua oiko rire avakue mboae yvy regua meme ikuai. Ha'e gui yva guigua ava oikoague rami avi yva guigua 'rã ikuai. 49 Yvy regua rami jaiko rire yva guigua rami ju 'rã jaiko. 50 Irmão kuery, po rami amombe'u porã: Ho'o ha'e huguy va'e ma nda'evei Nhanderuete po'akaa pyguarã, mba'eta imarã va'e nda'evei imarã e'ỹa py ikuai aguã. 51 Ma'ẽ, pendevy amombe'u ta ndoikuaa ukai pyre: Pavẽ e'ỹ 'rã jake, teĩ pavẽ 'rã nhanembopyaua, 52 nhaxapymi xapy'a'ia rami 'rã, opa vygua mimby guaxu onhendu jave. Mba'eta mimby guaxu onhendu rã omano va'ekue onhemboete jevypa 'rã imarã ve'ỹ aguã, ha'e nhande nhanembopyaupa 'rã. 53 Mba'eta nhanderete imarã va'e onhemonde 'rã imarã e'ỹ aguã py. Nhanderete omano va'erã va'e onhemonde 'rã omano ve'ỹ aguã py. 54 Ha'e gui nhanderete imarã va'e imarã e'ỹ aguã py ju onhemonde jave, omano va'erã va'e omano ve'ỹ aguã py onhemonde ma jave py mae ma ojeupity 'rã ayvu ipara oinya: “Ipo'akapave va'e ombovaipa ma manoa.” 55 Ha'e nunga rupi manoa, mamo tu opyta ndepo'akaague? Mamo tu opyta orepiarã reiporu va'ekue? 56 Mba'eta manoa popia ma jejavya, ha'e jejavya po'akaa ma lei re oĩ. 57 Ha'e rami teĩ jarovy'a Nhanderuete, mba'eta nhande-Senhor Jesus Cristo re vy nhanembopo'aka. 58 Ha'e nunga rupi xerembiayvu irmão kuery, peĩ atã tema, pejeity uka eme, Senhor pe pemba'eapoa rupi penekyre'ỹ riae guive, mba'eta jaikuaa Senhor re vy nhamba'eapoa ndoaxa rivei 'rãa. 1 Ha'e gui iky'a e'ỹ va'e kuery pe peme'ẽ va'erã pemono'õ aguã re xeayvu po rami: Peẽ voi ke pejapo Galácia pygua igreja kuery pe ajapo ukaague rami avi. 2 Ha'e rami vy semana ijypya ára nhavõ peteĩ-teĩ pendero rupi pemoĩ porã 'rã pejoua rami. Pemono'õ-no'õve tema, xee avaẽ rã pemono'õ ve'ỹ teĩ ha'eve aguã. 3 Ha'e gui avaẽ ma rire peẽ peiporavo va'e rei amondouka 'rã Jerusalém katy kuaxia para reve. Ha'e rami rã ha'e kuery ogueraa 'rã peme'ẽ va'ekue. 4 Xee voi aa avi aguã ha'eve ramo ha'e kuery oo 'rã xerupive. 5 Macedônia yvy rupi aaxa rire peẽ kuerya py ju 'rã avaẽ, mba'eta ha'e rupi aaxa aguã rami ranhe aiko. 6 Xapy'a rei peẽ kuery reve aiko are vy aaxa 'rã yro'y jave, ha'e peẽ kuery xepytyvõ 'rã aaxea katy aguatave aguã. 7 Mba'eta aaxa avy vy rive roexa aguã nda'evei, Senhor oipota rã peẽ kuery reve aiko arexe. 8 Ha'e rami avi Pentecostes ára peve apyta 'rã Éfeso tetã py, 9 mba'eta ha'e py peteĩ okẽ tuvixa va'e ojepe'a xevy amba'eapo aguã, xejokoxe va'e heta ikuai teĩ. 10 Peẽ kuerya py Timóteo ovaẽ ramo ke pepena porã okyje reia oendu e'ỹ aguã rami, mba'eta xee rami avi Senhor pe omba'eapo va'e. 11 Ha'e nunga rupi pemboete e'ỹ eme. Ha'e rami 'rãgue py pemondouka porã'i ju xea katy, mba'eta irmão kuery reve roarõ 'rã rokuapy. 12 Ha'e gui irmão Apolo pe ma mbovykue rei e'ỹ ajerure pendea katy irmão kuery reve oo aguã, teĩ aỹ peve noendui ooxea. Ha'e rami avi ha'eve jave ma ou 'rã. 13 Peiko kuaa pota ke, peĩ atã pejeroviaa re, pendepy'a guaxu avakue rami, penembaraete tema guive. 14 Mba'emo pejapo va'e mborayvu rupi meme pejapo. 15 Ha'e gui aỹ irmão kuery, po rami ajerure pendevy. (Mba'eta peikuaa ae ma Estéfanas ro pygua kuery jypygua Acaia py ojeroviaague, ha'e iky'a e'ỹ va'e kuery pytyvõarã ojeko me'ẽague.) 16 Ha'e gui aipota peẽ voi ha'e kuery regua oipotaa rami pendekuai, ha'e hexeve omba'eapo va'e ha'e javi oipotaa rami guive. 17 Ha'e gui xea py Estéfanas, Fortunato ha'e Acaico ovaẽ ramo avy'a karamboae, mba'eta xevy pe ha'e kuery ojapopa peẽ ndapejapopa reguai va'ekue. 18 Ha'e rami vy xembopy'a guaxu, penembopy'a guaxua rami avi. Ha'e nunga rupi pemboete ha'e kuery ramigua. 19 Ásia pygua igreja kuery oxarura ukapa pendevy. Senhor re ikuai va'e pendevy oxarura uka ete okuapy, Áqüila, Priscila ha'e hoo py igreja onhemboaty va'e voi. 20 Irmão kuery ha'e javive oxarura uka pendevy. Pexarura joupe-upe iky'a e'ỹ va'e joayvua rami. 21 Xee Paulo xepo py ae ambopara axarura avia. 22 Ha'e rã Senhor oayvua rupi e'ỹ ikuai va'e ma ayvu vaipy topyta. Ore-Senhor, eju voi ke. 23 Tove peẽ kuery tapendu Senhor Jesus penemboaxya. 24 Cristo Jesus re vy xee roayvua toiko avi peẽ kuery ha'e javi reve. 1 Xee Paulo ma Cristo Jesus pegua apóstolo-rã Nhanderuete oipotaa rami xemoĩ va'ekue. Irmão Timóteo reve roxarura Nhanderuete pegua igreja kuery Corinto py pendekuai va'e pe, ha'e iky'a e'ỹ va'e kuery Acaia yvy re pendekuai va'e ha'e javi pe guive. 2 Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo guigua. 3 Ta'ima'endu'a porãa Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru va'e re. Mba'eta Nhanderu ma nhanemboaxy ha'e opa mba'e py nhanembopy'a guaxu va'e. 4 Ha'e rami vy ore voi opa mba'e py rojexavai rã orembopy'a guaxu 'rã, ore ju rombopy'a guaxu aguã opa mba'e gui ojexavai va'e, Nhanderuete orembopy'a guaxua py ae. 5 Mba'eta Cristo káuxa opa mba'e py rojexavaia rami avi Cristo orembopy'a guaxua voi roendu avi opa mba'e py. 6 Ha'e nunga rupi rojexavaia oiko va'e ma peẽ kuery pendepy'a guaxu ha'e peo jepe aguã oiko. Orembopy'a guaxua voi pendepy'a guaxu aguã oĩ, mba'eta peẽ voi pendekuerai e'ỹ re peropo'aka pekuapy ore roiko axya ramigua. 7 Peẽ kuery re rojerovia, mba'eta roikuaa ore rami pendekuai axya rami orereve avi 'rã penembopy'a guaxua. 8 Mba'eta irmão kuery, aipota peikuaa Ásia yvy re roiko jave rojexavaiague. Mba'eta ha'e nunga ndorogueropo'aka kuaavei peve ipoyi ramo noroexa'ãvei ma va'ekue roikove aguã re. 9 Ha'e rami vy orepy'a re romano taa roendu karamboae orejee ae rojerovia e'ỹ aguã, ha'e rã Nhanderuete omano va'ekue omboete jevy va'e re anho. 10 Mba'eta ha'e ae orereraa jepe karamboae ha'e rami ete romano aguã va'ekue gui. Hexe vy roarõ orereraa jepe riaeve aguã, 11 peẽ kuery voi orepytyvõ ramo pejerurea py. Ha'e rami rã heta 'rã Nhanderuete oguerovy'a orere, heta ojerurea rupi orereraa jepe rire. 12 Mba'eta pova'e nunga re ae roguerovy'a: Peteĩve henda py orepy'a ky'aa noroendui, mba'eta Nhanderuete guigua iky'a e'ỹa ha'e anhetẽa rupi orekuai kova'e yvy re, peẽ kuerya py guive. Avakue 'arandua rupi e'ỹ roiko, ha'e rã Nhanderuete oremboaxya rupi. 13 Mba'eta pendevy romboparaague re ma peroayvu vy pendu kuaa va'erã anho oĩ. Ha'e ajerovia pendu kuaa porãmba aguã, 14 amongue henda py orepy'a re oĩ va'e peikuaa maa rami, nhande-Senhor Jesus oua ára py peẽ kuery orererovy'a aguã, ore roguerovy'aa rami avi. 15 Ha'e rami peẽ kuery orekuaa aguã re ajerovia vy anhembopy'a teĩ peẽ kuerya py ranhe avaẽ vy jajoexa aguã, peteĩgue ju pejopy aguã penemoingo porãarã, 16 ha'e gui peẽ kuery xepytyvõ ramo aave aguã Macedônia yvy katy, ha'e Macedônia gui ajevy vy peẽ kuerya py ju avaẽ aguã, Judéia yvy katy ju aa rã xepytyvõ aguã. 17 Ha'e rami aguã re xeayvu vy nda'u rombotavypa reia rupi ri aiko raka'e? To'o revegua rami ri ty'y xeayvu? Xee teve “Ha'eve” ha'e vyve “Nda'evei” ha'e avi va'e? 18 Ha'e rami 'rãgue py Nhanderuete ojeroviapy oikoa rami avi ore voi peẽ kuery pe “Ha'eve” ha'e “Nda'evei” ndoro'ei va'e, 19 Nhanderuete Ra'y Cristo Jesus peẽ kuery mbyte rupi ore kuery — xee, Silvano ha'e Timóteo — romombe'u va'ekue rami avi, mba'eta Jesus ma “Ha'eve” ha'e “Nda'evei” he'i avi va'e'ỹ. Hexe ma ha'eve va'e anho oĩ. 20 Mba'eta Cristo re vy Nhanderuete ijayvuague ojeupity aguã ha'eve va'e meme. Ha'e rami ae hexe vy Nhanderuete nhamboete vy “Amém” ja'e avi 'rã. 21 Mba'eta Nhanderuete ae peẽ kuery reve nhanemoĩ atã Cristo re, ha'e ojeupe guarã nhanemoĩ. 22 Nhandere ha'e nunga kuaa ukaarã omoĩ vy Onhe'ẽ ae omoĩ nhanekuraxõ re. 23 Ha'e gui xerekove rupi ae aipoa'e, Nhanderuete voi oikuaa xeayvu anhetẽa: Peẽ kuery romomboriau e'ỹ aguã rima ndajuvei teri apy Corinto py. 24 “Pejeroviaa re orepo'aka va'e” nda'ei. Ha'e rami avi peẽ kuery pevy'ave aguã re ronhea'ã. Mba'eta pejeroviaa rupi ae 'rã penembaraeteve. 1 Ha'e rami vy xejeupe ae xeayvu karamboae peẽ kuery romomboriaua rupi aju ve'ỹ aguã re. 2 Mba'eta xee romomboriau va'e rire mava'e 'rãgue tu oiko xembovy'a ju aguã, peẽ romomboriau va'ekue e'ỹ vy? 3 Ha'e nunga rupi ae ambopara va'ekue, peẽ kuerya py avaẽ vy peẽ xembovy'aarã pendekuai va'e re xeporiau e'ỹ aguã. Mba'eta peẽ kuery ha'e javi re ajerovia mba'emo xembovy'a va'e peẽ voi penembovy'a avi aguã. 4 Mba'eta xepy'a py aiko axya ha'e ajexavaia aendu reve ae ambopara va'ekue pẽvy, xerexay ete reve guive. Pendeporiau rei aguã e'ỹ guive ambopara, ha'e rã roayvu etea peikuaa aguã. 5 Ha'e gui penembyte py nhomomboriaua oiko va'ekue ma xee anho e'ỹ xemomboriau, peẽ kuery ha'e javi penemomboriau amongue henda py. Ha'e rami xeayvu ajou vai etea rupi e'ỹ. 6 Ha'eve ma aỹ peẽ kuery regua hetave va'e pembopagaague. 7 Ha'e gui aỹ ma ha'eve peperdoa ha'e pembopy'a guaxu ju aguã, mboriau gui okanhy ete e'ỹ aguã. 8 Ha'e rami vy pẽvy ajerure ixupe pexa uka ju aguã peayvua. 9 Ha'e nunga rupi ae ambopara va'ekue pẽvy, peẽ kuery anhetẽ opa mba'e py pa xenhe'ẽ rendu va'ea aexaxe vy. 10 Mba'eta mba'emokue re pejoperdoa ri ramo xee voi aperdoa. Anhetẽ peẽ kuery re ama'ẽ vy aperdoa ae ma Cristo renonde, 11 nhandere Satanás ipo'aka e'ỹ aguã, mba'eta jaikuaa porã ae nhanembotavyxea. 12 Ha'e gui Trôade tetã py Cristo regua ayvu porã amombe'u aguã avaẽ jave py peteĩ okẽ ojepe'a xevy Senhor pe amba'eapo aguã. 13 Ha'e rami teĩ xe-irmão Tito ndajoui vy xepy'a py ma avy'aa naendui. Ha'e nunga rupi ha'e kuerya gui ajepe'a vy Macedônia katy ju aa. 14 Ha'e rami avi arovy'a Nhanderuete, mba'eta Cristo re vy opo'akaa rupi riae orereraa, ha'e ore kuery orekuaia re opa rupi oikuaa uka Cristo regua heakuã porã va'e ramigua. 15 Mba'eta ore kuery ma Cristo guigua heakuã va'e rami orekuai Nhanderuete pegua, oo jepe va'e ha'e okanhy va'e kuerya rupi. 16 Okanhy oje'oivy va'e pe ma manoa reakuã rami orekuai, mba'eta ha'e kuery oikuaa omano aguã regua romombe'ua. Ha'e rã oo jepe va'e kuery pe ma tekove reakuã rami orekuai, mba'eta oikuaa tekove regua romombe'ua. Ha'e ramo mava'e tu ha'eve 'rã ha'e rami aguã? 17 Mba'eta ore ma Nhanderuete ayvu romombe'ua rupi ndorojokorei, amboae kuery rami e'ỹ. Ha'e rami 'rãgue py Cristo re vy Nhanderuete guigua anhetẽa rupi oreayvu roikovy, Nhanderuete renonde rupi ae. 1 Po rami vy ri nda'u oreayvu rojejou porã uka reivea rupi? Amboae kuery rami avi ore voi ri ty'y roipota kuaxia oremombe'uarã pendevy pe rogueraa aguã, ha'e'ỹ vy pende guigua kuaxia romba'eapoa kuaa ukaarã amboae rupi rogueraa aguã? 2 Any, mba'eta kuaxia para rami oremombe'uarã ma peẽ kuery ae pendekuai. Ha'e nunga ma orepy'a re ipara oiny ramo ogueroayvu pavẽ, oikuaapa 'rã. 3 Mba'eta peẽ ae pexa uka Cristo guigua kuaxia para pendekuaia, ore kuery romba'eapoa kuaa ukaarã. Ha'e rami avi tinta py e'ỹ ipara, ha'e rã Nhanderuete oikove va'e Nhe'ẽ py. Itape re'ỹ guive ipara, avakue ro'o re, orekuraxõ re ae. 4 Cristo re vy ha'e rami ae rojerovia Nhanderuete re. 5 Orejegui ae e'ỹ guive mba'emo rojapo kuaa, oregui e'ỹ mba'emo oiko. Mba'eta rojapo kuaa aguã ma Nhanderuete gui ae ou. 6 Ha'e ae oremo'arandu guexeve guarã ipyau va'e ojapo va'ekue roikuaa uka aguã. Ha'e va'e ma ipara regua e'ỹ, ha'e rã Nhe'ẽ guigua. Mba'eta ipara regua nhandejuka 'rã. Ha'e rã Nhe'ẽ ma nhanemoingove 'rã. 7 Ipara nhandejukaarã ma itape re omboparaa vy omoexakã reve oejaa raka'e. Ha'e nunga gui Moisés rova hexakã raxy ramo hova katy Israel kuery noma'ẽ kuaai raka'e, ogue ovy teĩ. 8 Ha'e va'ekue gui nda'u Nhe'ẽ guigua naexakã ratãive 'rã? 9 Mba'eta nhanembopagaarã omoexakã reve oejaa rire teko porã me'ẽa katuve ma hexakã ratãve 'rã. 10 Ha'e nunga rupi aỹ hexakã ratãve va'e ou ma rire ymagua omoexakã mbyre rexakãa ndojekuaavei ma. 11 Mba'eta ogue ovy va'e omoexakã reve oeja pyre gui ogue va'erã e'ỹ katuve ma hexakã ratãve. 12 Ha'e nunga roarõ roikovy vy orepy'a guaxua rupi ete oreayvu. 13 Ore ma Moisés ngova omo'ãague rami e'ỹ orekuai. Mba'eta ha'e va'e ma ngova omo'ã raka'e Israel kuery oexa e'ỹ aguã ogue ovy va'e opa rã. 14 Ha'e rami teĩ ha'e kuery 'arandua omopytũmbaa. Mba'eta aỹ peve yma guare guexeve guarã ojapo pyre ogueroayvu rã hova mo'ãa oime teri. Imo'ãa ma ndoipe'aai teri, mba'eta Cristo re vy mae ma oipe'aa 'rã. 15 Aỹ peve Moisés ombopara va'ekue ogueroayvu rã imo'ãa oime teri ha'e kuery py'a re. 16 Ha'e rã amongue Senhor pe ojeko me'ẽ ramo oipe'aa 'rã imo'ãa. 17 Ha'e gui “Senhor” he'ia ma Nhe'ẽ, ha'e mamo rã Senhor Nhe'ẽ oĩa py jaiko porã 'rã opa mba'e gui. 18 Mba'eta nhande kuery ha'e javive nhanderova mo'ãa oipe'aa rire Senhor rexakã re nhama'ẽ porã jaikovy epéko re rami. Ha'e ramo nhanembopyau 'rã nhanerexakãve javy aguã rami, Senhor rami ete nhandekuai aguã. Ha'e rami aguã ma Senhor, Nhe'ẽ gui ae ou. 1 Ha'e nunga rupi Nhanderuete oremboaxy vy ha'e ramigua orerembiaporã ome'ẽ rire norekangyi, 2 neĩ nhemi rupi ndorekuai mba'emo nharoxĩ va'erãa rupi. Ronhombotavya rupi e'ỹ orekuai, neĩ Nhanderuete ayvu ramigua rive noromombe'ui. Ha'e rami 'rãgue py Nhanderuete renonde orekuai anhetẽ va'e roikuaa ukaa rupi, ha'evea rami orekuaia oikuaa pavẽ aguã. 3 Ha'e gui xapy'a rei ayvu porã romombe'u va'e ndojekuaai teri vy ma okanhy aguã rami ikuai va'e pe anho ndoikuaa ukaai. 4 Mba'eta ha'e kuery ndojeroviai ramo kova'e yvy regua ruete omopytũmba hi'arandua, ha'e kuery pe Cristo rexakãa regua ayvu porã ojekuaa e'ỹ aguã. Ha'e va'e ma Nhanderuete rami ete heko va'e. 5 Mba'eta ore ma ore ae e'ỹ rojekuaa uka, ha'e rã Cristo Jesus Senhor oikoa. Ha'e rã ore ma Jesus re vy peẽ kuery rembiguai rami roiko. 6 Mba'eta Nhanderuete “Pytũa gui taexakã hendy va'e”, he'i va'ekue ae oremoexakã avi orepy'a rupi, Cristo rova re hexakã ojekuaa va'e roexa uka aguã. 7 Ha'e nunga ma iporã ete va'eri hyru yapo gui ojapo pyre ramigua py rive roguereko, pavẽ oikuaa aguã ipo'aka etea Nhanderuete gui ae oua, oregui e'ỹ. 8 Mba'eta ore ma opa mba'e py oremoingo axya teĩ ndorejokoa etei. Ndoroikuaai rei teĩ ndorekuerai. 9 Orere opu'ãa rei teĩ oeja pyre'ỹ orekuai. Orenupãa teĩ noremombai. 10 Orerete re Cristo ojukaa ague ramigua roendu riae, orerete re hekove voi ojekuaa avi aguã. 11 Mba'eta Jesus káuxa nhande jaikove va'e jajejuka uka riae, Jesus rekove ojekuaa avi aguã nhanderete imarã va'e re. 12 Ha'e rami vy orere oĩ orejukaa aguã, peẽ kuery re ma tekove oĩ aguã. 13 Ha'e rami teĩ rojeroviaa oĩ avi, ipara oĩa rami: “Xee arovia, ha'e rami vy xeayvu.” Ore voi roguerovia vy oreayvu, 14 mba'eta roikuaa Senhor Jesus mboete jevyare ma Jesus re vy ore voi oremboete ju avi 'rã, ha'e peẽ kuery reve nhandererupa 'rã guive. 15 Mba'eta orere oiko va'e ha'e javi ma peẽ kuery penemoingo porãarã oiko. Ha'e rami vy Nhanderuete penemboaxya heta-etave oikuaa vy oguerovy'a ha'e omboete 'rã okuapy. 16 Ha'e nunga rupi nanhandekuerai 'rã. Ha'e rami 'rãgue py nhanderete ivaipave ovy teĩ nhandepy'a rupi nhanembopyaua 'rã ko'ẽ nhavõ. 17 Mba'eta xapy'a'i jajexavaia ipoyi e'ỹ va'e ojapo 'rã mba'emo porã opa e'ỹ va'e, opa mba'e gui ovareve va'e jajopy aguã rami. 18 Ha'e nunga rupi mba'emo jaexa va'e re'ỹ jaikuaa pota, ha'e rã mba'emo jaexa e'ỹ va'e re. Mba'eta jaexa va'e ma opa 'rã, ha'e rã jaexa e'ỹ va'e ma opa va'erã e'ỹ. 1 Mba'eta jaikuaa nhandero yvy regua ivaipa ramo yva re jajopy 'rã nhanderorã Nhanderuete guigua, avakue opo py ojapo va'ekue e'ỹ, opa va'erã e'ỹ. 2 Ha'e gui kova'e oo py nhaĩ teria ja nhanepoaẽ jaikovy, nhanderorã yva regua nharõ vy ha'e va'e py ju nhaĩ aguã. 3 Mba'eta ha'e va'e py ma nhaĩ vy hete e'ỹ va'e rami ve'ỹ 'rã jaiko. 4 Mba'eta anhetẽ kova'e oo py nhaĩ teri vy nhanepoaẽ jaikovy jajexavai vy. Ha'e rami avi hete e'ỹ va'e ndajaikoxei guive, ha'e rã hete pyau va'e, imarã va'e 'rãgue py tekove jareko vy. 5 Ha'e rami aguã rami Nhanderuete ae nhanemoingo, ha'e nhandevy Onhe'ẽ guive ome'ẽ ikuaa ukaarã. 6 Ha'e nunga rupi nhandepy'a guaxu riae. Nhanderete re jaikoa ja jaikuaa Senhor oĩa py ndajaikoi teria, 7 mba'eta jajeroviaa re jaiko, mba'emo jaexa va'e re'ỹ. 8 Ha'e gui nhandepy'a guaxu vy nhanderete jaejaxe, Senhor oĩa py ju jaiko aguã. 9 Ha'e nunga rupi Senhor oĩa py, e'ỹ vy apy jaiko teĩ nhanhea'ã jaikovy nhambovy'a aguã. 10 Mba'eta Cristo oikuaa potaaty renonde jajexa uka pavẽ 'rã, peteĩ-teĩ jajopy aguã nhanderete re teri jaikoa ja ha'evea rami, e'ỹ vy ha'eve'ỹa rami jaikoague rekovia. 11 Senhor renonde rojererokyjea ore roendu vy amboae kuery pe voi oreayvu ojeko rerova aguã. Nhanderuete orekuaa porã, ha'e ajerovia peẽ voi pene'arandua py orekuaa porã avi aguã. 12 Ha'e rami peteĩgue ju oreayvua rojejou porã ukaa rupi e'ỹ. Ha'e rami 'rãgue py pendevy roikuaa uka orekuaia, amongue orere ijayvu rã peẽ kuery orejou porãa rupi pembovai aguã. Ha'e kuery ma oexa va'e rive oguerovy'ave, opy'a re oĩ va'e'ỹ. 13 Ha'e rami na'inhakã porãvei va'e rami oreayvua ma Nhanderuete peguarã anho. Ha'e rã 'arandua rupi oreayvua ma pendevy guarã. 14 Mba'eta Cristo orerayvu rire ixupe anho roiko. Mba'eta pavẽ re peteĩ omano rire jaikuaa ha'e javive omanoague. 15 Anhetẽ ete Cristo omano raka'e pavẽ re, jaikove va'e nhandejeupe ae jaiko ve'ỹ aguã, ha'e rã nhandere omano ha'e onhemboete ju va'ekue pe anho. 16 Ha'e ramo aỹ gui ma ndajaikuaa potavei avave rei ngo'o re oikoa re. Yma rupi Cristo ngo'o re oikoa re jaikuaa pota va'ekue ri aỹ ma ha'ekue rami ve'ỹ ma jaikuaa. 17 Mba'eta Cristo re ikuai va'e ma hemimoingo pyau ma. Heko ymague oaxapa ma, ipyau va'e ju oĩ. 18 Ma'ẽ, ha'e nunga ha'e javi Nhanderuete guigua meme. Mba'eta Cristo re vy ngupive nhanemoingo peteĩ rami, ha'e nhanemoĩ guive hexeve peteĩ rami ju nhandekuai aguã regua mombe'uarã, 19 po rami: Cristo re vy Nhanderuete ma ko yvy regua kuery reko vaiague re oikuaa pota 'rãgue py ojapo raka'e hexeve peteĩ rami ikuai aguã. Ha'e nhandevy omombe'u uka guive hexeve peteĩ rami nhandekuai aguã regua ayvu. 20 Ha'e rã ore kuery ma Cristo rery rupi oreayvu va'e, ore oreayvua rupi Nhanderuete voi ijayvu avi. Ha'e rami vy Cristo rery rupi rojerure: Nhanderuete reve peteĩ rami penhemoingo uka. 21 Mba'eta Cristo ojejavy e'ỹ va'eri nhandere vy hexe omoĩa raka'e jajejavya, hexe vy nhandere Nhanderuete omoĩ aguã ojeguigua teko porã. 1 Ha'e rami rire ore hexeve romba'eapo va'e ma peẽ kuery pe oreayvu avi Nhanderuete penemboaxya pejopy rive'ỹ aguã re. 2 (Mba'eta aipoe'i: “Ha'evea ára aendu pendeayvua, ha'e rami vy rogueraa jepe aguã ára roepy”, he'i va'ekue. Ma'ẽ, aỹ ma ha'evea ára, aỹ ae peo jepe aguã ára.) 3 Ore ma mba'eve py rojoitya rupi e'ỹ orekuai, romba'eapoa ndojou vaiai aguã. 4 Ha'e rami 'rãgue py opa mba'e py roexa uka Nhanderuete rembiguai roikoa: orekuerai e'ỹa py, orekuai axya py, rojexavaia py, rojerereko axy ukaa py, 5 ronhenupã ukaa py, nhuã py roĩa py, orere opu'ãmbaa reia py, romba'eapoa py, roke e'ỹa py, rokaru e'ỹ re roikoa py, 6 orereko ky'a e'ỹa py, mba'emo roikuaa-a py, orevai rive-rive'ỹa py, ha'eve vai'i orekuaia py, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ po'akaa py, oreporayvu merami rive e'ỹa py, 7 anhetẽ ete rupi oreayvua py, Nhanderuete po'akaa rupi orekuaia py, orepo jovaive py heko porã va'e rembiporu roiporua py; 8 oremboetea rupi, ha'e oremboete e'ỹa rupi orererekoa rã; orere ijayvu rei, ha'e ijayvua porã rã; mba'eta nhombotavypa va'e rami orererekoa, anhetẽ va'e roiko teĩ; 9 oexapy e'ỹ rami orererekoa, oexa riaepy roiko teĩ; omano ta va'e rami orekuaa teĩ oikove va'e roiko; ombopagapy rami orererekoa teĩ ndorejukaai; 10 orepy'a vai va'eri rovy'a riae; oreporiaukue'i va'eri heta rojapo iporiau e'ỹ aguã rami; mba'eve ndoroguerekoi merami teĩ opa mba'e roguereko. 11 Peẽ Corinto pygua kuery pe ronhemombe'u porã, noronhomi orepy'a re oĩ va'e. 12 Peẽ kuery pe ore noronhemoakãte'ỹi, peẽ kuery ae rima penhemoakãte'ỹ orevy. 13 Ore rami avi ke pendekuai. (Xera'y kuery pe rami xeayvu pendevy.) Peẽ voi ke pendepy'a peipe'a avi orevy. 14 Canga py peĩ eme amboae kuery ojerovia e'ỹ va'e reve. Mba'eta mba'exa tu heko porã va'e nhomoirũ ta heko vai va'e reve? Mba'exa tu hendy va'e nhomoirũ ta pytũ reve? 15 Mba'exa tu Cristo oguereko ta Poromboeko vaia reve? Mba'e tu ojerovia va'e oguereko ta ojerovia e'ỹ va'e reve? 16 Mba'e 'rã tu Nhanderuete pegua templo oguereko mba'emo ra'angaa reve? Mba'eta nhande ae Nhanderuete oikove va'e pegua templo jaiko, aipoe'iague rami: “Aĩ 'rã, aiko 'rã ha'e kuery mbyte. Aiko 'rã ha'e kuery Ruete, ha'e rã ha'e kuery ma xevygua 'rã ikuai.” 17 “Ha'e nunga rupi pejepe'a ha'e kuery mbyte gui, penhemoirũve eme”, he'i Senhor. “Pepokove eme iky'a va'e re. Ha'e ramo xee romovaẽ 'rã, 18 aiko 'rã Penderu, ha'e rã peẽ ma xera'y ha'e xerajy kuery 'rã pendekuai”, he'i Senhor Ipo'akapa va'e. 1 Ha'e nunga rupi xerembiayvu kuery, ha'e rami nhandereroayvu porã rire jajeky'a'o ukapa 'rã nhanemboeko ky'aarã, nhandero'o ha'e nhanenhe'ẽ mongy'aarã va'ekue ha'e javi gui. Iky'a e'ỹ ete va'e nhandekuai, Nhanderuete renonde jajererokyjea rupi. 2 Oremovaẽ ke penekuraxõ py. Avave rei ndoroguerekoi ha'eve e'ỹa rami, noronhomboeko vai ha'e ndorojokorei guive. 3 Ha'e rami avi rojou vaia rupi e'ỹ xeayvu, mba'eta aipoa'e ae ma peẽ kuery orekuraxõ re roguerekoa, joupive nhamano e'ỹ vy jaikove aguã. 4 Opa mba'e py anhemombe'u porã pẽvy, opa mba'e py roguerovy'a guive. Ha'e nunga rupi aendu xepy'a guaxuvea ha'e avy'a etea, opa mba'e py rojexavai teĩ. 5 Mba'eta Macedônia yvy re rovaẽ vy peteĩve henda py noroendui karamboae mby'a porã. Ha'e rami 'rãgue py opa mba'e py rojexavai. Amboae kuery opu'ã okuapy orere, ha'e orepy'a py roendu rokyjea. 6 Ha'e rami teĩ Tito ovaẽ ramo Nhanderuete ikuerai va'e mbopy'a guaxua va'e vy orembopy'a guaxu ju. 7 Ha'e va'e ovaẽ ramo anho e'ỹ, peẽ kuery pembopy'a guaxuague omombe'u rã roendu vy voi orepy'a guaxu. Mba'eta orevy pe omombe'u peẽ kuery xerexaxea, penhemboaxya ha'e xenhe'ẽ rendu pekuapya. Ha'e rami vy xembovy'ave. 8 Mba'eta peẽ kuery pe kuaxia ambopara va'ekue pexa vy pendeporiau rei teĩ xee ma nda'evei nho ndaikoi, ymave nda'evei nho aiko va'ekue teĩ (mba'eta aikuaa ha'e va'e kuaxia para xapy'a'i penemomboriaua). 9 Ha'e gui aỹ ma avy'a ju, pendeporiaupa reiague re rive'ỹ, ha'e rã pejeko rerova aguã rami pendeporiauague re, mba'eta Nhanderuete gui ae pendu pendeporiaua, ha'e rã oregui ma peteĩve henda py pendeporiau e'ỹ aguã. 10 Mba'eta Nhanderuete gui ma nhandeporiau vy jajeko rerova 'rã jaa jepe aguã. Ha'e rami aguã gui ju avave rei ndojeko rerovavei 'rã. Ha'e rã yvy guigua mboriau reia ma nhamano aguã rami 'rã ojapo. 11 Mba'eta Nhanderuete guigua mboriau ma opa mba'e py penemoingo porã: penhemboeko porã uka, teko vai pejou vai ete, pejererokyje, xerexaxe ete ju, xenhe'ẽ rendu, ha'e penhombopagaxe guive. Opa mba'e py pexa uka pejejavya rupi ve'ỹ pendekuaia ha'e nungakue py. 12 Ha'e nunga rupi pẽvy ambopara va'ekue teĩ otekoavy va'ekue re vy e'ỹ ambopara, neĩ omomboriau va'ekue re vy e'ỹ guive, ha'e rã Nhanderuete renonde peẽ kuery pexa uka ju aguã orenhe'ẽ rendua. 13 Ha'e nunga rupi ae roendu ju karamboae orepy'a guaxua. Ha'e orepy'a guaxua gui rovy'ave ete, mba'eta roendu avi Tito pembopy'a porã ramo ovy'aa. 14 Mba'eta ixupe xeayvu va'ekue peẽ kuery roguerovy'aa rami, ha'e gui nda'evei nho ndaikoi. Mba'eta opa mba'e py pendereve oreayvua anhetẽ memea rami avi Tito oendua py roguerovy'aague voi anhetẽ ojeupitypa. 15 Tito voi penderayvua oenduve mba'eta penhe'ẽ renduague ha'e javi re ima'endu'a vy, ha'e gui pejeayvu ha'e peryryipa reve pemovaẽague re guive. 16 Xee avy'a mba'eta opa mba'e py peẽ kuery re ajeroviaa ojeupitypa. 1 Ha'e rami avi irmão kuery, peẽ kuery pe romombe'u va'ekue Macedônia yvy re igreja kuery ikuai va'e Nhanderuete omboaxy vy marã rami pa omoingoague, 2 mba'eta ha'e kuery ma opa marã omoingo axya teĩ oexa uka tema ovy'a etea, mba'eta iporiaupa va'eri heta ojou irmão kuery pe ome'ẽ va'erã. 3 Mba'eta xee aipoa'e: Ha'e kuery oexa uka mba'emo oguereko va'ekue áryve ome'ẽxea. 4 Ha'e rami vy orevy pe ju ojerure jepi iky'a e'ỹ va'e kuery oipytyvõ aguã re, amboae kuery rami avi. 5 Ha'e gui ore roexa'ãague rami anho e'ỹ ikuai, mba'eta Senhor pe ranhe ojeko me'ẽ okuapy, ha'e rire Nhanderuete oipotaa rami orevy pe ju ikuai. 6 Ha'e nunga rupi ae Tito pe rojerure penepytyvõ aguã peráta peme'ẽ 'rã va'ekue pemono'õmba aguã, ha'e rami aguã omboypy rire. 7 Ha'e nunga rupi pejapopa ke, opa mba'e py pendekuai porã etea pexa ukaa rami avi: pejeroviaa py, ayvu py, mba'emo peikuaa-a py, opa mba'e py penekyre'ỹa py, ha'e roayvua py guive. 8 Pẽvy ajapo uka nhea'ãa rupi e'ỹ guive xeayvu. Ha'e rami avi amboae kuery nhopytyvõxea pẽvy amombe'u vy aexaxe anhetẽ pa peẽ kuery voi pendeporayvua. 9 Mba'eta peikuaa ma Senhor Jesus Cristo nhanemboaxya, mba'eta iporiau e'ỹ va'eri penderayvu vy iporiau va'e ojeapo raka'e, iporiau va'e oiko ramo peẽ kuery iporiau e'ỹ va'e peiko aguã. 10 Amombe'u porãve ta aikuaa va'e: Peẽ kuery ma ma'etỹa oaxa va'e py peẽ ranhe pemboypy va'ekue mba'emo pemono'õ aguã, mba'eta peẽ ranhe pendepy'a re ha'e rami aguã pemoĩ va'ekue. Ha'e rami vy po rami 'rã ha'eve: 11 Aỹ pejapopa ke pemboypy va'ekue. Peme'ẽxea peikuaa ukaague rami pemono'õmba ke peme'ẽ va'erã, pejoua'i rami. 12 Mba'eta nhame'ẽxea oĩ ramo jajoua rami nhame'ẽ rã ojou porã pavẽ 'rã, ruxã'i anho jajou vy nanhame'ẽive teĩ. 13 Mba'eta “Amboae kuery nome'ẽive, ha'e rã peẽ peme'ẽve aguã” nda'ei. Ha'e rami 'rãgue py aipota joo rami meme pereko'i mba'emo. 14 Ha'e rami vy perekopa va'e gui pemboja'o ramo ha'e kuery pe ndoatavei 'rã, araka'eve rã ha'e kuery ju oguerekopa va'e gui omboja'o rã pendevy pe ju ndoatavei aguã. Ha'e rami vy joo rami meme 'rã pereko, 15 ipara oĩa rami: “Omono'õ reta va'ekue pe naembyrei. Ha'e rã mbovy'i omono'õ va'ekue pe ma ndoatai.” 16 Ha'e gui arovy'a Nhanderuete mba'eta Tito py'a re omoĩ xee rami penepytyvõxea. 17 Ha'e ramo ojapyxaka karamboae rojerurea re. Ha'e rami vy ikyre'ỹve ete vy ha'e ae penepytyvõxea rupi oguata peẽ kuerya katy. 18 Hupive romondouka avi irmão mboae. Ha'e va'e ma ayvu porã omombe'ua rupi oiko va'e, opa rupi igreja kuery oikuaa. 19 Ha'e rami anho e'ỹ, igreja kuery oiporavo va'ekue oreirũrã, peráta mono'õa rupi orepytyvõ aguã. Ha'e nunga rojapo Senhor omboetea aguã, ha'e ronhopytyvõxe etea roexa uka aguã. 20 Mba'eta ronhea'ã avave rei orere ijayvu rei e'ỹ aguã peráta ome'ẽa reta pyre rogueraa rã. 21 Mba'eta ronhea'ã ha'evea rami orekuai aguã Senhor renonde, ha'e avakue oexaa py guive. 22 Ha'e va'e irmão kuery reve romondouka avi nhande-irmão mboae. Ha'e va'e ma opa mba'e py nhopytyvõxea roexa jepi va'e, mbovykue rei e'ỹ. Ha'e gui aỹ ma peẽ kuery re ojeroviaa rupi vy oexa ukave ju nhopytyvõvexea. 23 Ha'e gui xeirũ Tito ma peẽ kuerya rupi xepytyvõ va'ety. Ha'e gui irmão kuery mboae ma igreja kuery remimondouka meme, ha'e Cristo mboetea guive. 24 Ha'e ramo igreja kuery pavẽ renonde peẽ voi ke pexa uka pendeporayvua, ha'e va'e avakue oendua py ore roguerovy'a rire. 1 Ha'e gui iky'a e'ỹ va'e kuery pe mba'emo pemboja'o aguã re ambopara ve'ỹ teĩ ha'eve, 2 mba'eta aikuaa porã peipytyvõxea. Ha'e nunga py roguerovy'a Macedônia pygua kuery ikuaia rupi. Mba'eta ha'e kuery pe aipoa'e pendereko re: “Acaia pygua kuery ma ma'etỹa oaxa va'e guive mba'emo omboja'o aguã rami ikuai”, ha'e va'ekue. Ha'e rami vy peẽ ranhe peme'ẽxe rire heta ju ma ikuai ome'ẽxe avi va'e. 3 Ha'e rami avi pẽa py ambou irmão kuery, peẽ kuery roguerovy'aa oaxa rive'ỹ aguã, ha'e rami 'rãgue py pemono'õmba aguã, xee aipoa'eague rami. 4 Ha'e rami vy Macedônia pygua kuery xerupive ou va'e oexa e'ỹ aguã ndapejapo porãi ra'ea, roxĩmba e'ỹ aguã. (Ha'e rami avi “Peẽ pexĩmba 'rã” nda'ei,) mba'eta peẽ kuery re ajerovia ae ha'e nunga py. 5 Ha'e rami avi ajou porã xegui irmão kuery ranhe peẽ kuerya py ambou aguã, oguereko katu ma voi aguã mba'emo peme'ẽ aguã va'ekue. Ha'e rami vy pemono'õmba 'rã penhopytyvõxea rupi ete, penerakãte'ỹ reia rupi e'ỹ. 6 Aipoa'e: Mbovy'i ri amongue omoaĩ rire mbovy'i avi 'rã omono'õ. Ha'e rã omoaĩ reta va'ekue ma omono'õ reta avi 'rã. 7 Peteĩ-teĩ tapeme'ẽ pendepy'a re pemoĩague rami, penerakãte'ỹa rupi e'ỹ, neĩ ame'ẽ uka nhea'ã ramo e'ỹ guive, mba'eta Nhanderuete oayvu ovy'a reve ome'ẽ va'e. 8 Ha'e ramo Nhanderuete penemboaxy vy opa mba'e 'rã ojou uka pẽvy. Ha'e rami vy opa mba'e pejou riae 'rã, opa mba'e py penhopytyvõ aguã, 9 ipara oĩa rami: “Mba'emo omboja'o vy iporiaukue'i pe ome'ẽ ramo heko porãa ojekuaa riae 'rã”, he'iague rami. 10 Mba'eta Nhanderuete ae ome'ẽ mba'emo ra'yĩgue inhotỹarã pe, mbojape guive ome'ẽ ho'u va'erã pe. Ha'e pendevy pe voi ome'ẽ porãmba 'rã pemoaĩ va'erã, omboetave avi 'rã pendereko porãa. 11 Opa mba'e ome'ẽmba 'rã pendevy, opa mba'e py joupe pemboja'o aguã. Ha'e gui ha'e joupe rogueraa ramo heta 'rã oguerovy'a Nhanderuete. 12 Mba'eta ha'e rami penhopytyvõ ramo iky'a e'ỹ va'e kuery oguerekopa 'rã. Ha'e rami anho e'ỹ, heta oguerovy'a 'rã Nhanderuete guive. 13 Mba'eta Nhanderuete omboete 'rã okuapy, peipytyvõa py Cristo regua ayvu porã peroviaa rupi penhe'ẽ rendua pexa uka ramo, mba'eta peme'ẽxea py ha'e kuery pe pemboja'o, pavẽ rei pe guive. 14 Ha'e ramo ha'e kuery ma pendererovy'aa rupi ojerure 'rã pendere, opa mba'e py Nhanderuete penemboaxya oikuaa vy. 15 Nhandevy Nhanderuete ome'ẽ opa mba'e gui iporãve va'e. Ha'e ramo jarovy'a. 1 Cristo ivai rei e'ỹ ha'e porayvu va'e rery rupi xee Paulo ae pẽvy ajerure. Xee ma anhetẽ peẽ kuerya py aiko jave xe'yvyĩ'i va'eri pendekuaia rupi e'ỹ aiko jave “Ijayvu ete va'e” 'ea xevy. 2 Tá, xee ajerure pẽvy peẽ kuerya py avaẽ ju jave ijayvu ete va'e rami e'ỹ xeapo aguã, mba'eta anhetẽ xeayvu ete 'rã amongue to'o re roikoa rami ijayvu va'e ikuai rã. 3 Mba'eta orero'o re roiko teĩ to'o oikuaa rami e'ỹ guive ropu'ã roikovy orerovaigua kuery re. 4 Mba'eta ore ronhea'ãa rupi tembiporu roiporu va'e ma to'o guigua e'ỹ, ha'e rã Nhanderuete guigua ipo'aka va'e, oo imbaraete ete va'e mbovaipaarã. Ha'e rami vy rombovaipa 'rã nhombotavypa reia rupi ayvua, 5 ha'e opa marãgua onhemboyvatevexea guive, Nhanderuete oikuaaxe va'e rovai opu'ã va'e. Ha'e rami vy roity avakue 'arandu ha'e javi, ha'e kuery voi Cristo onhe'ẽ rendu aguã rami. 6 Ha'e gui opa mba'e py penhe'ẽ rendu ma ri ramo rombopaga 'rã inhe'ẽ rendu e'ỹ va'e ha'e javi. 7 Peikuaa pota ke mba'emo ojekuaa porã va'e re. Amongue ojejou porãa rupi ojeupe “Cristo pegua” he'i vy peteĩgue ju toikuaa pota ojee. Mba'eta Cristo pegua ha'e kuery oikoa rami avi ore voi Cristo pegua roiko. 8 Orepo'akaa re peteĩgue ju xeayvu teĩ naxĩ, mba'eta peẽ kuery romombaraeteve aguã Senhor orembopo'aka, penembaraetea rombovaipa aguã e'ỹ. 9 Ha'e rami xeayvu, kuaxia ambopara vy romongyjexea rami pexa'ã e'ỹ aguã. 10 Mba'eta amongue ndaxejou porãi vy aipoe'i: “Paulo kuaxia ombopara va'ekue ma ipoyi, ha'e ipo'akaa kuaa ukaa guive, va'eri nhandea py oĩ vy ikangy, ha'e ijayvu ndovarei”, he'i. 11 Ha'e rami ijayvu va'e toikuaa pota pova'e nunga re: Ha'e kuerya py e'ỹ roĩ jave kuaxia para romboparaa rami ae ju 'rã oreayvu ha'e kuerya py rovaẽ vy. 12 Mba'eta ore ma noronhemboyvatexei va'ekue, ojejou porã rei va'e kuery rami e'ỹ. Ha'e kuery ma ojee ae rive ovy'a, ha'e ojegui ae mba'emo ombojoja vy oexa uka o'arandu e'ỹa. 13 Ha'e rã ore ma orejee ae ndoreayvui 'rã ha'evea ramigua áryve, Nhanderuete orerembiaporã ome'ẽ va'ekue re anho oreayvu. Mba'eta peẽ kuerya rupi voi romba'eapo aguã ome'ẽ. 14 Mba'eta peẽ kuerya rupi noremomba'eapoi va'e rire pendekuaia re oreayvu aguã nda'evei 'rãgue. Ha'e rami avi Cristo regua ayvu porã romombe'u vy peẽ kuerya rupi romba'eapo ae ma. 15 Ha'e rami avi ha'evea ramigua áryve e'ỹ 'rã oreayvu, amboae kuery omba'eapoa re oreayvu e'ỹ aguã. Ha'e peẽ kuery re rojerovia, pejeroviaa oĩve ramo peẽ kuerya rupi romba'eapove aguã, orerembiaporã ome'ẽ mbyre rami vy, 16 ha'e pendekuaia rovai rupi voi ayvu porã romombe'u aguã, mba'eta ore ndoreayvui 'rã amboae kuery omba'eapoague rupi ore ju romba'eapoa roguerovy'aa rupi. 17 Ha'e rami 'rãgue py “Mba'emo oguerovy'a va'e ma Senhor ae toguerovy'a” he'ia rami orekuai. 18 Mba'eta amongue ha'e ae rive ojererovy'a va'e'ỹ 'rã ojou porã mbyrã oiko, ha'e rã Senhor oguerovy'a va'e anho. 1 Inhakã porã e'ỹ va'e rami xeayvuve ju ta ramo aipota xereropo'akave. Ha'e rami vy xereropo'akave'i ju ke. 2 Mba'eta peẽ kuery re xee nda'evei etea ma Nhanderuete guigua ae. Mba'eta omerã peteĩ'i va'e pe kunhataĩ ete'i ojexa uka va'e rami avi xee ma roguereko katu peteĩ pe roexa uka aguã. Ha'e va'e ma Cristo. 3 Ha'e rami teĩ xee akyje, mboi ijapua rupi Eva ombotavyague rami avi pene'arandua voi ombovaipa avi gui, peteĩ rami anho pendepy'aa ha'e Cristo pe pendeko ky'a e'ỹa rupi pendekuaia gui pejepe'a gui. 4 Mba'eta anhetẽ pẽa py amongue ovaẽ vy Jesus regua ore romombe'u va'ekue ramigua e'ỹ 'rã omombe'u, ha'e rami e'ỹ vy Nhe'ẽ e'ỹ vy ayvu porã pejopy va'ekue ramigua e'ỹ 'rã omombe'u. Ha'e ramo ha'e va'e regua pe teĩ penhembo'e uka 'rã, pevy'a reve. 5 Ha'e kuery ojeupe ae “Apóstolo” he'ia va'e gui xee ma neĩ peteĩ henda py naxe'yvyĩ'ive. 6 Ayvu py xe'yvyĩ'i teĩ mba'emo aikuaa-a py any. Ha'e nunga ha'e javi roikuaa uka ae ma pẽvy, opa mba'e py. 7 Tyrã pa peẽ kuery romboyvateve vy xee ae anhemo'yvyĩve vy ajejavy va'ekue ri ty'y? Mba'eta peẽ kuerya rupi aiko jave hepy e'ỹ re amombe'u va'ekue Nhanderuete guigua ayvu porã. 8 Mba'eta igreja kuery mboae gui mba'emo aipe'a heruvy peẽ kuery roipytyvõ rive aguã, ha'e amba'eapoague repy ajopy guive. 9 Peẽ kuerya py aiko jave mba'emo py xeporiau teĩ peẽ kuery peteĩve pe nanhemongaru ukai. Mba'eta Macedônia gui irmão kuery ovaẽ vy ome'ẽmba aikotevẽ va'ekue. Opa mba'e py anhea'ã va'ekue peẽ kuery pe anhemongaru uka e'ỹ aguã, ha'e anhea'ã riaeve 'rã guive ha'e rami. 10 Cristo regua ayvu anhetẽ ete va'e xere oĩ va'e rupi aipoa'e: Xegui ndoipe'aai 'rã apy Acaia yvy re ha'e rami aiko vy avy'aa. 11 Mba'e re nda'u nanhemongaru ukai va'ekue pendevy? Peẽ kuery roayvu e'ỹ vy teve ha'e rami aiko? Nhanderuete ma oikuaa roayvua. 12 Ha'e rami 'rãgue py “Paulo kuery rami orekuai” he'i rive va'e kuery amokyrirĩ aguã nanhemongaru ukai va'ekue pendevy, ha'e kuery ojejou porã ve'ỹ aguã. Ha'ekue rami aiko riaeve 'rã guive, 13 mba'eta ha'e kuery ma apóstolo ramigua rive, anhetẽ rupi e'ỹ omba'eapo, Cristo pegua apóstolo ramigua rive onhemoingo va'e. 14 Ha'e ramigua jaexa teĩ nanhanhemondyi, mba'eta Satanás ae voi anjo hexakãmba va'e rami onhemoingo. 15 Ha'e nunga rupi hembiguai kuery voi heko porã va'e merami rive onhemoingo rã jaexa vy nanhemondyi 'rã. Ha'e gui opaa py ha'e kuery ha'evea rami 'rã opaga ojapo vaiague re. 16 Teĩgue ju xeayvu: Avave rei xevy pe “Inhakã porã e'ỹ va'e” ta'ea eme. Ha'e rami teĩ ha'e rami xekuaa va'e ikuai vy taxereropo'akave'i ju, inhakã porã e'ỹ va'e rami xejee xeayvuve rã. 17 Mba'eta xeayvu ta Senhor gui e'ỹ ijayvu va'e rami, 'arandu rupi e'ỹ, ojejou porã rei va'e rami rive. 18 Heta ikuai to'o re vy ojererovy'aa rupi rive ijayvu va'e. Ha'e gui xee voi xeayvu ta ranhe ajererovy'aa rupi. 19 Mba'eta peẽ kuery pendejeupe “Hi'arandu va'e” peje teĩ pevy'a reve penhembo'e uka hi'arandu e'ỹ va'e pe. 20 Ha'e kuery pe pejejokuai uka escravo rami, penhemomba uka, pejekore ukapa, mba'eta pendegui onhemboyvateve vy penderova petepa. 21 Xee axĩ reve xema'endu'a ha'e kuery rami orekuai aguã ndorepy'a guaxuiague re. Ha'e rami avi amongue ipy'a guaxua rupi ijayvu ramo xee voi xepy'a guaxu 'rã. Inhakã porã e'ỹ va'e rami teri xeayvu. 22 Ha'e kuery hebreu regua teve? Xee voi hebreu aiko. Ha'e kuery Israel regua teve? Xee voi. Ha'e kuery Abraão ramymino teve ikuai? Xee voi. 23 Cristo rembiguai teve ikuai? (Inhakã porã e'ỹ va'e rami teri xeayvu.) Xee katuve ma ha'e aiko. Mba'eta pavẽ gui amba'eapove, nhuã py hetakueve aĩ, mbovykue rei e'ỹ anhenupã uka, mbovykue rei e'ỹ amano aguã rupi aiko va'ekue. 24 Peteĩ nhiruĩgue ma judeu kuery xenupã trinta e nove-kue, 25 mboapykue xenupãa yvyra rovi py, peteĩgue ita py xeapipaa, mboapykue kanoã aĩa va'e oike, peteĩ pytũ ha'e peteĩ ára ye'ẽ mbyte py aĩ va'ekue. 26 Aguataa rupi aiko vy mbovykue rei e'ỹ ajexavai. Yy oxyry atã va'e rupi aaxa, jojuka rive-rive va'e ikuaia rupi, xeretarã kuery ha'e amboae regua xejukaxe ramo, tetã ha'e tekoa e'ỹa rupi aikoa py, ye'ẽ rupi aa vy, ha'e irmão ramigua rive xejukaxe ramo. 27 Amba'eapoa py aiko vy xekane'õ va'ekue, mbovykue rei e'ỹ ake e'ỹ re aiko. Xenhembyayi ha'e xey'uvei va'ekue. Mbovykue rei e'ỹ akaru e'ỹ re aiko va'ekue, ha'e xeao e'ỹ vy yro'y aendu guive. 28 Ha'e nunga xerete re oiko va'e ramigua anho e'ỹ aendu, ko'ẽ nhavõ xere oĩ ipoyive va'e, igreja kuery ha'e javi re nda'evei aikoa. 29 Ha'e kuery va'e regua ikangy rã xee voi xekangya aendu. Ho'a ramo xee voi xepy'a vai 'rã. 30 Ha'e rami avi mba'emo arovy'aa rupi xeayvu vy xeayvu ta avi xekangya rupi aikoa re. 31 Nhanderuete, Senhor Jesus Ru va'e raka'e rã peve ima'endu'a porãmby oiko va'e ma oikuaa ndaxeapuia. 32 Damasco tetã py aiko jave tetã re opena va'erã huvixave Aretas omoĩ va'ekue omboaty jopya kuery xejopy aguã. 33 Ha'e rami teĩ tetã kora re janela oĩ va'e gui xemboguejya yvy katy peteĩ ajaka tuvixa va'e py. Ha'e rami vy aa jepe karamboae ha'e kuery po gui. 1 Ajererovy'aa rupi xeayvuve aguã nda'evei teĩ amombe'u ta Senhor mba'emo oexa ha'e oikuaa ukaague. 2 Peteĩ ava aikuaa Cristo pegua. Ha'e va'e ma catorze ma'etỹ ma ojapo yva mboapya peve oupiague. Hete reve pa tyrã hete reve'ỹ oupia xee ndaikuaai, Nhanderuete ma oikuaa. 3 Ha'e gui ha'e va'e ava hete reve pa tyrã hete reve'ỹa ndaikuaai, Nhanderuete ma oikuaa teĩ xee aikuaa 4 yvy marã e'ỹ re oupia. Ha'e ramo ayvu oendu avave rei omombe'ua aguã nda'evei va'e. 5 Ha'e ramigua oikoague re xee xeayvu 'rã, ha'e rã xereko re ae ndaxeayvui 'rã, xekangya re e'ỹ vy. 6 Ha'e rami ajererovy'aa rupi xeayvu va'e rire inhakã porã e'ỹ va'e ndaikoi 'rãgue, mba'eta anhetẽ va'e meme. Ha'e rami teĩ ha'e rami ndaxeayvuxei, avave rei xejou porã rei e'ỹ aguã. Ha'e rã xere mba'emo oĩ rã oexa, e'ỹ vy xegui ayvu oendu va'ekue anho ha'eve. 7 Ha'e ramigua iporã ete va'e xevy oikuaa ukaague re ajejou porã rei e'ỹ aguã, peteĩ juu omoĩa xero'o re. Ha'e va'e ma Satanás ombou va'ekue xerereko axy aguã, anhemboyvate rei e'ỹ aguã. 8 Ha'e nunga rupi mboapykue Senhor pe ajerure xegui oipe'a aguã re. 9 Ha'e rami teĩ aipoe'i xevy: “Xee romboaxya ha'eve ma ndevy, mba'eta ikangy va'e re xepo'akaa ojekuaa porãve 'rã”, he'i va'ekue. Ha'e nunga rupi avy'a reve 'rã xeayvu xekangya re, xere Cristo po'akaa oĩ aguã. 10 Ha'e rami vy arovy'a 'rã xekangya, xere ayvua reia, ajexavaia, xere opu'ãa reia, ha'e nda'evei aikoa Cristo káuxa aendu va'e. Mba'eta xekangya py xembaraeteve 'rã. 11 Inhakã porã e'ỹ va'e rami xeayvu va'ekue, ha'e rami aguã rami peẽ ae xemoingo ramo. Peẽ ae pendeayvu 'rãgue xererovy'aa rupi, mba'eta xee ma mba'eve py ojeupe “Apóstolo” he'i rive va'e kuery gui naxe'yvyĩ'ive, mba'e'ỹ aiko va'eri. 12 Mba'eta peẽ kuery mbyte rupi aexa uka ae ma apóstolo aikoa kuaa ukaarã, opa mba'e aropo'akaa py, ha'e gui hexa pyrã, nhomondyipaarã ha'e po'akaa kuaa ukaarã ajapoa py guive. 13 Mba'e nunga py tu igreja kuery mboae gui peẽ kuery pe ajapo vaive, xee anho pẽvy nanhepytyvõ ukaia py e'ỹ vy? Xeperdoa ke ha'e nunga py ri ajapo vai rã. 14 Mboapykuea ma peẽ kuerya py aa aguã rami aiko, ha'e teĩgue ju nanhepytyvõ ukai 'rã guive pẽvy. Mba'eta xee ndaipotai mba'emo pereko va'e, peẽ kuery ae roipota. Mba'eta ta'y kuery minha mba'eve nomoĩ porãi 'rã nguu kuery peguarã, ha'e rã tuu kuery ma gua'y kuery peguarã omoĩ porã 'rã mba'emo. 15 Ha'e nunga rupi xee avy'a reve mba'emo ame'ẽ, ha'e penenhe'ẽ re vy xee ae anhemomba uka 'rã guive. Pavẽ gui xee roayvuve rã peẽ kuery ndaxerayvuive teve? 16 Mba'eve py pẽvy nanhepytyvõ ukai ramo xapy'a rei peẽ kuery va'e regua “Paulo ijapu vy nhandekorea rupi oiko” he'i 'rã. 17 Ha'e rami avi pẽa py amongue ambou va'ekue pe teve rokore uka? 18 Mba'eta Tito ou aguã re ajerure, ha'e hexeve ambou avi karamboae irmão mboae. Tito teve pendekore raka'e? Hexeve peteĩ nhe'ẽ rupi ae e'ỹ ri ty'y roiko? Peteĩ tape rupi e'ỹ ri ty'y roo? 19 Are ma guive rã peẽ kuery pexa'ã teĩ ore rojejou porã ukaxe vy rive oreayvua rami. Ha'e rami 'rãgue py xerembiayvu kuery, Cristo re vy Nhanderuete renonde romombaraeteve aguã oreayvu ha'e nunga ha'e javi re. 20 Ha'e rami teĩ akyje, peẽ kuerya py avaẽ vy aipotaa rami e'ỹ pendekuai rã roexa gui, ha'e peẽ voi pexa'ãague rami e'ỹ xerexa gui. Akyje peẽ kuery mbyte aexa gui joguero'a rei va'e, joe ija'e'ỹ, ivai rei, ha'e ranhexe va'e, ijayvu vaikue, ijayvuxe, onhemboyvate ha'e nhombopoxypa rei va'e. 21 Akyje peteĩgue ju avaẽ ramo peẽ kuery mbyte Xeruete xemo'yvyĩ rivyvyi gui, ha'e yma rupi pejejavyague gui ndapejeko rerovai rã xee ajae'o rivyvyi gui, heko ky'a rei va'e, itavy rei ha'e opa marã ikuai va'e aexa vy. 1 Kova'e re mboapykuea ma 'rã avaẽ peẽ kuerya py. “Mokoĩ e'ỹ vy mboapy mba'emo omombe'u rã jaikuaa porãve 'rã”, 'ea ague rami. 2 Mba'eta mokoĩgue pẽa py aĩ jave aipoa'eague rami ae ju 'rã xeayvu. Aỹ peẽ kuerya py naĩ vy aipoa'e ymave rupi ojejavy va'ekue pe, ha'e amboae kuery ha'e javive pe guive: Peteĩgue ju avaẽ vy xee noromboaxyvei ma 'rã. 3 Mba'eta peikuaaxe anhetẽ pa Cristo gui ae xeayvua. Ha'e va'e rima na'ikangyi 'rã peẽ kuery mbyte, ha'e rã pendevy pe oexa uka 'rã opo'akaa. 4 Mba'eta anhetẽ ikangy va'e rami kuruxu re onhemoĩ uka va'ekue ri oikove ju raka'e Nhanderuete po'akaa rupi. Ha'e rami ae hexe vy ore voi orekangy va'eri peẽ kuery mbyte Nhanderuete po'akaa rupi avi 'rã orekuai hexeve. 5 Peikuaa pota ke pendejee ae, pexa aguã anhetẽ pa pejeroviaa oĩa. Penhea'anga ke pendejee ae. Ndapeikuaai ri ty'y Jesus Cristo pendere oĩa? Ha'e rami e'ỹ ri ramo ojou vaipy peiko. 6 Ha'e rami teĩ xee ajerovia peikuaa aguã ore kuery ojou vaipy e'ỹ roikoa. 7 Nhanderuete pe rojerure mba'eve py pejejavy e'ỹ aguã, pavẽ orejou porã aguã e'ỹ guive. Roipota va'e ma teko porã rupi peẽ pendekuai, ojou vaipy ore roikoa rami amongue oikuaa teĩ. 8 Mba'eta peteĩve henda py ndorepo'akai 'rã anhetẽ va'e rojoko aguã, ha'e rã anhetẽ va'e ojekuaa porãve aguã anho. 9 Ha'e rami vy rovy'a 'rã peẽ penembaraete ramo, ore orekangy teĩ. Ha'e rami vy rojerure peẽ kuery opa mba'e py pendekuai porã aguã. 10 Ha'e nunga rupi pẽa py e'ỹ teri aiko vy ambopara ha'e rami, peẽ kuerya py aiko jave Senhor xembopo'akaague rami vy rombopaga e'ỹ aguã, mba'eta anhomomba aguã e'ỹ xembopo'aka, ha'e rã anhomombaraeteve aguã. 11 Aỹ ma irmão kuery, pevy'a ke. Opa mba'e py pendekuai porã pota, joo meme penhombopy'a guaxu, peteĩ rami peikuaa, ha'e peteĩ rami pendekuai guive. Ha'e ramo Nhanderuete mborayvu me'ẽa ha'e peteĩ rami nhanemoingoa va'e oiko 'rã pendereve. 12 Pexarura joupe-upe iky'a e'ỹ va'e joayvua rami. Iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi oxarura uka pẽvy. 13 Tove peẽ kuery ha'e javive tapendu Senhor Jesus Cristo nhanemboaxya, Nhanderuete nhanderayvua ha'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ peteĩ rami nhanemoingoa. 1 Xee Paulo ma apóstolo aiko. Avakue e'ỹ xemoĩ, neĩ avakue pe e'ỹ guive xemoĩ ukaa. Ha'e rã Jesus Cristo ae xemoĩ va'ekue, ha'e omanoague gui Nhanderuete imboete jevyare va'e voi. 2 Irmão kuery xeirũ ikuai va'e ha'e javi reve roxarura Galácia py igreja kuery pendekuai va'e pe. 3 Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete ha'e [nhande] Senhor Jesus Cristo penemboaxya ha'e mby'a porã. 4 Mba'eta ha'e ae ojejuka uka raka'e jajejavyague re, Nhanderuete oipotaa rami vy ko yvy vai regua reko gui nhandereraa jepe aguã. 5 Tove ha'e anho tomboetea aỹ, ha'e raka'eve rã peve. Amém. 6 Ha'e rami avi anhemondyi mba'eta omombe'ua rã aendu Cristo rupi Nhanderuete penemboaxy vy penerenoĩ va'ekue ri ixugui pejepe'apa vyvoia, ayvu porã ramigua re rive pevapaxe vy. 7 Ha'e va'e ma amboae ayvu porã e'ỹ guive. Ha'e rami avi amongue rãnda'u Cristo regua ayvu porã oguerovaxe vy penemboeko eta rei. 8 Ha'e gui ayvu porã romombe'u va'ekue rami e'ỹ ri omombe'u va'e rei tove tokanhy, ore e'ỹ vy anjo yva pygua omombe'u teĩ. 9 Aipoa'e ae ma va'ekue ri teĩgue ju aipoa'e: Ayvu porã oregui pendu va'ekue rami e'ỹ ri omombe'u vy tokanhy. 10 Ha'e rami xeayvu vy nda'u aỹ avakue pe ri ajejou porã uka, tyrã pa Nhanderuete pe? Avakue rive ri nda'u ambovy'axe? Mba'eta avakue ambovy'aa rupi rive aiko va'e rire ndaikoi 'rãgue Cristo rembiguai. 11 Irmão kuery, po ramigua aipota peikuaa porã: Ayvu porã pendevy xee amombe'u va'ekue ma avakue guigua e'ỹ. 12 Mba'eta xee ma avakue gui naendui neĩ ndaikuaai karamboae. Jesus Cristo ae oikuaa uka xevy. 13 Mba'eta pendu ae ma judeu kuery reko rami aikoague. Mba'eta Nhanderuete pegua igreja kuery amoingo axy rei va'ekue, amombaxe ete vy. 14 Ha'e rami aikoa rupi xeretarã judeu kuery xejavegua gui voi anhea'ãve va'ekue, oreramoĩ kuery orembo'eague rami ete aikoxe vy. 15 Ha'e gui ma xetui'i e'ỹ mbove ma voi Nhanderuete xemboaxya rupi xeporavo rire xerenoĩ, ha'e oipotaa rami vy 16 xevy pe oikuaa uka Gua'y regua, judeu e'ỹ va'e kuery ikuaia rupi amombe'u aguã. Ha'e ramo amboae kuery pe xee naporandui karamboae aiko aguã re, 17 neĩ Jerusalém tetã katy ma voi ndaai ha'e kuery ranhe xegui apóstolo ikuai va'ea py. Ha'e rã Arábia yvy katy ranhe aa, ha'e gui Damasco tetã py ju ajevy. 18 Ha'e gui mboapy ma'etỹa py mae ma Jerusalém katy aa Cefas aexa aguã. Quinze ára re aiko hexeve. 19 Ha'e rã apóstolo kuery mboae ma ndaexai karamboae, Senhor ryvy Tiago e'ỹ vy. 20 Nhanderuete renonde aipoa'e: Po rami pẽvy ambopara vy ndaxeapui. 21 Ha'e gui ma Síria ha'e Cilícia yvy katy ju aa. 22 Ha'e rã Judéia yvy re Cristo pegua igreja kuery ikuai va'e ma ndaxerexai teri. 23 Xereko omombe'ua ramo rive ha'e kuery oendu, “Nhanemoingo axy reiare aỹ ma omombe'u oikovy jajerovia aguã regua yma rupi ombovaipaxe va'ekue”, 'ea rã. 24 Ha'e rami xereko oendu vy oguerovy'a okuapy Nhanderuete. 1 Ha'e gui catorze ma'etỹ rire ma Jerusalém katy ju aa karamboae Barnabé reve. Tito avi araa. 2 Aa aguã Nhanderuete oikuaa ukaague rami vy aa. Ha'e py ma opena va'e kuery pe amombe'u ayvu porã judeu e'ỹ va'e kuerya rupi amombe'u aikovy va'e. Pavẽ pe'ỹ guive amombe'u, irmão kuery yvatekueve va'e pe anho, ha'e kuery ombovaipa e'ỹ aguã anhombo'ea ha'e anhombo'eague. 3 Ha'e rami teĩ neĩ Tito xerupive oo va'ekue pe voi ha'e kuery nda'ijayvui opire omboi uka aguã, grego va'eri. 4 Omboi uka aguã ijayvu va'e ma irmão ramigua kuery rive, irmão kuery reve onhemoirũ va'ekue. Ha'e kuery ma oikuaa pota reixe raka'e opa mba'e gui Cristo Jesus nhandereraa jepe ramo nhandekuaia re, escravo rami ju nhanemoingoxe vy. 5 Ha'e rami teĩ ha'e kuery oipota va'e ma neĩ peteĩ henda py ma voi ndorojapoi, ayvu porã anhetẽ va'e peẽ kuery peguarã opyta aguã. 6 Ha'e gui omboetevepy kuery re ma xee napenai, mba'eta Nhanderuete voi amongue rive joegui oayvuve va'e'ỹ. Ha'e kuery yvatekueve ikuai va'e voi neĩ peteĩ henda py naxembo'ei mba'emo pyau re. 7 Ha'e rami 'rãgue py xejou porã, mba'eta oikuaa amboae regua kuery pe ayvu porã amombe'u aguã Nhanderuete xemoĩague, judeu kuery pe Pedro omombe'u aguã omoĩague rami avi. 8 Mba'eta apóstolo Pedro judeu kuery pe ayvu omombe'ua rupi Nhanderuete oipytyvõa rami avi xee voi xepytyvõ amboae regua ikuaia rupi amba'eapoa rupi. 9 Ha'e gui ha'e rami amba'eapo aguã Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩague omboetevepy kuery Tiago, Cefas ha'e João oikuaa vy orererovy'a, orepopyy guive, xee ha'e Barnabé reve. Mba'eta ojou porã amboae regua kuery mbo'ea rupi ore orekuaia, ha'e kuery judeu kuery mbo'ea rupi ikuaia rami avi. 10 Peteĩ'i re anho tema ha'e kuery ojerure, iporiaukue'i roipytyvõ aguã re orema'endu'a aguã. Ha'e gui xee ma ha'e nunga re anhea'ã ae ma aikovy. 11 Ha'e gui ma Antioquia tetã py Cefas ovaẽ ma vy ha'eve e'ỹa rami oiko ramo xeayvu ete ixupe. 12 Mba'eta Tiago remimbou avakue novaẽi teria ja Cefas okaru oikovy va'ekue judeu e'ỹ va'e kuery reve. Ha'e rami teĩ avakue ovaẽ ma ramo opytu'u, judeu kuery gui okyje vy ojepe'a. 13 Hexeve judeu kuery mboae heta avi onhenhomi. Barnabé eteve voi ha'e kuery onhenhomia rami onhemoingo uka. 14 Ha'e gui ma ha'e kuery ha'eve e'ỹa rami, ayvu porã anhetẽ va'e rami e'ỹ ikuaia xee aexa vy pavẽ oendua py aipoa'e Cefas pe: “Ndee ma judeu va'eri amboae regua reko rami reiko va'ekue, judeu reko rami e'ỹ. Ha'e gui aỹ ma mba'e re tu amboae regua kuery ri remoingoxe judeu reko rami?” ha'e va'ekue. 15 Mba'eta ore ma judeu ae ma voi orekuai, “Amboae regua ojejavypa rei va'e” 'ea va'e e'ỹ. 16 Jaikuaa guive lei re nhanhea'ãa rupi e'ỹ nhanemboeko porãa, ha'e rã Cristo Jesus re jajeroviaa re. Ha'e rami vy ore voi Cristo Jesus re rojerovia, ha'e rami vy rojeroviaa re oremboeko porãa aguã, lei re ronhea'ãa rupi e'ỹ. Mba'eta lei re onhea'ãa rupi ma avave rei nomboeko porãai 'rã. 17 Ha'e rami avi xapy'a rei Cristo re vy nhanhemboeko porã uka teĩ amongue ojou 'rã jajejavya. Ha'e rami vy nda'u Cristo ae ri nhandeapo jajejavy aguã rami? Any teve. 18 Mba'eta mba'emo nhambovaipa va'ekue jajapo ju va'e rire mae japyta 'rãgue ojejavypa riae va'e. 19 Ha'e rami 'rãgue py lei re oĩa aikuaa porã rire xee amano ae ma lei pe, Nhanderuete pe ju aiko aguã. Xee voi kuruxu re xemoĩa avi Cristo reve. 20 Ha'e rami rire xee ve'ỹ ma aiko, Cristo oiko xere. Aỹ xero'o re aiko teri reve Nhanderuete Ra'y re ajeroviaa rupi aiko, xerayvu vy xere ojejuka uka rire. 21 Xee ma Nhanderuete xemboaxya nambovare e'ỹi. Mba'eta lei re nhanhea'ãa rupi nhanemboeko porãa va'e rire Cristo omanoague ndovarei 'rãgue. 1 Peẽ Galácia pygua kuery pene'arandu e'ỹ va'e, mava'e tu penembotavy ra'e? Mba'eta pendua py amombe'u porã va'ekue Jesus Cristo kuruxu re ojejuka ukaague. 2 Po rami anho aikuaaxe pẽgui: Lei re penhea'ã rupi ri nda'u Nhe'ẽ pejopy, tyrã pa ayvu porã pendu vy pejeroviaa py? 3 Pene'arandu e'ỹ va'e, Nhe'ẽ reve pemboypy va'ekue ri aỹ to'o re rive ju ta ri ty'y opa mba'e py pendekuai porã? 4 Pendekuai axy reiague ndovarei ri ty'y mba'everã? Ha'e nungakue ndovare e'ỹi 'rãgue. 5 Ha'e gui Nhe'ẽ mbouare nda'u lei re penhea'ã ramo ri mba'emo porã ojapo penembyte, tyrã pa ayvu porã pendu va'e re pejerovia ramo? 6 Ha'e ramigua ae Abraão ojou raka'e, mba'eta “Nhanderuete re ojerovia ramo ojeroviaa re ome'ẽ teko porã”, he'iague rami. 7 Ha'e nunga rupi jaikuaa ojerovia va'e ae Abraão ramymino kuery ikuaia. 8 Mba'eta Abraão pe ranhe omombe'u ayvu porã vy “Ndegui vy amoingo porã 'rã yvy regua ha'e javi”, he'i va'ekue. Ha'e ramia py ipara re Nhanderuete oikuaa uka ma voi amboae regua kuery ojerovia ramo omboeko porã 'rãa. 9 Ha'ekue rami vy Abraão ojerovia ete va'e reve omoingo porã avi 'rã ojerovia va'e kuery ha'e javi. 10 Ha'e rã lei re onhea'ã va'e ma ayvu vaipy meme, mba'eta ipara oiny: “Lei re ikuai va'e ndojapopai ri vy ayvu vaipy opyta.” 11 Ha'e nunga rupi Nhanderuete renonde avave rei lei re onhea'ãa rupi nomboeko porãai 'rã, mba'eta “Heko porã va'e ma ojeroviaa rupi 'rã ikuai”, he'i. 12 Ha'e gui lei re nhanhea'ã vy ma jajeroviaa rupi e'ỹ nhandekuai. Ha'e rami 'rãgue py “Lei re oĩa amongue ojapopa ri vy oikove 'rã hexe vy”, he'iague rami. 13 Ha'e gui ma Cristo nhandejogua raka'e lei re ayvu vai oĩa gui, nhanderekovia ayvu vaipy ojeapo vy. Mba'eta ipara oiny: “Yvyra re oupia imoiny va'ekue ma ayvu vaipy meme” he'ia rami. 14 Ha'e rami vy Jesus Cristo ojapo Abraão pe Nhanderuete “Ndegui vy anhomoingo porã 'rã” he'iague amboae regua kuery voi oupity aguã. Ha'e rami rã jajerovia vy jajopy 'rã Nhe'ẽ ombou va'erã va'ekue. 15 Irmão kuery, nhande ae reko re ambojoja ta aỹ. Mba'eta mba'emo jajapo aguã re jajogueroayvu rire nda'evei avave rei ombovaipa, neĩ omoĩave aguã ha'e va'ekue áry. 16 Ha'e gui Abraão ha'e hamymino pe Nhanderuete ijayvu raka'e omoingo porã aguã re. Ha'e ramia py “Hamymino kuery pe” nde'i, mba'eta heta pe rami e'ỹ ijayvu, peteĩ'i pe anho, “Neramymino” he'ia py. Ha'e va'e ma Cristo. 17 Ha'e gui aipoa'eve ju: Nhanderuete yma ma voi guexeve guarã ojapo ma rire quatrocentos e trinta ma'etỹa py lei oeja avi vy nomboaxa rivei, neĩ nombovaipai ijayvu ma voiague. 18 Mba'eta lei re nhanhea'ãa rupi ri Nhanderuete gui mba'emo jajopy va'e rire ijayvuague rupi ve'ỹ jajopy 'rãgue. Ha'e rami teĩ ijayvuague rupi rive Nhanderuete mba'emo ome'ẽ raka'e Abraão pe. 19 Ha'e gui ma mba'erã nda'u oeja avi lei? Lei ma jejavya kuaa ukaarã oeja raka'e, ovare aguã hamymino ijayvu ma voiague va'e oiko peve'i. Anjo kuery po rupi lei ome'ẽ uka raka'e, ha'e gui amboae po rupi ju. 20 “Amboae po rupi ome'ẽ uka” he'ia py ma peteĩ'i re e'ỹ ijayvu vy, mokoĩ re. Ha'e rã Nhanderuete ma peteĩ'i. 21 Ha'e gui Nhanderuete nda'u ijayvu ma voiague rovai guarã ri lei oeja raka'e? Any teve. Mba'eta tekove me'ẽarã ri lei oeja va'e rire anhetẽ lei re nhanhea'ãa rupi 'rãgue teko porã jaupity. 22 Ha'e gui ipara oinya oikuaa uka jejavya guy py meme nhandekuaia, Jesus Cristo re jajerovia vy ome'ẽ 'rã va'ekue jajopy aguã. 23 Ha'e gui hexe jajerovia aguã regua oikuaa uka e'ỹ mbove ma lei rupi ranhe nhanemoingo vy omboty pyre rami nhanderereko raka'e, jajerovia aguã regua oikuaa uka peve. 24 Ha'e rami vy lei ma nhandere opena va'e rami ranhe nhanderereko raka'e, Cristo-a py nhanererovaẽ aguã, hexe jajerovia ramo nhanemboeko porã aguã. 25 Ha'e gui jajerovia aguã regua oikuaa uka ma rire nhandererekoare rupi ve'ỹ nhandekuai. 26 Mba'eta peẽ kuery voi Cristo Jesus re pejerovia vy Nhanderuete ra'y kuery pendekuai. 27 Mba'eta Cristo re penhemongarai uka va'ekue ha'e javi ma Cristo py avi penhemonde. 28 Ha'e nunga rupi jipovei 'rã judeu ha'e grego, escravo ha'e escravo e'ỹ, avakue ha'e kunhague, mba'eta Jesus Cristo re vy ha'e javive peteĩ regua anho nhandekuai. 29 Ha'e rami vy Cristo pegua peiko vy peẽ kuery voi Abraão ramymino kuery pendekuai, ha'e ijayvuague peupity avi aguã rami guive pendekuai. 1 Aipoa'e: nguu gui ta'y kuery mba'emo ojopy aguã rami ikuai va'e ma kyrĩgue teri ikuaia ja escravo rami ete 'rã ikuai, opa mba'e ha'e kuery pe guarã oĩ teĩ. 2 Ha'e rami vy imbo'ea ha'e hexe opena va'e kuery oipotaa rami 'rã ikuai, tuu oa'angaague ára novaẽi teria ja. 3 Nhande kuery voi ha'e rami avi nhandekuai va'ekue. Kyrĩgue rami teri nhandekuai jave escravo rami nhanemoingoa va'ekue ko yvy regua oikuaa rami rive. 4 Ha'e gui oa'angaague ára ovaẽ ramo Nhanderuete ombou Gua'y ae kunha gui oiko aguã, lei rupi guarã, 5 lei rupi nhandekuaiague gui nhandereraa jepe vy ta'y kuery ete nhanemoingo aguã. 6 Ha'e gui ta'y kuery jaiko ramo nhandepy'a re Nhanderuete ombou Gua'y Nhe'ẽ, ojapukai vy “Xeru, Xeru” he'i va'erã. 7 Ha'e nunga rupi escravo ve'ỹ, ta'y kuery ma peiko. Gua'y kuery Nhanderuete penemoingo rire ixugui mba'emo porã pejopy aguã rami pendekuai. 8 Ymave rupi Nhanderuete peikuaa e'ỹ mbove escravo rami pendekuai teri va'ekue Nhanderuete ramigua kuery pe rive. 9 Aỹ ma peikuaa ma Nhanderuete, ha'e ranhe pendekuaa rire. Mba'e re tu ha'vy pejevyxe ju mba'emo ipo'aka e'ỹ ha'e ovare'ỹ va'e re, ha'e nunga pegua escravo ju pendekuaixe vy? 10 Mba'eta amongue ára pemboeteve 'rã joegui, amongue jaxy, mba'emo oiko aguã ára ha'e amongue ma'etỹ guive. 11 Ha'e ramo xee akyje peẽ kuerya rupi amba'eapoague ndovarevei gui. 12 Xee rami avi pendekuai 'rãgue, mba'eta xee voi peẽ rami aiko. Irmão kuery, po rami anho ajerure, mba'eta xevy pe mba'eve py ndapejapo vai. 13 Jypy'i pẽvy ayvu porã amombe'u jave xemba'eaxy ete va'ekue, peẽ peikuaa porã. 14 Xee aiko axya peẽ kuery pe voi haxy ete va'ekue peropo'aka aguã. Ha'e ramive ma peẽ kuery ndaxerexaxe e'ỹi, ndaxerayvu e'ỹi guive. Ha'e rami 'rãgue py xemovaẽ porã va'ekue Nhanderuetea guigua anjo rami, Jesus Cristo rami ete. 15 Ha'e gui aỹ ma mba'exa tu noĩvei ri pendekuai porãague? Xee aipoa'e porã: Ha'eve va'e rire penderexa ae penoẽ 'rãgue raka'e xevy peme'ẽ aguã. 16 Ha'e gui aỹ ma anhetẽ va'e rupi xee romongeta vy nda'u penderovaigua ju ri aiko? 17 Ha'e rã amboae kuery ma pendererory merami rive xegui pendererovapaxe vy, ha'e kuery re ju peo aguã. 18 Ha'eve avi iporã va'e re peo aguã, pendereve xee aiko jave anho e'ỹ. 19 Xera'y kuery, peẽ kuery re nda'evei aiko imemby raxy va'e rami, pendere Cristo reko ojekuaa porã e'ỹa ja. 20 Ha'eve va'e rire aỹ voi xee avaẽ 'rãgue peẽ kuerya py amboae rami ju xeayvu aguã, mba'eta ndaikuaai rei peẽ kuery reko. 21 Lei rupi rive pendekuaixe va'e, pemombe'u xevy: Ndapeikuaai ri ty'y lei re oĩ va'e? 22 Mba'eta ipara oiny: “Abraão oguereko mokoĩ gua'y. Peteĩ ma kunha escrava pi'a, ha'e rã amboae ma escrava e'ỹ pi'a raka'e.” 23 Escrava pi'a ma to'o gui rive itui'i. Ha'e rã escrava e'ỹ pi'a ma Nhanderuete ijayvuague rami vy itui'i. 24 Ha'e nunga oiko raka'e jaikuaa pota aguã, mba'eta ha'e va'e kunhague ma mokoĩ ayvu nhanderekorã oeja pyre rami. Peteĩ ayvu ma Sinai yvyty re oejaa, escravo rami nhanemoingo va'e. Ha'e va'e ma Agar. 25 Mba'eta Agar ma Arábia regua Sinai yvyty rami, ha'e Jerusalém tetã aỹgua rami guive oiko, mba'eta ha'e pygua kuery escravo rami meme teri ikuai. 26 Ha'e rã Jerusalém yvategua pygua kuery ma escravo e'ỹ ikuai. Ha'e va'e ae ma nhandexy. 27 Mba'eta ipara oiny: “Nememby e'ỹ va'e, kyrĩ va'e reikuavã e'ỹ teri va'e, evy'a ke. Kyrĩ va'e raxy rendu e'ỹ teri va'e, enhendu atã ke revy'a vy, mba'eta ome reve oiko va'e memby kuery gui hetave 'rã ikuai kunha oeja pyre memby kuery.” 28 Ha'e gui irmão kuery, peẽ ma Isaque itui'iague rami avi Nhanderuete ijayvuague rami vy peiko. 29 Yma guare rami to'o gui itui'i va'ekue ma opu'ã rei raka'e Nhe'ẽ gui itui'i va'ekue re. Ha'ekue ramigua ae aỹ voi oiko. 30 Ha'e rami teĩ ipara re oĩ: “Eipe'a ke escrava ipi'a reve, mba'eta nda'evei escrava e'ỹ pi'a rami avi escrava pi'a ojopy aguã mba'emo.” 31 Ha'e rami vy irmão kuery, nhande ma escrava memby kuery e'ỹ, ha'e rã escrava e'ỹ memby kuery nhandekuai. 1 Escravo ve'ỹ nhandekuai aguã ae Cristo nhandereraa jepe. Peĩ atã ke ha'vy escravo penhemoingo uka jevy e'ỹ aguã. 2 Mba'eta xee Paulo aipoa'e pẽvy: Pendepire pemboi uka ramo Cristo pendereraa jepeague ndovarei 'rã. 3 Teĩgue ju aipoa'e pavẽ pe: Opire omboi uka va'ekue ma lei re oĩ va'e ha'e javi ojapo aguã rami ikuai. 4 Peẽ kuery lei re penhea'ãa rupi penhemboeko porã ukaxe va'e, pejepe'a ma Cristo gui, ha'e penemboaxyague peja guive. 5 Mba'eta ore ma Nhe'ẽ rupi vy rojerovia reve roarõ roikovy teko porã ome'ẽ mbyrã. 6 Mba'eta Cristo Jesus re nhandekuai ramo mba'everã ndovarei nhandepire nhamboi ukaague, neĩ nhamboi uka e'ỹa voi. Ovare va'e ma jajeroviaa nhandeporayvua rupi jaexa uka va'e anho. 7 Peẽ kuery pendekuai porã va'ekue. Mava'e tu pendejoko ra'e anhetẽ va'e rupi pendekuai ve'ỹ aguã? 8 Mba'eta ha'e rami aguã ma penerenoĩare gui e'ỹ ou. 9 Trigo mbovua minha ruxã'i teĩ mesa ha'e javi 'rã omoeakuãmba. 10 Ha'e rami teĩ xee ma Senhor rupi vy ajerovia amboae rami rei peikuaa e'ỹ aguã. Ha'e rã penemoangeko reia mava'e rã rei opaga 'rã. 11 Ha'e gui irmão kuery, xee ma nhandepire nhamboi uka aguã re teri anhombo'e va'e rire mba'exa 'rãgue tu ha'vy xembojexavai reia? Ha'e rami anhombo'e va'e rire ha'e kuery ndojou vaivei 'rãgue kuruxu re Cristo ojuka ukaague amombe'u rã. 12 Ha'eveve 'rãgue penemoangeko reia kuery ha'e kuery ae onhekyxĩmba va'e rire. 13 Mba'eta peẽ irmão kuery, escravo ve'ỹ pendekuai aguã Nhanderuete penerenoĩ. Ha'e rami avi escravo ve'ỹ pendekuaia rupi nda'evei to'o oipotaa rami pendekuai aguã, ha'e rã pejoayvua rupi 'rã pendekuai peteĩ-teĩ rembiguai rami. 14 Mba'eta lei re oĩ va'e ha'e javi 'rã jajapo peteĩ'i ayvu rupi nhandekuai vy: “Peayvu peneirũ peẽ ae pejeayvua rami” he'iague. 15 Ha'e rami teĩ jomeme pejoxu'u ha'e penhomboi-mboi ri vy penheangu ke peẽ ae penhomomba e'ỹ aguã. 16 Ha'e nunga rupi aipoa'e: Pendekuai Nhe'ẽ re. Ha'e vy 'rãe ndapejapoi to'o oipota va'e. 17 Mba'eta to'o oipota va'e ma Nhe'ẽ ndoipotai, ha'e Nhe'ẽ oipota va'e ma to'o ndoipotai, joo ramigua e'ỹ vy. Ha'e nunga rupi ae ndapejapo kuaai peipota va'e. 18 Ha'e rã Nhe'ẽ ri penderereko ramo lei guy py ve'ỹ pendekuai. 19 Ha'e gui to'o guigua ma jaikuaa pavẽ: tavy reia, teko ky'a, jajejoko e'ỹa, 20 mba'emo ra'angaa re jajeroviaa, mba'evyky, joe nanhandea'eia, joe nhapu'ã reia, takãte'ỹ, joupe nhandevai reia, nhandeyvate reixea, joegui jaja'oa, joo rami e'ỹ-e'ỹ nhandekuaia, 21 jajojou vai reia, jaka'u reia, jakaru guaxua rupi nhandekuaia, ha'e ramigua anho. Ha'e nunga re pẽvy xeayvu ae ma va'ekue, ha'e aỹ ma amombe'u porãve ju: Ha'e rami ikuai va'e ma Nhanderuete po'akaa pyguarã e'ỹ. 22 Ha'e rã Nhe'ẽ guigua ma pova'e: mborayvu, vy'a, mby'a porã, jajogueropo'akaa, joupe jajapo porãa, nhanhopytyvõa, ojeroviapy jaikoa, 23 nhandevai rive e'ỹa ha'e jajejokoa. Ha'e ramigua jokoarã lei jipoi. 24 Ha'e Jesus Cristo pegua ikuai va'e ma kuruxu re ojuka avi ma to'o opa marã rei oipota va'e. 25 Nhe'ẽ re vy jaikove rire Nhe'ẽ reve ae tema nhandekuai. 26 Nda'evei jajejou porã rei aguã, nhanhombopoxy ha'e jajojou vaia rupi. 1 Irmão kuery, amongue ha'eve e'ỹa rami oiko rã oexaa ramo peẽ Nhe'ẽ reve pendekuai va'e pemongeta 'rã, pendevai e'ỹ re. Penheangu ke guive peẽ voi penhembotavy uka e'ỹ aguã. 2 Peraa ke peteĩ-teĩ voyi. Ha'e rami vy 'rãe Cristo guigua lei rupi pendekuai. 3 Ha'e rã amongue heko porãve e'ỹ teĩ ojeupe “Xereko porã” he'i vy ha'e kuery ae ojekore. 4 Peteĩ-teĩ peikuaa pota peẽ ae pendereko re. Ha'e rami vy 'rãe pejererovy'a aguã ha'eve, amboae kuery reko re peikuaa pota rei nda'ei. 5 Mba'eta peteĩ-teĩ ogueraa 'rã ovoyi ae. 6 Ayvu porã re penembo'ea rã opa mba'e porã pemboja'o 'rã penembo'ea kuery pe. 7 Pejekore eme pova'e nunga re, mba'eta Nhanderuete ndojejojai ukai 'rã, mba'eta nhanhotỹague gui ae ju 'rã nhamono'õ. 8 To'o guigua onhotỹ rire to'o gui ju 'rã omono'õ imombaarã. Ha'e rã Nhe'ẽ guigua ri onhotỹ rire ma Nhe'ẽ gui ae ju 'rã omono'õ tekove marã e'ỹ. 9 Japytu'u rive eme joupe jajapo porãa gui, mba'eta oa'angaague ára nhamono'õ 'rã hekovia, ndajajepe'ai rire. 10 Ha'e nunga rupi ha'eve jave jajapo porã 'rã pavẽ pe, nhanderevegua ojerovia va'e kuery pe katuve ma. 11 Pexa ke ipara tuvixa rei va'e xepo py ae ambopara va'ekue. 12 Ha'e gui to'o re onhemboyvatevexe va'e kuery onhea'ã 'rã pendepire pemboi uka aguã re. Ha'e ramigua oipota onhembojexavai uka e'ỹ aguã, mba'eta Cristo kuruxu regua omombe'u va'e rire ombojexavaia ae 'rãgue. 13 Ha'e rami avi opire omboi uka va'ekue voi ndojapopai 'rã lei re oĩa, ha'e rami teĩ ha'e kuery onhea'ã pendepire pemboi uka aguã re, ha'e nunga re ojererovy'a rei aguã. 14 Ha'e rã xee ma mba'eve rei ndarovy'ai kuruxu re nhande-Senhor Jesus Cristo omanoague e'ỹ vy. Mba'eta kuruxu re ma yvy regua reko omano ae ma xevy, ha'e xee voi amano avi yvy regua reko pe. 15 Mba'eta nhandepire nhamboi ukaa, ha'e nhamboi uka e'ỹa voi mba'e'ỹ, hemimoingo pyau jaikoa anho ovare. 16 Tove ha'e rami ikuai va'e ha'e javi toendu mby'a porã ha'e omboaxya, Nhanderuete pegua kuery Israel regua voi. 17 Ha'e rami avi ndaipotavei ma avave rei xemoangeko, mba'eta xerete rupi iperepa ma Jesus káuxa. 18 Irmão kuery, tove penenhe'ẽ py tapendu nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya. Amém. 1 Xee Paulo ma Nhanderuete oipotaa rami vy Cristo Jesus pegua apóstolo aiko. Kova'e kuaxia ambou Éfeso tetã py iky'a e'ỹ va'e ha'e Cristo Jesus pegua ojeroviapy pendekuai va'e pe: 2 Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo guigua penemboaxya ha'e mby'a porã. 3 Tove Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ruete va'e re ta'ima'endu'a porãa, mba'eta Cristo re nhanemoĩ vy yva re opa mba'e porã Nhe'ẽ guigua ome'ẽ nhandevy. 4 Mba'eta yvy onhono e'ỹ mbove ma voi Cristo re nhanemoĩ vy ojeupe guarã nhandeporavo raka'e, henonde rupi iky'a e'ỹ ha'e otekoavy e'ỹ va'e nhandekuai aguã. Nhanderayvu vy 5 nhandeporavo ma voi va'ekue gua'y kuery ae nhanemoingo aguã. Ha'e ae oipotaa rami vy nhanemboaxy Jesus Cristo rupi, 6 nhanemboaxy ramo pavẽ oguerovy'a aguã. Ha'e rami nhandekuai aguã ome'ẽ rive, gua'y oayvu va'e re nhanemoĩ vy. 7 Hexe nhanemoĩ vy nhandejogua raka'e jajejavyague gui, mba'eta nhanemboaxy ete vy huguy py omboguepa. 8 Ha'e nunga Nhanderuete ombou nhandere opa marãgua 'arandu reve, jaiko kuaa aguã. 9 Nhandevy oikuaa uka avi ha'e ae oipotaa rami mba'emo ojapo aguã ndoikuaa ukai va'ekue. Ha'e va'e ma nhanemboaxya rupi ojapo uka 'rã Cristo pe, 10 oa'angaague ára ovaẽ rã ojapo aguã opa mba'e re Cristo ipo'aka aguã rami, yva ha'e yvy re ikuai va'e ha'e javi re. 11 Cristo re nhanemoĩ vy nhandeporavo raka'e ojeupe guarã. Ha'e ae oipotaa rami vy opa mba'e omoingoague rami avi ha'e rami nhandeapo onhembopy'a ma voiague rami, 12 ha'e rami nhandekuaia pavẽ oikuaa vy oguerovy'a aguã hexakãmbaa, yma guive ore kuery Cristo roarõa rupi orekuaia re guive. 13 Ha'e gui peẽ kuery voi penemoĩ avi Cristo re. Mba'eta pendereraa jepea regua ayvu porã anhetẽ va'e pendu vy hexe pejerovia ramo pendere omoĩ ikuaa ukaarã, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ombou 'rã va'ekue ae. 14 Mba'eta nhandere Onhe'ẽ omoĩ rire jaikuaa nhandevy guarã oguereko va'e ha'e javi jajopy 'rãa. Ojeupegua eterã nhandereraa jepea ára ome'ẽ 'rã nhandevy, hexakãmbaa oguerovy'aa pavẽ aguã. 15 Ha'e nunga rupi xee voi arovy'a, omombe'ua rã aendu vy Senhor Jesus re pejeroviaa ha'e iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi peayvua. 16 Ha'e rami vy anhembo'e nhavõ pendere xema'endu'a vy arovy'a Nhanderuete. 17 Ha'e rami vy ixupe ajerure pendere omoĩve aguã pene'arandurã peikuaa ete aguã Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru hexakãmba va'e. 18 Tove pendepy'a py tapenemoexakã peikuaa aguã mba'e pearõ aguã pa penerenoĩague, iky'a e'ỹ va'e kuery mboae reve opa mba'e porã pejopy avi va'erã, 19 ha'e opa mba'e re ipo'akaa, hexe jajerovia va'e pe oexa uka rã peikuaa avi aguã. 20 Mba'eta opo'akaa oexa uka raka'e Cristo omanoague gui omboete jevy vy. Ha'e gui yva re ju omboguapy imoiny oiporu kuaa regua re, 21 huvixa ikuai va'e áryve oĩ aguã, joguerekoa kuery, mba'emo re ombopo'aka ha'e opena uka pyre kuery áryve, aỹgua ha'e raka'eve rã ikuai va'e áryve guive. 22 Mba'eta ipy guýry opa mba'e omoĩ, ha'e opa mba'e akãrã omoĩ vy igreja kuery pe ome'ẽ. 23 Mba'eta igreja kuery ma hete. Igreja kuery reve anho 'rã Cristo regua oĩmba, hexeve anho opa mba'e oĩmbaa rami avi. 1 Pendevy pe voi ome'ẽ tekove, pendeko vai ha'e pejejavya rupi vy omanogue rami pendekuai va'ekue ri. 2 Mba'eta ha'e rami anho pendekuai va'ekue yvy regua reko rami, arai guy rupi nhe'ẽ vai ipo'aka va'e, Nhanderuete onhe'ẽ rendu e'ỹ va'e kuery rerekoa va'e oipotaa rami rive. 3 Ha'e rami nhande kuery pavẽ nhandekuai va'ekue to'o oipotaa rami. Mba'eta to'o oipota rami ha'e nhande ae nhandepy'aa rupi rive nhandekuai va'ekue. Amboae kuery rami avi japaga aguã rami nhandekuai va'ekue, ha'e rami ete nhandereko va'e vy. 4 Ha'e rã Nhanderuete opa ma mba'e py nhanemboaxy ha'e nhanderayvu ete vy 5 omanogue rami nhandereko vaiague py teri nhandekuai va'ekue ri nhande avi nhanemoingove ju Cristo reve, mba'eta nhanemboaxy ramo ae jaa jepe. 6 Cristo Jesus reve nhanemoingove ju vy hexe vy nhanemboguapy avi yva re, 7 raka'eve rã oexa uka aguã Cristo Jesus re vy nhanemboaxy etea ha'e nhanderayvua. 8 Mba'eta jajerovia rã nhanemboaxya py ae nhandereraa jepe. Ha'e nunga ma nhandegui ae e'ỹ ou, Nhanderuete ome'ẽ rive. 9 Nhande ae nhanhea'ãa rupi e'ỹ guive ou, avave rei ojejou porã rei e'ỹ aguã. 10 Mba'eta nhande ma Nhanderuete rembiapo jaiko. Cristo Jesus re nhanemoingove ju iporã va'e jajapo jaikovy aguã, ha'e rupi nhandekuai aguã yma ma voi omoĩ rire. 11 Ha'e nunga rupi peẽ judeu e'ỹ va'e ke penema'endu'a yma rupi pendero'o re pendekuaiague re. Pendevy pe judeu kuery “Opire omboi uka e'ỹ va'e” he'i, ha'e kuery ojeupe ma “Opire omboi uka va'e” he'i okuapy teĩ avakue po py rive omboi uka. 12 Ha'e va'e jave ma Cristo reve'ỹ pendekuai va'ekue, Israel regua e'ỹ guive. Neĩ ndapeikuaai va'ekue Nhanderuete mba'emo porã ome'ẽ aguã re ijayvu vy guexeve guarã ojapoague. Mba'eve ndaperekoi va'ekue pearõ aguã, mba'eta Nhanderuete revegua e'ỹ pendekuai va'ekue yvy re. 13 Yma Nhanderuetea gui mombyry pendekuai va'ekue ri aỹ ma Cristo Jesus re vy penemonhemboja ma, Cristo ruguy rupi ae. 14 Mba'eta ha'e va'e ae ma peteĩ rami nhanemoingoa, mba'eta mokoĩ regua gui peteĩ'i nhanemoingo. Ha'e vy oity nhanembyte kora nhanemboja'oarã hi'aĩ va'ekue. Ha'e va'e ma joe nanhandea'eiague. 15 Ngo'o reve vy ombovaipa raka'e lei re ojapo uka pyre ha'e ndojapo ukai pyre oĩa. Mokoĩ regua gui peteĩ regua pyau omoingo, ojee ae nhanemoingo vy. Ha'e rami vy peteĩ rami nhanemoingo. 16 Mokoĩve regua nhandereru ju Nhanderuete re, peteĩ'i tete nhandekuai aguã. Kuruxu re omano vy oipe'apa raka'e ndajajoayvui reiague. 17 Ha'e gui ou vy oikuaa uka peteĩ rami ju nhanemoingopa aguã, peẽ ixugui mombyry pendekuai va'ekue, ha'e'i rupi orekuai va'ekue guive. 18 Mba'eta hexe vy mokoĩve regua ha'eve Nhanderuete re nhanhemboja aguã, peteĩ'i Nhe'ẽ rupi. 19 Ha'e nunga rupi amboae regua ve'ỹ, amboae guigua ve'ỹ ma pendekuai. Ha'e rami 'rãgue py iky'a e'ỹ va'e kuery reve joegua, Nhanderuete ro pygua kuery ae pendekuai. 20 Ha'e va'e oo ytarã ma apóstolo ha'e profeta kuery ranhe omoĩ raka'e, ha'e gui peẽ kuery ju penemoĩ vy ojapove heravy. Cristo Jesus ae ita omboeteve pyrã oĩ. 21 Hexe vy oo ha'e javi joo'i rami oĩ vy yvateve ovy, templo Senhor peguarã. 22 Cristo re vy peẽ kuery voi joo'i rami penemoĩ ramo Nhanderuete Onhe'ẽ rupi oĩ atyrã pepyta. 1 Ha'e nunga rupi aỹ xee Paulo ma Cristo Jesus káuxa aĩ nhuã py, peẽ judeu e'ỹ va'e kuery ayvu vy. 2 Mba'eta peẽ kuery pendu ma nhi'ã Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩague pendevy pe ayvu amombe'u aguã. 3 Mba'eta xevy pe oikuaa uka karamboae ndoikuaa ukai va'ekue. Ha'e va'e ma mboapy ayvu'i py pẽvy amboparaague. 4 Ha'e gui ambopara va'ekue peroayvu vy peikuaa avi 'rã Cristo regua oikuaa uka e'ỹ pyre xevy pe ranhe oikuaa uka va'ekue. 5 Ymagua kuery pe ma ha'e nunga ndoikuaa ukai va'ekue. Ha'e gui aỹ ma Onhe'ẽ rupi ae oikuaa uka iky'a e'ỹ va'e apóstolo ha'e profeta kuery pe. 6 Ha'e va'e ma pova'e: peẽ kuery judeu regua e'ỹ voi ore judeu kuery reve nhandevy pavẽ pe Nhanderuete ome'ẽ 'rã mba'emo porã, ha'e gui peteĩ'i tete nhanemoingo pavẽ, ha'e ijayvuague jajopy pavẽ aguã rami nhanemoingo guive, Cristo Jesus regua ayvu porã oĩa rami vy. 7 Ha'e va'e mombe'uarã ae Nhanderuete xemoĩ. Xemboaxya rupi xemoĩ opo'akaa oexa uka vy. 8 Xee ma iky'a e'ỹ va'e kuery pavẽ gui xe'yvyĩve va'eri Nhanderuete xemboaxy vy xemoĩ karamboae amboae regua kuery pe ayvu porã amombe'u aguã. Ha'e va'e oĩa rami vy opa mba'e porã jaikuaa e'ỹ va'e regua Cristo re anho oĩ. 9 Xemoĩ karamboae amombe'u aguã mba'emo oiko va'erã, Nhanderuete opa mba'e apoare va'e yma rupi onhembopy'aague ndoikuaa ukai teri va'ekue ojeupity rã. 10 Mba'eta aỹ gui ma igreja kuery ikuaia rupi Nhanderuete ha'ekue-'ekue'i rami e'ỹ oexa uka 'rã o'arandua. Yva pygua huvixa kuery ha'e ipo'akakueve ikuai va'e pe voi oikuaa uka 'rã, 11 mba'eta jypy guive oipotaa rami ae onhembopy'a ojapo aguã Cristo Jesus nhande-Senhor rupi. 12 Ha'e rami rire hexe vy nhandepy'a guaxu Nhanderuete re nhanhemboja aguã, mba'eta aỹ jaikuaa ete hexe jajerovia ramo nhanemboaxya. 13 Ha'e nunga rupi pendere vy aiko axya omombe'ua rã pendu teĩ ndaipotai pendekuerai, mba'eta pevy'ave aguã ae aiko axy. 14 Ha'e nunga rupi Nhanderuete renonde xerenapy'ã re aĩ. 15 Hery rupi ae yva ha'e yvy re ha'e javi regua ikuai va'e omboerya. 16 Opa mba'e porã oguereko va'e vy ixupe ajerure pendepy'a re Inhe'ẽ oĩ va'e rupi penemombaraete aguã, 17 ha'e rami py pejerovia rã pendepy'a re Cristo oiko aguã. Ha'e gui mborayvu re penembaraete ha'e peĩ atã vy 18 iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi reve peikuaa aguã Cristo nhanderayvua tuvixa etea, mba'eta ipy ete, ipuku, yvate ha'e yvy katy oo. 19 Ha'e rami vy peikuaa aguã nhanderayvua, ndajaikuaapai va'e teĩ, Nhanderuete re oĩ va'e ha'e javi pendere voi oĩ aguã. 20 Nhanderuete ma opa mba'e py ipo'akapa va'e vy ojapo jajerurea ha'e nhaexa'ãa áryve voi, nhandere opo'akaa oĩ va'e rupi ae. 21 Tove igreja kuery ikuaia rupi ixupe toporaeia, ha'e Cristo Jesus re vy guive, aỹ ha'e araka'e rã peve. Amém. 1 Senhor káuxa nhuã py aĩa py po rami xee romongeta: Nhanderuete ojeupe guarã penerenoĩ rire ha'ekue rami ae ke pendekuai. 2 Pendekuai rive'i, ha'eve vai'i. Pendevai rei eme. Mborayvu re pejogueropo'aka peteĩ-teĩ. 3 Penhea'ã pembovaipa e'ỹ aguã peteĩ rami Nhe'ẽ penemoingoa, jomeme pendekuai porã vy. 4 Mba'eta peteĩ'i tete nhandekuai, peteĩ Nhe'ẽ oiko ha'e peteĩ'i guive pearõ pekuapy va'e, ha'e rami aguã penerenoĩ rire. 5 Oiko peteĩ'i Senhor, peteĩ'i rami jajerovia aguã, peteĩ'i nhanhemongarai aguã, 6 peteĩ'i Nhanderuete nhande kuery ha'e javi Ru va'e. Ha'e ma ha'e javi re ipo'aka, ha'e javi rupi omba'eapo, ha'e javi re oĩ. 7 Ha'e rami avi nhanemboaxya rupi peteĩ-teĩ pe ome'ẽ nhanerembiaporã. Cristo ae ome'ẽxea rami ome'ẽ. 8 Ha'e nunga rupi ipara re oĩa py “Yvate ojeupi vy heta ogueraa guembiguairã ojopy va'ekue, ha'e avakue pe ome'ẽ hembiaporã”, he'i va'ekue. 9 Ha'e gui “Ojeupi” he'ia py jaikuaa yvy guýry peve oguejy ranheague, 10 mba'eta oguejy va'ekue ae ma ojeupi ju yva ha'e javi áry, opa mba'e re oĩ aguã. 11 Ha'e gui amongue pe ome'ẽ apóstolo ikuai aguã, amboae pe ma profeta ikuai aguã, amboae kuery pe ma ayvu porã mombe'ua rupi ikuai aguã, amboae kuery pe ma igreja re opena, e'ỹ vy nhombo'ea rupi ikuai aguã. 12 Ha'e rami vy ombo'e uka porãmba iky'a e'ỹ va'e kuery peteĩ-teĩ guembiapo ojapo kuaa aguã rami. Ha'e rami vy Cristo rete omombaraeteve aguã, 13 peteĩ rami meme jajerovia ha'e Nhanderuete Ra'y jaikuaa ete peve. Ha'e rami vy 'rãe kakuaakue rami nhandekuai, Cristo rami ete nhandekuai peve opa mba'e py, 14 kyrĩgue rami ve'ỹ nhandekuai aguã, opa marã rei nhanembo'e va'e yvytu rami nhandereraa rã ha'ekue'ỹ-kue'ỹ katy rive jaa e'ỹ aguã. Mba'eta ha'e kuery ma avakue 'arandua rami rive 'rã nhanembo'e, ijayvu kuaa vy nhanembotavypa 'rã guive. 15 Ha'e rami 'rãgue py anhetẽ va'e rupi ha'e mborayvu re nhandekuai vy opa mba'e py nhandeyvateve 'rã javy Cristo rami ete nhandekuaia jaupity peve, mba'eta ha'e anho nhaneakã oiko. 16 Hexe vy tete ha'e javi oĩmba porã 'rã, joo rami ikuaia py. Peteĩ-teĩ regua joo rami meme ha'e mborayvu re nhomombaraete vy ha'e javi 'rã yvateve ovy. 17 Ha'e nunga rupi aipoa'e Senhor rery rupi: Pendekuaive eme amboae regua kuery reko rami, mba'eta ha'e kuery ma ipy'aa ovare e'ỹ va'e rupi rive ikuai. 18 Ha'e kuery 'arandua ma pytũmba. Mombyry ikuai Nhanderuete reko gui, inhakã ratãa rupi ae. 19 Ha'e kuery oxĩa noendu kuaavei vy opa marã rei ikuaia rupi ndojejokovei ma, ha'e rami anho ikuaixe vy. 20 Ha'e rã peẽ kuery ma ha'e rami e'ỹ peikuaa raka'e Cristo reko. 21 Mba'eta anhetẽ ae Jesus regua anhetẽ va'e pendu, ha'e ha'e rupi ete penembo'ea. 22 Penembo'ea pendereko ymague peja aguã re, mba'eta nhandereko ymague rupi vy nhandereko ky'ave javy nhanhemoaruãa py jajekorepa vy. 23 Ha'e gui penembo'ea penhembopyau uka aguã pendepy'a ha'e peikuaa-a py, 24 ha'e pendeko pyau py ju penhemonde aguã. Ha'e va'e ma Nhanderuete omoingo ha'e rami ete pendekuai aguã, anhetẽ guigua teko porã ha'e pendeky'a e'ỹa rupi. 25 Ha'e nunga rupi pendeapuague peja vy peteĩ-teĩ anhetẽ rupi anho pendeayvu jomeme, mba'eta peteĩ'i tete nhandekuai. 26 Pendevaia py teĩ pejejavy eme. Pendevaia gui pejepe'a kuerei 'rã kuaray oike e'ỹ re, 27 peteĩve henda py anha pe penhembotavy uka e'ỹ aguã. 28 Imonda va'ekue ta'imondave eme. Ha'e rami 'rãgue py tomba'eapo, opo py tojapo iporã va'e, iporiaukue'i oipytyvõ aguã ojou aguã. 29 Pendejuru gui toẽ eme ayvu vai, ha'e rã ayvu porã anho, peteĩ-teĩ oikotevẽa rami penhomombaraete aguã. Ha'e rami vy 'rã hendua kuery pe pendeayvua ojapo porã. 30 Pemomboriau eme Nhanderuete Nhe'ẽ, mba'eta opa mba'e gui pendereraa jepe aguã ára peve guarã pendere omoĩ, ojeupegua kuery peikoa kuaa ukaarã. 31 Pejepe'a ke pendevai reiaty gui, ha'e gui penhenhandu vaikue reia, pendepoxy reia, penhomotare'ỹa, pendeayvu vaikue reia ha'e opa mba'e vai gui. 32 Ha'e rami 'rãgue py joo rami meme pendekuai pejoayvu ha'e penhomboaxya rupi. Pejoperdoa ke, Cristo re vy Nhanderuete pendeperdoaague rami avi. 1 Ha'e nunga rupi Nhanderuete rami ete ke pendekuai, ta'y kuery hembiayvu va'e vy. 2 Mborayvu re pendekuai Cristo penderayvua rami, mba'eta nhandere ojejuka uka raka'e, Nhanderuete pe guekove ae ome'ẽ heakuã porã va'e ome'ẽmby rami. 3 Iky'a e'ỹ va'e pendekuai vy nda'evei neĩ pendeayvu aguã mba'emo vai re: tavy reia, nhemboeko ky'aa, nhomba'e re pena reia, ha'e nunga re. 4 Nda'evei pendeayvu vaikue aguã, pene'arandua rupi e'ỹ pendeayvu aguã, neĩ penderoryai rei aguã. Ha'e ramigua ma nda'evei va'e meme. Ha'e rami 'rãgue py perovy'a tema Nhanderuete. 5 Peikuaa pota ke pova'e nunga re: Cristo ha'e Nhanderuete po'akaa ojekuaa jave peteĩve ndojejokoi rei va'e mba'eve ndojopyi 'rã, neĩ onhemboeko ky'a rei va'e, nhomba'e re opena rei va'e, mba'eta ha'e ramigua ma ta'angaa ombojerovia va'e rami meme. 6 Avave rei pe penhembotavy uka eme ayvu ovare'ỹ va'e py, mba'eta Nhanderuete ombopaga 'rã nonhe'ẽ rendui va'e kuery ha'e rami ikuaiague re. 7 Ha'e nunga rupi mba'eve pereko eme ha'e kuery reve. 8 Mba'eta yma rupi, pytũ rupi pendekuai va'ekue ri aỹ ma Senhor re vy hexakã va'e peiko. Pendekuai ha'vy hendy va'e ra'y kuery rami ete, 9 mba'eta hendy va'e guigua ma mborayvu, teko porã ha'e anhetẽ va'e rupi nhandekuaia. 10 Peikuaa pota ha'vy Senhor pembovy'aa rupi pendekuai aguã. 11 Mba'eve pereko eme pytũ rupigua mba'emo vai apoa kuery reve, mba'eta ovare'ỹ va'e meme. Ha'e rami 'rãgue py peikuaa uka nda'evei va'ea. 12 Mba'eta ha'e kuery nhemi rupi ojapo va'e re nhandeayvu vy voi nhaxĩmba 'rã. 13 Mba'eta hendya py mba'emo jaikuaa uka ramo ojekuaapa 'rã marã ramigua ete paa. Hendya py ojekuaa va'e ma hexakã va'e meme opyta, 14 aipoe'ia rami vy: “Reke va'e, emyĩ ke, epu'ã omano va'ekue mbyte gui, ha'e gui Cristo nemoexakã 'rã.” 15 Ha'e nunga rupi peiko kuaa pota. Pendekuaive eme hi'arandu e'ỹ va'e rami, ha'e rã hi'arandu va'e rami anho. 16 Peiporu kuaa ke ára nhavõ, mba'eta ara vai meme. 17 Ha'e nunga rupi pepyta eme hi'arandu e'ỹ va'e, va'eri peikuaa pota Senhor oipota va'e re. 18 Peka'u eme guive vinho py, mba'eta opa marã rei nhanemoingo. Ha'e rami 'rãgue py pendere Nhe'ẽ anho toĩ. 19 Ha'e rami vy jomeme pendeayvu salmos peporaei vy. Pendepy'a py Senhor pemboetea rupi peporaei hinos ha'e Nhe'ẽ guigua mboraei. 20 Opa mba'e re Nhanderuete perovy'a riae, Senhor Jesus Cristo rery rupi. 21 Peteĩ-teĩ oipotaa rami peiko Cristo pemboetea rupi. 22 Ha'e rami vy kunhague ma ome oipotaa rami ta'ikuai, Senhor pe rami ete. 23 Mba'eta ime kuery ma gua'yxy akã ikuai, igreja kuery akã Cristo oikoa rami avi, heraa jepea guive oiko. Ha'e va'e ma hete. 24 Ha'e gui igreja kuery Cristo oipotaa rami ikuaia rami avi kunhague voi opa mba'e py ta'ikuai ome kuery oipotaa rami. 25 Peẽ ime kuery voi peayvu ke penda'yxy, Cristo igreja kuery oayvua rami avi, mba'eta igreja kuery re vy guekove ae ome'ẽ raka'e, 26 iky'a e'ỹ va'erã omoingo aguã yy py ojoi vy, ayvu omombe'ua reve, 27 guenonde ae igreja kuery oexa uka aguã hexakãmba va'e, ipere ha'e ixorĩmba rei e'ỹ va'e, ha'e kuery re ivaikue reia, neĩ ha'e va'e regua oĩ e'ỹ aguã, ha'e rã iky'a e'ỹa anho. 28 Ha'e rami avi ime kuery ma guete ae'i rami toayvu gua'yxy. Gua'yxy oayvu va'e ma ha'e ae ojeayvu. 29 Mba'eta guete ae ndoayvui va'e jipoi. Ha'e rami 'rãgue py nhamongaru ha'e nhapena 'rã nhanderete re. Ha'e rami ae avi Cristo opena igreja re, 30 hete regua nhandekuai ramo. 31 “Ha'e nunga rupi avakue oeja 'rã nguu ha'e oxy, gua'yxy reve joguereko aguã, mokoĩ 'rãgue py peteĩ'i to'o ikuai aguã”, he'iague rami. 32 Pova'e ma ndoikuaa ukai pyre iporã ete va'e, mba'eta Cristo ha'e igreja re xeayvu. 33 Ha'e rami avi peẽ kuery voi peteĩ-teĩ peayvu 'rã penda'yxy peẽ ae pejeayvua rami, ha'e kunhague voi tomboete ome. 1 Peẽ ta'y ha'e tajy kuery voi Senhor re vy penhe'ẽ rendu 'rã penderu ha'e pendexy, mba'eta ha'e rami vy 'rã ha'evea rami pendekuai, 2 “Pemboete 'rã penderu ha'e pendexy”, he'iague rami. Ha'e va'e ojapo uka pyre ma jypy'igua nhanemoingo porã aguã regua ayvu reve ou, po rami: 3 “Kova'e yvy re peiko porã ha'e peikove puku aguã”, he'i va'ekue. 4 Ha'e gui peẽ tuu kuery ma pembopoxy rei eme penda'y ha'e penderajy kuery. Ha'e rami 'rãgue py Senhor guigua 'arandu rupi 'rã pemo'arandu ha'e pemongeta. 5 Ha'e gui peẽ escravo kuery ma penhe'ẽ rendu ke pendererekoa ngo'o re ikuai va'e. Pemboetea rupi pejererokyje pendepy'a ha'e javi py, Cristo pemboetea rami avi. 6 Nda'evei pendererekoa oexaa py rive pemba'eapo porã aguã, avakue rive pendererovy'a e'ỹ aguã. Ha'e rami 'rãgue py Cristo rembiguai peiko vy pendepy'a py guive pejapo Nhanderuete oipota va'e. 7 Penekyre'ỹa py pemba'eapo, Senhor pe rami, avakue pe rive'ỹ. 8 Mba'eta jaikuaa iporã va'e rupi nhandekuai rire peteĩ-teĩ rekovia jajopy 'rãa Senhor po gui, escravo ha'e escravo e'ỹ teĩ. 9 Ha'e gui peẽ joguerekoa kuery voi, ha'e rami ae pereko porã penembiguai kuery. Pemongyje rei eme, mba'eta peikuaa ha'e kuery Senhor ha'e pende-Senhor yva re oikoa. Ha'e va'e ma peteĩ regua rive joegui oayvuve va'e'ỹ. 10 Ha'e gui ma penembaraete tema Senhor re, ipo'akaa rupi ae. 11 Pendejee pemoĩ Nhanderuete guigua tembiporu ha'e javi, pendere anha opu'ã rã peĩ atã aguã. 12 Mba'eta nhande kuery re avakue e'ỹ opu'ã, ha'e rã yva regua huvixa kuery, ipo'akakueve, ko yvy pytũ guy rupigua rerekoa kuery, ha'e nhe'ẽ vai arai guy rupigua. 13 Ha'e nunga rupi peraa ke Nhanderuete guigua tembiporu ha'e javi, ara vai ovaẽ rã peĩ atã aguã, ha'e gui opa pendepo'akapa ma rire pejeity uka e'ỹ re pene'aĩ aguã. 14 Ha'e gui peĩ atã aguã ma ku'akuaa rami pemoĩ 'rã anhetẽ va'e, ha'e teko porã voi pemoĩ pexo regua rami. 15 Pendepy regua rami pemoĩ penekyre'ỹa, peiko katu aguã ayvu porã Nhanderuete reve peteĩ rami nhanemoingoa regua pemombe'u aguã. 16 Hu'y jokoarã pereko riae ke pejeroviaa, poromboeko vaia hu'y hendy va'e omombo rã pemboguepa aguã. 17 Ngora ratãrã ma peraa peo jepea, ha'e Nhe'ẽ guigua kyxe guive. Ha'e va'e ma Nhanderuete ayvu. 18 Nhanderuete pe penhembo'e pavẽ re, Nhe'ẽ re vy pejerure riae. Ha'e rami aguã peiko kuaa pota tema, peĩ atã guive iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi re pejerurea py. 19 Xere voi ke pejerure, xeayvu ta rã xeayvurã ome'ẽa aguã, akyjea py e'ỹ amombe'u aguã ayvu porã ndoikuaa ukai pyre. 20 Mba'eta ha'e rami aguã ae aĩ nhuã py, Jesus rery rupi ayvu mombe'uarã. Tove Cristo re vy akyjea py e'ỹ tamombe'u, amombe'u aguã rami ae rire. 21 Ha'e gui aikoa ha'e mba'emo ajapo aikovya peikuaa aguã ma xerembiayvu irmão Tíquico omombe'upa 'rã pendevy. Ha'e va'e ma Senhor pe omba'eapoa rupi ojeroviapy oiko. 22 Ha'e rami aguã ae xee ambou aỹ, marã rami pa roikoa peikuaa aguã, peẽ voi pendepy'a guaxu aguã. 23 Irmão kuery, tapendu mby'a porã, mborayvu ha'e pejeroviavea guive, Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo guigua meme. 24 Tove nhande-Senhor Jesus Cristo oayvu ete va'e kuery ha'e javi toendu nhanemboaxya. 1 Paulo ha'e Timóteo, Cristo Jesus rembiguai roiko va'e roxarura Filipos tetã py Cristo Jesus re vy iky'a e'ỹ va'e pendekuai va'e ha'e javive pe, joe opena va'e ha'e nhopytyvõa kuery pe guive. 2 Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã Nhanderuete, Senhor Jesus Cristo Ru va'e guigua. 3 Peẽ kuery re xema'endu'a nhavõ arovy'a Xeruete. 4 Anhembo'e nhavõ peẽ kuery ha'e javive re ajerure riae avy'a reve. 5 Xema'endu'a jypy'i guive aỹ peve ayvu porã mombe'ua rupi xereve penhea'ã pekuapya re. 6 Mba'eta xee aikuaa porã Cristo Jesus oua ára peve peẽ kuery re mba'emo porã moĩ ypyare omoĩmba 'rãa. 7 Ha'eve peẽ kuery re xema'endu'a riae aguã, mba'eta xepy'a re aendu roayvua. Mba'eta Nhanderuete xemboaxy vy ixupe amba'eapo aguã xemoĩ rire peẽ kuery xepytyvõ pekuapy nhuã py aĩ rã, ha'e ayvu porã anhetẽ va'e amombe'ua rupi guive. 8 Nhanderuete oikuaa peẽ kuery ha'e javive roexaxea. Ha'e rami aguã ma Cristo Jesus gui ae aendu. 9 Po rami ajerure ixupe: Pendere tomoĩve heravy mborayvu, mba'emo peikuaa porãve ha'e opa mba'e py pene'arandua reve, 10 iporã va'e anho pendejee guarã peiporavo aguã, iky'a e'ỹ va'e ha'e ojou vaipy e'ỹ pendekuai aguã Cristo ára pyguarã, 11 Jesus Cristo guigua teko porã anho pexa uka rã Nhanderuete oguerovy'aa ha'e omboetea aguã. 12 Ha'e gui irmão kuery, aipota peikuaa mba'emo xere oiko rire ayvu porã oenduave ague. 13 Mba'eta huvixave pegua jopya kuery oikuaapa Cristo káuxa nhuã py aĩa, ha'e amboae kuery ha'e javi voi. 14 Ha'e ramo irmão kuery voi Senhor káuxa nhuã py aĩa heta oikuaa vy ipy'a guaxu vy ndokyjevei okuapy Nhanderuete ayvu omombe'u aguã. 15 Ikuai avi amongue ete'i xere ija'e e'ỹa rupi Cristo regua ayvu omombe'u va'e, xegui onhemboyvatevexe vy rive. Ha'e rã amboae kuery ma anhetẽ rupi omombe'u. 16 Ha'e va'e kuery ma porayvua rupi ayvu omombe'u, mba'eta oikuaa ayvu porã mombe'uarã xemoĩague. 17 Ha'e rã amboae kuery ma onhemboyvate reixe vy rive omombe'u Cristo regua, anhetẽ rupi e'ỹ, mba'eta ha'e kuery ojapoxe nhuã py aĩa py ajexavaive aguã rami. 18 Ha'e rami teĩ xee ma ndaikuaa potai. Mba'eta anhetẽ rupi, ha'e'ỹ vy anhetẽ rupi e'ỹ teĩ Cristo omombe'ua ramo avy'a, ha'e avy'a tema 'rã guive. 19 Mba'eta po rami aikuaa porã: Xere pejerure ramo Jesus Cristo Nhe'ẽ xepytyvõ 'rã opa mba'e gui aa jepe aguã. 20 Xee aipota ete va'e, ha'e ajeroviaa ma mba'eve py axĩmba e'ỹ aguã. Ha'e rami 'rãgue py xepy'a guaxu aguã, aiko jepiaty rami aỹ voi xee aikoa rupi Cristo omboetea aguã, aikove e'ỹ vy amano teĩ. 21 Mba'eta xevy pe ma aikovea Cristo pe aiko aguã, ha'e rã amano aguã ma ajoupave aguã. 22 Ha'e rami teĩ, xero'o re aikove teri reve amba'eapoa rupi iporã va'e oiko ramo xee ndaiporavo kuaai, 23 mba'eta mokoĩ rami aendu. Mba'eta aaxe Cristo reve aiko aguã. Ha'e va'e ma opa mba'e gui ha'eveve va'e. 24 Ha'e rami avi xero'o re ranhe aikove vy 'rãe peẽ kuery roipytyvõve. 25 Ha'e nunga rupi aikuaa porã peẽ kuery ha'e javi reve apytave ranhe 'rãa, pevy'a ha'e pejeroviave aguã, 26 mba'eta peẽ kuerya py ju avaẽ rã xerexa vy perovy'ave 'rã Cristo Jesus. 27 Opa mba'e gui ha'eveve va'e ma Cristo regua ayvu porã omboetea aguã rami pendekuai aguã. Ha'e rami rã peẽ kuery roexa vy aa, ha'e'ỹ vy ndaai teĩ pendekuaia omombe'ua rã aendu vy aikuaa 'rã peteĩ Nhe'ẽ re peĩ atãa, ha'e peteĩ'i rami penhea'ã pekuapya ayvu porã rupi jajeroviaa re, 28 mba'eve py nhanderovaigua kuery gui pekyje e'ỹ re. Ha'e kuery ma ha'e rami pendekuaia oexa vy oikuaa okanhy aguã rami ikuaia, ha'e rã peẽ kuery ma peikuaa Nhanderuete re vy peo jepe 'rãa. 29 Mba'eta pendevy pe ome'ẽ Cristo káuxa pendekuai axy aguã, hexe pejerovia aguã anho e'ỹ, 30 mba'eta peẽ voi penhea'ã pekuapy ymave rupi pexa rã xee anhea'ãague rami, ha'e aỹ pendu rã anhea'ãa rami avi. 1 Ha'e nunga rupi Cristo re vy penembaraetea pendu vy, penderayvua py pendepy'a guaxu, Nhe'ẽ reve peteĩ rami pendekuai, ha'e pendeporayvua rupi penhomboaxya pendu vy, 2 ha'e rami vy xembovy'a ke opa mba'e py, peteĩ rami peikuaa vy, jomeme pejoayvu, peteĩ rami anho pendepy'a, ha'e pendepy'a py peteĩ'i ramigua anho pendu vy. 3 Mba'eve pejapo eme penhemboyvatea rupi, neĩ pejejou porã reia rupi guive. Ha'e rami 'rãgue py penhemo'yvyĩ'i vy peteĩ-teĩ penhomboyvateve 'rã pendejegui. 4 Pemoĩ peteĩ-teĩ peẽ ae peipotaa rami rive'ỹ pendekuai aguã, ha'e rã amboae kuery oipotaa rami. 5 Peẽ voi pendejee pemoĩ Cristo Jesus py'a re oĩ va'e ramigua, 6 mba'eta ha'e va'e ma Nhanderuete rami ete oiko va'eri nonhea'ãi raka'e Nhanderuete rami riae yvate aguã. 7 Ha'e rami 'rãgue py ojegui ha'e ae yvatea oipe'a vy tembiguai rami ju oiko, ava ojeapo vy. Ha'e rami vy ava rami ojekuaa vy 8 onhemo'yvyĩ'ive ete. Ha'e vy onhe'ẽ rendu kuruxu re eteve voi ojejuka uka peve. 9 Ha'e rami rire Nhanderuete omboyvate ju pavẽ áryve, ha'e heryrã ome'ẽ tery ikuai va'e gui yvateve va'e, 10 Jesus rery pavẽ omboete vy guenapy'ã re oĩ aguã, yva re, yvy re ha'e yvy guýry ikuai va'e guive, 11 ha'e gui ha'e javive “Jesus Cristo ae Senhor oiko” he'i okuapy aguã, Nhanderuete omboetea rupi. 12 Ha'e ramo xerembiayvu kuery, peẽ kuery xenhe'ẽ rendu riae pekuapy xerexaa rupi anho e'ỹ, aỹ peẽ kuerya py naĩ jave katuve ma. Ha'e rami vy peo jepea pexa uka-ukave tema pejererokyje ha'e peryryipaa rupi, 13 mba'eta Nhanderuete ae pendere ojapo 'rã ha'e oipotaa rami pendekuaixe ha'e pendekuai ete aguã rami. 14 Opa mba'e pejapoa py pendeayvu rei eme, ha'e pejoguero'a rei eme guive, 15 ojou vaipy e'ỹ ha'e anhetẽ rupigua pendekuai aguã. Ha'e rami vy heko vai ha'e opa marã rei ikuai va'e mbyte pendekuaia rupi pexa uka 'rã Nhanderuete ra'y kuery iky'a e'ỹ va'e peikoa. Mba'eta ha'e kuery mbyte rupi tataendy rami penerexakã peikovy kova'e yvy re, 16 tekove regua ayvu re peĩ atã vy. Ha'e rami rire Cristo oua ára py xee roguerovy'a 'rã nanhea'ã rivei neĩ namba'eapo rivei rire. 17 Ha'e gui xapy'a rei xeruguy omoẽa 'rã Nhanderuete pe mymba ome'ẽmby rami, pejeroviaa peme'ẽ va'e irũrã. Ha'e rami teĩ ae ma xee avy'a 'rã, ha'e peẽ kuery ha'e javi reve 'rã arovy'a. 18 Ha'e rami rã peẽ voi ke pevy'a, ha'e xererovy'a guive. 19 Ha'e gui Senhor Jesus re ajerovia peẽ kuerya py ambou voi aguã Timóteo, pendekuaia aikuaa vy xee voi avy'a aguã. 20 Mba'eta xeirũ mboae ndarekoi xee rami oendu va'erã anhetẽ rupi peẽ kuery re opena aguã. 21 Mba'eta amboae kuery ma ha'e kuery ae oipotaa rami ikuaixe, Cristo oipotaa rami e'ỹ. 22 Ha'e rã Timóteo ma peẽ voi peikuaa ae heko porã va'e oikoa, mba'eta ayvu porã mombe'ua rupi xerupive omba'eapo nguu pe rami. 23 Amondouka voi aguã rami aiko, xere mba'emo oiko va'e aikuaa vyve. 24 Senhor re ajerovia aikovy hare'ỹ re xee voi aju aguã. 25 Ha'e rami teĩ ajou porã peẽ kuerya py ambou ranhe aguã Epafrodito. Ha'e va'e ma xe-irmão, xereve omba'eapo ha'e onhea'ã va'ety. Ha'e va'e ma peẽ kuery pemondouka avi raka'e, aiko axy rã xepytyvõ aguã. 26 Ha'e ramo peẽ kuery ha'e javive penderexaxe ete oikovy, ha'e ipy'a eta rei guive, mba'eta imba'eaxya penduague ixupe omombe'ua rã oendu rire. 27 Anhetẽ imba'eaxy vy omano rai'i va'ekue, teĩ Nhanderuete omboaxy. Ha'e anho e'ỹ, xee voi xemboaxy avi, xeporiauve ju e'ỹ aguã. 28 Ha'e nunga rupi ajapurave tema ambou aguã, pexa ju vy perovy'a aguã, ha'e xee voi ndaxeporiau vaipavei aguã. 29 Ha'e ramo Senhor re vy pemovaẽ ke perovy'a ete reve, ha'e pemboete tema ha'e ramigua avakue ha'e javi. 30 Mba'eta Cristo pe omba'eapoa rupi omano rai'i va'ekue ndojeayvuveikue py, peẽ kuery naxepytyvõ reguavei rã xepytyvõ aguã. 1 Ha'e gui xe-irmão kuery, pevy'a tema Senhor re. Ambopara ma voiague ramigua peteĩgue ju ambopara. Ha'e rami teĩ ndajou porã e'ỹi, mba'eta penemombaraeteve 'rã. 2 Penheangu ke jagua rami heko vai va'e kuery gui, mba'eta ha'eve'ỹa rami omba'eapo, ha'e anhetẽ rupi e'ỹ jopire omboi uka va'e. 3 Ha'e rã nhande kuery ma opire omboi uka va'e ete nhandekuai, mba'eta Nhe'ẽ rupi nhamboete Nhanderuete, jarovy'a Cristo Jesus, ha'e rã to'o re ma ndajajeroviai va'e. 4 Ha'eve 'rãgue teĩ xee to'o re ajerovia aguã. Amongue va'e to'o re ojerovia aguã ha'eve va'e rire xee katuve 'rãgue, 5 mba'eta oito ára arekoa py xepire omboia va'ekue, Israel ramymino aiko, Benjamim kuery regua, hebreu kuery gui xetui'i va'ekue hebreu eterã. Fariseu regua aiko vy lei rupi anhea'ã va'ekue. 6 Anhea'ãve ete vy igreja kuery re apu'ã rei va'ekue. Lei guigua teko porã rupi aiko ramo xejou porã pavẽ karamboae. 7 Ha'e rami teĩ mba'emo xembovarearã areko va'ekue pe ma aỹ Cristo re vy “Ovare'ỹ va'e” ha'e. 8 Anhetẽ opa mba'e pe “Ovare'ỹ va'e” ha'e aỹ, mba'eta Cristo Jesus xe-Senhor aikuaa aguã ma pavẽ gui iporãve va'e. Hexe vy amokanhy ha'e nungakue ha'e javi, ha'e “Omombo pyrã” ha'e guive, hekovia Cristo aupity aguã, 9 ha'e hexe aĩ aguã. Ha'e rami vy teko porã aupity aguã, xee ae reko porã e'ỹ, neĩ lei guigua e'ỹ guive, ha'e rã Cristo re jajerovia vy jaupity va'erã. Ha'e nunga teko porã ma jajerovia ramo Nhanderuete ome'ẽ 'rã nhandevy. 10 Ha'e rami vy Cristo aikuaa ete aguã, ha'e omanoague gui imboete jevyare po'akaa guive. Hexeve aiko axyxe avi, omanoague py guive aikoxe ha'e rami, 11 marã rami vy pa aupity avi aguã amanoague gui anhemboete ju aguã. 12 Xee ma “Aupitypa ma” nda'ei, neĩ “Opa mba'e py xereko porã” nda'ei guive. Ha'e rami teĩ anhea'ãve tema aupity aguã Cristo Jesus ojeupe guarã xejogua vy xerenonderã omoĩ va'ekue. 13 Irmão kuery, xee ma “Aupitypa ma” nda'ei, teĩ peteĩ'i rupi ma anhea'ã aikovy: Mba'emo xerakykue opyta va'e gui xerexarai vy anhea'ã tema xerenonderã oĩ va'e re anho. 14 Anhea'ã tema xerenonderã oĩ va'e re, aupity aguã iporã va'e Nhanderuete ome'ẽ va'erã. Ha'e va'e ajopy aguã ae Cristo Jesus re vy yvate katy xerenoĩ. 15 Jajeroviaa rupi nhanembaraete va'e ma ha'e rami ae 'rã jaikuaa. Ha'e gui amboae rami ri peikuaa ramo ha'e nunga avi Nhanderuete oikuaa uka 'rã pẽvy. 16 Ha'e rami vy peteĩ-teĩ jaupity maague rupi tema nhandekuai. 17 Irmão kuery, peẽ avi ke xee aikoa rami tema pendekuai, ha'e ore rami ikuai va'e reko re guive peikuaa porã pota. 18 Mba'eta nhanembyte rupi heta ikuai Cristo kuruxu rovaigua kuery. Ha'e va'e kuery reko gui mbovykue rei e'ỹ xee romonheangu, ha'e aỹ xerexay reve ju xeayvu ha'e rami. 19 Ha'e kuery ma okanhy aguã rami ikuai, ombojerovia guyepy ae rive, ha'e oguerovy'a ogueroxĩ 'rã va'ekue, mba'emo kova'e yvy regua re anho nda'eveive vy. 20 Ha'e rã nhande kuery retã ma yva re oĩ, ha'e nharõ jaikovy nhandereraa jepea Senhor Jesus Cristo ha'e gui ou rã guarã. 21 Mba'eta ou vy ombopyaupa 'rã nhanderete ikangy va'e, guete hexakãmba va'e rami avi nhanemboete jevy vy. Opo'akaa rupi 'rã ha'e rami nhanemoingo, opa mba'e re ipo'aka va'e vy. 1 Ha'e nunga rupi irmão kuery xerembiayvu va'e, ha'e rami ae tema penembaraete Senhor re. Pendere xema'endu'a riae, mba'eta arovy'a va'e ha'e xembovy'aarã peiko. 2 Evódia ha'e Síntique pe ajerure Senhor re vy peteĩ rami ju oikuaa aguã. 3 Ha'e gui ndee xeirũ anhetẽ va'e pe ma ajerure avi ha'e va'e kunhague reipytyvõ aguã, mba'eta xereve mokoĩve onhea'ã va'ekue ayvu porã mombe'ua rupi, Clemente ha'e xepytyvõa kuery mboae reve guive. Ha'e kuery rery oĩ ma kuaxia tekove oguereko va'e kuery rery oĩa re. 4 Pevy'a riae ke Senhor re. Peteĩgue ju aipoa'e: Pevy'a riae ke. 5 Pavẽ pe pexa uka ha'eve vai'i peikoa. Senhor mombyry e'ỹ oĩ. 6 Pendepy'a eta rei eme mba'eve re. Ha'e rami 'rãgue py, opa mba'e py Nhanderuete pe pejerure peikotevẽ va'e re. Penhembo'e ha'e pejerure tema perovy'a reve. 7 Ha'e ramo mby'a porã opa mba'e jaikuaa va'e gui iporãve va'e rupi Nhanderuete opena 'rã penekuraxõ ha'e pendepy'a re, Cristo Jesus re vy. 8 Ha'e nunga rupi irmão kuery, pendepy'a re pemoĩ anhetẽ va'e ha'e javi, iporã va'e, ha'evea ramigua, iky'a e'ỹ va'e regua, nhombovy'a va'e ha'e ojou porãmby ha'e javi. Ha'e gui ojou porãmby, e'ỹ vy oguerovy'apy mboae oiko rã ha'e nunga re anho peikuaa pota. 9 Ha'e gui pejapo mba'emo xegui peikuaa, pejopy, pendu ha'e pexa va'ekue ramigua. Ha'e ramo Nhanderuete mby'a porã me'ẽa oiko 'rã pendereve. 10 Arovy'a ete Senhor, mba'eta peteĩgue ju pexa uka xepytyvõxea. Ha'e rami aguã pendu ae ma va'ekue, teĩ pexa uka aguã novaẽi teri va'ekue. 11 Xevy pe mba'emo oata ramo e'ỹ ha'e rami xeayvu, mba'eta oiko va'e py rei aikuaa avy'a aguã. 12 Aikuaa omo'yvyĩ'imby ha'e omboetevepy aiko aguã. Opa mba'e py, opa marãgua oiko va'e py avy'a kuaa, arekopaa py ha'e anhembyayia py, ajoupaa py ha'e xeporiaua py. 13 Opa mba'e aropo'aka 'rã xemombaraetea re vy. 14 Ha'e rami avi aiko axy rã peẽ kuery ha'evea rami xemoirũ uka. 15 Filipos pygua kuery, jypy'i ayvu porã pendu jave pendeyvy Macedônia gui aa ramo jipoi raka'e igreja mboae mba'emo ome'ẽa py xepytyvõ va'e, peẽ kuery anho'i e'ỹ vy. Ha'e rami peikuaa porã. 16 Mba'eta Tessalônica tetã py aĩa peve peteĩgue'i e'ỹ, mokoĩgue peraa uka raka'e aipota va'e oata e'ỹ aguã. 17 Ha'e rami vy “Peme'ẽve ke xevy” nda'ei, mba'eta xee aipota va'e ma peẽ ae pendejeupe guarã pejoupave aguã. 18 Mba'eta xee ajopypa ma, arekopa ramo mba'eve ndoatavei, mba'emo peẽ kuerya gui Epafrodito ogueru va'ekue xepo py omboaxapa rire. Ha'e nunga ma heakuã porã va'e rami oĩ Nhanderuete pe ome'ẽmby ojou porã va'erã, imbovy'aarã. 19 Ha'e nunga rupi Cristo Jesus re vy Xeruete ojou ukapa 'rã peikotevẽ va'e, guexakãa py oguerekopa ete va'e vy. 20 Nhanderuete tomboetea araka'eve rã peve. Amém. 21 Pemombe'u ke axaruraa iky'a e'ỹ va'e kuery Cristo Jesus re ikuai va'e ha'e javi pe. Irmão kuery xerevegua oxarura uka pẽvy. 22 Iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi avi oxarura uka pẽvy, César ro pygua kuery voi. 23 Tove penenhe'ẽ py tapendu Senhor Jesus Cristo penemboaxya. 1 Xee Paulo ma Nhanderuete oipotaa rami vy Jesus Cristo pegua apóstolo aiko. Irmão Timóteo reve 2 roxarura peẽ irmão kuery Colossos py pendekuai va'e pe. Iky'a e'ỹ va'e peiko, ha'e Cristo re pejerovia ete va'e. Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete penemboaxya ha'e mby'a porã. 3 Peẽ kuery re ronhembo'e vy roguerovy'a riae Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru va'e, 4 mba'eta omombe'ua rã roendu Cristo Jesus re pejeroviaa, ha'e iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi peayvu pekuapya. 5 Ha'e rami pendekuai pearõ vy yva re pendevy guarã omoĩ porã mbyre. Ha'e nunga ma yma voi pendu va'ekue ayvu porã anhetẽ va'e 6 peẽ kuerya rupi omombe'ua rã. Yvy jave re heta-etave ayvu porã oguerovia vy ojeko rerovaa. Peẽ kuery voi ayvu anhetẽ va'e Nhanderuete nhanemboaxya regua pendu vy peikuaa ára guive ha'e rami ae avi pendekuai, 7 Epafras penembo'e ramo. Ha'e va'e ma orerembiayvu, ore reve Cristo rembiguai avi oiko, ha'e peẽ kuery pytyvõa rupi Cristo pe omba'eapo va'e ojeroviapy. 8 Ha'e va'e ma orevy ju omombe'u Nhe'ẽ reve vy mborayvu re pendekuaia. 9 Ha'e rami pendekuaia roendu guive ndoropytu'ui peẽ kuery re ronhembo'ea gui. Rojerure Nhanderuete oipota va'e peikuaa porã ete aguã, opa mba'e py Nhe'ẽ gui pene'arandu ha'e peikuaapa aguã guive. 10 Ha'e rami vy Senhor pegua ete pendekuai aguã, opa mba'e py pembovy'a, joupe pejapo porã, ha'e Nhanderuete peikuaa porãve peovy aguã. 11 Ajerure avi opa mba'e py penemombaraete aguã opo'akaa hexakãmba va'e py, opa mba'e py peĩ atã ha'e peropo'akapa aguã rami, ha'e gui pevy'a reve 12 Penderu perovy'a aguã opa mba'e py, mba'eta ha'e ae penemoingo hexakãa py iky'a e'ỹ va'e kuery peguarã peupity avi aguã rami. 13 Mba'eta nhandereraa jepe raka'e pytũ po'akaa gui, ha'e Gua'y oayvu va'e po'akaa py ju nhandereru. 14 Mba'eta hexe vy ae jaupity jaa jepe aguã, jajejavyague omboguepa ramo. 15 Ha'e ma Nhanderuete jaexa e'ỹ va'e rami ete oiko, temimoingo ha'e javi renondegua guive. 16 Mba'eta hexe vy omoingo raka'e yva ha'e yvy re ikuai va'e ha'e javi, jaexa va'e ha'e jaexa e'ỹ va'e guive, ha'e gui huvixa kuery, yvatekueve, imbaraetekueve ha'e ipo'akakueve va'e teĩ. Opa mba'e Jesus rupi ae omoingo raka'e, ha'e ixupe guarã meme ikuai. 17 Opa mba'e oiko e'ỹ mbove oiko ae ma guive, ha'e hexe vy opa mba'e oĩmba porã. 18 Igreja nhandekuai va'e ma hete, ha'e rã ha'e ma nhaneakã. Jypy'igua oiko, omanoague gui ha'e ranhe onhemboete ju va'ekue, pavẽ gui yvateve va'e oiko aguã opa mba'e py. 19 Mba'eta Nhanderuete oipotaa rami vy ojapo guexegua ha'e javi Cristo re avi oĩmba aguã. 20 Ha'e gui kuruxu re huguy omoẽ uka vy peteĩ rami ju guexeve nhanemoingo, Cristo rupi opa mba'e ogueru ju aguã ojee, yvy ha'e yva re ikuai va'e ha'e javi. 21 Peẽ kuery voi ojee pendereru, ymave rupi teko vai rupi anho pendekuai vy pendepy'a py hexevegua e'ỹ, hovaigua pendekuai va'ekue ri. 22 Ha'e gui aỹ ma pendereru ju ojee, Cristo guete ha'e ngo'o reve omanoa py, guenonde penderexa uka aguã iky'a e'ỹ va'e, jejavya oĩa e'ỹ va'e, ha'e ojou vaipy e'ỹ. 23 Pejeroviaa re peĩ atã ri ha'e rami 'rã pendekuai, pendepy'apy guive penembaraete reve, ha'e ayvu porã regua pearõa gui ndapejepe'ai vy. Ha'e va'e ayvu pendu va'ekue ma yva guýry ikuai va'e ha'e javi pe omombe'ua. Xee Paulo voi imombe'uarã xemoĩa. 24 Aỹ peẽ kuery re vy aiko axya rupi avy'a, mba'eta xero'o re aiko axyve Cristo oiko axyague rami. Hete re vy aiko axy. Ha'e va'e ma igreja. 25 Mba'eta Nhanderuete xemoĩ karamboae igreja kuery rembiguairã, peẽ kuerya rupi voi Nhanderuete ayvu amombe'upa aguã. 26 Ha'e va'e ayvu ma ndoikuaa ukai va'ekue ymave rupi ikuai va'e pe. Ha'e rã aỹ ma iky'a e'ỹ va'e kuery pe oikuaa uka. 27 Mba'eta nhande kuery pe Nhanderuete oipotaa rami vy po rami oikuaa uka: peẽ judeu e'ỹ va'e kuery peguarã voi oguereko iporã ete va'e ndoikuaa ukai va'ekue, peẽ kuery re voi Cristo oĩ aguã. Ha'e rami rã peẽ voi pearõ pekuapy hexakã ojekuaa rã guarã. 28 Cristo regua ae romombe'u. Romongeta pavẽ, ha'e 'arandua ha'e javi rupi rombo'e guive, henonde ha'e javive roexa uka aguã Cristo re vy opa mba'e py ojerovia porã va'e. 29 Ha'e rami aguã ae xee amba'eapo, anhea'ã ete aikovy, ipo'akaa xere oĩ va'e xemombaraete rã. 1 Mba'eta aipota peikuaa peẽ kuery re vy anhea'ã ete aikovya, Laodicéia re ikuai va'e ha'e xerexa e'ỹ teri va'e ha'e javi re vy guive. 2 Ha'e rami rã pendepy'a py penembaraete ha'e mborayvu re peteĩ rami pendekuai aguã, peikuaa porãmba aguã Nhanderuete guigua ndoikuaa ukai va'ekue. Ha'e va'e ma Cristo. 3 Mba'eta hexe ae oĩ 'arandu ha'e oikuaa pyrã ndoikuaa ukai va'ekue ha'e javi. 4 Ha'e rami xeayvu avave rei pe penhembotavy uka e'ỹ aguã, ijayvu porã merami rive va'e kuery pe. 5 Mba'eta aỹ peẽ kuerya py xerete re ndaikoi teĩ xenhe'ẽ re aiko ae peẽ kuery reve. Ha'e rami vy roguerovy'a pendekuai porãa ha'e Cristo re pejerovia etea omombe'ua rã aendu vy. 6 Ha'e gui Senhor Jesus Cristo pemovaẽague rami avi hexe tema pendekuai. 7 Hexe vy peĩ atã yvyra hapo porã va'e, ha'e oo omboyta porã mbyre rami avi. Pejeroviaa re penembaraete penembo'eague rami, ha'e perovy'a riaeve tema Nhanderuete. 8 Penheangu ke avave rei pe penhembotavy uka e'ỹ aguã ijayvu kuaa ha'e ijayvu porã meramia py. Ha'e rami ijayvu va'e ma mba'emo ko yvy regua re rive penembo'e, avakue oikuaa rami rive, Cristo gui e'ỹ. 9 Mba'eta hexe anho oĩ Nhanderuete py'a re oĩ va'e ha'e javi, hete re ae. 10 Ha'e hexe vy pendere voi Nhanderuete omoĩ ha'e nunga ha'e javi, mba'eta Cristo ma yvatekueve ha'e ipo'akakueve ha'e javi áryvegua oiko. 11 Hexe vy opire omboi uka va'ekue ramigua avi peiko, teĩ avakue opo py ojapoa rami e'ỹ. Pendegui omboi pyre ma to'o oipotaa. Ha'e nunga ae Cristo omboi nhandegui. 12 Mba'eta penhemongaraia py penenhono porãa avi raka'e hexeve. Penhemongaraia rupi penemboete ju avi, mba'eta Cristo omanoague gui Nhanderuete omboete ju va'ekue po'akaa re peẽ voi pejerovia. 13 Mba'eta peẽ kuery voi omanogue pendekuai va'ekue pejejavya rupi, to'o guigua napemboi uka kuaai vy. Ha'e rami teĩ pendevy pe voi tekove ome'ẽ avi Cristo reve. Mba'eta jajapo vaiague omboguepa raka'e 14 ipara japaga aguã oĩague ombovaipa vy. Ha'e nunga ma nhanembopagaarã oĩ va'ekue, ojapo uka pyre nhanderovai oĩ va'ekue. Ha'e nunga ma oipe'apa raka'e, kuruxu re ombokaravo avi vy. 15 Ha'e gui oipe'a avi yvatekueve ha'e ipo'aka va'e kuery po'akaa, ha'e pavẽ pe oikuaa uka mba'everã ndovareia. Kuruxu re oĩ vy ipo'aka raka'e ha'e kuery ha'e javi re. 16 Ha'e rami rire avave rei toikuaa pota rei eme mba'emo pe'u ha'e pey'ua re, neĩ ngaru oikoa ára, jaxy pyau, e'ỹ vy sábado ára napemboeteia re, 17 mba'eta ha'e nunga ha'e javi ma ou oiny va'e 'ã ramigua rive. Ha'e rã ou va'e ete ma Cristo. 18 Avave rei pe pejekore uka eme pendevy guarã omoĩ porã mbyre re, mba'eta onhemo'yvyĩ'i merami rive va'e ikuai, ha'e anjo kuery ombojeroviaa rupi guive. Ha'e kuery ma mba'emo oexa ra'uague gui rive oikuaa, ha'e ojee rive ojerovia reve to'o oipotaa rami anho ipy'a va'e. 19 Ha'e kuery ojepe'a ma igreja kuery Akã gui. Mba'eta hexe vy tete nhandekuai va'e ha'e javi oiko porã ha'e oĩmba porã, mba'eta Nhanderuete ae ojapo iku'ea ha'e hexegua ikuai va'e yvateve ovy aguã rami. 20 Cristo reve ko yvy regua 'arandua pe pemano ma avi rire, mba'e re tu ha'vy ko yvy regua rami teri pendekuai ha'e kuery oipotaa rami? 21 Mba'eta po rami ijayvu: “Pejopy eme ha'e nunga”, “Pe'u eme ha'e nunga”, ha'e “Pepoko eme ha'e nunga re” he'i. 22 Ha'e ramigua ma avakue ojapo uka va'e ha'e nhombo'ea rive. Ha'e ramigua rupi nhandekuaia ma opa va'erã meme. 23 Ha'e ramigua ojapo uka pyre re ma 'arandua oĩ merami teĩ, mba'eta nhandejegui ae nhambojerovia kuaa aguã, nhanhemo'yvyĩ'i merami rive, ha'e nhanderete jareko axy aguã re ijayvu. Ha'e rami teĩ peteĩve henda py ndovarei to'o oipotaa jajoko aguã. 1 Ha'e nunga rupi Cristo reve penhemboete ju avi rire penhea'ã yvate, Nhanderuete oiporu kuaa regua re Cristo oguapy oinya py mba'emo oĩ va'e re. 2 Pendepy'a re pemoĩ yvate guigua, apy yvy regua rive e'ỹ. 3 Mba'eta pemano ma, ha'e ramo penderekove pyau ma Nhanderuetea py oĩ, Cristo reve ndojekuaai teri va'e. 4 Ha'e gui Cristo nhanderekove reruarã ojekuaa ramo peẽ voi peĩ avi 'rã hexeve, hexakãa py. 5 Ha'e nunga rupi pemomba ke pendereko ko yvy regua oĩ teri va'e: tavy reia, nhemongy'apa reia, opa marã pendekuaixea, moaruã reia ha'e peipotapa reia. Ha'e nunga ma ta'angaa pembojeroviaa rami. 6 Ha'e rami ae [onhe'ẽ rendu e'ỹ va'e kuery ikuai ramo ha'e kuery áry] ou 'rã Nhanderuete poxya. 7 Peẽ kuery voi ha'e rami pendekuai va'ekue ymave rupi, ha'e kuery reko rupi ae. 8 Ha'e rã aỹ ma pendejegui pemboi ke ha'ekue ramigua ha'e javi: pendevaia, pendepoxy reia, pejoapo vai reia, joe pendeayvu reia ha'e ha'eve'ỹ rei va'e rupi pendeayvua. 9 Pendeapuve eme joupe, mba'eta pendereko yma guare pemboipa ma, 10 ha'e teko pyau ju pendejee pemoĩ rire. Mba'eta teko pyau moingoare ma penembopyauve avi 'rã heravy opa mba'e oikuaa ukaa py, ojee rami ete penemoingo aguã. 11 Ha'e ramia py jipovei grego neĩ judeu regua, opire omboi uka va'ekue neĩ opire omboi uka e'ỹ va'e, amboae ramigua neĩ nhanderegua e'ỹ va'e, escravo neĩ escravo e'ỹ va'e. Ha'e rã Cristo anho jaikuaa, nhande ha'e javive re oĩ guive. 12 Ha'e nunga rupi iky'a e'ỹ va'e ha'e guembiayvurã Nhanderuete pendeporavo rire ke pendejee pemoĩ penhomboaxy aguã, pendeporayvu, penhemo'yvyĩ'i, ivai rei e'ỹ va'e ha'e ivai rive-rive'ỹ va'e pendekuai aguã. 13 Pejogueropo'aka peteĩ-teĩ, ha'e pendeapo vaia rã pejoperdoa guive. Senhor pendeperdoaague rami avi peẽ voi pejoperdoa 'rã. 14 Ha'e nunga ha'e javi áryve pemoĩ mborayvu, opa mba'e py nhanemoingo porãarã. 15 Tove Cristo peteĩ rami nhanemoingoa tapenderereko pendepy'a py, mba'eta ha'e rami aguã ae penerenoĩ, peteĩ'i tete pendekuai aguã. Ha'e Nhanderuete perovy'aa rupi guive pendekuai. 16 Tove Cristo ayvu peẽ kuery re toĩ opa mba'e py penemoingo porãarã. Penhombo'e ha'e penhomongeta 'arandua ha'e javi rupi. Nhanderuete pe peporaei salmos, hinos ha'e Nhe'ẽ guigua mboraei, pendepy'a py perovy'a reve. 17 Ha'e gui pendeayvua py, e'ỹ vy mba'emo pejapoa py, Senhor Jesus rery rupi meme pejapo, hery rupi Nhanderuete perovy'a reve. 18 Ta'yxy kuery, pendekuai peneme oipotaa rupi, mba'eta Senhor re vy ha'e rami aguã ha'eve. 19 Ime kuery, peayvu pendera'yxy, ha'e pereko eme pendevai rei reve. 20 Ta'y kuery, penhe'ẽ rendu penderu ha'e pendexy opa mba'e py, mba'eta ha'e rami rã Senhor voi pendererovy'a 'rã. 21 Tuu kuery, pembopoxy rei eme pendera'y ha'e penderajy kuery, ha'e kuery ikuerai rei e'ỹ aguã. 22 Tembiguai kuery, opa mba'e py penhe'ẽ rendu pendererekoa ko yvy regua. Ha'e kuery oexaa py anho e'ỹ pemba'eapo porã, avakue pe ojejou porã ukaxe va'e rami rive. Ha'e rami 'rãgue py Senhor renonde pejererokyjea rupi peteĩ rupi anho pendekuai pendepy'a py. 23 Opa mba'e pejapoa py pendepy'a ha'e javi py pejapo Senhor pe ae, avakue pe'ỹ, 24 mba'eta peikuaa Senhor gui pejopy 'rãa hekovia omoĩ porã va'ekue. Senhor Jesus Cristo pe ae pemba'eapo. 25 Ha'e rã heko vai va'e ma mba'emo vai anho 'rã ojopy, mba'eta Nhanderuete oikuaa potaa py peteĩ regua rive ndoayvuvei joegui. 1 Joguerekoa kuery, pepena porã ke penerembiguai kuery re. Ha'evea rami pereko, mba'eta peikuaa pendererekoa Senhor avi oikoa yva re. 2 Peĩ atã tema pejerurea py, peiko kuaa pota ha'e perovy'a reve. 3 Ha'e rami nhavõ orere guive pejerure, peteĩ okẽ Nhanderuete oipe'a aguã, Cristo regua ayvu ndoikuaa ukaai teria rupi romombe'u aguã. Ha'e rami aikoa re ae aĩ nhuã py. 4 Pejerure amombe'u porãve aguã re, xevy ojapo ukaague rami ae. 5 'Arandu rupi pendekuai nhande revegua e'ỹ va'e kuerya rupi. Peiporu kuaa ke ára nhavõ. 6 Pendeayvu porã kuaa riae ke, juky py anho he'ẽ porã va'e rami, peteĩ-teĩ pe pembovai kuaa aguã. 7 Ha'e gui xere mba'emo oiko va'ekue ma irmão Tíquico omombe'upa 'rã pẽvy. Ha'e va'e ma xerembiayvu ha'e ojeroviapy, xereve Senhor pe omba'eapo va'ety. 8 Pẽa py ambou, orere oiko va'ekue omombe'u ramo pendepy'a guaxu aguã. 9 Hupive amondouka avi 'rã irmão Onésimo, ojeroviapy ha'e nhanerembiayvu, peẽ kuerya pygua ae. Ha'e va'e kuery ma omombe'upa 'rã orea py oiko va'ekue. 10 Peẽ kuery pe oxarura uka va'e ma nhuã py xereve oĩ va'e Aristarco, ha'e Barnabé ryvy Marcos guive. (Ha'e va'e reko ma pẽvy omombe'ua ae ma. Peẽ kuerya py ha'e ovaẽ rã ke pemovaẽ.) 11 Jesus Justo 'epy va'e voi oxarura uka pẽvy. Ha'e va'e kuery anho ikuai judeu regua xereve Nhanderuete po'akaa amombe'ua rupi omba'eapo va'e, xembopy'a guaxu va'e meme. 12 Ha'e gui peẽ kuery regua, Cristo Jesus rembiguai Epafras voi oxarura uka avi pẽvy. Ha'e va'e ma onhea'ã ete oikovy peẽ kuery re ojerurea py, opa mba'e py pendekuai porã ha'e Nhanderuete oipota va'e peikuaapa porã aguã. 13 Ha'e va'e ma peẽ kuery re nda'evei oiko, Laodicéia ha'e Hierápolis pygua kuery re guive. 14 Peẽ kuery pe oxarura uka avi xerembiayvu poropoanoa Lucas, ha'e gui Demas. 15 Pexarura ke irmão kuery Laodicéia py ikuai va'e pe, Ninfa ha'e hoo py igreja kuery onhemboaty va'e pe guive. 16 Kova'e kuaxia para ma peẽ kuerya py peroayvu ma rire Laodicéia katy ju pemondouka, ha'e pygua igreja kuery voi ogueroayvu aguã. Ha'e gui kuaxia para Laodicéia pegua voi peẽ kuerya py ju peru peroayvu aguã. 17 Arquipo pe aipopeje: “Enhea'ã tema nerembiaporã Senhor ome'ẽ va'ekue rupi, rejapopa peve.” 18 Xee Paulo xepo py ae ambopara pẽvy axaruraa. Penema'endu'a ke nhuã py aĩ rã xere pejerure aguã. Tove peẽ kuery tapendu Nhanderuete penemboaxya. 1 Xee Paulo ma Silvano ha'e Timóteo reve roxarura peẽ kuery Tessalônica tetã py Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo pegua igreja pendekuai va'e pe. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã. 2 Peẽ kuery ha'e javive re roguerovy'a riae Nhanderuete, ronhembo'e nhavõ orema'endu'a pendere. Nhanderuete renonde orema'endu'a riae avi 3 pejeroviaa rupi pemba'eapoa re, pejoayvua rupi penhea'ãa, ha'e nhande-Senhor Jesus Cristo ou jevy rã guarã pearõ pekuapya py peĩ atãa re. 4 Ha'e rami vy irmão kuery Nhanderuete rembiayvu pendekuai va'e, roikuaa pendeporavoague. 5 Mba'eta pendea py ayvu porã romombe'u ramo ayvu anho e'ỹ ombou raka'e, ombou avi opo'akaa, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ha'e anhetẽ va'e peikuaa porã aguã. Mba'eta peikuaa ma penembyte rupi orekuaiague, roayvua rupi. 6 Ha'e rami vy ore orekuaia rami avi peẽ voi pendekuai raka'e, Senhor rami ete. Ha'e rami vy ayvu pendu vy pevy'a pekuapy Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ gui, opa mba'e py pejexavai teĩ. 7 Ha'e rami py ojerovia va'e kuery Macedônia ha'e Acaia pygua ikuai va'e ha'e javi pe pexa uka pekuapy teko porã. 8 Ha'e rami rã peẽ kuerya gui Senhor ayvu onhendu opa rupi. Macedônia ha'e Acaia rupi anho e'ỹ, opa rupi oendua Nhanderuete re pejerovia pekuapya. Ha'e rami rire ore romombe'u porãve e'ỹ teĩ ha'eve. 9 Mba'eta ha'e kuery ae omombe'u peẽ kuerya py orekuai jave guare. Mba'eta Nhanderuete re pejeko rerova vy mba'emo ra'angaa pembojeroviaa gui pejepe'apa raka'e, Nhanderuete oikove ha'e anhetẽ va'e pe anho pendekuai aguã, 10 ha'e pearõ pekuapy aguã ta'y Jesus omanogue mbyte gui omboete va'ekue yva gui ou jevy rã guarã. Ha'e va'e ma nhandereraa jepe 'rã poxya ou oiny va'e gui. 1 Mba'eta irmão kuery, peikuaa porã peẽ kuerya py orekuaiague ndovare e'ỹia. 2 Jypy Filipos tetã py ranhe oremoingo axy ha'e orejojai rei teĩ Nhanderuete re rojerovia vy peẽ kuery pe ju romombe'u ayvu porã, orere opu'ã reia teĩ. Ha'e nungakue peẽ kuery peikuaapa. 3 Mba'eta ore ma ronhombotavya rupi e'ỹ ronhomongeta, orereko ky'aa rupi e'ỹ, neĩ rojokore reia rupi e'ỹ guive oreayvu. 4 Mba'eta Nhanderuete anhetẽ rupi orekuaia oikuaa vy oremoĩ ayvu porã mombe'uarã. Ha'e ramo ha'e rami ae oreayvu, avakue rive orejou porã aguã e'ỹ, ha'e rã Nhanderuete nhandepy'a re oĩ va'e re oikuaa pota va'e anho. 5 Mba'eta anhetẽ neĩ peteĩgueve ndoreayvui rojejou porã ukaa rupi rive, neĩ mba'emo rojopyxea rupi e'ỹ guive, peẽ voi peikuaa, Nhanderuete oikuaa avi. 6 Ndorekuai guive avakue orererovy'aa rupi, peẽ kuery, neĩ amboae kuery. 7 Cristo remimbou roiko vy ha'eve 'rãgue teĩ pẽvy ronhemongaru uka aguã. Ha'e rami 'rãgue py penembyte rupi mborayvu rupi orekuai, kunha omemby kuery oayvua rami. 8 Roayvu ete vy Nhanderuete guigua ayvu porã anho e'ỹ ha'eve pendevy romboaxa aguã, ore ae rekove voi, orerembiayvu ete peiko ramo. 9 Mba'eta irmão kuery, penema'endu'a romba'eapoa rupi rojexavaiague re. Nhanderuete guigua ayvu porã romombe'ua rupi orekuai jave ara py ha'e pyávy ronhea'ã va'ekue peẽ kuery pe ronhemongaru uka e'ỹ aguã. 10 Mba'eta peẽ pejerovia va'e kuerya rupi iky'a e'ỹ va'e orekuai, heko porã va'e ha'e ojou vaipy e'ỹ guive. Peẽ kuery peikuaa, ha'e Nhanderuete voi. 11 Peikuaa avi tuu gua'y kuery omongeta porã'ia rami avi peẽ kuery peteĩ-teĩ 12 romongetaague, rombopy'a guaxu ha'e romokyre'ỹague guive, Nhanderuete oipotaa rami pendekuai aguã, opo'akaa ha'e guexakãa pyguarã penerenoĩ rire. 13 Amboae nunga re avi roguerovy'a riae Nhanderuete, mba'eta ixuguigua ayvu romombe'u rã pendu vy pejopy raka'e avakue ayvu rami rive'ỹ, ha'e rã Nhanderuete ayvu anhetẽ va'e rami ae. Ha'e va'e rupi oexa uka opo'akaa pejerovia va'e pendekuaia rupi. 14 Ha'e rami vy irmão kuery, Cristo Jesus re vy peẽ voi pendekuai Judéia pygua igreja kuery Nhanderuete pe ikuaia rami. Mba'eta judeu kuery po py ha'e kuery ikuai axyague rami avi peẽ voi pendekuai axy raka'e peneretã pygua kuery po py. 15 Judeu kuery ma Senhor Jesus ha'e profeta kuery ojuka rire ore kuery ju orembojexavai rei. Nhanderuete oguerovy'aa rupi e'ỹ ikuai, ha'e avakue pavẽ re opu'ã rei okuapy guive. 16 Mba'eta amboae regua kuery pe ayvu romombe'u ta ramo ha'e kuery orejoko karamboae, amboae regua oo jepe e'ỹ aguã. Ha'e rami ojejavypave ovy rire ha'e kuery áry poxya ou ae ma. 17 Irmão kuery, ore ma xapy'a rai'i orepe'aa karamboae peẽ kuerya gui mombyry, ha'e rã orekuraxõ py ma peẽa gui mombyry e'ỹ orekuai. Ha'e rami vy ronhea'ã ete roexa ju vy roo aguã. 18 Ha'e nunga rupi peẽ kuerya py rojuxe jepi teĩ. Xee Paulo ri jepe, peteĩgue'i anho e'ỹ, mokoĩgue ma aaxe. Ha'e rami teĩ Satanás orejoko. 19 Mba'eta mava'e tu roarõ ha'e orembovy'a va'e ikuai? Nhande-Senhor Jesus ou rã mava'e kuery tu coroa roguerovy'a va'e 'rã ikuai henonde, peẽ e'ỹ vy? 20 Tá, peẽ kuery ae rojou porã ha'e roguerovy'a va'e pendekuai. 1 Ha'e nunga rupi peẽ kuery re nda'eveia ndorogueropo'akavei vy ronhembopy'a karamboae Atenas py ore ae'i ropyta, 2 ha'e vy pendea katy romondouka aguã irmão Timóteo. Ha'e va'e ma Nhanderuete rembiguai ha'e Cristo regua ayvu porã mombe'ua oiko. Penemombaraete ha'e penembopy'a guaxu aguã rombou karamboae pejeroviave aguã, 3 pendekuai axy teĩ mava'eve rei pejepe'a e'ỹ aguã. Mba'eta peẽ voi peikuaa jajexavai aguã rami nhandekuaia. 4 Mba'eta peẽ kuerya py teri orekuai reve aiporo'e ae ma nhandekuai axy 'rãa. Ha'e ramo ha'ekue rami ae oiko, peẽ peikuaa rami. 5 Ha'e nunga rupi xee nda'evevei vy ambou Timóteo pejerovia teri paa aikuaa aguã, mba'eta akyje poromoangekoa penemoangeko ramo peẽa py romba'eapoague mba'everã ndovarei va'e opyta gui. 6 Ha'e gui aỹ ma peẽ kuerya gui Timóteo ou ju vy omombe'u pejerovia riaea, pendeporayvu ha'e orere penema'endu'a riaea guive. Omombe'u avi orerexaxe pekuapya, ore roexaxea rami avi. 7 Anhetẽ irmão kuery, peẽ kuery pejerovia riaea roikuaa vy orepy'a porã ju, opa mba'e py orekuai axy ha'e rojexavai teĩ. 8 Aỹ ma Senhor re vy penembaraete riaea roendu vy orepy'a porã ju. 9 Mba'exa nda'u ha'eve Nhanderuete roguerovy'a aguã pendere? Mba'eta opa mba'e py peẽ kuery re rovy'a Nhanderuete renonde. 10 Ara py ha'e pyávy rojerure orepy'a ha'e javi py roexa ju aguã, pejeroviave aguã re norombo'epai teri va'ekue re rombo'eve ju aguã. 11 Ha'e nunga rupi tove Nhanderuete ha'e nhande-Senhor Jesus torembou peẽ kuerya py. 12 Senhor tojapo avi penembaraeteve ha'e pejoayvuve aguã rami jomeme ha'e pavẽ reve, peẽ kuery roayvua rami avi. 13 Ha'e rami vy pendepy'a py penembaraeteve aguã, Nhanderuete renonde iky'a e'ỹ va'e ha'e ojou vaipy e'ỹ pendekuai aguã, nhande-Senhor Jesus ojeupegua iky'a e'ỹ va'e kuery reve ou rã guarã. 1 Aỹ ma irmão kuery, Senhor Jesus re vy rojerure ha'e romongeta oreayvua pendu va'ekue rupi pendekuaive tema aguã, Nhanderuete pendererovy'a aguã rami. Pendekuaia rami ae tema pejapove peovy. 2 Mba'eta peikuaa porã ae ma Senhor Jesus ayvu re rombo'eague. 3 Po rami ae Nhanderuete oipota: iky'a e'ỹ va'e pendekuai, pendetavy rei eme, 4 ha'e peteĩ-teĩ pereko kuaa penderete regua, iky'a e'ỹ va'e ha'e omboetepy pendekuai aguã, 5 amboae regua kuery Nhanderuete ndoikuaai va'e itavy reixea rupi ikuaia rami e'ỹ. 6 Ha'e nunga py avave rei petekoavy eme, neĩ pekore eme pende-irmão, mba'eta Senhor nhombopaga 'rã ha'e nunga ha'e javi re. Ha'e nunga re oreayvu ha'e romombe'u porã ae ma. 7 Mba'eta Nhanderuete ma nhanhemongy'apa rei aguã e'ỹ nhanerenoĩ, ha'e rã iky'a e'ỹ va'e nhandekuai aguã. 8 Ha'e nunga rupi ha'e va'e ayvu noenduxei va'e ma avakue ayvu rive'ỹ noenduxei, ha'e rã Nhanderuete pendevy Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ome'ẽ va'ekue ayvu ae. 9 Irmão kuery peayvu aguã re ambopara e'ỹ teĩ ha'eve, mba'eta Nhanderuete ae penembo'e peteĩ-teĩ pejoayvu aguã re. 10 Anhetẽ peayvu ae ma Macedônia py irmão kuery ikuai va'e ha'e javi. Ha'e rami teĩ irmão kuery, ajerure mborayvu re pendekuaive tema aguã. 11 Penhea'ã ke pendekuai porãa rupi, peikuaa pota pendereko re ae, ha'e pemba'eapo pendepo py, aiporo'eague rami ae. 12 Ha'e rami vy 'rã nhanderevegua e'ỹ kuery voi penemboete, ha'e mba'eve ndoatai pẽvy. 13 Irmão kuery, roipota peikuaa avi Cristo pegua oke va'ekue reko, ha'e kuery re pendeporiau riae e'ỹ aguã, amboae kuery mba'eve noarõi va'e rami e'ỹ. 14 Mba'eta jarovia Jesus omanoague gui onhemboete jevyague. Ha'ekue rami avi ixupegua kuery oke ma va'ekue voi Nhanderuete ogueru rukapa ju 'rã Jesus pe. 15 Mba'eta Senhor ayvu rupi romombe'u porãve ju: Senhor ou peve nhande jaikove teri va'e ma nhande ranhe e'ỹ 'rã hexeve nhaĩ oke va'e kuery gui. 16 Mba'eta Senhor ijayvu atã reve oguejy 'rã yva gui, anjo yvateve va'e ayvu ha'e Nhanderuete mimby guaxu onhendu reve. Ha'e gui Cristo pegua omano va'ekue ranhe 'rã onhemboete. 17 Ha'e gui ma nhande jaikove teri va'e ju ha'e kuery reve nhandereraapaa avi 'rã arai rupi, Senhor nhaovaexĩ aguã yvate. Ha'e rami vy Senhor reve riae 'rã nhandekuai. 18 Ha'e va'e ayvu py penhombopy'a guaxu ke peteĩ-teĩ. 1 Irmão kuery, ha'e va'e ára ha'e araka'e paa amombe'u porã ve'ỹ teĩ ha'eve, 2 mba'eta peikuaa ae Senhor ára ou xapy'a 'rãa, imonda va'e pyávy oua rami. 3 Amboae kuery “Javy'a tema, mba'eve rei ndoikoi 'rã” he'i okuapy jave ou xapy'a 'rã imombaarã, imemby ta va'e haxy oendua rami. Ha'e rami vy ndoo jepei 'rã. 4 Ha'e rã irmão kuery, peẽ ma pytũ rupi e'ỹ pendekuai, ha'e va'e ára penemondyiarã e'ỹ ovaẽ aguã imonda va'e rami. 5 Nhande ma ára pygua hendy va'e ra'y meme. Pyavygua e'ỹ, pytũ guy rupigua e'ỹ nhandekuai. 6 Ha'e rami vy nda'evei amboae kuery rami jake aguã. Ha'e rami 'rãgue py nhama'ena tema 'rã jaiko kuaa pota reve. 7 Mba'eta oke va'e kuery ma pyávy 'rã oke, oka'u va'e voi oka'u 'rã okuapy pyávy. 8 Ha'e rã nhande ma ara pygua vy jaiko kuaa pota 'rã. Nhandejee pexo reguarã nhamoĩ 'rã jajerovia aguã ha'e mborayvu. Ngora ratãrã ma nhamoĩ 'rã nhandereraa jepea nharõ jaikovya. 9 Mba'eta Nhanderuete ipoxy rã guarã e'ỹ nhanemoingo, ha'e rã jaupity aguã nhande-Senhor Jesus Cristo nhandereraa jepe aguã. 10 Mba'eta nhandere omano raka'e, nharõ jaikovy e'ỹ vy jake ma teĩ hexeve nhandekuai aguã. 11 Ha'e nunga rupi penhombopy'a guaxu ha'e penhomombaraete peteĩ-teĩ, pejapoa rami ae. 12 Aỹ ma irmão kuery, rojerure pemboete aguã penembyte rupi omba'eapo va'e kuery, Senhor re vy penderereko ha'e penemongeta rã. 13 Senhor pe omba'eapo ramo peayvu ha'e pemboyvate guive. Pendekuai porã ke jomeme. 14 Ha'e gui irmão kuery, oreayvu avi po rami: pemongeta ke nhonhe'ẽ rendu e'ỹ va'e, na'ikyre'ỹi va'e ma pembopy'a porã, ha'e rã ikangy va'e ma pemombaraete. Pavẽ reve pendekuai peteĩ rami. 15 Peja eme avave rei ojepy-jepy aguã. Ha'e rami 'rãgue py iporã va'e rupi meme pendekuai jomeme ha'e pavẽ reve. 16 Pevy'a riae ke. 17 Pejerure riae tema pejepe'a e'ỹ re. 18 Opa mba'e py perovy'a Nhanderuete. Ha'e rami ae oipota pendekuai Cristo Jesus re vy. 19 Pejoko eme Nhe'ẽ. 20 Pembovare e'ỹ eme profeta kuery ijayvu rã. 21 Peikuaa pota opa mba'e re. Pendejee pemoĩ ha'eve va'e, 22 ha'e rã ha'eve'ỹa ramigua ha'e javi gui ma pejepe'a. 23 Tove Nhanderuete nhanemoingo porãa va'e tapendeky'a'o opa mba'e py. Tove topena penenhe'ẽ, peikovea ha'e penderete re, peteĩ'i rupi iky'a e'ỹ va'e pendekuai aguã nhande-Senhor Jesus Cristo ou jevy rã guarã. 24 Penerenoĩare ma ojeroviapy vy ojapo 'rãe ha'e rami. 25 Irmão kuery, pejerure ke orere. 26 Pexarura irmão kuery ha'e javi pe iky'a e'ỹ va'e kuery joayvua rami. 27 Senhor rery rupi ajerure kova'e kuaxia irmão kuery ha'e javi pe ogueroayvua aguã. 28 Tove peẽ kuery tapendu nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya. 1 Xee Paulo ma Silvano ha'e Timóteo reve roxarura Tessalônica py Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo pegua igreja kuery pendekuai va'e pe. 2 Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo guigua. 3 Irmão kuery, peẽ kuery re roguerovy'a riae Nhanderuete. Ha'evea rami guive roguerovy'a, mba'eta opa mba'e py pejeroviave, ha'e peteĩ-teĩ pejoayvuve peovy. 4 Ha'e rami rã Nhanderuete pegua igreja kuery ikuaia rupi orema'endu'a porã peẽ kuery re, mba'eta roikuaa pejeroviaa py peĩ atãa, opa mba'e py pendekuai axy ha'e pejexavai teĩ. 5 Ha'e rami pendekuai ramo pavẽ oikuaa Nhanderuete ha'evea rami joguerekoa. Ha'e gui pendevy pe Nhanderuete “Xepo'akaa pyguarã roiporavo” he'i 'rã, ikáuxa ae pendekuai axy ramo. 6 Mba'eta anhetẽ ha'evea rami Nhanderuete omoingo axy 'rã penemoingo axyare kuery, 7 ha'e rã aỹ pendekuai axy va'e ma penemombytu'u avi 'rã orereve, yva gui Senhor Jesus opo'akaa oexa uka vy ojekuaa jave, ojeupegua anjo kuery reve. 8 Ha'e rami vy tata py ombopagapa 'rã Nhanderuete ndoikuaaxei ha'e Senhor Jesus regua ayvu porã rupi nda'ikuaixei va'ekue. 9 Ha'e kuery ikuai axy riae 'rã Senhor renonde ha'e ipo'akaa rexakãa gui mombyry oipe'aague py. 10 Ha'e va'e ára Jesus ou rã iky'a e'ỹ va'e kuery omboete 'rã, hexe ojerovia va'e ha'e javi 'rã oguerovy'a okuapy, peẽ kuery voi, mba'eta ayvu porã romombe'u rã perovia avi rire. 11 Ha'e nunga rupi ropytu'u e'ỹ re rojerure pendere, Nhanderuete ojeupe guarã ete penemoingo aguã, penerenoĩague rami ae. Tove opo'akaa rupi tomoingo joupe pejapo porãxea, ha'e pejeroviaa rupi mba'emo pejapoxea ha'e javi guive. 12 Ha'e rami rã peẽ kuery pendekuaia re Senhor Jesus Cristo rery omboetea aguã, ha'e hexe penemboetea avi aguã, Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo penemboaxya oexa uka rire. 1 Ha'e gui irmão kuery, xeayvu ta nhande-Senhor Jesus Cristo ou jevy ramo oĩa py nhano'õmba aguã re. Ha'e rami rã guarã romongeta. 2 Xapy'a rei amongue ijayvu vy “Senhor ára ovaẽ ma” he'i rã pendu teĩ penhemondyi eme, neĩ pepẽxa rei eme guive, “Nhe'ẽ guigua ayvu aendu” 'ea teĩ, ha'e'ỹ vy “Paulo kuery kuaxia para ombopara vy omombe'u” 'ea rã pendu teĩ ae ma. 3 Avave rei pe penhembotavy uka eme, mba'eta heta ojepe'a ma ramo mae 'rã hi'ára ovaẽ, ha'e ava heko vai ete va'e nhomokanhya ra'y ojekuaa ma ramo. 4 Ha'e va'e ma ivai ete reve opu'ã 'rã “Nhanderuete” 'epy va'e ha'e javi rovai, mba'emo ombojeroviapy ikuai va'e re. Ha'e rami vy Nhanderuete ramigua rive onhemoingo vy ixupegua henda iky'a e'ỹ va'e ropy ae 'rã oguapy. 5 Napenema'endu'ai teve pendea py teri aiko vy amombe'u jepiague re? 6 Ha'e gui aỹ peikuaa avi mba'e pa ijokoarã oĩa, hi'ára py mae ma ojekuaa aguã. 7 Ha'e rami avi aỹ guive voi heko vaia nhemi rupi ojapo oiny mba'emo. Ha'e rami teĩ ndojekuaa porãi teri, ijokoarã oĩ va'e oipe'aa e'ỹa ja. 8 Ha'e gui mae ma 'rã heko vai ete va'e ojekuaa. Ha'e va'e ma Senhor Jesus ou vy ojuka 'rã ojuru py oipeju vy rive. Opo'akaa oexa ukaa py omokanhy vyvoi 'rã. 9 Heko vai ete va'e ma Satanás po'akaa rupi ojekuaa vy ojapo 'rã opa marãgua hexa pyrã ha'e nhomondyipaarã, nhombotavyxe vy. 10 Opa marãgua teko vai py ombotavy 'rã okanhy ovy va'e kuery, ha'e kuery ojee nomoĩ rire anhetẽ va'e oendu pota aguã oo jepe aguã. 11 Ha'e ramo Nhanderuete ombou 'rã imbotavyarã, apu rive oguerovia aguã. 12 Ha'e kuery ha'e javi 'rã ombopaga, anhetẽ va'e oguerovia 'rãgue py teko vai anho oguerovy'a rire. 13 Ha'e nunga rupi irmão kuery Senhor rembiayvu pendekuai va'e, ha'evea rami peẽ kuery re roguerovy'a riae Nhanderuete, mba'eta jypy'i guive pendeporavo raka'e Nhe'ẽ pendeky'a'o, ha'e ayvu anhetẽ va'e re pejerovia ramo peo jepe aguã. 14 Ha'e rami aguã ae ayvu porã romombe'u rã penerenoĩ raka'e, nhande-Senhor Jesus Cristo rexakãa peupity aguã. 15 Ha'e nunga rupi irmão kuery, peĩ atã ha'e pemoĩ porã oreayvu py ha'e kuaxia romboparaague py rombo'eague. 16 Ha'e nunga rupi peẽ kuery re rojerure nhande-Senhor Jesus Cristo ha'e Nhanderuete pe, mba'eta nhanderayvu vy nhanemboaxya rupi ome'ẽ mby'a guaxu marã e'ỹ ha'e iporã ete va'e nharõ aguã. 17 Tove tapenembopy'a guaxuve ha'e tapenemombaraeteve, iporã va'e pejapo ha'e iporã va'e re pendeayvua ha'e javi py. 1 Ha'e gui irmão kuery, pejerure avi orere, Senhor ayvu romombe'u rã oenduave ha'e oguerovy'aave tema aguã, peẽ kuerya rupi oikoa rami avi. 2 Pejerure roo jepe aguã avakue heko vai ha'e porayvu e'ỹ va'e gui, mba'eta pavẽ e'ỹ ojerovia. 3 Ha'e rami teĩ Senhor ma ojeroviapy. Ha'e vy penemombaraete ha'e pendere opena 'rã poromboeko vaia gui. 4 Ha'e rami avi Senhor re vy ore rojerovia peẽ kuery re, mba'eta roikuaa rojapo uka va'ekue pejapopa pekuapya, ha'e pejapo riaeve 'rã guive. 5 Tove Senhor pendepy'a re topena ixuguigua mborayvu ha'e Cristo re peĩ atãa rupi pendekuai aguã rami. 6 Irmão kuery, Senhor Jesus Cristo rery rupi aiporo'e: Penhemoirũve eme irmão ha'eve e'ỹa rami rei, rombo'eague rami e'ỹ ikuai va'e re. 7 Mba'eta peẽ ae voi peikuaa orekuaiague rami pendekuai aguã, mba'eta neĩ peteĩ henda py ndoroiko vaikue rei va'ekue peẽ kuerya rupi, 8 ndorokaru rivei guive. Ha'e rami 'rãgue py romba'eapoa rupi ronhea'ã ete va'ekue. Ara py ha'e pyávy romba'eapo va'ekue avave rei pe ronhemongaru uka rive e'ỹ aguã. 9 Ha'e rami avi ronhemongaru uka aguã nda'eve e'ỹi teĩ ha'e rami ndoroikoi va'ekue ore rami avi pendekuai aguã. 10 Mba'eta pendereve teri roiko vy aiporo'eague rami: “Nomba'eapoxei va'e tokaru eme.” 11 Mba'eta omombe'ua rã roendu peẽ kuerya rupi amongue omba'eapo e'ỹ vy ha'eve e'ỹa rami rei ikuaia. Joeko re rive tema oikuaa pota. 12 Ha'e rami ikuai va'e pe oreayvu, ha'e Senhor Jesus Cristo rery rupi romongeta ikuai porã'ia rupi omba'eapo vy okaru aguã ha'e kuery ae po py ojou va'ekue re. 13 Ha'e rã peẽ irmão kuery, pejepe'a eme iporã va'e pejapoa gui. 14 Xapy'a rei kova'e kuaxia re oreayvu oĩ va'e amongue noendu potai 'rã. Ha'e ramo peikuaa pota porã ke ha'e kuery re. Penhemoirũve eme oxĩmba aguã. 15 Ha'e rami teĩ ha'e kuery pe “Xerovaigua” peje eme, ha'e rã irmão pe rami 'rã pendeayvu. 16 Tove Senhor nhanemoingo porãa va'e ae tapenemoingo porã opa mba'e py. Senhor toiko peẽ kuery ha'e javi reve. 17 Axaruraa ma xee Paulo po py ae ambopara. Guĩ rami ae xekuaa 'rã ambopara va'e nhavõ re. Guĩ rami ae xee ambopara xerery. 18 Tove peẽ kuery ha'e javi tapendu nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya. 1 Xee Paulo ma Cristo Jesus pegua apóstolo aiko, Nhanderuete nhandereraa jepea ha'e Cristo Jesus nharõ jaikovy va'e ojapo ukaague rami vy. 2 Ndee Timóteo pe axarura. Rejeroviaa py xera'y ete rami reiko. Tove terendu Nhanderuete ha'e nhande-Senhor Jesus Cristo guigua mborayvu, nemboaxya ha'e mby'a porã. 3 Macedônia yvy katy aa vy aipoa'e va'ekue ndee Éfeso tetã py ranhe repyta aguã, ha'e rami vy amongue remongeta aguã, amboae rami rei nhombo'e ve'ỹ aguã, 4 ha'e ayvu rive ha'e ymagua kuery rery oĩa ndopa kuaai va'e re oikuaa pota ve'ỹ aguã, mba'eta ha'e nunga ojapo 'rã joo rami e'ỹ-e'ỹ oikuaa aguã rami, ojeroviaa rupi Nhanderuete pe ikuai 'rãgue py. 5 Ha'e rami xeayvu ha'e kuery porayvu re ikuai aguã ipy'a ky'a e'ỹa ha'e hi'arandua rupi anho, ojerovia merami rivea rupi e'ỹ. 6 Mba'eta ha'e rami ikuaia gui amongue ojepe'a vy okanhymba ma ovare e'ỹ va'e re rive ijayvua rupi. 7 Ha'e kuery ma lei re nhombo'e va'ety ramigua onhemoingo va'eri ha'e kuery ae oayvua oikuaa vy e'ỹ, neĩ mba'e nunga re pa nhombo'ea voi, oikuaapa merami teĩ. 8 Ha'e rami avi lei ma ha'evea rami amongue oiporu ramo ha'evea, jaikuaa pavẽ. 9 Mba'eta heko porã va'e peguarã e'ỹ lei oejaa raka'e, ha'e rã heko vai ha'e nhonhe'ẽ rendu e'ỹ va'e kuery pe, Nhanderuete nomboetei ha'e ojejavypa rei va'e pe, ndojeroviai ha'e iky'a e'ỹ va'ea rupi e'ỹ ikuai va'e pe, nguu ha'e oxy ae ojuka, ha'e amboae kuery voi ojuka va'e pe, 10 heko ky'a ha'e avakue meme joe opena va'e pe, jogueraa rive va'e pe, ijapu ha'e ijayvuxe va'e pe, ha'e nhombo'e porãa rupi e'ỹ ikuai va'e mboae pe lei oejaa raka'e. 11 Mba'eta ayvu porã Nhanderuete hexakãmba ha'e ima'endu'a porãmby va'e xevy pe omombe'u uka va'ekue re anho oĩ nhanhombo'e porã aguã. 12 Arovy'a ete nhande-Senhor Cristo Jesus xemombaraetea va'e, mba'eta ojeroviapy aikoa oikuaa vy xemoĩ ixupe amba'eapo aguã. 13 Xee ma yma hexe xeayvu vai ha'e ajoavyky rei va'ekue xevai vy. Ha'e rami ete teĩ xemboaxy, mba'eta aikuaa e'ỹ vy, ajerovia e'ỹ vy ha'e ramigua ajapo. 14 Ha'e gui nhande-Senhor xemboaxy etea oexa uka vy omoĩ ajerovia aguã, mborayvu Cristo Jesus re oĩ va'e reve. 15 Pova'e ayvu ma ogueroviaa ha'e peteĩ-teĩ ojee omoĩmbaa aguã ha'eve va'e: Cristo Jesus ou yvy re ojejavy va'e kuery ogueraa jepe aguã. Ha'e gui xee ma pavẽ gui ajejavyve va'ekue, 16 va'eri xemboaxy karamboae po rami aguã, xee ajejavyve va'ekue aikoa rupi Jesus Cristo oexa uka aguã nhomboaxy etea, amboae kuery xereko oendu vy xee rami avi hexe ojerovia vy tekove marã e'ỹ oupity aguã. 17 Ha'e nunga rupi Huvixave imarã e'ỹ, omano e'ỹ ha'e jaexa e'ỹ va'e, Nhanderuete peteĩ'i oiko va'e ae tomboetea ha'e toguerovy'aa aỹ ha'e araka'e rã peve. Amém. 18 Xera'y Timóteo, pova'e ae aeja rejapo aguã, Nhe'ẽ gui nderekorã omombe'ua ague rami vy. Ha'e nunga re nembaraete vy enhea'ãve tema iporã va'e re. 19 Ejepe'a eme rejeroviaa gui, neĩ ndepy'a ky'a e'ỹa rupi reikoa gui, mba'eta amongue ma ipy'a ky'a e'ỹa rupi ikuaia gui ojepe'a vy ha'e kuery ae ojeroviaa ombovaipa uka. 20 Ha'e va'e kuery regua ma Himeneu ha'e Alexandre. Ha'e ramo Satanás po py ranhe xee amboaxa uka oguereko axy aguã, ha'e kuery ijayvu vai ve'ỹ aguã. 1 Opa mba'e gui aipotave va'e ma peẽ kuery pejerure aguã Nhanderuete pe. Penhembo'e, pejerure, perovy'a guive pavẽ re penema'endu'a vy, 2 huvixave ha'e joe opena aguã ombopo'aka pyre ha'e javi re guive, ha'eve vai'i reve nhandekuai porã aguã, opa mba'e py Nhanderuete pe nhandekuai ha'e nhanhomboetea rupi. 3 Ha'e rami pejerurea ma Nhanderuete nhandereraa jepea renonde iporã, oguerovy'a 'rã guive. 4 Mba'eta oipota anhetẽ ete va'e pavẽ oikuaa vy oo jepe. 5 Mba'eta peteĩ'i oiko Nhanderuete. Ha'e rami ae avi peteĩ'i oiko Nhanderuete reve peteĩ rami nhanemoingoa. Ha'e va'e ma Cristo Jesus ava ojeapo va'ekue. 6 Pavẽ reraa jepearã ojejuka uka va'ekue. Ha'e va'e ayvu ma ha'evea ára oikuaa uka. 7 Ha'e rami aguã ae xemoĩ karamboae ayvu mombe'uarã, apóstolo ha'e amboae regua mbo'earã, anhetẽ va'e re ha'e kuery ojerovia aguã. Ha'e rami xeayvua ma anhetẽ, xeapua e'ỹ. 8 Ha'e nunga rupi aipota avakue opa rupi ikuai va'e onhembo'e opo iky'a e'ỹ va'e oupi reve. Ivai e'ỹ re, ha'e nda'ija'ei rei e'ỹ re tonhembo'e. 9 Kunhague voi ha'e rami ae avi tonhemonde ha'eve va'e py anho. Oikoaty'i rami ae toiko onhemoatyrõa py. Nda'evei opa marã oje'a popẽ aguã, o'a re ouro ha'e ita hepyve va'e omoĩ aguã, neĩ ao hepyve va'e py onhemonde aguã. 10 Ha'e rami 'rãgue py ojee tomoĩ joupe ojapo porã aguã, kunhague Nhanderuete pegua reko rami vy. 11 Kunhague ombo'ea rã tokyrirĩ, opa mba'e py nhomboetea oexa uka aguã. 12 Kunhague pe xee nanhombo'e ukai, neĩ ime re nambopo'aka ukai guive. Ha'e rami 'rãgue py tokyrirĩ toiny. 13 Mba'eta Adão ranhe Nhanderuete omoingo rire mae ma Eva ju omoingo raka'e. 14 Ha'e gui Adão e'ỹ guive onhembotavy uka, ta'yxy ranhe onhembotavy uka vy ojejavy raka'e. 15 Ha'e rami teĩ kunhague omemby oikuavãa py ogueraa jepea nho 'rã, o'arandua rupi ojeroviaa, porayvua ha'e iky'a e'ỹ va'e ikuaia gui ndojepe'ai vy. 1 Pova'e ayvu ma ogueroviaa aguã ha'eve va'e: Igreja kuery re openaa rupi oikoxe va'e ma tembiapo iporã ete va'e ojapoxe. 2 Ha'e nunga rupi igreja re opena va'e ma pavẽ ojou porã aguã rami ta'ikuai, peteĩ'i kunha re omenda va'e, hi'arandu ha'e ojejoko kuaa va'e, omboetepy, nhomovaẽ ha'e nhombo'e kuaa va'e, 3 vinho oy'ua rupi e'ỹ oiko va'e, ojerovia rei e'ỹ va'e, ha'e rã ha'eve vai'i, joguero'a rei e'ỹ va'e ha'e peráta re nda'evei rei e'ỹ va'e, 4 ha'e ngoo pygua kuery re opena porã va'e, gua'y ha'e guajy kuery onhe'ẽ rendu ha'e omboete porã aguã rami oguereko va'e. 5 Mba'eta ngoo pygua kuery re ae nopena kuaai vy mba'exa 'rã tu opena Nhanderuete pegua igreja kuery re? 6 Joe opena va'erã ma ojeko me'ẽ ramo va'e'ỹ 'rã, ojee rive ojerovia ramo anha opagaa py ombopagaa e'ỹ aguã. 7 Ha'e rami 'rãgue py nhande revegua e'ỹ kuery voi omboete aguã rami oiko va'e, ojou vaia e'ỹ ha'e anha pe onhembo'a uka e'ỹ aguã. 8 Ha'e rami ae avi nhopytyvõa kuery ma omboetea aguã rami 'rã ikuai, peteĩ'i rupi ijayvu va'e, vinho oy'ua rupi rei e'ỹ oiko va'e, peráta re nda'evei rei e'ỹ va'e, 9 ha'e ipy'a ky'a e'ỹa rupi jajerovia aguã regua oikuaa uka pyre re opena va'e. 10 Nhopytyvõarã reko re jaikuaa pota ranhe 'rã. Ha'e kuery re nda'ijayvu vaiai ramo ma ha'eve 'rã nhopytyvõa ikuai aguã. 11 Ha'e rami ae avi kunhague voi omboetea aguã rami ta'ikuai. Ijayvu vaikue rei e'ỹ, oiko kuaa va'e, ha'e opa mba'e py ojeroviapy ta'ikuai. 12 Nhopytyvõa oiko va'erã ma peteĩ'i kunha re omenda va'e, ha'e gui gua'y ha'e guajy kuery, ngoo pygua kuery ha'e javi re opena kuaa va'e. 13 Mba'eta nhopytyvõ porã va'e ma ha'evea rami nhamboete, ha'e okyjea py e'ỹ 'rã omombe'u Cristo Jesus re jajerovia aguã. 14 Po rami ambopara ndevy, roexa aguã aa voi aguã rami aiko va'eri. 15 Ha'e rami avi ndaa voi ramo kova'e kuaxia gui reikuaa 'rã Nhanderuete ro pygua kuery marã rami pa ikuai aguã. Ha'e va'e oo ma Nhanderuete oikove va'e pegua igreja, anhetẽ va'e yta ha'e hendarã oĩ va'e. 16 Mba'eta anhetẽ Nhanderuete pe nhandekuai aguã kuaa ukaa ma yvate ete: Ngo'o re ojekuaa va'ekue ma Nhe'ẽ ju oikuaa uka heko ky'a e'ỹa. Anjo kuery oexa pota, hexegua ma amboae regua ikuaia rupi voi omombe'ua. Ha'e ramo hexe ojeroviaa yvy re. Ha'e gui hexakãa py ju heraa. 1 Nhe'ẽ oikuaa uka porã avi opaa ára py nhe'ẽ nhombotavya ha'e anha nhombo'e rã amongue ojapyxaka vy ojepe'a 'rãa ojeroviaa gui. 2 Nhombo'e vaikue va'e kuery ma heko porã merami rive ha'e ijapu rei va'e, ipy'a ky'aa noenduvei aguã rami ha'e kuery ae ojeapo rire. 3 Ha'e kuery nanhomomenda ukai 'rã, ha'e ndo'u ukai 'rã guive amongue regua tembi'u, jajerovia ha'e anhetẽ va'e jaikuaa va'e jarovy'a reve ja'u aguã Nhanderuete omoingo va'eri. 4 Mba'eta Nhanderuete omoingo va'ekue ma ha'eve va'e meme. Jarovy'a reve jajopy vy ndaja'u e'ỹi 'rã, 5 Nhanderuete ayvu ha'e jarovy'aa py nda'iky'avei ramo. 6 Ha'e nunga re irmão kuery rembo'e vy reiko 'rã Cristo Jesus rembiguai porã, jajerovia aguã regua ayvu re nembaraete ha'e nembo'e porãague rupi reiko vy. 7 Ha'e rã ayvu reko rei guaimigue'i hi'arandu e'ỹ va'e omombe'u va'e nunga ma endu rive. Enhea'ã tema Nhanderuete pe ete reiko aguã re. 8 Mba'eta jauga kuaa aguã re nhanhembo'ea ma xapy'a'i guarã rive ovare. Ha'e rã Nhanderuete pe jaikoa ma opa mba'e py ovare, mba'eta tekove ome'ẽ aỹ ha'e araka'e rã peve guarã. 9 Pova'e ayvu ma pavẽ ojerovia ha'e ojee omoĩ aguã ha'eve va'e. 10 Ha'e va'e rupi nhanhea'ã 'rã guive opa mba'e py, Nhanderuete oikove va'e pavẽ reraa jepea va'e re jajerovia rire. Jajerovia va'e katuve ma nhandereraa jepe. 11 Ejapo uka ha'e enhombo'e ke ha'e nunga re. 12 Nekunumi teri va'eri eiko eme avave rei nembojaru rei aguã rami. Ha'e rami 'rãgue py ndee rami ojerovia va'e kuery ikuai aguã rami eiko, ndeayvu py, ndereko porãa, ndeporayvua, rejeroviaa ha'e ndereko ky'a e'ỹa py guive. 13 Xee aju e'ỹa ja eiko kuaxia reroayvua rupi pavẽ pe, renhomongetaa ha'e renhombo'ea rupi. 14 Ejapo e'ỹ eme nerembiaporã ome'ẽ mbyre. Ha'e rami aguã ae Nhe'ẽ oikuaa uka raka'e, igreja re opena va'e kuery ndeapyte re opo omoĩ jave. 15 Eikuaa pota ke ha'e nunga re, ejapo porã pota guive, pavẽ oikuaa aguã rejapo porãve reovya. 16 Eikuaa pota ke ndee ae reko re, renhombo'ea re guive. Enhea'ã tema ha'e nunga re, mba'eta ha'e rami vy 'rã rejapo ndee ae reo jepe aguã rami, ha'e ndeayvu re ojapyxaka va'e kuery guive. 1 Ndeayvu vaipa eme tujakueve pe. Ha'e rami 'rãgue py nderu rami emongeta. Kunumigue pe ma nderyvy pe rami 'rã ndeayvu, 2 guaimigue pe ma ndexy pe rami, ha'e kunhataĩgue pe nereindy pe rami 'rã ndeayvu, ndereko ky'a e'ỹa rupi. 3 Eipytyvõ uka imeve'ỹ va'e kuery, imeve'ỹ va'e ete ri ikuai ramo. 4 Ha'e rã omemby, e'ỹ vy guemiarirõ kuery oguereko ramo topena pota ngoo pygua re, oxy e'ỹ vy ojaryi openaague rekovia. Mba'eta ha'e rami ikuai ramo Nhanderuete oguerovy'a 'rã. 5 Ha'e rã imeve'ỹ ete va'e, ipytyvõarã ndoguerekoi va'e kuery ma Nhanderuete gui anho 'rã oarõ oikovy mba'emo. Ara py ha'e pyávy ojerure ha'e onhembo'ea rupi 'rã ikuai. 6 Ha'e rã ndojejoko kuaai va'e ma oikove merami teĩ omanogue ikuai. 7 Ha'e rami ae emongeta ha'e kuery, ojou vaipy ikuai e'ỹ aguã. 8 Ha'e rã guetarã ha'e ngoo pygua kuery re nopenai va'e ma ojeroviaa rupi ve'ỹ ikuai, ojerovia e'ỹ va'e kuery gui nda'eveive. 9 Imeve'ỹ va'e kuery sessenta ma'etỹ ma oguereko ramo mae ma 'rã remoĩ uka hery. Peteĩ'i re omenda va'ekue rery anho 'rã remoĩ uka, 10 ojapo porãague oikuaa pavẽ va'e, omemby kuery omongakuaapa ma va'ekue, nhomovaẽ porã va'ety, ha'e iky'a e'ỹ va'e kuery py ojoi va'ety, iporiaukue'i oipytyvõ va'ety, ha'e ojapo porãa rupi onhea'ã va'ekue. 11 Ha'e rã imeve'ỹ va'e ipyaukueve rery ma emoĩ uka eme. Mba'eta ha'e kuery ma Cristo pe anho ndoikoxevei vy oendu 'rã omenda jevyxea. 12 Ha'e rami jypy ouraague omboaxa rive vy opaga aguã rami 'rã ikuai. 13 Omboypy 'rã guive inhate'ỹ aguã, peteĩ-teĩ oo rupi ikuai vy. Inhate'ỹ vy anho e'ỹ, ijayvu katu vai ete 'rã, ha'e joeko re oikuaa pota rei 'rã ha'eve'ỹ va'e re ijayvu vy. 14 Ha'e nunga rupi aipota ipyaukueve omenda, omemby oguereko, ha'e ngoo re opena porã aguã. Ha'e ramo 'rãe nhanderovaigua ndojoui nhandere ijayvu rei aguã. 15 Mba'eta amongue ma Satanás re ova vy anhetẽ ojepe'a ma ojeroviaa gui. 16 Ha'e gui ojerovia va'e kuery guetarã imeve'ỹ va'e oguereko ri vy toipytyvõ. Nda'evei igreja pygua kuery pe oipytyvõ uka aguã, igreja kuery ma imeve'ỹ ete va'e anho oipytyvõ aguã. 17 Igreja re opena porã va'e kuery ma mba'emo onganave teĩ ha'eve, mba'eta ayvu mombe'ua rupi ha'e nhombo'ea rupi onhea'ã va'e vy. 18 Mba'eta ipara re oĩa rami: “Vaka mba'emo ra'yĩ ojykya rupi omba'eapo ramo nda'evei ijuru pejokua aguã.” Oĩ avi: “Omba'eapo va'e ha'eve ojopy aguã omba'eapoague repy”, he'iague rami. 19 Ha'e gui igreja re opena va'e re ayvua ramo ejapyxaka eme, mokoĩ e'ỹ vy mboapy gui rendu e'ỹ vy. 20 Xapy'a rei ojejavy ramo pavẽ oendua py 'rã remongeta, amboae kuery voi ojererokyje aguã. 21 Nhanderuete, Cristo Jesus ha'e anjo kuery oiporavo va'ekue renonde aipoa'e ndevy: Ha'e va'e ayvu rami eiko rejepe'a e'ỹ re. Mba'eve ejapo eme joe gui peteĩ reayvuvea rupi. 22 Avave apyte re ndepo emoĩ eme heko re reikuaa pota porã e'ỹ re, amboae kuery ojejavya py renhemongy'a e'ỹ aguã. Eiko kuaa pota ke ndee ae ndereko ky'a e'ỹ aguã. 23 Nda'evei yy anho riae rey'u aguã, ey'u avi kyrĩ'i vinho ndepy'a raxya ha'e nemba'eaxya rendu jepi vy. 24 Amongue ojejavya oikuaapaa voi 'rã, ombopagaa aguã py ovaẽ e'ỹ mbove ma voi. Ha'e rã amboae kuery ojejavyague ma raka'eve ramo mae 'rã ojekuaa. 25 Ha'e rami ae avi ha'evea rami nhandekuaia voi ojekuaa voi 'rã. Ha'e rami e'ỹ va'ekue voi ndojekuaa e'ỹ riaei 'rã. 1 Ha'e gui escravo kuery jopo'aka guýry ikuai va'e ma opa mba'e py tomboete guerekoa, Nhanderuete rery ha'e nhanembo'ea re ijayvu vaia e'ỹ aguã. 2 Ha'e gui herekoa ma irmão ojerovia avi va'e ramo tomboete e'ỹ eme. Ha'e rami 'rãgue py tomba'eapo porãve tema ixupe, mba'eta ojerovia va'e vy hembiayvu oiko, ha'e ixupe omba'eapo porã ramo mba'emo ojouve 'rã. Embo'e, ha'e ejapo uka ha'e nunga. 3 Ha'e gui amongue amboae rami rei 'rã nhombo'e, nhande-Senhor Jesus Cristo regua ayvu porã rami e'ỹ, Nhanderuete pe jaiko aguã regua rami e'ỹ. 4 Ha'e va'e kuery ma ojee ae rive ojerovia vy ndoikuaai mba'eve. Ha'e rami vy joo rami e'ỹ-e'ỹ 'rã ijayvuxe rei, ha'e ayvu py rive joguero'a rei 'rã. Ha'e nunga gui oiko 'rã joe ija'e'ỹ va'e, nhomoangeko rei va'e, joe ijayvu rei va'e, oexa'ã vaikue rei va'e, 5 ha'e joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvua ndopa kuaai va'e guive. Hi'arandu ve'ỹ ramo ha'e kuery re noĩvei anhetẽ va'e, oĩ va'e ma Nhanderuete pe merami rive oikoa rupi mba'emo ojoupave aguã. 6 Ha'e rami avi anhetẽ Nhanderuete pe jaiko vy opa mba'e porã 'rã jajou, javy'a 'rã guive. 7 Mba'eta mba'eve ndajarui ko yvy re, ha'e apy gui jaa vy mba'eve ndajaraai 'rã guive. 8 Ja'u va'erã ha'e nhanhemonde aguã jareko vy ma tajavy'a. 9 Ha'e rã opa mba'e ojouxe va'e ma anha omoangeko rã onhembo'a uka 'rã nhuã py. Hi'arandu ve'ỹ vy opa marã oipotaa rupi rive 'rã ikuai, ojexavai 'rã guive. Ha'e rami vy ikuai axy 'rã okanhy peve. 10 Mba'eta peráta re nda'eveivea gui ma opa marãgua teko vai oiko. Ha'e nunga re anho amongue nda'evei vy ojepe'a ma 'rã ojeroviaa gui, ha'e kuery ae onhemoingo axy uka 'rã guive opa mba'e py. 11 Ha'e rã ndee Nhanderuete remimbo'e, eiko eme ha'e rami, enhea'ã teko porã reupity aguã anho, ha'e gui Nhanderuete pe ete reikoa, rejeroviaa, ndeporayvua, opa mba'e reropo'akaa ha'e ndevai e'ỹa guive. 12 Iporã va'e re anho enhea'ã rejeroviaa rupi. Eupity ete tekove marã e'ỹ, ha'e rami aguã nerenoĩa, ha'e heta oendua py renhemombe'u porã rire. 13 Xee romongeta Nhanderuete opa mba'e moingoare va'e renonde, ha'e Pôncio Pilatos renonde re Cristo Jesus onhemombe'u porã va'ekue renonde guive: 14 Senhor Jesus Cristo ojekuaa rã guarã enhea'ã ojapo uka pyre iky'a e'ỹ va'e ha'e ojou vaipy e'ỹ oikuaa pavẽ aguã. 15 Ha'e va'e ma Nhanderuete Ima'endu'a porãmby peteĩ'i oiko ha'e Ipo'akapa va'e oexa uka 'rã oa'angaague ára py ae. Ha'e ma huvixave ikuai va'e Ruvixave, ha'e senhor ikuai va'e Senhor oiko. 16 Ha'e anho ma hekove marã e'ỹ va'e oiko. Hexakãa ma avave rei ndoupity kuaai. Oexaa e'ỹ va'e, ha'e oexa pyrã e'ỹ oiko. Tomboetea ha'e ta'ipo'aka riae. Amém. 17 Emongeta oguerekopa rei va'e kuery ojee e'ỹ ojerovia aguã, neĩ mba'emo imarã va'erã re rive'ỹ guive, ha'e rã Nhanderuete re anho, mba'eta ome'ẽ oikovy nhanembovy'aarã ha'e javi. 18 Ha'e kuery ma joupe ojapo porãa rupi ta'ikuai, tanhopytyvõ opa mba'e py. Ome'ẽxea'i py tome'ẽ reta, hakãte'ỹa rupi e'ỹ tomboja'o. 19 Ha'e rami vy 'rãe mba'emo porã ojeupe guarã omoĩ porã uka araka'e rã peve imarã e'ỹ va'erã, ha'e rami vy oupity aguã tekove anhetẽ ete va'e. 20 Ha'e gui ndee Timóteo, epena ke ndepo py opena uka pyre re. Ejapyxaka eme ayvu rive iporã e'ỹ va'e re, neĩ “Aikuaapa” he'i rive vy joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvua re guive. 21 Mba'eta ha'e nunga re amongue ojapyxaka vy ojepe'a ma ojeroviaa gui. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya. 1 Xee Paulo ma Nhanderuete oipotaa rami vy apóstolo-rã Cristo Jesus xemoĩ va'ekue. Cristo Jesus re tekove oĩ va'e oikuaa uka aguã re ijayvuague rami xemoĩ. 2 Timóteo xera'y roayvu ete va'e, taxarura ndevy. Tove terendu Nhanderuete ha'e nhande-Senhor Jesus Cristo guigua mborayvu, nemboaxya ha'e mby'a porã guive. 3 Xeramoĩ kuery rami avi xee voi ambojerovia Nhanderuete xepy'a ky'a e'ỹa rupi, arovy'a guive, mba'eta ara py ha'e pyávy anhembo'e vy xema'endu'a riae ndere. 4 Nderexaya re xema'endu'a vy roexaxe ete ju, opa mba'e py avy'a aguã. 5 Xema'endu'a avi rejerovia etea re, mba'eta ndejaryi Lóide ranhe ha'e ramigua oĩ, ha'e gui ndexy Eunice ju. Ha'ekue rami avi xee aikuaa ndere voi oĩa. 6 Ha'e nunga rupi romongeta nerembiaporã ome'ẽ mbyre rupi renhea'ãve ju aguã re. Ha'e va'e ma ndeapyte re xepo amoĩ jave Nhanderuete ome'ẽ va'ekue. 7 Mba'eta nhanemongyjearã e'ỹ nhandere Nhanderuete omoĩ Onhe'ẽ, ha'e rã nhanembaraete, nhandeporayvu ha'e jajejokoa rupi nhandekuai aguã. 8 Ha'e nunga rupi exĩ eme Senhor regua remombe'u aguã, ikáuxa nhuã py xee aĩ teĩ. Ha'e rami 'rãgue py Nhanderuete po'akaa rupi enhemoingo axy uka avi xereve ayvu porã remombe'ua py. 9 Mba'eta nhandereraa jepe vy iky'a e'ỹ va'e ojeupe guarã nhanerenoĩ raka'e. Nhande ae nhanhea'ãa re e'ỹ guive. Ha'e rami 'rãgue py ha'e ae oipotaa rami vy nhanemboaxy raka'e ára ijypy e'ỹ mbove voi, ha'e onhembopy'aague rami vy nhanemoĩ Cristo Jesus re. 10 Ha'e gui aỹ mae ma oikuaa uka nhanemboaxya, Cristo Jesus Nhandereraa jepearã ojekuaa py. Mba'eta ha'e va'e ma manoa ombovaipa vy tekove marã e'ỹ oikuaa uka ayvu porã rupi. 11 Ha'e va'e amombe'u aikovy aguã xemoĩ apóstolo ha'e nhombo'earã. 12 Ha'e nunga rupi ae nami aiko axy. Ha'e rami teĩ xee naxĩ, mba'eta aikuaa mava'e re pa ajeroviaa, aikuaa porã guive ipo'akapa va'e vy ipo py xerekove amboaxa va'ekue re opena 'rãa, opaa ára peve guarã. 13 Enhombo'e tema ayvu amombe'u rã rendu va'ekue rupi, exa uka guive rejeroviaa ha'e mborayvu Cristo Jesus re oĩ va'e. 14 Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ nhandere oĩ va'e po'akaa rupi epena tema iporã va'e ndepo py opena uka pyre re. 15 Xeirũ kuery Ásia pygua ojepe'apa xegui, ndee reikuaa ma. Ha'e va'e kuery regua ma Fígelo ha'e Hermógenes. 16 Ha'e rã Onesíforo ha'e hoo pygua kuery ma Senhor tomboaxy, mba'eta mboapykue rei e'ỹ xembopy'a guaxu, ha'e nhuã py aĩa oendu teĩ peteĩgueve ma naxereroxĩ. 17 Ha'e rami 'rãgue py Roma tetã py ovaẽ vy xereka raka'e xejou peve. 18 Ha'e ramo tove opaa ára py Senhor tomboaxy. Xegui ndee reikuaa porãve ha'e kuery xepytyvõ jepiague Éfeso tetã py. 1 Ha'e gui ndee xera'y, nembaraeteve tema Nhanderuete nemboaxya Cristo Jesus re oĩ va'e re. 2 Heta oendua py xee anhombo'e rã renduague rami avi ndee ju embo'e ojeroviapy kuery, amboae kuery mbo'earã. 3 Cristo Jesus pegua xondaro ojeroviapy va'e reiko vy enhemoingo axy uka avi ke xereve. 4 Ha'e gui peteĩve xondaro ndoikoi 'rã amboae nunga re openaa rupi, nguvixa hery moĩare ombovy'a aguã. 5 Ha'e rami ae avi ouga va'e kuery voi ha'evea rami ouga e'ỹ rã peteĩve ndoguerovy'aai 'rã. 6 Oma'etỹa rupi onhea'ã va'ekue voi ha'eve ha'e ranhe ijaju va'e ho'u aguã. 7 Eikuaa pota ke xeayvua re, mba'eta Senhor oikuaa uka porãmba 'rã ndevy. 8 Nema'endu'a tema Jesus Cristo rekokue re, mba'eta Davi ramymino oiko, ha'e omanoague gui onhemboete ju raka'e, ayvu porã amombe'u aikovya rami vy. 9 Ha'e va'e káuxa ae xemoingo axya nhuã py heko vai va'e rami. Ha'e rã Nhanderuete ayvu ma ndojoko kuaai. 10 Ha'e nunga rupi opa marãgua aropo'aka oiporavo pyre kuery re vy, ha'e kuery voi oupity aguã Cristo Jesus nhandereraa jepea ha'e hexakãa imarã e'ỹ va'e. 11 Pova'e ayvu ma jarovia ete va'erã: Hexeve nhamano rire hexeve avi 'rã jaikove ju. 12 Mba'emo jaropo'akapa rire hexeve avi 'rã nhaĩ huvixarã. Ha'e rã ixupegua rami e'ỹ ri nhanhemombe'u rire ha'e ju 'rã nanhanemombe'ui. 13 Ojeroviapy e'ỹ jaiko ramo ha'e ma ojeroviapy ae 'rã oiko, mba'eta ndaexarai 'rã ojegui ae. 14 Enhomoma'endu'a ke ha'e nunga re. Nhanderuete renonde ke ndeayvu pavẽ pe, ha'e kuery joguero'a rei e'ỹ aguã ayvu mba'everã ovare'ỹ va'e py, mba'eta ha'e nunga ma opa marã 'rã omoingo hendua kuery. 15 Enhea'ã tema rexĩmba rei e'ỹ re Nhanderuete pe rejexa uka aguã omba'eapo va'e ojou porã va'erã, ayvu anhetẽ ete va'e ha'evea rami remombe'u rire. 16 Ha'e rã ayvuxe iporã e'ỹ va'e ma endu rive, mba'eta ha'e rami ijayvu va'e heko vaive 'rã oje'oivy. 17 Ha'e kuery ijayvua ma nhomokanhy tema 'rã heravy, mba'eaxy vaikue nhandero'o omou'ũ va'e rami avi. Ha'e va'e kuery regua ma Himeneu ha'e Fileto. 18 Ha'e va'e kuery ojepe'a ma anhetẽ va'e gui, mba'eta nhombo'e teĩ nanhanhemboete jevyvei 'rãa rami. Ha'e rami vy joapo ndojeroviavei aguã rami. 19 Ha'e rami teĩ oo ytarã Nhanderuete omoĩ va'ekue ma oĩ atã. Ha'e va'e re ma po rami oĩ ikuaa ukaarã: “Senhor oikuaa ae ojeupegua kuery” he'ia va'e. Ha'e gui amboae ju “Senhor rery rupi ikuai va'e tojepe'a teko vai gui”, he'i avi. 20 Ha'e rami avi oo tuvixakueve ikuai va'e py oĩ 'rã mba'emo ryru ouro ha'e prata guigua anho e'ỹ, oĩ avi 'rã yvyra ha'e yapo guigua. Iporãgueve ma mba'emo porã ryrurã oĩ, ha'e rã amboae ma oiporu rive pyrã oĩ. 21 Ha'e rami ae avi nhande voi opa marã rei nhandekuaiague gui jajeky'a'o vy mba'emo porã ryrurã rami 'rã jaiko, iky'a e'ỹ va'erã omboaxa pyre ija oiporu va'erã rami, iporã va'e ha'e javi jajapo aguã rami nhandeapo rire. 22 Ha'e nunga rupi eiko eme kunumigue opa marã ikuaixea rami. Teko porã rupi enhea'ã, rejeroviaa, ndeporayvu, ha'e peteĩ rami pendekuaia rupi, ipy'a ky'a e'ỹ re Senhor pe ojapukai va'e kuery reve. 23 Endu rive amongue ijayvuxe rã ovare'ỹ va'e re hi'arandu e'ỹa rupi, mba'eta ha'e nunga gui joguero'apa rei 'rã, reikuaa ma avi. 24 Mba'eta Senhor rembiguai kuery ma nda'evei joguero'a rei aguã. Ha'e rami 'rãgue py ijayvu porã'i 'rã pavẽ reve, ha'e ivai rei e'ỹ re nhombo'e kuaa 'rã guive. 25 Ha'e kuery re amongue opu'ã rei ramo omongeta porã'i 'rã, mba'eta xapy'a rei ha'e kuery pe voi Nhanderuete ome'ẽ 'rã ojeko rerova vy anhetẽ va'e oikuaa nho aguã, 26 ha'e rami vy hi'arandu ju vy anha pe onhembo'a ukaague gui oo jepe aguã, ixupe ojerereko uka rire teĩ oipotaa rami ikuai aguã. 1 Eikuaa pota ke pova'e re: Opaa ára py ou 'rã ikuai axya ete aguã. 2 Mba'eta avakue ikuai va'e ojejou porã rei 'rã, peráta re anho 'rã nda'eveive, ojee rive 'rã ojerovia, onhemboyvate rei 'rã, ijayvu vaikue-ikue 'rã, nguu kuery nonhe'ẽ renduvei 'rã, ndajoguerovy'axevei 'rã, Nhanderuete nomboetevei 'rã, 3 nda'iporayvuvei 'rã, nanhomboaxy kuaavei 'rã, joe ijayvu rei 'rã, ndojejoko kuaavei 'rã, ojerovia rei 'rã, iporã va'e rovai 'rã ikuai, 4 nhombo'a uka rive 'rã, o'arandua rupi e'ỹ 'rã ikuai, onhembotuvixa rei 'rã, ha'e kuery ae oipotaa rami 'rã ikuaixe, Nhanderuete pe ikuai 'rãgue py, 5 Nhanderuete pe merami ikuai va'eri ixupe “Ipo'aka va'e'ỹ” he'i rive 'rã. Ejepe'a ke ha'e kuery gui voi. 6 Ha'e kuery va'e regua ma joo rupi ovaẽ vy ombotavy 'rã kunhague ikangykueve ojejavypa va'e, opa marã rei oikoxea rami rive ikuai va'e. 7 Ha'e kuery ma mba'emo re onhembo'e uka riae teĩ ndoupityi 'rã anhetẽ va'e oikuaa ete aguã. 8 Moisés re Janes ha'e Jambres opu'ã reiague rami avi ha'e kuery voi anhetẽ va'e re opu'ã rei teĩ. Ha'e kuery opa marã rei nai'arandui, ha'e ndojeroviavei vy ojou vai pyrã ikuai. 9 Ha'e rami teĩ ha'e kuery nda'ikuai riaei 'rã ha'e rami, mba'eta pavẽ oikuaa 'rã hi'arandu e'ỹa, Moisés rovaigua kuery re oikoague rami avi. 10 Ha'e rã ndee ma reikuaa ae ma anhombo'e aikovya, xereko, anhembopy'aa, ajeroviaa, mba'emo aropo'akapaa, xeporayvua, aĩ atãa, 11 xemoingo axya ha'e ajexavaia guive, mba'eta ha'e ramigua ma Antioquia, Icônio ha'e Listra tetã py oiko xere. Opa marãgua teko axy aropo'aka va'ekue. Ha'e rami teĩ ha'e nunga ha'e javi gui Senhor xereraa jepe. 12 Ha'e gui Cristo Jesus pe oikoxe va'e ha'e javi 'rã omoingo axya rei. 13 Ha'e rã heko vai ha'e heko porã merami rive va'e ma heko vaive 'rã oje'oivy, nhombotavy ha'e onhembotavy ukaa rupi anho. 14 Ha'e rã ndee ma eĩ atã tema mba'emo reikuaa ha'e rerovia va'e re. Nema'endu'a ke ha'e nunga re mava'e pa nembo'eague re. 15 Mba'eta nekyrĩ reve reikuaa ae ma ipara iky'a e'ỹ va'e. Ha'e va'e rupi vy reupity ne'arandurã Cristo Jesus re rejerovia vy reo jepe aguã. 16 Ha'e va'e ipara va'e ma Nhanderuete guigua meme, ha'e rami vy ha'eve nhanhombo'e aguã, nhanhomongeta, nhanhomo'arandu, ha'e teko porã rupi nhanhomoingo aguã, 17 Nhanderuete remimbo'e kuery opa mba'e py hi'arandu vy iporã va'e ha'e javi ojapo kuaa aguã. 1 Nhanderuete ha'e Cristo Jesus renonde xee romongeta. Ha'e va'e ma ojekuaa ju vy oikuaa pota 'rã oikove va'e ha'e omano va'ekue ikuaiague re. 2 Emombe'u tema ayvu porã. Ha'e va'e rupi enhea'ã katu ha'eve jave, e'ỹ vy haxy teĩ. Joupe ndeayvu, enhomo'arandu ha'e enhomongeta ndevai rei e'ỹ re renhombo'ea ha'e javi py. 3 Mba'eta ovaẽ 'rã ha'evea rami nhanhombo'e teĩ ndojapyxakaavei aguã ára. Ha'e rami 'rãgue py ojou 'rã ha'e kuery ae oipotaa rami ombo'e va'erã, oapyxa remo rive oikaraĩ va'e rami. 4 Ha'e rami vy noenduxevei 'rã anhetẽ va'e, ayvu rive re anho ojapyxakave vy. 5 Ha'e rã ndee ma eiko kuaa pota opa mba'e py. Nemoingo axya rã eropo'aka, ayvu porã remombe'ua rupi tema eiko, ejapopa ete nerembiaporã va'e. 6 Ha'e gui xee ma xeruguy omoẽa ta ma mymba ome'ẽmby rami. Ovaẽ ma ouvy aa aguã ára. 7 Iporã va'e re xee anhea'ã va'ekue, ajapopa ma xerembiaporã va'ekue, ha'e amombe'u porã jajerovia aguã regua. 8 Aỹ ma heko porã va'e pegua coroa oĩ xevy pe oguereko katu pyre. Ha'e va'e ma Senhor ha'evea rami oikuaa pota va'e opaa ára ome'ẽ 'rã xevy. Xevy pe anho e'ỹ guive, oua ára peve oarõ ha'e oayvu okuapy va'e ha'e javi pe 'rã ome'ẽ. 9 Eju voi pota ke xea py. 10 Mba'eta Demas ma aỹ mba'emo oĩ va'e re nda'eveive vy xereja. Tessalônica tetã katy ojepe'a ovy. Crescente ma Galácia katy, ha'e rã Tito ma Dalmácia katy oo. 11 Lucas anho oiko teri xereve. Ejou ke Marcos, ha'e vy eru, mba'eta ha'e ma xepytyvõ 'rã amba'eapoa rupi. 12 Ha'e gui Tíquico ma Éfeso tetã katy amondouka va'ekue. 13 Reju vy ke eru avi Trôade py capa aeja va'ekue, Carpo ro py. Eru avi kuaxia para, aipotave va'e ma ipire guigua. 14 Ferro re omba'eapo va'ety Alexandre ma ojapo vai ete xevy. Ha'e ramo Senhor ombopaga 'rã ojapoague re. 15 Ndee voi enheangu avi ixugui, mba'eta oreayvu rã orere opu'ã rei va'ekue. 16 Jypy'i xemboayvua jave avave rei naxepytyvõai. Ha'e rami 'rãgue py pavẽ rei xereja karamboae. Ha'e ramiague re tombopagaa eme. 17 Ha'e rã Senhor ma xereve oiko vy xemombaraete, ayvu amombe'uve ju rã amboae regua kuery oendupa aguã. Ha'e rami aguã xereraa jepe karamboae guary juru gui. 18 Ha'e rami ae avi Senhor xereraa jepe 'rã xevy ojapo vaixe va'e ha'e javi gui, ha'e opo'akaa py xereraa jepe 'rã yva re. Ixupe toporaeia aỹ ha'e araka'e rã peve. Amém. 19 Emombe'u ke xema'endu'aa Prisca ha'e Áqüila pe, Onesíforo ro pygua kuery pe guive. 20 Erasto ma Corinto tetã py opyta. Ha'e rã Trófimo ma Mileto py aeja karamboae imba'eaxy rã. 21 Eju voi ke yro'y ovaẽ e'ỹ mbove. Ndevy oxarura uka va'e ma Êubulo, Lino, Cláudia ha'e irmão kuery ha'e javive. 22 Tove Senhor toiko nenhe'ẽ reve. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya. 1 Xee Paulo ma Nhanderuete rembiguai ha'e apóstolo-rã Jesus Cristo xemoĩ va'ekue, Nhanderuete rembiporavo kuery ambo'e rã ojerovia, ha'e ixupe ikuai vy oikuaa porãmba aguã anhetẽ ete va'e, 2 ha'e tekove marã e'ỹ oarõ okuapy aguã guive. Ha'e va'e ma Nhanderuete ijapu e'ỹ va'e ome'ẽ aguã re ijayvu raka'e, ára ijypy e'ỹ mbove ma voi. 3 Ha'e gui aỹ oa'angaague ára py ma Nhanderuete Nhandereraa jepea va'e oayvu oikuaa uka vy oipotaa rami vy xemoĩ karamboae imombe'uarã. 4 Ndee Tito rejeroviaa py xera'y ete reiko va'e pe axarura. Tove terendu Nhanderuete ha'e Nhandereraa jepea Cristo Jesus guigua nemboaxya ha'e mby'a porã. 5 Ha'e nunga rupi ae roeja karamboae Creta ypa'ũ py py, mba'emo ndajapopai va'ekue rejapopa aguã, ha'e rami vy peteĩ-teĩ tetã py remoĩ aguã igreja re opena va'erã, ndevy ajapo ukaague rami vy. 6 Ha'eve remoĩ aguã ojou vaia rei aguã rami e'ỹ ikuai va'e, ha'e peteĩ'i ta'yxy va'e. Ta'y kuery ojerovia va'e, ha'e kuery opa marã rei e'ỹ, inhe'ẽ rendua rupi anho ikuaia oikuaa pavẽ va'e. 7 Mba'eta igreja re opena va'e ma nda'evei ojou vaia rei aguã rami ikuai aguã, ha'e kuery pe Nhanderuete ae opena uka rire. Ha'e kuery ojee ae rive'ỹ ojerovia va'e, ivai ja e'ỹ, ha'e vinho oy'ua rupi e'ỹ ikuai va'e, ojerovia rei e'ỹ va'e, neĩ peráta re nda'evei rei e'ỹ va'e ha'eve. 8 Ha'e rami 'rãgue py nhomovaẽ kuaa va'e, iporã va'e anho oguerovy'a va'e, oiko kuaa pota ha'e ha'evea rami joguereko va'e, iky'a e'ỹa rupi oiko ha'e ojejoko kuaa va'e, 9 ha'e ayvu anhetẽ ete va'e ojee omoĩ ete va'e ombo'eague rami ae. Ha'e rami vy 'rãe nhombo'e porã ha'e nhombopy'a guaxu kuaa, ha'e ombovai kuaa 'rã guive hexe opu'ã reia rã. 10 Mba'eta heta ikuai nhonhe'ẽ rendu e'ỹ va'e, ijayvuxe ha'e nhombotavypa rei va'e. Judeu regua ma hetave ikuai ha'e rami. 11 Ha'e va'e kuery nhamokyrirĩ 'rãe, mba'eta oo pygua ha'e javi-javi 'rã ombotavy ombo'e vaikuea rupi, peráta re rive nda'eveive vy. 12 Ha'e kuery reguae profeta rami aipoe'i va'ekue: “Creta pygua kuery ma ijapu va'e ae, mymba inharõ va'e rami okaru guaxu ha'e inhate'ỹ va'e”, he'iague rami. 13 Ha'e rami ijayvua ma anhetẽ. Ha'e nunga rupi ha'e kuery pe ndeayvu ete 'rã ojeroviaa rupi imbaraete aguã, 14 ha'e ojapyxaka ve'ỹ aguã judeu kuery ijayvu rivea re, neĩ anhetẽ va'e gui ojepe'a va'ekue ayvu re. 15 Mba'eta heko ky'a e'ỹ va'e kuery pe mba'eve rei nomongy'ai 'rã. Ha'e rã heko ky'a ha'e ojerovia e'ỹ va'e kuery ma opa mba'e py 'rã onhemongy'a, mba'eta o'arandua ha'e opy'aa rupi iky'apa rã. 16 Ha'e kuery ma “Xee aikuaa Nhanderuete” he'i teĩ gueko vaia py oexa uka anhetẽ e'ỹa. Ojeguarupy ha'e nanhonhe'ẽ rendui va'e vy iporã va'e ojapo aguã nda'evei. 1 Ha'e rã ndee ma ndeayvu ke ha'evea rami renhombo'ea rupi. 2 Tujakueve embo'e ojejoko aguã re, omboetea aguã. Toiko kuaa pota, ha'e ojeroviaa py ta'imbaraete, iporayvua ha'e oĩ atãa py guive. 3 Ha'e rami ae avi guaimigueve ma nhomboetea rupi ta'ikuai. Ta'ijayvuxe rei eme, ha'e vinho oy'ua rupi ta'ikuai eme. Tanhombo'e iporã va'e re, 4 ombo'e aguã kunhague ipyauve va'e ome ha'e omemby kuery oayvu ete aguã re, 5 oiko porã pota ha'e heko ky'a e'ỹ aguã, ngoo rupi opena porã aguã, ha'eve vai'i ha'e ome oipotaa rami oiko aguã, ha'e rami rã Nhanderuete ayvu re ijayvu vaia e'ỹ aguã. 6 Kunumigue ha'e rami ae avi emongeta opa mba'e py oiko kuaa pota aguã. 7 Ndee ae voi iporã va'e rupi eiko, amboae kuery ndee rami ikuai aguã. Renhombo'ea rupi exa uka anhetẽ rupi anho reikoa ha'e renhomboetea. 8 Iporã va'e re anho ndeayvu ndejou vaia aguã rami e'ỹ, nhanderovaigua kuery oxĩmba aguã, mba'eve py nhandere nda'ijayvu vai kuaai vy. 9 Escravo kuery ma guerekoa kuery nhe'ẽ rendua rupi ta'ikuai opa mba'e py, ha'e ramo oguerovy'a aguã. Ta'inhe'ẽngi rei eme, 10 ha'e ta'imonda eme guive. Ha'e rami 'rãgue py toexa uka opa mba'e py ojeroviapy oikoa. Ha'e rami vy opa mba'e py ojapo 'rã Nhanderuete Nhandereraa jepea va'e regua ayvu ojou porãa aguã rami. 11 Mba'eta pavẽ pe Nhanderuete oikuaa uka omboaxya ogueraa jepe aguã. 12 Ha'e rami vy nhanemo'arandu nhandereko vaiaty ha'e yvy regua reko gui jajepe'a aguã, ha'e aỹ gui voi jaiko kuaa pota ha'e teko porã rupi nhandekuai aguã Nhanderuete pe ete, 13 ima'endu'a porãmby ou aguã nharõ jaikovya ja. Ha'e va'e ma Nhanderuete Ipo'akapa va'e ha'e Nhandereraa jepea Cristo Jesus rexakãa ojekuaa rã guarã. 14 Mba'eta nhandere ojejuka uka raka'e, opa mba'e vai gui nhandejogua vy ojeupe guarã ae nhandeky'a'o aguã, iporã va'e re anho nhanhea'ãa rupi nhandekuai aguã. 15 Ha'e nunga re tema ndeayvu. Enhomombaraete ha'e enhomongeta ipo'akaa ha'e javi rupi, avave rei nembojaru rei e'ỹ aguã. 1 Enhomoma'endu'a ke joe opena va'e ha'e huvixa kuery oipotaa rami ikuai aguã. Tonhe'ẽ rendu, ha'e ta'ikyre'ỹ opa mba'e porã ojapo aguã. 2 Avave rei re ta'ijayvu rei eme, neĩ ta'ijayvu rive eme joupe. Ha'e rami 'rãgue py ha'eve vai'i ta'ikuai, pavẽ reve ta'ijayvu porã'i opa mba'e py. 3 Mba'eta nhande voi yma rupi hi'arandu e'ỹ va'e nhandekuai va'ekue, nhonhe'ẽ rendu e'ỹ va'e ha'e okanhygue rami, to'o pegua escravo rami nhandekuai va'ekue nhamoaruã rei ha'e opa marã nhandekuaixea rupi. Jaiko vaikue rei, nanhandea'ei rei joe, nanhandeporayvui, ha'e ndajajoayvui rei va'ekue. 4 Ha'e gui Nhanderuete Nhandereraa jepea va'e oexa uka nhanderayvua, nhanemboaxypaa guive. 5 Ha'e rami vy nhanemboaxy vy rive nhandereraa jepe, teko porã re nhanhea'ãa rupi e'ỹ. Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ nhandeky'a'o vy nhanemoingove ju, ha'e nhanembopyau. 6 Ha'e va'e ma Nhandereraa jepea Jesus Cristo rupi nhandere Nhanderuete ombou vy opa mba'e py nhanemoingo porã. 7 Ha'e ramo nhanemboaxy vy nhanemboeko porã ma rire tekove marã e'ỹ nharõa rupi mba'emo porã jopyarã ju jaiko. 8 Ha'e va'e ayvu ma jarovia va'erã, aipota remombe'u porãve guive, Nhanderuete re ojerovia va'e kuery iporã va'e ojapoa rupi onhea'ã aguã. Ha'e nunga ma iporã, ha'e omoingo porã pavẽ 'rã. 9 Ha'e rã ayvu ovare'ỹ va'e ma endu rive, ymagua kuery rery oĩa re ijayvua rã, ha'e lei re joo rami e'ỹ-e'ỹ ijayvu vy joguero'a rei ramo, mba'eta ha'e nunga ma nhomoingo porãarã e'ỹ, mba'everã ndovarei. 10 Joo rami e'ỹ-e'ỹ nhomoingoa kuery pe mokoĩgue ma ndeayvu rire ejepe'a ke ha'e kuery gui. 11 Mba'eta reikuaa ma heko vai ha'e ojejavypa va'e ae ikuaia. Ha'e kuery ae onhembopaga uka. 12 Ndea py ambou 'rã Ártemas, e'ỹ vy Tíquico. Ha'e va'e ovaẽ ma ramo eju pojava Nicópolis tetã py xerovaexĩ aguã. Anhembopy'a ha'e py ae yro'y aaxa aguã. 13 Eipytyvõ porã pota lei re nhombo'e va'ety Zenas oguatave ta ramo, Apolo guive, ha'e kuery pe mba'eve oata e'ỹ aguã. 14 Ha'e gui nhanderevegua kuery tonhea'ã iporiaukue'i pytyvõa rupi, yvyra hi'a e'ỹ va'e rami ikuai e'ỹ aguã. 15 Ha'e gui xereve ikuai va'e ha'e javi oxarura uka ndevy. Emombe'u ke orema'endu'aa ojeroviaa py orerayvu va'e kuery ha'e javive pe. Tove peẽ kuery ha'e javi tapendu penemboaxya. 1 Xee Paulo ma Cristo Jesus pegua aikoa re nhuã py aĩ. Xe-irmão Timóteo reve roxarura ndevy, xerembiayvu Filemom. Ore rami avi remba'eapo va'e reiko. 2 Irmã Áfia pe voi axarura, ore rami onhea'ã va'ety Arquipo, ha'e igreja kuery ndero py onhemboaty va'e pe guive. 3 Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo guigua. 4 Ndere xema'endu'a riae vy Xeruete pe anhembo'e nhavõ arovy'a, 5 mba'eta aendu omombe'ua rã iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi reayvua, ha'e Senhor Jesus re rejeroviaa rupi reikoa guive. 6 Ajerure ore rami rejerovia reve Cristo re vy mba'emo porã jareko va'e reikuaapa avi aguã. 7 Mba'eta irmão, ndeporayvua omombe'ua rã aendu vy avy'a ete ha'e xepy'a guaxuve, iky'a e'ỹ va'e kuery rembovy'a ramo ipy'a py. 8 Ha'e gui Cristo re vy aendu ndevy pe mba'emo ajapo uka va'e rire ha'eve 'rãguea, 9 ha'e rami teĩ roayvua rupi ajerure porã'i ha'e nunga re. Xee Paulo xetuja'i ma, ha'e aỹ Jesus káuxa nhuã py aĩ. 10 Ha'e rami vy ajerure xera'y Onésimo removaẽ porã ju aguã, mba'eta xejokuaa imoinya py xera'y rami amoingo va'ekue. 11 Ha'e va'e ma anhetẽ yma ndovarei va'ekue ndevy, teĩ aỹ ma ovare ete ndevy, xevy pe voi. 12 Ha'e rami vy ndea py ambou ju xekuraxõ ae reve. 13 Xee ma nderekovia amombytavexe teĩ xea py, ayvu porã káuxa xejokuaa imoinya py xepytyvõ aguã. 14 Ha'e rami avi mba'eve rei ndajapoxei ndevy pe ranhe aporandu e'ỹ re. Ha'e ramo 'rãe xepytyvõxea'i py xepytyvõ uka, xee ajapo uka ramo rive'ỹ. 15 Mba'eta xee aikuaa rã xapy'a'i rive ojepe'a raka'e ndea gui, raka'e rã peve guarã removaẽ ju aguã, 16 ndevygua escravo-rã ju e'ỹ guive removaẽ aguã, ha'e rã nde-irmão reayvu ete va'e rami, nde-escravo rami rive'ỹ. Mba'eta Onésimo ma xe-irmão oiko rire nde-irmão katuve ma oiko, ngo'o re escravo rami rive'ỹ, ha'e rã Senhor re vy irmão oiko. 17 Ha'e nunga rupi xevy pe “Xerevegua” 're vy xee xemovaẽa rami ae ha'e voi emovaẽ. 18 Ha'e gui xapy'a rei nemba'e rei-rei omokanhy rire ndevy pe orevea oĩ ramo eja ranhe xee ae amboekoviapa aguã. 19 Xee Paulo xepo py ae ambopara amboekovia aguã re. Ha'e “Nderekove re ae xevy pe rereve” ha'e e'ỹ teĩ reikuaa. 20 Ha'e nunga rupi irmão, Senhor re vy ejapo ha'e nunga xevy. Xembovy'a ke Cristo re. 21 Ha'e rami ambopara ri teĩ aikuaa xenhe'ẽ rendu 'rãa, ha'e ajerurea gui rejapove 'rã guive. 22 Ajerure avi rereko katu aguã ake aguã, mba'eta xee aikuaa rã xere pejerurea rupi pẽa py xemboua ju 'rã. 23 Epafras ma Cristo re vy xereve oĩ avi nhuã py. Ha'e va'e ma oxarura avi ndevy, 24 ha'e gui Marcos, Aristarco, Demas ha'e Lucas xepytyvõ va'ety kuery voi. 25 Tove penenhe'ẽ py tapendu Senhor Jesus Cristo penemboaxya. 1 Ymave rupi Nhanderuete mbovykue rei e'ỹ, ha'e ha'ekue-'ekue'i rami e'ỹ ijayvu raka'e nhaneramoĩ kuery pe profeta kuery rupi. 2 Ha'e gui aỹ opa vygua ára ma Gua'y rupi ae ijayvu nhandevy. Ha'e va'e ma opa mba'e ikuai va'e jopyarã omoĩ, ipo rupi opa mba'e ojapo rire. 3 Nhanderuete rexakãa rexa ukaa oiko, Nguu rami ete heko va'e vy. Mba'emo ikuai va'e oguereko porãmba oayvu ipo'akapa va'e py rive. Ha'e gui jajejavyague gui nhandeky'a'opa ma vy oguapy oiny yvate. Ipo'akapa va'e oiporu kuaa regua re oĩ 4 anjo kuery gui omboyvateve rire, mba'eta hery oenoĩa va'e ma anjo kuery oenoĩa gui iporãve. 5 Mba'eta anjo kuery pe ma aipo nde'i: “Ndee ma Xera'y, ange ma romoingo”, nde'i. Ha'e gui teĩgue ju aipoe'i: “Xee aiko 'rã Tuu, ha'e rã ha'e ma Xera'y 'rã oiko.” 6 Ha'e gui kova'e yvy re Gua'y Jypygua ombou vy teĩgue ju aipoe'i: “Nhanderuete pegua anjo kuery tomboete pavẽ”, he'i. 7 Ha'e rã anjo kuery pe ma aipo'ea: “Ojeupegua anjo kuery ojapo yvytu rami, guembiguai kuery ojapo tata rami”, 'ea. 8 Ha'e rã Ta'y pe ma aipo'ea: “Oreruete, ndepo'akaa ma raka'e rã peve guarã. Ha'e ndepo'akaa py rejoguereko 'rã ha'evea rami. 9 Rerovy'a teko porã, ha'e rã teko vai ma nderejou porãi. Ha'e nunga rupi Nderu Nhanderuete ndererovy'aa rupi nemoĩ neirũ kuery áry guarã, ndere azeite omoĩ uka vy”, 'ea. 10 Ixupe aipo'ea avi: “Senhor, jypy'i renhono va'ekue yvy. Yva regua voi ndepo py rejapo va'ekue meme. 11 Ha'e nunga ma opa va'erã. Ha'e rã ndee ma reiko riae 'rã. Ha'e nunga ha'e javi 'rã inhyma ovy ao rami, 12 ha'e ramo ao pukukue rami 'rã rembojo'a imoiny, ao rami ae avi 'rã remboekovia. Ha'e rã ndee ma ha'ekue ae reiko. Nderekove opa va'erã e'ỹ”, 'ea. 13 Ha'e gui peteĩve anjo pe aipo nde'i: “Eguapy ke aiporu kuaa regua re, nderovaigua kuery ndepy guýry amoĩ peve”, nde'i. 14 Mba'eta anjo kuery ma nhe'ẽ hembiguai ikuai, oo jepe aguã rami ikuai va'e pytyvõarã ombou va'e. 1 Ha'e nunga rupi anhetẽ ete va'e nhaendu vy nhamoĩ porã pota 'rã nhandejee, ha'e va'e rupi nhandekuaia gui jajepe'a e'ỹ aguã. 2 Mba'eta ymave rupi Nhanderuete ayvu anjo kuery omombe'u va'ekue ndoaxa rivei raka'e, mba'eta ha'e va'e rupi heko vai ha'e nonhe'ẽ rendui va'e kuery ombopagapa. 3 Ha'e rami rire mba'exa 'rã tu nhande jaa jepe, nhandereraa jepe aguã regua iporãve va'e nhaendu rive vy? Mba'eta jypy'i Senhor ae omombe'u, ha'e gui henduare kuery ju omboaxa, anhetẽ etea jaikuaa porãve aguã rami. 4 Ha'e kuery ijayvua rupi Nhanderuete oikuaa uka anhetẽ etea, hexa pyrã, nhomondyipaarã ha'e opa marãgua opo'akaa rupi ojapo vy. Ha'e gui peteĩ-teĩ rupi oexa uka avi Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ guigua, ha'e ae oipotaa rami vy. 5 Mba'eta anjo kuery pe'ỹ Nhanderuete opena uka raka'e yvy pyau oreayvua va'e re. 6 Ha'e rami 'rãgue py amongue henda py omombe'u porã vy aipoe'i: “Marã ramigua tu avakue, ha'e kuery re nema'endu'a aguã? Marã ramigua tu avakue ra'y kuery, ha'e kuery re reikuaa pota aguã? 7 Ha'e rami teĩ hare'i anjo kuery gui remo'yvyĩ'ive rire remboyvate, remboete uka [ha'e rembopo'aka ndepo py rejapo va'ekue ha'e javi re]. 8 Opa mba'e re rembopo'aka, ipy guýry remoĩ vy”, he'i va'ekue. Opa mba'e re nhanembopo'aka rire ma mba'eve jipoi nhandepo'aka e'ỹa. Ha'e rami teĩ aỹ peve ndajaexai teri opa mba'e re nhandepo'akaa. 9 Ha'e rã Jesus ma jaexa omano rire Nhanderuete ombopo'aka ha'e omboete ukaague. Mba'eta Nhanderuete nhanemboaxy vy anjo kuery gui xapy'a'i omo'yvyĩ'ive raka'e Jesus, nhande kuery ha'e javi re omano aguã. 10 Mba'eta Nhanderuete peguarã opa mba'e oiko, ha'e ae omoingopa rire. Ha'e rami vy guexakãa katy gua'y kueryrã nhandereru aguã ma opa mba'e py oguereko katu raka'e Nhandereraa jepearã, oiko axya py guive. 11 Mba'eta Nhandeky'a'oarã ou va'ekue ha'e nhande kuery oiky'a'o va'ekue voi peteĩ'i gui ae jaiko. Ha'e nunga rupi noxĩ nhandevy “Xeryvy kuery” he'i aguã, 12 mba'eta aipoe'i: “Xeryvy kuery pe aikuaa uka 'rã nderery, ha'e onhemboaty okuapya py aporaei 'rã ndevy.” 13 Aipoe'ive ju: “Xee ajerovia 'rã hexe.” Teĩgue ju aipoe'i: “Apy ma xee aĩ, ha'e xera'y kuery Nhanderuete ome'ẽ va'ekue reve”, he'i. 14 Ha'e gui ta'y kuery he'ia ho'o ha'e huguy va'e ikuaia rami avi ha'e voi oiko ha'e rami, omanoa py ombovaipa aguã porojukaa po'akaa. Ha'e va'e ma anha. 15 Ha'e gui nhandereraa jepe aguã, mba'eta jaikoa pukukue re nhamano aguã gui jakyje vy manoa pegua escravo rami nhandekuai va'ekue. 16 Mba'eta anhetẽ anjo kuery reraa jepearã e'ỹ ou, ha'e rã Abraão ramymino kuery reraa jepearã anho. 17 Ha'e nunga rupi opa mba'e py guyvy kuery rami 'rãe ojeapo, nhanemboaxy kuaa ha'e ojeroviapy oikoa oexa uka aguã, ha'e Nhanderuete pegua sacerdote yvateve va'e oiko aguã guive, ojeupegua kuery ojejavyague re opaga aguã. 18 Mba'eta anha omoangekoa py oiko axy rire aỹ ipo'aka nhanderepy aguã nhande voi nhanemoangeko rã. 1 Ha'e nunga rupi irmão kuery iky'a e'ỹ va'erã Yva pygua penerenoĩ avi va'ekue, peikuaa pota porã Jesus re, mba'eta Nhanderuete ombou raka'e Sacerdote Yvateve va'erã, nhamombe'ua rami ae. 2 Ha'e va'e pe ma Nhanderuete ngoo pygua kuery re opena uka ramo henonde rupi ojeroviapy oiko, Moisés oikoague rami avi. 3 Ha'e rami avi Moisés gui ma Jesus omboetevepy, oo gui ijapoare omboeteavea rami avi. 4 Mba'eta oo ikuai va'e ma ojapo pyre meme, ha'e rã opa mba'e apoare ma Nhanderuete anho. 5 Ha'e gui Moisés ma Nhanderuete rembiguai rami oiko raka'e hoo pygua ha'e javi re openaa rupi. Ha'e ramia py ojeroviapy oiko, omombe'u ma voi guive raka'eve rã Nhanderuete omombe'u porãve va'erã regua. 6 Ha'e rã Cristo ma hoo pygua kuery re opena vy Ta'y ae oiko. Ha'e gui “Hoo pygua kuery” he'ia ma nhande ae jaiko, opa peve ete ri nhaĩ atã vy nhandepy'a guaxu ha'e jarovy'a reve nharõ jaikovya re. 7 Mba'eta Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ aipoe'iague rami: “Kova'e ára ijayvua pendu vy 8 peneakã ratã eme, tekoa e'ỹa rupi ymagua kuery ikuai jave oeko a'ã rei ha'e nonhe'ẽ renduiague rami e'ỹ. 9 Mba'eta ha'e py ma peneramoĩ kuery xereko a'ã vy xemoangeko rei va'ekue, quarenta ma'etỹ re mba'emo porã ajapo rã oexa okuapy teĩ. 10 Ha'e nunga rupi ha'e javegua kuery pe xevai vy aipoa'e: ‘Ha'e kuery ojejavy riae opy'a py, ndoikuaaxei guive xereko’, ha'e va'ekue. 11 Ha'e rami vy xepoxy reve aura va'ekue ha'e kuery oupity e'ỹ aguã opytu'u aguã areko katu va'ekue”, he'i. 12 Ha'e nunga rupi irmão kuery, penheangu ke peẽ kuery regua neĩ peteĩve py'a re oĩ e'ỹ aguã pejerovia e'ỹa, Nhanderuete oikove va'e penhe'ẽ rendua gui pendepe'aarã. 13 Ha'e rami 'rãgue py ko'ẽ nhavõ penhomombaraete peteĩ-teĩ, “Kova'e ára” he'iague oĩ teria ja, jejavya peteĩve penembotavy e'ỹ aguã peneakã ratã aguã rami. 14 Mba'eta Cristo revegua ete jaiko, anhetẽ ri jypy guive jajeroviaa re opa peve nhaĩ atã vy. 15 Mba'eta “Kova'e ára ijayvua pendu vy peneakã ratã eme, oeko a'ã rei va'e kuery rami e'ỹ”, he'iague rami. 16 Ha'e gui mava'e kuery tu ijayvua oendu teĩ nonhe'ẽ rendui raka'e? Moisés reve Egito gui oẽmba va'ekue ha'e javi. 17 Ha'e mava'e kuery pe tu quarenta ma'etỹ re ipoxy raka'e? Ojejavy va'ekue pe ae, mba'eta ha'e va'e kuery ma tekoa e'ỹa pyve ho'apa rã hetekue opyta raka'e. 18 Ha'e gui mava'e rovai tu oura raka'e opytu'u aguã oguereko katu va'ekue oupity e'ỹ aguã? Nonhe'ẽ rendui va'ekue rovai ae. 19 Ha'e rami vy po rami jaikuaa: Ha'e kuery ndojeroviaiague re ae nda'evei raka'e oupity aguã. 1 Ha'e nunga rupi nhanheangu, japytu'u aguã Nhanderuete oguereko katu va'ekue jaupity aguã re ijayvu rire teĩ peẽ kuery regua amongue ndapeupityi gui. 2 Mba'eta nhandevy pe voi ayvu porã omombe'ua, ymagua kuery pe rami avi. Mba'eta ha'e kuery ayvu oendu teĩ ndojeroviai ramo ha'e kuery pe mba'everã ndovarei. 3 Ha'e rã nhande jajerovia va'e ma jaupity 'rã japytu'u aguã, Nhanderuete aipoe'iague rami vy: “Xepoxy reve aura va'ekue ha'e kuery oupity e'ỹ aguã opytu'u aguã areko katu va'ekue” he'i, ko yvy onhono ypy jave mba'emo ojapopa rire teĩ. 4 Mba'eta amongue henda py sete araa re ijayvu vy aipoe'i: “Sete araa py Nhanderuete opytu'u raka'e mba'emo ojapoa gui”, he'i. 5 Ha'e pyve ju aipoe'i: “Ha'e kuery ma ndoupityi 'rã opytu'u aguã areko katu va'ekue”, he'i. 6 Ha'e nunga rupi oĩ teri opytu'u aguã amongue oupity aguã, ha'e rã ymagua kuery pe ma ayvu porã omombe'ua rã nonhe'ẽ rendui vy ndoupityi raka'e. 7 Ha'e gui yma ete rire peteĩgue ju Nhanderuete oa'angaa ára, mba'eta “Kova'e ára” he'i uka Davi pe, “Kova'e ára ijayvua pendu vy peneakã ratã eme”, he'iague romombe'u ma voiague rami. 8 Mba'eta ha'e kuery opytu'u aguã ete py Josué ogueraa va'e rire ma yma rire noa'anga jevyi 'rãgue ára mboae. 9 Ha'e nunga rupi oĩ teri Nhanderuete pegua kuery opytu'u aguã. 10 Mba'eta japytu'u aguã Nhanderuete oguereko katu va'ekue jaupity vy japytu'u 'rã mba'emo re nhanhea'ã jaikovya gui, Nhanderuete oikoague rami avi. 11 Ha'e nunga rupi nhanhea'ã ke japytu'u aguã oguereko katu va'ekue jaupity aguã, avave rei ho'a e'ỹ aguã inhe'ẽ rendu e'ỹ rei va'e kuery ho'apaague rami. 12 Mba'eta Nhanderuete ayvu ma oikove ha'e ipo'akapa va'e. Kyxe haĩmbe jovai va'e gui haĩmbeve va'e, mba'eta oike 'rã jaikovea ha'e nhanenhe'ẽ omboja'o aguã peve, jaku'ea ha'e nhanderajy ojayaa rami avi. Ha'e rami vy oikuaa uka 'rã nhapẽxaa ha'e nhandepy'aa ha'e javi. 13 Ha'e ramo hemimoingo jipoi henonde onhenhomi kuaa va'erã. Ha'e rami 'rãgue py oikuaa pota va'e renonde jajexa uka rã opa mba'e ojekuaa porãmba 'rã. 14 Ha'e nunga rupi Nhanderuete Ra'y Jesus, Sacerdote yvateve va'e rami nhanderepy vy yva re oo rire nhaĩ atã tema jajeroviaa re. 15 Mba'eta nhande-Sacerdote ma nhanekangy rã nanhanemboaxy e'ỹi 'rã. Ha'e rami 'rãgue py nhande rami avi onhemoangeko uka raka'e opa mba'e py, teĩ ojejavy e'ỹ re. 16 Ha'e nunga rupi jakyjea py e'ỹ 'rã nhanhemboja Nhanemboaxya guenda openaaty py oguapy oinya re, nhanekangya ára jaupity aguã nhanemboaxy vy nhanepytyvõa. 1 Mba'eta sacerdote yvatekueve ikuai va'e ma avakue mbyte gui oiporavoa ha'e omoĩa rire Nhanderuete pe omba'eapo 'rã avakue rekovia, mymba ojuka ha'e mba'emo ome'ẽ aguã ojejavyague re. 2 Ha'e omboaxy kuaa 'rã oikuaa e'ỹ vy ojejavy va'e kuery, mba'eta ha'e kuery rami avi ikangy va'e vy. 3 Ha'e nunga rupi ae mba'emo ome'ẽ 'rã ha'e ae ojejavyague re, heta va'e kuery ojejavyague re anho e'ỹ. 4 Ha'e gui avave rei ha'e ae nonhemboyvatei 'rã ha'e rami oiko aguã. Nhanderuete oenoĩ ramo mae ha'eve, Arão oenoĩague rami. 5 Ha'e rami ae avi Cristo voi ha'e ae e'ỹ onhemboyvate sacerdote yvateve va'e oĩ aguã. Ha'e rã ixupe “Ndee ma Xera'y, kova'e ára romoingo” he'i va'e ae 6 amboae henda py “Ndee ma sacerdote reĩ riae 'rã, Melquisedeque reko rami ndereko va'e vy” he'i. 7 Ha'e gui Jesus ma ngo'o re oiko jave ojapukai atã ha'e hexay reve onhembo'e vy ojerure raka'e omanoa gui ogueraa jepe aguã ipo'aka va'e pe. Ha'e ramo oendu ete, mba'eta Nguu pe ete oiko ramo. 8 Ta'y ae oiko va'eri oiko axya py voi oikuaa raka'e onhe'ẽ rendua. 9 Ha'e gui ha'e nunga ha'e javi oaxapa ma rire ogueraa jepe inhe'ẽ rendua kuery ha'e javi, raka'e rã peve guarã, 10 Melquisedeque rami sacerdote yvateve va'erã Nhanderuete omoĩ rire. 11 Ha'e va'e rekokue re ma heta roguereko oreayvu aguã, teĩ aỹ ma napendu kuaa porãi ramo haxy 'rã romombe'u porãve aguã. 12 Mba'eta yma ma pejerovia teĩ penhombo'e kuaa 'rãgue py peikotevẽ teri Nhanderuete ayvu jypy guare, haxy e'ỹve va'e re penembo'e va'erã. Ha'e rami vy kyrĩgue'i okambu va'e rami teri pendekuai, tembi'u tykue'ỹ va'e ho'u va'e rami e'ỹ. 13 Mba'eta okambu va'e rami ikuai va'e ma noendu kuaai 'rã teko porã regua, kyrĩ'i va'e rami teri ikuai vy. 14 Ha'e rã tembi'u tykue'ỹ va'e ma kakuaakueve peguarã, mba'eta o'arandua re onhea'ãa rupi vy oikuaa 'rã ha'eve va'e ha'e ha'eve'ỹ va'e. 1 Ha'e nunga rupi jaikuaa porãve pota ke jypy'i Cristo regua re nhanembo'eague, ha'e opa mba'e py nhanemoingo porãarã re ju jaikuaa pota. Nda'evei jypy'i nhaendu va'ekue re rive rombo'eve ju aguã. Ha'e va'e ma nhamano aguã rami nhandekuaiague gui jajeko rerova aguã, Nhanderuete re jajerovia aguã, 2 nhanhemongarai aguã, nhandeapyte re opo omoĩa aguã, nhamanoague gui nhanhemboete ju aguã, ha'e raka'e rã peve guarã nhanemboayvua aguã. 3 Ha'e rami 'rãgue py amboae nunga re ju 'rã jaikuaa pota, Nhanderuete oipota rã. 4 Ha'e rã anhetẽ va'e oikuaa va'ekue gui amongue ojepe'a ramo ma nda'evei nhamboeko rerova ju aguã. Ha'e va'e kuery ojopy ae ma yva guigua, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ 5 ha'e Nhanderuete guigua ayvu porã, ha'e oendu ma guive Nhanderuete po'akaa raka'eve rã peve guarã, 6 ha'e rami teĩ ha'e kuery ho'a ramo nda'evei nhamo'arandu ju aguã ojeko rerova aguã rami, mba'eta ha'e kuery ae ojapo Nhanderuete Ra'y pavẽ ojojai rei aguã rami, teĩgue ju kuruxu re omoĩa rami. 7 Mba'eta yvy minha oky jepi rã inhakỹ vy hi'a porã 'rã oma'etỹ va'e kuery peguarã. Ha'e va'e yvy ma Nhanderuete ogueroayvu porã 'rã. 8 Ha'e rã juu ha'e juu rakua endy rive moingoa yvy ma ndojou porãi 'rã, ayvu vai pyrã rive oiko. Ha'e va'e ma opaa py oapypaa 'rã. 9 Ha'e rã peẽ orerembiayvu kuery, ha'e rami oreayvu teĩ roikuaa rã pendere oĩ iporãve va'e nunga, peo jepea kuaa ukaarã. 10 Mba'eta Nhanderuete ndaexarai 'rã pemba'eapoague ha'e hery rupi pejoayvua pexa ukaague re, mba'eta iky'a e'ỹ va'e kuery peipytyvõ va'ekue, ha'e peipytyvõve teri guive. 11 Ha'e rami avi roipota opa peve peteĩ-teĩ pexa uka ha'ekue rami penhea'ãa, peupity aguã pearõ peikovy va'e. 12 Pendekuai eme inhate'ỹ va'e rami, ha'e rã ojeroviaa ha'e oĩ atãa rupi Nhanderuete ijayvuague oupity va'erã kuery rami anho. 13 Mba'eta Abraão pe Nhanderuete mba'emo ome'ẽ aguã re ijayvu vy guery rupi ae oura raka'e, mba'eta ixugui yvateve va'e jipoi hery rupi oura aguã. 14 Ha'e vy aipoe'i: “Anhetẽ romoingo porã 'rã, neramymino kuery amoingo reta 'rã guive”, he'i. 15 Ha'e ramo Abraão oĩ atãa rupi oarõ rire oupity raka'e ijayvuague. 16 Ha'e gui avakue minha ha'e kuery gui yvateve va'e rery rupi 'rã oura. Ha'e rami rire jomeme joguero'a teĩ ouraague ojapo 'rã peteĩ rami ju oikuaa aguã rami. 17 Ha'e nunga rupi Nhanderuete voi oura reve ijayvu raka'e, ijayvuague oupity va'erã kuery pe oikuaa uka aguã ndoaxa rivei 'rãa. 18 Ha'e rami vy mokoĩ mba'e oaxa rive e'ỹ va'erã py Nhanderuete oikuaa uka raka'e nda'ijapuia. Ha'e rami rire jajereraa jepe uka rire nhandepy'a guaxu ete 'rã, ha'e rami vy nharõ jaikovya nhanerenonderã omoĩ mbyre jaupity aguã. 19 Nharõ va'e ma kanoã mombytaa rami oĩ nhanenhe'ẽ moĩ atãarã. Mba'eta mba'eve py nanhanemokanhy ukai 'rã, nhanemoĩ atã 'rã, templo mbotya ajukue guigua rovai oike rire. 20 Mba'eta ha'e py ma Jesus nhandegui ha'e ranhe oike raka'e. Nhandere vy oike, Melquisedeque rami sacerdote yvateve va'e omoĩa rire raka'eve rã peve guarã. 1 Mba'eta Melquisedeque ma Salém tetã pygua huvixave oiko raka'e, ha'e sacerdote Nhanderuete Yvate ete va'e pegua guive. Ha'e va'e ma Abraão ovaexĩ vy oo raka'e. Abraão ma huvixa kuery juka vy ooague gui ojevy jave Melquisedeque ovaexĩ vy ogueroayvu porã. 2 Ha'e ramo ixupe Abraão ome'ẽ raka'e mba'emo ojou va'ekue ha'e javi guigua dízimo. (Jypy Melquisedeque rery ma “Huvixave heko porã va'e” he'ia, ha'e rire ma Salém pygua huvixa avi oiko vy “Huvixave nhomoingo porãa” he'ia. 3 Tuu e'ỹ va'e, ixy e'ỹ va'e, tamoĩ e'ỹ va'e, hekove ijypy va'ekue'ỹ, neĩ opa e'ỹ va'e guive oiko raka'e, Nhanderuete Ra'y rami omoingo pyre.) Ha'e ma sacerdote raka'e rã peve guarã oiko. 4 Peikuaa pota ke ha'vy Melquisedeque yvatea re, mba'eta ixupe nhandeypy Abraão ome'ẽ raka'e dízimo huvixa kuery mba'e rei-reikue iporãve va'e guigua. 5 Ha'e gui Levi ramymino kuery regua sacerdote ikuai va'e ma lei re oĩa rami vy heta va'e kuery gui ojopy 'rã dízimo, guyvy kuery gui ae, Abraão ramymino ikuai avi va'eri. 6 Ha'e rã Melquisedeque ma ha'e kuery regua e'ỹ vy Abraão gui eteve voi ojopy raka'e dízimo, ha'e ogueroayvu porã guive Nhanderuete ijayvuague renduare. 7 Ha'e rami avi joegui yvateve va'e ogueroayvu porã 'rã yvyĩve va'e, jaikuaa pavẽ. 8 Ko yvy re Levi ramymino kuery regua dízimo jopya ikuai va'e ma avakue omano va'erã meme. Ha'e rã Melquisedeque pe ma “Oikove va'e” 'ea. 9 Ha'e gui jaikuaa rã Levi voi dízimo ome'ẽ avi raka'e Abraão ome'ẽa py, aỹ hamymino kuery dízimo jopya ikuai va'eri, 10 mba'eta tamoĩ Abraão ma Melquisedeque rovaexĩ vy oo jave hete re Levi voi oĩ ae ma raka'e. 11 Levi ramymino kuery sacerdote ikuai aguã ma heta va'e kuery lei ojopy va'ekue re oĩ. Ha'e rami avi Levi ramymino kuery opa mba'e gui nhandeky'a'opa va'e rire amboae regua sacerdote oĩ e'ỹ teĩ ha'eve 'rãgue. Ha'e va'e ma Arão ramymino e'ỹ, ha'e rã Melquisedeque reko rami heko va'e. 12 Lei omboekoviaa ramo mae ma ha'eve amboae regua sacerdote oĩ aguã. 13 Mba'eta sacerdote ro'ea va'e ma amboae regua. Ha'e va'e regua ma avave rei altar rupi omba'eapo va'e'ỹ. 14 Mba'eta jaikuaa nhande-Senhor ma Judá ramymino oikoague. Ha'e va'e regua pe ma Moisés “Sacerdote oĩ va'erã” nde'i. 15 Ha'e rami teĩ jaikuaa porãve 'rã, mba'eta amboae regua Melquisedeque reko rami heko va'e sacerdote oĩ aguã ma ha'eve. 16 Ha'e va'e ma avakue pegua lei re oĩa rami e'ỹ omoĩa raka'e, ha'e rã hekove imarã e'ỹ va'e vy ipo'akapa va'e ramo. 17 Mba'eta Jesus pe “Ndee ma Melquisedeque reko rami sacerdote reĩ raka'e rã peve guarã”, he'i. 18 Ha'e ramia py omboyke yma ojapo uka pyre, mba'eta ha'e va'e ma ipo'aka e'ỹ ha'e mba'everã ovare'ỹ ramo. 19 (Mba'eta lei ma peteĩve henda py nhandeky'a'o va'e'ỹ.) Ha'e gui oikuaa uka iporãve va'e nharõ aguã, ha'e va'e rupi Nhanderuete re nhanhemboja ete aguã. 20 Ha'e gui Nhanderuete ma sacerdote-rã Jesus omoĩ vy ndoura e'ỹi guive. (Amboae regua sacerdote kuery ma oura re'ỹ 'rã omoĩa. 21 Ha'e rã Jesus ma oura reve omoĩ, mba'eta ixupe “Senhor ouraague ndoaxa rivei 'rã, ‘Ndee ma sacerdote raka'e rã peve guarã’, he'ia py.”) 22 Ha'e nunga rupi Jesus ma Nhanderuete reve guarã iporãve va'e oikuaa uka. 23 Ymave rupigua sacerdote kuery ma heta ikuai raka'e, mba'eta peteĩ-teĩ omano vy noĩvei 'rã. 24 Ha'e rã Jesus ma raka'e rã peve guarã vy sacerdote opa e'ỹ re oĩ. 25 Ha'e nunga rupi hexeve vy Nhanderuete re nhanhemboja va'e nhandereraa jepe 'rã opa mba'e gui, mba'eta oikove riae nhandere ojerure aguã. 26 Anhetẽ ha'e va'e regua sacerdote yvateve va'e anho ha'eve nhandevy, iky'a e'ỹ va'e, heko vaia oĩ e'ỹ va'e, heko ky'a e'ỹ va'e, ojejavy va'e kuerya gui oipe'a pyre, ha'e yva áryve omboyvatea va'e. 27 Sacerdote yvateve va'e mboae ikuai va'e rami e'ỹ Jesus noikotevẽi ára nhavõ ha'e ae ojejavyague re ranhe mymba ome'ẽ aguã, ha'e gui mae ma amboae kuery ojejavyague re ju. Mba'eta peteĩgue'i ha'e ae ojejuka uka vy ombogue raka'e jejavya. 28 Mba'eta lei re oĩa rami vy sacerdote kuery yvatekueve va'e ma ikangy va'e meme. Ha'e gui Nhanderuete lei oeja ma rire Gua'y ae omoĩ, oura reve ijayvuague rami vy. Ha'e rã Ta'y ma opa mba'e py heko porã va'e, raka'e rã peve guarã. 1 Ha'e gui aiporo'eague ma po rami: Nhandevygua sacerdote yvateve va'e ma yva re oguapy raka'e Ipo'akapa va'e renda oiporu kuaa regua re. 2 Ha'e py ma ojeupegua kuery re ojerure oiny ombojeroviaaty iky'a e'ỹ ha'e anhetẽ ete va'e py, Senhor ae ojapo va'ekue py, avakue ojapo va'ekue py e'ỹ. 3 Mba'eta sacerdote yvateve va'e kuery ma mba'emo ome'ẽ aguã omoĩa, mymba ojuka aguã guive. Ha'e nunga rupi nhandevygua sacerdote yvateve va'e voi oguereko avi ome'ẽ va'erã. 4 Ha'e rami avi ko yvy re oiko teri va'e rire neĩ sacerdote voi ndoikoi 'rãgue, mba'eta ikuai 'rãe lei re oĩa rami vy mba'emo me'ẽarã. 5 Ha'e va'e kuery omba'eapo aguã ma yva re mba'emo oĩ va'e 'ã rami rive, Moisés ombojerovia atyrã ojapo aguã re Nhanderuete ijayvu vy aipoe'iague rami vy: “Ma'ẽ, ejapopa ke yvyty áry ndevy ha'angaa aexa uka va'ekue rami”, he'iague rami. 6 Ha'e nungakue gui aỹ Jesus mba'emo ojapo va'e ma ha'eveve, Nhanderuete reve guarã ogueru va'ekue voi ha'eveve, ayvu iporãve va'e rupi ogueru guive. 7 Mba'eta hexevegua jypy guare opa mba'e py ha'eve ete va'e rire ma amboae ju ogueru e'ỹ teĩ ha'eve 'rãgue. 8 Ha'e rami avi Senhor ndoguerovy'ai raka'e ymagua kuery. Ha'e vy aipoe'i: “Ma'ẽ, ou ma oiny ára xereve guarã ipyau va'e ju ajapo aguã Israel ha'e Judá kuery pe. 9 Peneramoĩ kuery pe ajapo va'ekue ramigua e'ỹ 'rã ajapo, ha'e kuery po re ajopy vy Egito yvy gui anoẽmba jave guare rami e'ỹ, mba'eta ha'e kuery ojepe'apa ma xereve guarã ajapo va'ekue gui. Ha'e rire ha'e kuery re xee napenavei ma 'rã”, he'i Senhor. 10 “Ha'e gui raka'eve rã po rami 'rã ajapo xereve guarã pyau Israel kuery pe. Xee aipota va'e amoĩ 'rã ha'e kuery 'arandua re, ipy'a re ae 'rã ambopara. Xee aiko 'rã Tuuete, ha'e rã ha'e kuery ma xevygua kuery 'rã ikuai”, he'i Senhor. 11 “Ha'e rami rire mava'eve nombo'evei 'rã oirũ neĩ guyvy kuery Senhor oikuaa aguã re, mba'eta pavẽ 'rã xekuaa, yvyĩgueve'i ha'e yvatekueve voi. 12 Mba'eta amboaxy vy amboguepa 'rã heko vaiague, naxema'endu'avei ma 'rã ojejavyague re”, he'i. 13 “Ipyau va'e” he'ia py oikuaa uka jypy guare inhyma maa. Ha'e gui yma guare inhymamba va'e vy oaxa ta ma ovy. 1 Ha'e gui Nhanderuete jypy guexeve guarã ojapo va'ekue re oĩ heta va'e kuery ombojerovia aguã, ha'e ko yvy regua oo iky'a e'ỹ va'erã ojapo aguã guive. 2 Ha'e rami rã ojapopa raka'e ombojerovia atyrã. Ha'e gui opy jaikea py ma oĩ va'ekue tataendy 'y, mesa ha'e Senhor renonde mbojape omoĩ mbyre. Ha'e va'e henda pe ma “Henda iky'a e'ỹ va'e” 'eaague. 3 Ha'e gui ma peteĩ okẽ re ajukue mokoĩa oĩ va'e rovai ma ombojeroviaaty ropy ete oĩ, “Henda iky'a e'ỹ ete va'e” 'eaague. 4 Ha'e va'e pegua oĩ va'ekue ma peteĩ altar ouro guigua heakuã porã va'e rapyaty. Oĩ avi guexeve guarã Senhor ojapo va'ekue ryru, ouro py onhovãmba pyre. Ha'e va'e ryepy py oĩ va'ekue maná ryru ouro guigua, Arão popoka ipoty va'ekue, ha'e itape ayvu oeja va'ekue oĩa guive. 5 Hi'áry ma omopu'ã anjo ipepo va'e ra'angaa hexakãmba va'e. Ha'e kuery omo'ã hyru mbotya teko vai mbogue atyrã oĩ va'e. Ha'e nungakue ma aỹ nda'evei romombe'u porãve aguã. 6 Ha'e nunga ha'e javi oguereko katupa ma rire sacerdote kuery ma opy ja'o oike ypya'i pyve oĩ va'e py oike jepi 'rã Nhanderuete pe mba'emo ome'ẽ aguã. 7 Ha'e rã opyve ma sacerdote yvateve va'e ha'e ae'i 'rã oike, peteĩgue-ĩgue'i ma'etỹa nhavõ. Mba'emo ruguy reve 'rã oike ha'e ae ojejavyague re ome'ẽ va'erã, ha'e gui heta va'e kuery oikuaa vy e'ỹ ojejavyague re ju. 8 Ha'e nunga py Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ po rami oikuaa uka: Ombojeroviaaty jypy guare ho'ame teria ja Henda iky'a e'ỹ va'e py jaike aguã nda'evei, mba'eta nhanhemboja aguã ndoikuaa ukaai teri. 9 Ha'e nunga oejaa raka'e nhande aỹgua kuery jaikuaa aguã, mba'eta ymagua kuery ombojerovia vy mymba ojuka ha'e mba'emo ome'ẽ teĩ ha'e nunga ma ipy'apy rupi ndoiky'a'oi raka'e opa mba'e vai gui. 10 Ha'e ramigua ojapo uka pyre ma ha'e kuery ro'o reguarã rive. Okaru, oy'u ha'e ojepoei aguã rive oeja, opa mba'e ombopyau aguã ára peve guarã. 11 Ha'e gui ma Cristo ou vy sacerdote yvateve va'e rami ogueru mba'emo porã aỹ ojekuaa va'e. Ha'e rami vy ombojeroviaaty tuvixave ha'e iporãve va'e py oike, avakue opo py ojapo va'ekue py e'ỹ, mba'eta ko yvy regua e'ỹ ae. 12 Kavara ha'e vaka ra'y ruguy e'ỹ guive ogueroike raka'e Henda iky'a e'ỹ ete va'e py, ha'e rã nguguy ae. Peteĩgue'i oike raka'e, araka'e rã peve guarã nhandereraa jepe ma rire. 13 Mba'eta ymave rupi kavara ha'e vaka ruguy, ha'e gui vaka ra'y oapy pyre rugue ma onhemongy'a va'ekue áry omboayvi vy oiky'a'oa 'rã hi'árykue rupi rive. 14 Ha'e gui Cristo ruguy katuve ma nhandeky'a'o 'rã, mba'eta Nhe'ẽ imarã e'ỹ va'e po'akaa rupi iky'a e'ỹ va'e vy ha'e ae ojejuka uka raka'e Nhanderuete pe ome'ẽ mbyrã. Ha'e rami vy nhandepy'apy rupi peve 'rã nhandeky'a'o, jajapo ve'ỹ aguã manoa katy nhandereraa arã nunga, Nhanderuete oikove va'e pe anho nhandekuai aguã. 15 Ha'e rami py Nhanderuete reve guarã ipyau va'e ogueru. Omano vy omboguepa raka'e jypy guare ayvu rupigua kuery ojejavyague, Nhanderuete remienoĩ kuery ha'e javi oupity aguã mba'emo imarã e'ỹ va'e ijayvuague. 16 Mba'eta amongue omano ta vy joupe mba'emo oeja aguã re ijayvuague ma ijayvu va'ekue omano ramo anho 'rã ovare, 17 omano ma ramo mae ma ijayvuague oiko 'rã. Ijayvu va'ekue oikove teria ja peteĩve henda py ndoikoi 'rã. 18 Ha'e nunga rupi Nhanderuete jypy guare guexeve guarã ojapo vy omoẽ uka raka'e mba'emo ruguy. 19 Ha'e ramo Moisés ma heta va'e kuery pe lei regua ojapo uka pyre omombe'upa ma vy ogueru raka'e vaka ra'y ha'e kavara ruguy yy reve. Ha'e rami vy hissopo rogue ha'e vexa'i rague omopytã mbyre omoakỹ vy omboayvi raka'e kuaxia para oĩ va'e ha'e heta va'e kuery ha'e javi re. 20 Ha'e vy aipoe'i: “Kova'e tuguy py Nhanderuete ojapo guexeve guarã, ha'e va'e rupi pendekuai aguã”, he'i raka'e. 21 Ha'ekue rami ae huguy py omboayvi avi ombojeroviaaty ha'e tembiporu opy rupi oiporu va'erã ha'e javi re. 22 Mba'eta lei re oĩa rami vy opa mba'e rai oiky'a'oa 'rã tuguy py, mba'eta tuguy omoẽa e'ỹ re nda'evei jejavya omboguea aguã. 23 Ha'e va'e nunga ma yva re mba'emo oĩ va'e kuaa ukaarã rive ome'ẽa, ha'e rami vy mymba ojukaa py 'rã oiky'a'oa. Ha'e rã yva re ete mba'emo oĩ va'e ma yvateve va'e ojukaa py 'rã oiky'a'oa. 24 Mba'eta Cristo ma henda iky'a e'ỹ va'erã avakue opo py ojapo va'ekue py e'ỹ oike raka'e, mba'eta ha'e nunga ma anhetẽ va'e kuaa ukaarã rive ome'ẽa. Ha'e rami 'rãgue py yva re ete oike raka'e, aỹ peve Nhanderuete renonde ojexa uka vy nhandere ojerure aguã. 25 Ojejuka uka jepi e'ỹ teĩ ha'eve guive, sacerdote yvatekueve va'e ma'etỹa nhavõ henda iky'a e'ỹ ete va'e py mba'emo ruguy reve oike va'e rami e'ỹ. 26 Mba'eta ha'e rami va'e rire yvy itui ypy'i guive mbovykue rei e'ỹ Cristo omano 'rãgue. Ha'e rami 'rãgue py aỹ ára ojeupity ramo peteĩgue'i ojekuaa, ha'e ae ojejuka uka vy jejavya ha'e javi oipe'apa vyvoi aguã. 27 Mba'eta avakue renonderã omoĩa peteĩgue'i omano aguã, ha'e va'e rire imboayvuarã pe ojexa uka aguã. 28 Ha'e rami ae avi Cristo voi peteĩgue'i ojejuka uka raka'e heta ojejavyague oipe'a aguã, ha'e va'e rire jejavya reve'ỹ ju 'rã ojekuaa, oo jepe aguã oarõ va'e kuery pe. 1 Lei regua ma henonde re mba'emo porã ou oiny va'e 'ã rami rive, ou va'e ete e'ỹ. Ha'e nunga rupi nda'evei 'rã opa mba'e gui oiky'a'o aguã mba'emo me'ẽa kuery, ma'etỹa nhavõ mymba ome'ẽ jepi teĩ. 2 Ha'e rami e'ỹ va'e rire ombojerovia va'e kuery nome'ẽvei 'rãgue, mba'eta peteĩgue'i oiky'a'opaa va'e rire ipy'a ky'aa noenduvei ma 'rãgue. 3 Ha'e rami avi ma'etỹa nhavõ mymba ome'ẽ aguã ma ojejavya re ima'endu'a jepi aguã rive, 4 mba'eta vaka ha'e kavara ruguy omoẽ mbyre ma ndoipe'ai 'rãe jajejavya. 5 Ha'e nunga rupi kova'e yvy re Cristo ou vy aipoe'i: “Mymba ojukaa pyre ha'e mba'emo ome'ẽmby ma ndereipotai. Ha'e rami 'rãgue py xereterã rereko katu. 6 Jejavya regua oapy reve ome'ẽa rã ndererovy'ai. 7 Ha'e nunga rupi aipoa'e: ‘Ma'ẽ Xeruete, apy ma aĩ ndee reipota va'e ajapo aguã, (mba'eta kuaxia onhemama va'e re oĩ xerekorã)’, ha'e”, he'i. 8 Jypy aipoe'i: “Mymba ojuka pyre ha'e mba'emo ome'ẽmby ndereipotai, mba'eta jejavya regua oapy reve ome'ẽa rã ndererovy'ai”, he'i raka'e, lei re oĩa rami vy ome'ẽa va'e meme teĩ. Ha'e va'e rire 9 aipoe'ive ju: “Ma'ẽ Xeruete, apy ma aĩ ndee reipota va'e ajapo aguã”, he'i. Ha'e rami vy jypy guare omomba raka'e, hekovia amboae ju omoĩ aguã. 10 Ha'e rami vy “Nhanderuete oipota va'e” he'ia rami vy nhandeky'a'o, Jesus Cristo guete reve peteĩgue'i ojejuka uka rire. 11 Ha'e gui sacerdote kuery ikuai va'e ma ko'ẽ nhavõ ojexa uka 'rã Nhanderuete pe omba'eapo aguã, ha'ekue'i rami ae mymba ojukaa py, ha'e nunga neĩ peteĩgueve jejavya ndoipe'ai teĩ. 12 Ha'e rã Jesus ma raka'e rã peve guarã peteĩgue'i ojejuka uka jejavya re, ha'e rire Nhanderuete oiporu kuaa regua re oguapy oiny. 13 Ha'e va'e rire oarõ oiny hovaigua kuery ipy guýry omoĩmba peve guarã. 14 Mba'eta peteĩgue'i ojejuka uka vy opa mba'e gui oiky'a'o raka'e ojeky'a'o uka va'e ha'e javi, raka'e rã peve guarã. 15 Ha'e ramigua Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ voi oikuaa uka, mba'eta jypy'i Senhor aipoe'i: 16 “Ha'e va'e ára rire ha'e kuery pe ajapo 'rã xereve guarã, po rami: Ha'e kuery py'a re amoĩ 'rã aipota va'e, hi'arandua re ae 'rã ambopara”, he'i rire 17 aipoe'ive ju: “Ha'e kuery ojejavyague ha'e heko vaiague re peteĩve henda py naxema'endu'avei ma 'rã raka'e rã peve”, he'i. 18 Ha'e nungakue omboguepa ma rire mba'eve nanhame'ẽvei ma 'rã jajejavyague re. 19 Ha'e nunga rupi irmão kuery, Jesus ruguy gui vy nhandepy'a guaxu Henda iky'a e'ỹ ete va'e py jaike aguã, 20 mba'eta nhandevy pe ojapo tape pyau imarã e'ỹ va'e, ajukue okẽ regua rovai katy oo va'e. Ha'e va'e ma hete ae. 21 Nhandevy pegua sacerdote yvateve ete va'e oiko Nhanderuete pegua oo re opena va'e. 22 Ha'e ramo nhanhemboja tema peteĩ rupi nhandepy'a ha'e jajerovia ete reve, nhandepy'a oiky'a'opaa rire iky'aa oĩ va'ekue gui, ha'e nhanderete voi yy iky'a e'ỹ va'e py ojoi porãmbaa rire. 23 Nhanekangy e'ỹ re nhaĩ atã tema nharõ va'e nhamombe'u jaikovy va'e re, mba'eta nhanemboaxy aguã re ijayvu va'ekue ma ojeroviapy. 24 Peteĩ-teĩ nhanhopytyvõ pota guive nhandeporayvu ha'e jajapo porãa rupi nhandekuai aguã. 25 Japytu'u eme nhanhemboatya gui, amboae kuery ikuaia rami e'ỹ. Ha'e rami 'rãgue py nhanhombopy'a guaxu, hi'ára ovaẽ rai'ive ma ouvy rã jaexa vy katuve ma jajapove tema. 26 Mba'eta anhetẽ va'e jaikuaa porã rire teĩ jajejavy potae reia rupi ri nhandekuai ramo jipovei ma 'rã jajajevyague re ome'ẽ mbyrã. 27 Ha'e rami 'rãgue py jakyje reve 'rã nharõ nhanemboayvuarã ha'e tata nhombopagaarã, hovaigua kuery mokanhyarã. 28 Mba'eta Moisés lei ombopara va'ekue amongue noenduxei ramo omboaxy e'ỹ re ojukaa 'rã raka'e, mokoĩ e'ỹ vy mboapy hekokue omombe'u rire. 29 Ha'e gui mba'exa tu peikuaa? Ha'e nungakue gui nombopaga vaipaaive 'rã teve amongue Nhanderuete Ra'y re opyrõmba rei va'ekue? Mba'eta nombovarei Cristo ruguy, ha'e va'e py Nhanderuete guexeve guarã ojapoague rami vy oiky'a'o rire teĩ, ha'e ombojaru rei guive Nhe'ẽ nhanemboaxya kuaa ukaa. 30 Mba'eta jaikuaa ae “Xee ae ajoepy ha'e anhombopaga 'rã” he'i va'ekue. Teĩgue ju aipo'ea: “Senhor omboayvu 'rã ojeupegua kuery.” 31 Nhanderuete oikove va'e po py amongue ho'a rã nda'evei ete 'rã. 32 Ha'e rami avi penema'endu'a ke yma guare re, mba'eta ayvu porã peikuaa rire pendere opu'ãa rei rã pejexavai teĩ peĩ atã pekuapy raka'e. 33 Amongue py pavẽ rembiexarã penemoĩa penembojaru rei ha'e penderereko axy rei vy. Ha'e amongue py amboae kuery oguereko axya rã ojexavai va'e kuery re penhemoirũ va'ekue, 34 nhuã py ikuai rã pemboaxy vy. Ha'e nunga anho e'ỹ, peẽ ae penemba'e rei-rei peipe'a ukapa va'ekue pevy'a reve, mba'eta mba'emo iporãve ha'e opa e'ỹ va'e perekoa peikuaa. 35 Ha'e nunga rupi pejepe'a eme pejeroviaa rupi pendekuaia gui, mba'eta ha'e nungakue repy iporã va'e oĩ. 36 Peĩ atã tema, Nhanderuete oipota va'e pejapopa ma rire peupity aguã ijayvuague. 37 “Mba'eta are'ỹ'i re ou va'erã va'e ovaẽ 'rã, ndarei 'rã ou aguã. 38 Ha'e rami avi xevygua heko porã va'e ma ojeroviaa rupi 'rã ikuai. Ha'e rã ha'ekue py ojevy ramo xee ndarovy'avei 'rã”, he'i va'ekue. 39 Ha'e rã nhande kuery ma okanhy aguã katy ojevy va'e regua e'ỹ. Ojeroviaa rupi ikuai va'e regua nhandekuai, onhe'ẽ omokanhy va'e'ỹ. 1 Ha'e gui jajeroviaa rupi vy jaikuaa porã 'rã mba'emo nharõ va'e anhetẽ ete oikoa, mba'emo jaexa e'ỹ va'e oikoa jaikuaa. 2 Mba'eta ymagua kuery voi ojeroviaa rupi vy oexa uka raka'e heko porã va'ea. 3 Jajeroviaa rupi vy jaikuaa Nhanderuete oayvu py rive opa mba'e omoingo raka'eague. Ha'e rami vy mba'emo jaexa va'e ma jaexa e'ỹ va'e gui oiko va'ekue meme. 4 Abel ma ojeroviaa rupi oiko vy ome'ẽ raka'e guyke'y Caim ome'ẽ va'e gui iporãve va'e. Mba'emo ome'ẽ va'e Nhanderuete ojou porã ramo jaikuaa heko porã va'ea. Ha'e nunga rupi omano ma rire teĩ aỹ voi ijayvu teri. 5 Enoque ma ojeroviaa rupi oiko ramo heraa raka'e omano e'ỹ aguã rami. Nhanderuete ogueraa rire ndojouavei, mba'eta ogueraa e'ỹ mbove voi oexa uka Nhanderuete ombovy'a va'ea. 6 Ha'e rã jajerovia e'ỹ re ma nda'evei Nhanderuete nhambovy'a aguã, mba'eta Nhanderuete oikoa jarovia vy 'rãe nhanhemboja hexe, ha'e oeka va'e kuery pe mba'emo porã ome'ẽ 'rãa jarovia vy guive. 7 Noé voi ojeroviaa rupi vy Nhanderuete gui oikuaa raka'e mba'emo ojekuaa e'ỹ teri va'e oiko 'rãa. Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi vy ojapo raka'e peteĩ kanoã guaxu ngoo pygua kuery ogueraa jepe aguã. Ha'e rami vy oikuaa uka ko yvy regua kuery ombopagaa 'rãa, ha'e ojeroviaa rupi teko porã oupity aguã rami oiko. 8 Ha'e gui Abraão ma ojeroviaa rupi oiko vy Nhanderuete oenoĩ rã onhe'ẽ rendu, ha'e rami vy oo peteĩ henda oyvyrã ojopy aguã katy. Marã katy pa ooa oikuaa vy e'ỹ oo. 9 Ojeroviaa rupi oiko yvy ome'ẽ va'erã va'e rupi, oyvy re'ỹ rami. Oo'i py oiko raka'e Isaque ha'e Jacó reve. Ha'e va'e kuery voi hexeve ojopy avi 'rã oyvyrã ijayvuague. 10 Mba'eta oarõ oikovy tetã ijyta porã va'e ojekuaa aguã. Ha'e va'e re onhembopy'a va'ekue ha'e ijapoare ma Nhanderuete ae. 11 Ta'yxy Sara voi ojeroviaa rupi oiko vy imemby nho raka'e, guaimi'i ete ma va'eri. Mba'eta oikuaa imemby aguã re ijayvu va'ekue ojeroviapy oikoa. 12 Ha'e nunga rupi peteĩ ava omanogue rami oiko va'e gui heta ikuai raka'e, yva re jaxy-tata ikuai va'e ha'e ye'ẽ yvýry ita ku'i ikuai va'e rami avi mbovy rei e'ỹ ikuai. 13 Ha'e va'e kuery ha'e javive ojeroviaa rupi ikuai reve omano raka'e, ome'ẽ va'erã va'ekue ojopy e'ỹ re. Ha'e nunga ma mombyry gui mba'emo oexaa rami rive oguerovy'a. Ha'e rami vy yvy mboae regua ikuaia rami onhemombe'u, ha'e rã ko yvy rupi ma oguata rei va'e ikuaia. 14 Ha'e rami ijayvu va'e kuery ma guekoarã oeka teria oikuaa uka. 15 Tekoa oxẽague re ima'endu'a riae va'e rire anhetẽ ojevy 'rãgue ha'e katy. 16 Ha'e rami 'rãgue py oeka oikovy guekoa iporãve va'erã, yva regua. Ha'e nunga rupi Nhanderuete noxĩ “Ha'e kuery Ruete” he'i aguã ojeupe, ha'e rami vy oguereko katu ha'e kuery retãrã. 17 Abraão ma Nhanderuete oeko a'ã ramo ojeroviaa rupi oiko vy ome'ẽ gua'y Isaque. Nhanderuete omoingo aguã re ijayvu rã oendu vy oguerovy'a va'ekue ri gua'y peteĩ'i va'e ojuka aguã rami oiko. 18 Mba'eta ixupe Nhanderuete “Isaque ra'y kuery pe ‘Neramymino kuery’ 'ea 'rã”, he'i va'ekue. 19 Ha'e rami Abraão oiko mba'eta oikuaa ta'y omanoague gui Nhanderuete omboete ju aguã voi ipo'aka va'ea. Ha'e rire omanoague gui oikove ju va'e rami ete avi ogueraa gua'y. 20 Ha'ekue rami ju Isaque voi ojeroviaa rupi oiko vy ogueroayvu porã gua'y kuery Jacó ha'e Esaú, ha'e rami vy omombe'u mba'emo oiko va'erã. 21 Jacó ma ojeroviaa rupi vy omano ta ma vy ogueroayvu porã José ra'y kuery peteĩ-teĩ. Ha'e rami vy opopoka apy re onhemomburu reve opu'ã vy omboete Nhanderuete. 22 José ma ojeroviaa rupi vy omano rai'i ma vy omombe'u Israel kuery oopa ju 'rãa, ha'e okãgue guive ogueraa uka. 23 Ha'e gui Moisés itui'i ramove tuu kuery ojeroviaa rupi ikuai vy mboapy jaxy re onhomi raka'e, mba'eta oexa rã kyrĩ va'e iporã. Ha'e rami vy ndokyjei huvixave ayvu rovai rupi ikuai aguã. 24 Moisés tuja ma rire ojeroviaa rupi vy ndoikoxevei Faraó rajy pi'a rami. 25 Mba'eta ojejavy reia py xapy'a'i ovy'a 'rãgue py ojou porãve Nhanderuete pegua kuery reve ojerereko axy uka aguã. 26 Mba'eta Cristo káuxa onhemoingo axy uka vy Egito pygua kuery oguerekopaa gui oguerekopave 'rãa oikuaa, mba'eta oarõ oikovy hekoviarã. 27 Ojeroviaa rupi vy oeja ovy Egito yvy, neĩ huvixa ipoxy ramo voi ndokyjei guive. Ha'e rami 'rãgue py oĩ atã, jaexa e'ỹ va'e oexa va'e rami. 28 Ojeroviaa rupi vy ojapo raka'e ngaru Páscoa ára pygua, ha'e rami vy vexa'i ruguy omoẽ uka porojukaa oupity e'ỹ aguã Israel regua ra'y kuery tujakueve. 29 Ha'e kuery ojeroviaa rupi ikuai vy oaxa raka'e Ye'ẽ Pytã rupi, yvy pirua rupi ooa rami. Ha'e rã Egito pygua kuery ma oaxa aguã onhea'anga vy oy'upa. 30 Ha'e kuery ojeroviaa rupi ikuai ramo Jericó tetã kora ho'apa raka'e, sete ára re ombojere rire. 31 Ha'e gui Raabe voi kunha itavy rei va'ekue ri ojeroviaa rupi oiko vy omovaẽ porã raka'e avakue oikuaa pota vy oje'oi va'ekue. Ha'e rami vy nokanhyi nhonhe'ẽ rendu e'ỹ va'e kuery reve. 32 Ha'e gui nda'evei amombe'upave aguã. Mba'eta oata 'rãgue amombe'u aguã Gideão rekokue, Baraque, Sansão, Jefté, Davi, Samuel ha'e profeta kuery rekokue ha'e javi. 33 Ha'e va'e kuery ma ojeroviaa rupi ikuai vy ipo'aka raka'e tetã ikuai va'e re, teko porã rupi joguereko, oupity mba'emo ome'ẽ 'rã va'ekue, omboty uka guary juru, 34 ombogue uka tata guaxu, kyxe gui oo jepe, ikangya gui imbaraete ju, joe opu'ãa py ipo'aka, ha'e amboae guigua xondaro kuery omonhamba. 35 Kunhague ma hoo pygua omano va'ekue omboetea jevy ramo ogueraa ju oikove va'e. Ha'e rã amboae kuery ma nonhemoẽ ukaxei vy onhemoingo axy uka raka'e, onhemboete ju aguã iporãve va'e oupity aguã. 36 Ha'e gui amboae kuery ju ombojarua rei rã ikuai axy rei, oinupãa, oipokuaa, ha'e nhuã py ombotya ramo. 37 Ita py ojapipaa, omboayvua, yvyra kyxĩa py mbyte rupi ojayaa, kyxe py ojukaa guive. Hoo e'ỹ va'e ikuai, vexa'i ha'e kavara pire py onhemonde, iporiau rei, ojexavai rei ha'e ojavykya rei. 38 (Ha'e va'e kuery rekoarã kova'e yvy nda'evei.) Tekoa e'ỹa rupi ikuai, yvyty, itakua ha'e yvykua oĩ va'e rupi. 39 Ha'e va'e kuery ha'e javive ma ojeroviaa rupi ikuai vy oexa uka raka'e heko porã va'ea. Ha'e rami teĩ ndoupityi guive ome'ẽ 'rã va'ekue, 40 mba'eta nhande kuery peguarã Nhanderuete oguereko katu mba'emo iporãve va'e, nhande kuery reve vy anho ha'e kuery oupitypa aguã ijayvuague. 1 Ymagua kuery heta ojeroviaa oexa uka va'ekue ma arai tuvixa va'e rami nhanembojere okuapy. Ha'e ramo nhande voi ke nhandejegui nhamboipa ipoyikue oĩ va'e ha'e javi, nhandere jejavya oja ratã va'e guive. Ha'e rami vy nhaĩ atã reve nhanha tema nhanerenonderã omoĩ mbyre katy. 2 Nhama'ẽ porã tema Jesus re anho, mba'eta ixugui ae ou jypy guive opa peve jajerovia aguã. Mba'eta ha'e ma henonderã imbovy'aarã omoĩ mbyre ojopy voi 'rãgue py oxĩ e'ỹ re ogueropo'aka raka'e kuruxu re oiko axya. Ha'e rire oguapy oiny Nhanderuete renda openaaty oiporu kuaa regua re. 3 Peikuaa pota porã ke ha'e rami ete heko vai va'ety kuery hexe opu'ã rei rã ogueropo'akaague re, penekangy e'ỹ aguã, neĩ pendepy'a py pendekuerai e'ỹ aguã. 4 Mba'eta peẽ ma teko vai rovai penhea'ãa rupi penderuguy nomoẽai teri. 5 Ha'e penderexarai guive gua'y pe rami penemongetaa re: “Xera'y kuery, pembovare'ỹ eme Senhor penemo'arandu rã, pendekuerai eme guive pẽvy ijayvu ramo. 6 Mba'eta Senhor omongeta 'rã guembiayvu kuery, ha'e oinupã 'rã gua'yrã ogueru va'e ha'e javive”, he'iague re. 7 Ha'e nunga rupi penemoingo axya ma Nhanderuete penemo'arandu aguã oiko, gua'y kuery rami ae penderereko vy. Mba'eta jipoi ta'y kuery tuu omo'arandu e'ỹ va'e. 8 Napenemo'arandui ri ramo penderu peikuaa e'ỹ va'e peiko, ta'y e'ỹ, mba'eta Nhanderuete omo'arandu 'rã gua'y kuery ha'e javi. 9 Nhanderu kuery ngo'o re ikuai va'e ma nhanemo'arandu rã nhanhe'ẽ rendu 'rã. Nhanenhe'ẽ Ruete katuve ma nhanhe'ẽ rendu 'rãgue, jaikove aguã. 10 Mba'eta nhanderu kuery nhanemo'arandu 'rã xapy'a'i guarã, ha'e kuery oikuaa rami. Ha'e rã Nhanderuete ma nhanemoingo porã aguã nhanemo'arandu, iky'a e'ỹa rami nhande voi nhandekuai aguã. 11 Nhanemo'arandua nhavõ ha'e ramove'i nanhanembovy'ai 'rã merami, nhanemomboriau ranhe. Ha'e rami teĩ nhanemo'arandupaa ma rire ojapo 'rã nhandekuai porã ha'e nhandereko porã aguã rami. 12 Ha'e nunga rupi pemombaraete ju ipo ho'a va'ekue ha'e henapy'ã kangy va'e kuery. 13 Pembo'yvi porã tape oguata aguã, okarau va'ekue okanhy 'rãgue py okuera aguã. 14 Peteĩ rami pendekuai pavẽ reve, ha'e penhea'ã pendeko ky'a e'ỹa rupi, mba'eta ha'e rami e'ỹ vy avave rei ndoexai 'rã Senhor. 15 Peikuaa pota porã ke Nhanderuete omboaxya avave rei oupity e'ỹ re ojepe'a e'ỹ aguã. Toĩ eme guive iro va'e rapo rami ikuai va'e, mba'eta ha'e va'e henhoĩ vy penemoingo eta rei ha'e heta 'rã penemboeko ky'a. 16 Penembyte rupi ta'ikuai eme heko ky'a va'e, neĩ ha'eve'ỹa rami ikuai va'e Esaú ramigua. Mba'eta ha'e va'e ma peteĩgue'i okaru aguã re rive ovende raka'e ta'y jypygua oikoa peguarã va'ekue. 17 Ha'e va'e rire ma nguu pe ojereroayvu porã ukaxe teĩ nda'evei ae. Hexay reve onhea'ã teĩ ndojouvei ha'ekue py ojevy aguã. 18 Ha'e gui peẽ ma yvyty tata haku raxy hendya py e'ỹ pevaẽ. Pyávy rami pytũa py e'ỹ pevaẽ, neĩ ara vai oikoa py, 19 mimby guaxu onhendu ratã va'e oĩa py, neĩ ayvu atãa py e'ỹ pevaẽ. Ha'e va'e gui hendua kuery ojerure raka'e onhendu ve'ỹ aguã re, 20 mba'eta ha'e kuery ndogueropo'akavei ma ijayvuague: “Mymba teĩ ae ma yvyty re onhemboja ramo tojapipaa ita py”, he'iague. 21 Anhetẽ ha'e nunga nhomondyipa ete ramo Moisés eteve voi “Akyje ha'e aryryipa reia aendu!” he'i raka'e. 22 Ha'e rami 'rãgue py peẽ ma Sião yvyty re pevaẽ, Nhanderuete oikove va'e pegua tetã, yva re Jerusalém oĩ va'e py. Pevaẽ anjo kuery mbovy e'ỹ ikuaia py, ha'e nhemboaty iky'a e'ỹ va'ea py, 23 igreja kuery jypygua ta'y ha'e tajy kuery yva re hery ipara va'e ijatya py. Pevaẽ Nhanderuete pavẽ re oikuaa pota va'erã oĩa py, ha'e penhemoirũ ma guive heko porã va'e kuery imoingo porãarã oupitypa ma va'ekue nhe'ẽ reve. 24 Pevaẽ avi Nhanderuete reve guarã ipyau va'e Reruare Jesus oĩa py, ha'e huguy nhandeky'a'oarã omboayvi pyre oĩa py guive. Ha'e va'e ma Abel ruguy gui mba'emo iporãve va'e oikuaa uka va'e. 25 Ha'e nunga rupi pejapyxaka porã pota, ijayvua pendu rive'ỹ aguã. Mba'eta yvy re Nhanderuete ijayvu rã noenduxei va'ekue ndoo jepei rire nhande kuery katuve ma ndajaa jepei 'rã, yva gui nhandevy ijayvua gui jajepe'a ri vy. 26 Ha'ekue py Nhanderuete ijayvu vy omomyĩ raka'e ko yvy. Ha'e gui aỹ ma ijayvu jevy vy aipoe'i: “Peteĩgue ju, teĩgue'i pyve amomyĩ 'rã yvy anho e'ỹ, yva guive”, he'i. 27 Ha'e gui “Peteĩgue ju, teĩgue'i pyve” he'ia py jaikuaa Nhanderuete oipe'apa 'rãa guembiapo omomyĩ mbyrã oĩ va'e, omomyĩ mbyrã e'ỹ anho opyta aguã. 28 Ha'e nunga rupi nhande ma nhaneretã omomyĩ mbyrã e'ỹ jareko vy nhaĩ atã tema nhanemboaxya re, mba'eta nhanemboaxya rupi Nhanderuete pe nhandekuai ramo nhandererovy'a 'rã. Henonde nhamboete ha'e jajererokyjea iky'a e'ỹ va'e rupi tema nhandekuai, 29 mba'eta Nhanderuete ma tata nhomombaarã oiko. 1 Pendekuai riae tema mborayvu re, joegua meme'i joayvua rami ae. 2 Penhomovaẽ e'ỹ eme, mba'eta amongue ma oikuaa vy e'ỹ anjo kuery ete omovaẽ raka'e. 3 Penema'endu'a tema nhuã py omboty pyre re, ha'e kuery reve peẽ voi peĩ avia rami. Penema'endu'a avi oguereko axya va'e re, peẽ voi ojavyky reipy peikoa rami. 4 Tomboete pavẽ omenda va'e kuery, ha'e iky'a e'ỹa rupi tajoguereko. Mba'eta Nhanderuete ombopaga 'rã heko ky'a ha'e itavy rei va'e ha'e javi. 5 Pendekuai eme peráta re nda'eveivea rupi. Mba'emo pereko'i vy pevy'a, mba'eta Nhanderuete aipoe'i: “Peteĩve henda py xee ndoroejai 'rã, neĩ peteĩgueve ndoroayvu e'ỹi 'rã”, he'i. 6 Ha'e rami rire jakyjea py e'ỹ 'rã aipoja'e: “Senhor xepytyvõarã oiko ramo xee ndakyjei 'rã. Mba'e tu avakue ojapo 'rã xere?” 7 Penema'endu'a tema pendererekoare kuery Nhanderuete ayvu mombe'uare rekokue re. Peikuaa pota porã ha'e kuery omano peve ikuaiague re. Ha'e kuery ojeroviaague rami ke peẽ voi pendekuai. 8 Jesus Cristo ma jypy guive aỹ peve ha'ekue ae oiko, ha'e raka'e rã peve guarã. 9 Opa marã ha'e amboae rami rei penembo'ea rã pendu rive. Mba'eta pavẽ gui ovareve va'e ma Nhanderuete nhanemboaxya re nhanhemombaraete aguã nhandepy'a py, tembi'u re rive'ỹ, mba'eta ha'e nunga re nda'eveive va'e kuery peteĩve henda py ndoupityi 'rã imoingo porãarã. 10 Ha'e rã nhande kuery ma amboae regua altar jareko. Ha'e va'e gui ma ombojeroviaaty pygua kuery ho'u aguã nda'evei. 11 Ha'e gui Henda iky'a e'ỹ ete va'e py sacerdote kuery yvatekueve va'e ogueroike 'rã mymba ruguy jejavya re, ha'e rã ho'okue ma tekoa gui mombyry'i 'rã oapy. 12 Ha'e rami ae Jesus voi tetã rokẽ gui mombyry'i oiko axy raka'e, nguguy py ae ojeupegua kuery oiky'a'o aguã. 13 Ha'e nunga rupi oĩa py jaje'oi nhande voi, amboae kuery ikuaia gui mombyrya py teĩ, Jesus káuxa nhanembojaru reia rã jaropo'aka vy. 14 Mba'eta anhetẽ apy ndajarekoi tetã oĩ riae va'erã, raka'eve rã ojekuaa va'erã va'e re nhanhea'ã. 15 Ha'e rami vy Jesus rery rupi Nhanderuete pe nhame'ẽ riae 'rã jarovy'aa, nhandejuru py jaroporai hery. 16 Ha'e rami ae avi pejepe'a eme joupe pejapo porãa ha'e peteĩ-teĩ penhopytyvõa gui, mba'eta ha'e nunga ome'ẽmby ma Nhanderuete oguerovy'a. 17 Penhe'ẽ rendu pendererekoa kuery, pendekuai ha'e kuery oipotaa rami, mba'eta penenhe'ẽ re opena, ha'e raka'eve rã oikuaa potaa 'rã openaague re. Ha'e rami rã ha'e kuery ovy'aa rupi 'rã opena pendere, iporiaua rupi e'ỹ, mba'eta iporiaua ma mba'everã ndovarei 'rãgue pẽvy. 18 Pejerure tema orere, mba'eta ore roikuaa rã orepy'a ky'a e'ỹa rupi orekuaia, opa mba'e py ha'evea rami roikoxe vy. 19 Aipota pejerure ete pẽa py xee aju voive aguã re. 20 Ha'e gui Nhanderuete peteĩ rami nhanemoingo aguã nhande-Senhor Jesus omanoague gui omboete ju raka'e, ha'e huguy rupi ojapo guexeve guarã opa va'erã e'ỹ, ha'e omoĩ guive vexa'i kuery re opena va'erã yvateve va'e. 21 Tove tapenemoingo porã opa mba'e py, ha'e oipota va'e pejapo aguã rami. Tove peẽ kuery re tomoĩ imbovy'aarã pejapo aguã, Jesus Cristo rupi ae. Jesus toguerovy'aa raka'e rã peve. Amém. 22 Irmão kuery, ajerure pendu porã aguã kova'e ayvu ipuku e'ỹ'i va'e romongetaa rupi ambopara va'ekue. 23 Pẽvy amombe'u irmão Timóteo nhuã gui opoia jevy maa. Xapy'a rei ha'e va'e xea py ovaẽ voi ramo hexeve roo 'rã roexa vy. 24 Pemombe'u ke pendererekoa kuery ha'e javive pe roxaruraa, iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e javi pe guive. Itália pygua kuery oxarura uka avi pendevy. 25 Tove peẽ kuery ha'e javive tapendu penemboaxya. 1 Xee Tiago ma Nhanderuete ha'e Senhor Jesus Cristo rembiguai aiko. Axarura doze regua opa rupi pendekuai va'e pe. 2 Irmão kuery, opa marã pendereko a'ãa rã pevy'a ete ke, 3 mba'eta peikuaa pejeroviaa a'ãarã oiko va'e peaxapa ma rire peĩ atãve 'rãa. 4 Ha'e gui peĩ atãa tojapopa ojapo 'rã va'ekue, peẽ kuery opa mba'e py pendereko porã aguã, peteĩve henda py iporã va'e oata e'ỹ re. 5 Ha'e gui amongue 'arandurã oata ramo tojerure Nhanderuete pe. Ha'e ramo ome'ẽ 'rã, mba'eta ivai e'ỹ re 'rã mba'emo ome'ẽ pavẽ pe. 6 Ha'e rami avi ojeroviaa rupi tojerure, peteĩve henda py toĩ eme oexa'ã reia. Mba'eta ndojerovia porãi va'e ma yai yvytu ogueraa rupi rei omomy-momyĩ va'e rami ikuai. 7 Ha'e ramigua avakue toexa'ã eme Senhor gui mba'emo ojopy aguã re, 8 mba'eta mokoĩ rami rei oikuaa va'e vy mamo rã oikoa rupi nai'arandui rei 'rã. 9 Irmão kuery yvyĩ'igueve va'e ma toguerovy'a Nhanderuete omboyvatea re. 10 Ha'e rã oguerekopa va'e ma omo'yvyĩ'ia re toguerovy'a, mba'eta jai poty rami rive 'rã okanhy. 11 Mba'eta kuaray ojope ratã reve ou ramo jai ipiru rã ipoty okuipa 'rã. Jaexa rã iporãague ndojekuaavei 'rã. Ha'e rami ae oguerekopa va'e voi okanhy 'rã mba'emo re opena rupive. 12 Ovy'a ete 'rã avakue oeko a'ãa rã oĩ atã reve ogueropo'aka va'e, mba'eta oaxapa rire coroa-rã oupity 'rã tekove. Ha'e va'e ma guembiayvu kuery pe Senhor ome'ẽ aguã re ijayvu. 13 Ha'e rami teĩ avave rei omoangekoa rã “Nhanderuete xemoangeko” te'i eme. Mba'eta Nhanderuete ma mba'emo vai pe onhemoangeko uka va'e'ỹ, neĩ nanhanemoangekoi 'rã mava'eve rei. 14 Ha'e rami 'rãgue py peteĩ-teĩ nhande ae jaipotapa reia py nhanhemoangeko uka. Ha'e nunga py ae nhanhembotavy uka ha'e jajeity uka. 15 Mba'eta jaipotapa reia ma nhandejee nhamoĩ rire nhanemoingo 'rã jajejavy aguã rami. Ha'e gui jajejavya ma opaa py ojapo 'rã nhamano aguã rami. 16 Irmão kuery xerembiayvu, pejekore eme. 17 Mba'eta yvate gui meme ou mba'emo porã iky'a e'ỹ va'e, Nhanderuete hendy va'e moingoare va'e ae ombou. Ixupe ma jipoi amboae rami rei imoingoarã, neĩ kuaray'ã rami rive herovaarã. 18 Mba'eta ha'e ae oipotaa rami vy gua'y kueryrã nhanemoingo raka'e ayvu anhetẽ va'e rupi, hemimoingo kuery ha'e javi gui nhande ranhe ixupegua nhandekuai aguã. 19 Irmão kuery xerembiayvu, ha'e nunga peikuaapa ae ma. Ha'e rami avi peteĩ-teĩ penhea'ã penembo'ea rã pejapyxaka porã aguã. Ha'e rã pendeayvu voi eme, neĩ pendevai voi eme guive. 20 Mba'eta avakue ivaia py ndoexa ukai 'rã Nhanderuete guigua teko porã. 21 Ha'e nunga rupi pendejegui pemboi nda'evei va'e ha'e teko vai pendere oĩ va'e ha'e javi. Ha'e penhemo'yvyĩ'i reve pendu ete ayvu porã pendere omoĩ mbyre, mba'eta pendereraa jepe aguã ipo'aka va'e. 22 Ha'e rami vy ayvu ojapo ete va'e peiko, oendu rive va'e'ỹ, peẽ ae pejekore e'ỹ aguã. 23 Mba'eta ayvu oendu rive vy ha'e rupi ndoikoi va'e ma epéko re peteĩ ava ojexa rive va'e rami, 24 mba'eta ojexa ma vy ojepe'a vyve marã rami pa ojekuaa ague re hexaraipa vyvoi 'rã. 25 Ha'e rã lei opa mba'e gui nhanemoingo porã va'e re amongue oikuaa pota ete ha'e ojapoa rupi oĩ atã va'e ma omoingo porãa ete 'rã mba'emo ojapoa rupi rei, mba'eta oendu rive va'e'ỹ, ojapo ete va'e oiko rã. 26 Ha'e rã amongue ojeupe “Nhanderuete pegua” he'i teĩ oayvu py ndojejokoi va'e ma opy'a py ae ojekore, ha'e Nhanderuete pe merami rive oiko. 27 Ha'e gui Nhanderuete renonde nhandereko ky'a e'ỹa ha'e anhetẽ rupi nhandekuai vy jaipou 'rã tyre'ỹ ha'e imeve'ỹ va'e kuery ojexavai rã, ha'e jajejoko 'rã yvy regua reko rupi nhandereko ky'a gui. 1 Irmão kuery, nhande-Senhor Jesus Cristo hexakãmba va'e re pejerovia vy peteĩ regua rive joegui peayvuve eme. 2 Xapy'a rei penhembo'eaty py peteĩ ava oike 'rã kuã regua ouro guigua ha'e onhemonde porã reve. Ha'e gui amboae ju oike avi 'rã iporiaukue'i, ao ymague py rive onhemonde va'e. 3 Xapy'a rei onhemonde porã va'e peroryxe vy “Apy ke eguapy tenda iporãve va'e py” peje 'rã. Ha'e rã iporiaukue'i pe ma “Ndee, epu'ã he'amy upe py, ha'e'ỹ vy eguapy apy xepy renda yvýry” peje 'rã. 4 Ha'e ramia py peteĩ regua rive'ỹ ri ty'y joegui peayvuve? Ha'eve'ỹa rami e'ỹ ri ty'y joeko re peikuaa pota? 5 Irmão kuery xerembiayvu, pendu ke. Ko yvy regua kuery “Iporiaukue'i” he'ia va'e regua e'ỹ teve Nhanderuete oiporavo ojerovia ete aguã? Ha'e kuery va'e regua pe e'ỹ teve oupity uka opo'akaa? Mba'eta guembiayvu kuery ha'e javi peguarã oguereko. 6 Ha'e rã peẽ kuery ma napemboetei pekuapy iporiaukue'i. Ha'e rami avi oguerekopa rei va'e kuery e'ỹ ri ty'y penemoingo axy rei? Ha'e kuery e'ỹ ri ty'y penemboayvua aguã katy pendereraa va'e? 7 Ha'e kuery e'ỹ ri ty'y tery porã pendere omoĩ mbyre re ijayvu rei va'e? 8 Lei re ipara oĩ va'e “Reayvu 'rã neirũ ndee ae rejeayvua rami” he'ia pejapopa ri vy ha'evea rami pendekuai. 9 Ha'e rã peteĩ regua rive joegui peayvuve ri vy pejejavy. Lei rupi e'ỹ pendekuai vy heko vai va'e pepyta. 10 Mba'eta lei re oĩ va'e ha'e javi amongue ojapopa teĩ peteĩ henda'i py mba'e ho'a vy ha'e javi py onhemboeko ky'a. 11 Mba'eta “Ndetavy eme” he'i va'ekue ae “Ejojuka eme” he'i avi. Ha'e ramo nandetavy rei va'eri rejojuka vy lei rovai rupi reiko. 12 Ha'e nunga rupi pendeayvu ha'e pendekuai ke jaa jepe aguã regua lei rupi, mba'eta ha'e va'e rupi ae 'rã nhandere oikuaa potaa. 13 Mba'eta nanhanhomboaxyi rire nhanemboaxy re'ỹ ju 'rã nhanembopaga. Ha'e rã nhomboaxy va'ekue ma nhombopagaa aguã ára py ipo'aka 'rã. 14 Irmão kuery, mba'erã tu ovare amongue “Xee ajerovia” he'i teĩ ojeroviaa mba'eve py ndoexa ukai ramo? Ha'e rami ojeroviaa rupi nda'u oo jepe 'rã? 15 Xapy'a rei peteĩ irmão e'ỹ vy irmã nda'ijaoi ha'e tembi'u ndoguerekoi rã 16 peẽ kuery regua pexa vy onheovã aguã napeme'ẽi e'ỹ re “Peiko porã ke, penhemonde ha'e pekaru”, peje 'rã. Mba'erã tu ovare 'rã ha'e rami pendeayvua? 17 Ha'e rami ae avi jajeroviaa voi mba'eve py ndajaexa ukai ri ramo omanogue rami rive opyta, hexa ukaarã noĩ avi rã. 18 Xapy'a rei amongue aipoe'i 'rã: “Peteĩ ojerovia 'rã, ha'e rã amboae ma onhea'ã 'rã mba'emo ojapoa rupi”, he'i 'rã. Exa uka ha'vy rejeroviaa mba'emo rejapo e'ỹ re. Ha'e rã xee ma aexa uka 'rã ajeroviaa mba'emo ajapoa py. 19 Ndee rerovia teve Nhanderuete peteĩ'i oikoa? Ha'evea rami reikuaa teĩ anha kuery voi ha'e rami oguerovia oryryipa reve. 20 Ha'e gui ava hi'arandu e'ỹ va'e, reikuaa porãxe teve jajeroviaa ndajaexa ukai ramo mba'everã ndovareia? 21 Nhaneramoĩ Abraão nda'u ojerovia etea oexa uka e'ỹ re ri omboeko porãa raka'e? Mba'eta altar áry gua'y Isaque ome'ẽ aguã rami oiko. 22 Ma'ẽ, ojerovia ete ha'e oexa uka guive, mba'eta mba'emo ojapoa py oexa uka ojerovia etea. 23 Ha'e rami vy ae ojeupity ipara re oĩ va'e: “Abraão ojerovia Nhanderuete re. Ha'e ramo ojeroviaa re omoĩ teko porã” he'iague. Ipara avi oiny: “Ixupe ‘Nhanderuete irũ’ 'ea.” 24 Ha'e rami rire jajeroviaa jaexa uka ramo mae 'rã nhanemboeko porãa, jajeroviaa re rive'ỹ. 25 Raabe itavy rei va'ekue voi ojeroviaa oexa uka ramo omboeko porãa raka'e. Mba'eta ha'e va'e ma oikuaa pota aguã ombou pyre kuery omovaẽ raka'e, ha'e gui amboae tape rupi ju omondouka guive. 26 Mba'eta nhanenhe'ẽ reve'ỹ vy nhanderete omanogue itui. Ha'e rami ae avi jajeroviaa voi xapy'a rei mba'eve py jaexa uka e'ỹ ramo omanogue ae avi opyta. 1 Irmão kuery, nda'evei peẽ kuery heta peiko aguã porombo'ea, mba'eta jaikuaa porombo'ea kuery rekokue re oikuaa potaa poyive 'rãa. 2 Mba'eta nhande kuery ha'e javive 'rã jajeity uka opa mba'e py. Oayvu py ndojejavyi va'e ma opa mba'e py 'rã heko porã, ha'e guete regua ha'e javi guive ojoko kuaa. 3 Kavaju re minha ijuru xã nhamoĩ 'rã jaipotaa rami jareko aguã. Ha'e rami vy hete ha'e javi 'rã jaaxea rupi jaraa. 4 Peikuaa pota avi kanoã guaxu ikuai va'e re. Ha'e nunga ma tuvixa ete, ha'e hexe yvytu oipeju atã teĩ imbojeapaa kyrĩ'i va'e py imboguataa kuery ogueraaxea katy rei 'rã ogueraa. 5 Ha'e rami ae avi nhaneapekũ, mba'eta nhanderete regua kyrĩ'i va'eri onhemboyvate reia rupi 'rã ijayvu, peteĩ tata ravijukue'i ka'aguy tuvixa va'e omoendypaa rami avi. 6 Mba'eta nhaneapekũ voi tata ramigua, ha'e nhanderete regua ikuai va'e mbyte py oĩ opa marãgua teko vai rexa ukaarã. Nhanemboeko ky'apa 'rã. Tata ogue'ỹ va'e omoendy rire oapy avi 'rã jaikoa ha'e javi. 7 Mba'eta mymba ikuai va'e minha nhamomãxo kuaa 'rã: guyra, yvy rupi otyryry va'e ha'e yy rupigua ha'e javive regua ma nhamomãxo va'e meme. 8 Ha'e rã nhaneapekũ ma avave rei ndojoko kuaai 'rã. Teko vai moingoa ojoko pyrã e'ỹ oĩ, ha'e veneno rami jojuka 'rã guive. 9 Nhaneapekũ py jaroayvu porã 'rã Senhor Nhanderuete. Ha'e va'e py ae ju 'rã nhandeayvu vai avakue Nhanderuete ojee rami omoingo va'ekue re. 10 Nhandejuru peteĩ'i va'eri ayvu porã ha'e ayvu vai rupi ijayvu. Irmão kuery, ha'e nunga ma nda'evei. 11 Yvu peteĩ'i oĩ va'e gui nda'u oẽ 'rã yy porã ha'e iro va'e avi? 12 Irmão kuery, figo rembypy gui nda'u oiko 'rã azeitona? Ha'e rami e'ỹ vy uva'y gui nda'u oiko 'rã figo? Ha'e rami ae avi peteĩ yvu gui noẽi 'rã yy he'ẽ ro ha'e iporã va'e. 13 Peẽ kuery va'e regua mava'e nda'u hi'arandu ha'e oikuaapa va'e pendekuai? Pene'arandua pexa uka ha'vy pendevai reia rupi e'ỹ, ha'evea rami anho pendekuaia py. 14 Ha'e rã xapy'a rei pendepy'a re joe napendea'ei reia ha'e peẽ ranhexea oĩ ramo nda'evei pejejou porã rei aguã, neĩ anhetẽ va'e rovai pendeapu aguã guive. 15 Ha'e ramigua pexa uka va'e ma yvate guigua 'arandua e'ỹ. Ha'e ramigua ma yvy regua, mymba kuery oendu va'e ramigua rive, anha guigua ae. 16 Mba'eta joe nda'ija'ei ha'e ha'e ranhexe va'e ikuaia py oĩ avi 'rã joo rami e'ỹ-e'ỹ ikuai va'e ha'e opa marãgua teko vai. 17 Ha'e rã yvate guigua 'arandua ma jypy'i nhandeapo 'rã nhandereko ky'a e'ỹ aguã rami, ha'e gui nanhandevai rive-rivei 'rã, mborayvu re 'rã nhandekuai, ha'eve vai'i va'e 'rã jaiko, ha'e opa mba'e py nhomboaxy ha'e nhopytyvõ va'e, peteĩ regua joegui ndajayvuvei 'rã, nanhandereko porã merami rivei 'rã guive. 18 Mba'eta peteĩ rami nhomoingoa kuery ma oma'etỹ va'e rami avi peteĩ rami nhomoingoague rupi ojou 'rã heko porã va'e. 1 Magui tu ou joe pepu'ã ha'e pejoguero'a reixea? Pendepy'apy py mba'emo re nda'eveivea pendu va'e gui e'ỹ teve ou? 2 Mba'eta mba'emo peipota teĩ ndapejoui vy pejojukaxe. Mba'emo re nda'eveive peiko teĩ ndapejoui vy pejoguero'a rei ha'e joe pepu'ãa rupi pendekuai. Mba'eve ndapejoui mba'eta ndapejerurei. 3 Pejerure vy voi ndapejopyi, mba'eta ha'eve'ỹa ramigua re pejerure, peẽ ae peipotaa rami pendekuaixe vy. 4 Nhanderuete pe merami rive pendekuai va'e, ndapeikuaai ri ty'y ko yvy regua re peo vy Nhanderuete rovaigua pepytaa? Mba'eta ko yvy regua re ooxe va'e rei Nhanderuete rovaigua oiko. 5 Tyrã pa pexa'ã ipara re oĩa oaxa rive 'rãa re? Mba'eta “Nhandere Nhanderuete Onhe'ẽ omoĩ va'ekue oipota hexe anho jaa”, he'i va'ekue. 6 Ha'e rami teĩ nhanemboaxyve ju 'rã, mba'eta aipoe'i avi: “Nhanderuete opu'ã 'rã onhemboyvate rei va'e re, ha'e rã onhemo'yvyĩ'i va'e ma omboaxy 'rã.” 7 Ha'e nunga rupi penhemo'yvyĩ'i ke Nhanderuete oipotaa rami. Ha'e rã anha pe ma pejeity uka eme. Ha'e ramo ojava 'rã pendegui. 8 Penhemboja ke Nhanderuete re. Ha'e ramo ha'e ju onhemboja 'rã peẽ kuery re. Pejejavypa va'e, peiky'a'o uka ke pendepo. Mokoĩ rupi rei pendepy'a va'e, peiky'a'o uka pendepy'a. 9 Pendu ke penhemboaxya, ha'e rami vy peneraxẽ ha'e pejae'o. Penderory rei 'rãgue py pendepy'a vai, pevy'a rei 'rãgue py pendeporiau. 10 Penhemo'yvyĩ'i ke Senhor renonde. Ha'e ramo penemboyvate ju 'rã. 11 Irmão kuery, pendeayvu rei eme joe. Mba'eta irmão kuery re ijayvu rei, e'ỹ vy oikuaa pota rei va'e ma lei re voi ijayvu ha'e oikuaa pota rei. Ha'e gui lei re peikuaa pota rei vy lei rupi ve'ỹ pendekuai, ha'e rã lei re peikuaa pota reia rupi rive. 12 Mba'eta peteĩ'i oiko lei mbouare ha'e joe oikuaa pota va'erã. Ha'e va'e ma jogueraa jepe ha'e nhomokanhy aguã ipo'aka va'e. Ha'e rã ndee, marã ramigua tu reiko, neirũ kuery re reikuaa pota rei aguã? 13 Peẽ kuery va'e regua “Kova'e ára, e'ỹ vy ko'ẽ rã roo 'rã tetã re. Peteĩ ma'etỹ re 'rã roiko ha'e py. Mba'emo romboekoviaa rupi rojoupa 'rã”, peje. Ha'e ramo pejapyxaka porã pota ke aỹ. 14 Mba'eta peẽ ndapeikuaai neĩ ko'ẽ rã mba'e pa oiko 'rãa voi. Marã ramigua tu peikovea? Mba'eta yvyxĩ xapy'a'i ojekuaa, ha'e gui are'ỹ'i re okanhy va'e rami peiko. 15 Ha'e rami 'rãgue py “Senhor oipota ramo roikove, ha'e rojapo 'rã ha'e nunga”, peje aguã ha'eveve. 16 Ha'e rami teĩ aỹ ma mba'emo tuvixa va'e pejapo aguã re pendeayvua rupi penhemboyvate rei. Ha'e rami nhanhemboyvatea ha'e javi ma teko vai. 17 Ha'e nunga rupi iporã va'e ojapo aguã oikuaa teĩ ndojapoi va'e ma ojejavy. 1 Perekopa rei va'e kuery, pejapyxaka ke aỹ. Pejae'o ha'e pendepy'a vai ke, mba'eta penembojexavaiarã ou. 2 Mba'emo pereko va'e ma hu'ũmba 'rã, vixo ho'upa 'rã pendeao, 3 ha'e ouro, prata pereko va'e voi opa 'rã iky'apa vy. Iky'akue pavẽ oexa vy oikuaa 'rã napene'aranduia. Ha'e nunga ma tata rami 'rã ombovaipa pendero'o. Opaa ára py teĩ penemba'e rei-reirã rive pemono'õ. 4 Ma'ẽ, omba'eapo va'e kuery pe napeme'ẽi penhotỹ va'ekue omono'õague repy, pekorepa rei rire ojapukai okuapy. Ha'e kuery ojapukaia ma Senhor Ixondaro reta va'e oendua peve onhendu. 5 Perekopa va'ekue ko yvy re, pevy'aa rupi rive pendekuai. Penemombaa ára py teĩ penekuraxõ py voi penhemongyra rive. 6 Heko porã va'e kuery ma pendere ha'e kuery nopu'ãi teĩ pembopaga uka, ha'e pejuka uka guive. 7 Ha'e nunga rupi irmão kuery, Senhor ndoui teria ja pejapura rei eme. Omba'eapo va'e voi ojapura e'ỹ re oarõ 'rã okuapy oky jypy'igua ha'e opa vygua ho'a ramo onhotỹ va'ekue hi'a porã aguã. 8 Peẽ voi pejapura rei eme. Penembaraete ke penekuraxõ py, mba'eta namombyryvei ma Senhor ou aguã. 9 Irmão kuery, pendeayvu eme joe, penembopagaa e'ỹ aguã. Ma'ẽ, nhandere oikuaa pota va'erã ovaẽ ma okẽ py. 10 Irmão kuery, peiko axy teĩ pejapura eme, profeta kuery Senhor rery rupi ijayvu va'ekue ikuaiague rami avi. 11 Amongue ojapura e'ỹ re mba'emo ogueropo'aka ramo jaikuaa ovy'a 'rãa. Mba'eta pendu ma Jó teko axy ogueropo'akaague, peikuaa avi opaa py Senhor omoingo porãague, opa mba'e py nhanemboaxy ha'e nhanderayvu va'e vy. 12 Ha'e gui irmão kuery, opa mba'e gui yvateve va'e ma po rami: Peura eme yva re, yvy re, neĩ amboae nunga re rei. Ha'e rami 'rãgue py “Tá” peje aguã py “Tá” peje, ha'e “Any” peje aguã py “Any” peje, penembopagaa e'ỹ aguã. 13 Peẽ kuery mbyte ikuai teve ojexavai va'e? Tojerure ha'vy Nhanderuete pe. Ikuai teve ovy'a va'e? Toporaei ha'vy. 14 Penembyte ikuai teve imba'eaxy va'e? Toenoĩ ha'vy igreja re opena va'e kuery, ha'e va'e kuery Senhor rery rupi azeite oikyty reve ojerure aguã. 15 Ha'e gui ojeroviaa rupi ojerure ramo imba'eaxy va'e okuera 'rã, Senhor ae omopu'ã ju 'rã. Ojejavyague oĩ ramo ombogue 'rã guive. 16 Ha'e nunga rupi peteĩ-teĩ pe pemombe'u pejejavyague, ha'e jomeme pejerure pekuera aguã. Heko porã va'e ojerurea ma ipo'aka vaipa 'rã. 17 Elias ma nhande ramigua ae oiko raka'e, nhande rami guive onhenhandu va'e. Ha'e va'e ma onhea'ãa rupi ojerure raka'e yvy áry oky e'ỹ aguã. Ha'e ramo mboapy ma'etỹ raxa peve nda'okyi. 18 Ha'e gui ojerure ju ramo oky ou yva gui, ha'e ramo yvy gui oiko mba'emo aju. 19 Irmão kuery, xapy'a rei peẽ kuery regua anhetẽ va'e gui ojepe'a rã amongue ogueru jevy ramo 20 peikuaa pota pova'e re: Ojejavy va'e teko vai rupi oikoague gui amongue ogueru ju vy inhe'ẽ ogueraa jepe omano aguã gui, ojejavyague heta teĩ ombogue uka vy. 1 Xee Pedro ma Jesus Cristo pegua apóstolo aiko. Axarura Nhanderuete rembiporavo opa rupi pendeyvy re'ỹ pendekuai va'e pe. Ponto re, Galácia, Capadócia, Ásia ha'e Bitínia re pendekuai. 2 Nhanderuete onhembopy'a ma voiague rami vy pendeporavo. Ha'e rami vy ixupe guarã Inhe'ẽ penemoingo rire penhe'ẽ rendu Jesus Cristo, huguy py pejeky'a'o uka vy. Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã opa mba'e py. 3 Ta'ima'endu'a porãa Nhanderuete nhande-Senhor Jesus Cristo Ru va'e re, mba'eta nhanemboaxy ete vy nhanemoingove ju raka'e. Ha'e ramo nharõ jakuapy oikove va'e ou aguã, Jesus Cristo omanoague gui omboete ju rire. 4 Ha'e gui yva re pendevy guarã omoĩ porã mbyre ma ivaipa e'ỹ va'e, iky'a e'ỹ ha'e imarã e'ỹ va'e. 5 Peẽ kuery re Nhanderuete opena opo'akaa rupi, pejerovia vy opaa ára py peo jepe aguã. Ha'e va'e ojekuaa aguã ma namombyryvei ma guive. 6 Ha'e rami aguã pearõ vy pevy'a, aỹ pendekuai axy aguã rami pendekuai vy are'ỹ'i re pendeporiau pekuapy ranhe teĩ, 7 mba'eta ha'e nunga peaxapa ma ramo pejeroviaa ojekuaa aguã ovare ete va'e. Ouro tata py oiky'a'o pyre gui ovareve va'e, mba'eta ha'e nunga ivaipa va'erã. Ha'e rã peẽ ma Jesus Cristo ojekuaa jave pendererovy'aa 'rã, penemboyvatea ha'e penemboetea 'rã guive. 8 Cristo ma peẽ ndapexai teri va'eri peayvu. Aỹ pexa e'ỹ re hexe pejerovia vy perovy'a ete. Pendere vy'aa oĩ va'e ma iporã ete va'e nhamombe'u kuaa va'e'ỹ, 9 mba'eta pejopy ma pejeroviaa rekovia. Ha'e va'e ma penenhe'ẽ oo jepea. 10 Ha'e rami jaa jepe aguã re ma profeta kuery yma guare oporandu ha'e oikuaa pota raka'e, nhanemboaxya ombou pyrã omombe'u ma voi va'ekue ri. 11 Mba'eta ha'e kuery re Cristo Nhe'ẽ oĩ vy yma ma voi oikuaa uka Cristo omano 'rãa, ha'e va'e rire mba'emo iporã ete va'e oiko 'rãa guive. Ha'e kuery oikuaaxe teĩ araka'e ete ha'e marã rami pa ha'e nunga ojeupity 'rãa. 12 Ha'e ramo ha'e kuery pe oikuaa uka ojeupe guarã e'ỹ ayvu omombe'ua, ha'e rã peẽ kuery peguarã, mba'eta omombe'u ma voi raka'e mba'emo aỹ peẽ kuery pe oikuaa ukaa va'e. Mba'eta pendevy pe ae ayvu porã mombe'ua kuery omombe'u, yva gui Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ ombou pyre rupi. Ha'e ramigua ma anjo kuery eteve voi oikuaa porãvexe teĩ okuapy. 13 Ha'e nunga rupi pendejee pemoĩ pene'arandurã, peiko kuaa pota ha'e pearõ aguã, mba'eta Jesus Cristo ojekuaa ára oexa uka 'rã penemboaxy etea. 14 Ta'y kuery inhe'ẽ rendu va'e peiko vy pendekuaive eme yma ndapeikuaai teri jave peipotaague rupi rive. 15 Ha'e rami 'rãgue py penerenoĩare iky'a e'ỹ va'e oikoa rami avi peẽ voi ke iky'a e'ỹ va'e pendekuai, peikoa ha'e javi rupi, 16 mba'eta ipara oĩ va'e “Iky'a e'ỹ va'e ke pendekuai, mba'eta xee ma iky'a e'ỹ va'e” he'ia rami. 17 Nhanderuete ma peteĩ regua joegui oayvuve e'ỹ re oikuaa pota 'rã peteĩ-teĩ jaikoague re. Ha'e nunga rupi kova'e yvy re peikoa pukukue re pejererokyjea rupi tema pendekuai. 18 Mba'eta po rami peikuaa ae: Pendejoguaa raka'e pendereko yma guare ovare'ỹ va'e rupi pendekuaiague gui, mba'eta peneramoĩ kuery gui ha'e ramigua rive peikuaa va'ekue. Prata, ouro, mba'emo opa va'erã re rive'ỹ guive pendejoguaa, 19 ha'e rã Cristo ruguy ovarepave va'e re. Ha'e va'e ma vexa'i ivaikue rei e'ỹ, iky'a e'ỹ va'e rami ojukaa raka'e. 20 Hekorã ma kova'e yvy itui e'ỹ mbove ma voi Nhanderuete omoĩ raka'e. Ha'e gui aỹ opaa ára py mae ma oikuaa uka penderayvu vy. 21 Cristo gui vy ae pejerovia Nhanderuete omanoague gui omboete ha'e omboyvate ju va'ekue re. Ha'e rami py Nhanderuete re pejerovia ha'e pearõ pekuapy. 22 Anhetẽ va'e rupi penhe'ẽ rendu vy peiky'a'o uka ma pendepy'a. Aỹ ma joegua meme'i joayvua rami pejoayvu, merami rive'ỹ. Ha'e rami vy pendepy'a ha'e javi py pejoayvu peteĩ-teĩ. 23 Mba'eta mba'emo ra'yĩ ivaipa va'erã gui e'ỹ penemoingove ju, ha'e rã imarã e'ỹ va'e gui, Nhanderuete ayvu oikove ha'e ndopai va'erã gui ae. 24 Mba'eta “Avakue ma jai rami meme 'rã opa. Iporãa ha'e javi ma jai poty ramigua rive oĩ. Mba'eta jai ipiru rã ipoty okuipa 'rã. 25 Ha'e rã Senhor ayvu ma oĩ riae 'rã”, he'i. Ha'e va'e ayvu porã ma pẽvy omombe'u pyre ae. 1 Ha'e nunga rupi pendejegui pemboi opa mba'e vai, pendeapua, pendeko porã merami rivea, mba'emo peipota reia ha'e joe pendeayvu reia ha'e javi. 2 Ha'e rami 'rãgue py kyrĩ'i va'e itui ramo'i va'e rami avi penhea'ã ke kamby Nhe'ẽ guigua iky'a e'ỹ va'e re, ha'e va'e re pende'yvate vy oo jepe ete va'e peiko aguã, 3 Senhor penderayvua pendu ma rire. 4 Cristo ma ita oikove va'e avakue omombo va'ekue rami oiko, teĩ Nhanderuete pe ovare ete va'e rã oiporavo. Ha'e nunga rupi hexe penhemboja ramo 5 peẽ voi ita oikove va'e rami Nhanderuete penemoĩ Nhe'ẽ rorã. Ha'e pygua sacerdote iky'a e'ỹ va'erã avi penemoĩ, ixupe peme'ẽ aguã Nhe'ẽ guigua. Jesus Cristo rupi peme'ẽ ramo oguerovy'a 'rã. 6 Mba'eta ipara re oĩ: “Sião py amoĩ 'rã peteĩ ita oo ytarã aiporavo va'ekue, ovare ete va'e. Ha'e va'e re ojerovia va'e kuery ma peteĩve henda py nda'eve e'ỹi nho 'rã”, he'i. 7 Peẽ kuery hexe pejerovia va'e pe ma anhetẽ ovare ete va'e oiko. Ha'e rã ojerovia e'ỹ va'e kuery pe ma “Oo apoa kuery ita omombo va'ekue ma omboeteve pyrã opyta, tenondeve pyguarã”, 8 ha'e “Nhomonhepyxangaarã, joityarã opyta”, he'ia rami. Mba'eta ha'e kuery ojeity uka 'rã ayvu porã oendu teĩ nonhe'ẽ renduia py, ha'e rami ae hekorã omoĩa rire. 9 Ha'e rã peẽ kuery ma peteĩ regua oiporavo pyre, huvixave pegua sacerdote, iky'a e'ỹ va'e, Nhanderuete ojeupe guarã ae ojogua va'ekue, peikuaa uka aguã pytũa gui guexakãa pyguarã penerenoĩ va'ekue po'akaa. 10 Mba'eta yma rupi peteĩ regua e'ỹ pendekuai va'ekue. Ha'e rã aỹ ma Nhanderuete pegua pendekuai. Yma ndapeupityi penemboaxya, ha'e rã aỹ ma peupity ma. 11 Xerembiayvu kuery, oyvy re'ỹ ikuai va'e pendekuai ramo ajerure pejejoko aguã to'o oipota va'e gui, mba'eta penenhe'ẽ re opu'ã rei va'e. 12 Amboae regua mbyte pendekuaia rupi pexa uka tema pendereko porãa. Ha'e ramo heko vai va'e re rami pendere amongue ijayvu rei teĩ, pendekuai porãa oexa vy ha'e kuery voi ombojerovia aguã Nhanderuete, ojekuaa ára. 13 Senhor re vy penhe'ẽ rendu ke joe opena va'e kuery ha'e javi: huvixave yvateve ikuai va'e 14 ha'e hembiguai kuery huvixa yvyĩgueve va'e, mba'eta ha'e kuery omoĩa heko vai va'e ombopaga aguã, ha'e rã heko porã va'e ma oguerory aguã. 15 Mba'eta Nhanderuete oipota pendekuai porãa py pejapo hi'arandu e'ỹ va'e kuery oikuaa vy e'ỹ ijayvua gui okyrirĩ aguã rami. 16 Opa mba'e gui peo jepe teĩ nda'evei “Jaa jepe” peje vy ha'eve'ỹ va'e pejapo aguã. Ha'e rami 'rãgue py Nhanderuete rembiguai rami pendekuai. 17 Pemboete pavẽ ke. Peayvu irmão kuery. Nhanderuete renonde pendekuai pejererokyjea rupi. Pemboete avi huvixave. 18 Tembiguai kuery, penhe'ẽ rendu tema pendererekoa, opa mba'e py pemboete reve. Pendererekoa porayvu ha'e hi'arandu va'e anho e'ỹ 'rã penhe'ẽ rendu, ha'e rã heko vai va'e voi. 19 Mba'eta xapy'a rei Nhanderuete renonde pendepy'a ky'a e'ỹa rupi pendekuaia teĩ mba'e re'ỹ penemoingo axya 'rã. Ha'e ramigua pendeporiau reia peropo'aka porã vy ojou porãmby 'rã peiko. 20 Ha'e gui xapy'a rei pejejavyague re ri penembopagaa ramo mba'exa 'rã tu pendererovy'a? Ha'e rami avi xapy'a rei ha'evea rami pendekuai teĩ penemoingo axya rã pendevai e'ỹ re peropo'aka ramo Nhanderuete pendejou porã 'rã. 21 Mba'eta ha'e rami aguã ae penerenoĩ, mba'eta Cristo voi pendere oiko axy raka'e, oikoague rami avi peẽ voi pendekuai aguã. 22 Ha'e ma ndojejavyi, peteĩve henda py nda'ijayvui nhombotavy reia rupi. 23 Ixupe ijayvu vaikuea rã nombovai ayvu vai py. Oguereko axya rei ramo nanhomongyjei. Ha'e rami 'rãgue py onhemboaxa ha'evea rami joe oikuaa pota va'e po py. 24 Yvyra re ojukaa py guete re ae ogueraa raka'e jajejavyague, nhande voi jejavya pe nhamano avi, ha'e teko porã re ju jaiko aguã. Ijai gui vy jakuera. 25 Mba'eta vexa'i okanhygue rami pendekuai va'ekue ri aỹ ma penenhe'ẽ re Opena ha'e Onhangareko va'e oĩa py ju pendereru. 1 Kunhague, peẽ voi peneme oipotaa rami avi peiko. Ha'e rami avi ayvu porã rupi ha'e kuery nda'ikuai teri teĩ peẽ ta'yxy kuery pendekuai porãa oexa vy rive ha'e kuery voi ojerovia 'rã pendeayvu re'ỹ. 2 Mba'eta opa mba'e py pejererokyjea rupi peiko ramo oexa 'rã pendekuai porãa. 3 Peẽ ta'yxy kuery, penhemoatyrõ eme hi'árykue rive, peje'a vykypa reia py, ouro guigua py pejeguaa py, neĩ ao hepyve va'e py penhemonde vy. 4 Ha'e rami 'rãgue py pendepy'a re oĩ va'e ae toexa uka peneporãa, ha'eve vai'ia ha'e pejapura e'ỹa. Ha'e ramigua ma Nhanderuete pe ovareve ete va'e. 5 Mba'eta ymave rupi kunhague iky'a e'ỹa rupi Nhanderuete re ojerovia va'e ma ha'e ramigua py ae onhemonde raka'e, ome oipotaa rami ikuaia py. 6 Abraão ra'yxy Sara voi ha'e rami oiko raka'e, mba'eta ome onhe'ẽ rendua rupi ixupe “Senhor” he'i. Peẽ voi iporã va'e pejapo ha'e mba'eve rei gui ndapekyjei vy imemby kuery 'rã peiko. 7 Ha'e peẽ ime kuery voi ha'e rami. Pene'arandua rupi pejoguereko pendera'yxy reve. Ha'e kuery ikangyve ramo pemboetea rupi pereko, mba'eta peẽ reve ha'e kuery peguarã voi tekove oĩ. Ha'e rami vy 'rãe mba'eve napendejokoi pejerurea gui. 8 Opaa py aipota jojo'i rami peikuaa. Penhomboaxy, joegua meme rami pejoayvu, joegui penhemo'yvyĩ'ive guive. 9 Pendevy otekoavya rã pejepy-jepy eme ha'ekue rami, ha'e pendere ijayvu vaia rã pembovai eme ayvu vai rupi. Ha'e rami 'rãgue py pejogueroayvu porã, mba'eta ha'e rami aguã ae Nhanderuete penerenoĩ, pendereroayvu porãa peupity aguã. 10 Mba'eta “Oiko pukuvexe ha'e ovy'aa aguã va'e ára oupityxe va'e ma tojoko oapekũ mba'emo vai rupi ijayvu e'ỹ aguã, tojoko ojuru ijapu rei e'ỹ aguã. 11 Tojepe'a mba'emo vai gui, iporã va'e anho tojapo. Tonhea'ã pavẽ reve ikuai porã aguã. Tonhea'ã ete, oupity peve. 12 Mba'eta heko porã va'e re Senhor oma'ẽ oikovy, ojapyxaka oiny guive ha'e kuery ojerurea re. Ha'e rã mba'emo vai apoa kuery pe ma Senhor oexa uka 'rã opoxya”, he'i. 13 Ha'e gui iporã va'e pejapoa rupi penhea'ã ramo mava'e tu penemoingo axy ta? 14 Ha'e rami avi pendereko porãa rupi pejexavai teĩ ovy'a ete va'e 'rã peiko. Penemongyjea rupi ijayvua teĩ pekyje eme, pejapura eme guive. 15 Ha'e rami 'rãgue py pendepy'a py Cristo pemboetea rupi “Xe-Senhor iky'a e'ỹ va'e” peje vy peiko katu riae oporandu va'e-va'e pe pemombe'u porãve aguã pearõ peikovya. 16 Ha'e rami avi pendevai reia rupi pendeayvu eme, ha'e rã pejererokyjea ha'e pendepy'a ky'a e'ỹa rupi anho. Ha'e ramo penderovai ijayvu va'e oxĩmba 'rã Cristo re vy pendereko porãa re ijayvu vaiague re. 17 Mba'eta pendekuai axy Nhanderuete oipota ri ramo ha'eveve pendeko porãa re pendekuai axy, pendeko vaia re 'rãgue py. 18 Mba'eta Cristo voi omano raka'e jajejavyague re, peteĩgue'i. Heko porã ete va'e ojejuka uka nhandereko vai va'e re, nhandereru aguã Nhanderuete pe. Ngo'o re omano teĩ Nhe'ẽ omoingove ju raka'e. 19 Ha'e gui onhe'ẽ rupi oo vy ayvu omombe'u nhe'ẽ nhuã py omboty pyre kuery pe. 20 Ha'e va'e kuery ma yma rupi Noé oiko jave Nhanderuete nonhe'ẽ rendui okuapy teĩ Nhanderuete oarõ are ranhe kanoã guaxu ojapoa ja. Ha'e rami teĩ mbovy'i oo jepe raka'e yy rupi, oito ete'i. 21 Ha'ekue rami ae ju aỹ ma peẽ voi penhemongaraia rupi peo jepe. Pendero'o peiky'a'o vy rive peo jepe nda'ei, ha'e rã Nhanderuete pe pejapukaia rupi, pendepy'a peiky'a'o uka vy. Jesus Cristo onhemboete ju rire pendeky'a'o. 22 Ha'e gui yva re oo ma vy Nhanderuete oiporu kuaa regua re oĩ. Ha'e ramo ha'e oipotaa rami ikuai anjo kuery, yvatekueve ha'e mba'emo re ombopo'aka pyre ha'e javi. 1 Ha'e gui Cristo ngo'o re oiko axy rire peẽ voi pendepy'a re pemoĩ ha'ekue rami penhemoingo axy uka avi aguã, mba'eta ngo'o re oiko axy va'ekue ma mba'eve ndoguerekovei ma jejavya reve. 2 Ha'e rami rire pendero'o re peikove teria ja avakue oipotaa rami ve'ỹ pendekuai aguã, ha'e rã Nhanderuete oipotaa rami anho. 3 Mba'eta ha'eve ma amboae regua oipotaa rami pendekuaiague. Opa marã rei pendekuai va'ekue to'o oipota va'e rupi, peka'ua rupi, opa marã vy'aa rupi, iro va'e pey'ua rupi, ha'e mba'emo ra'angaa ojeguarupy pembojeroviaa rupi guive. 4 Ha'e gui amboae kuery opa marã ikuaia rupi peẽ kuery napenhemoirũvei ramo onhemondyipa rei okuapy, ha'e peẽ kuery re ijayvu vai guive. 5 Ha'e rami teĩ ha'e kuery onhemombe'upa 'rã oikove va'e ha'e omano va'ekue re oikuaa pota va'e renonde. 6 Mba'eta ha'e rami aguã ae omano va'ekue pe voi ayvu porã omombe'ua raka'e, avakue rami ha'e kuery ngo'o re opaga teĩ nhe'ẽ re oikove ju aguã Nhanderuete rami. 7 Namombyryvei ma opa mba'e opa aguã ára. Ha'e nunga rupi pejejoko ha'e peiko kuaa pota ke penhembo'e kuaa aguã. 8 Opa mba'e gui yvateve va'e ma peteĩ-teĩ pejoayvu ete aguã, mba'eta porayvu va'e ombogue uka reta 'rã amboae kuery ojejavyague. 9 Penhomovaẽ peteĩ-teĩ pendeayvu rei e'ỹ re. 10 Peteĩ-teĩ penerembiaporã pejopyague rami vy penhopytyvõ, mba'eta peteĩ-teĩ pe Nhanderuete ome'ẽ joo rami e'ỹ-e'ỹ nhopytyvõ aguã. Ha'e rami rã pejapo ete. 11 Ayvu omombe'u aguã ojopy va'ekue ma tomombe'u porã, Nhanderuete ayvu ramo. Nhopytyvõ aguã ojopy va'ekue ma Nhanderuete omombaraetea rupi tojapo, opa mba'e py Nhanderuete omboetea aguã Jesus Cristo rery rupi. Ha'e va'e ma hexakãmba ha'e ipo'akapa araka'e rã peve guarã. Amém. 12 Xerembiayvu kuery, penembyte tata hendy va'e rami pendeko a'ãarã ou teĩ penhemondyi eme, mba'eta penemondyipaarã e'ỹ ou. 13 Ha'e rami vy Cristo oiko axyague rami peẽ voi pendekuai axy vy pevy'a, hexakãa ojekuaa jave pevy'ave ete aguã. 14 Cristo rery káuxa pendere ijayvua rei ramo ovy'a ete va'e peiko, mba'eta pendere oĩ 'rã Nhanderuete Nhe'ẽ hexakãmba va'e. 15 Ha'e gui peẽ kuery va'e regua nda'evei mava'eve rei pejojukaague py peiko axy aguã, e'ỹ vy penemondaague re, pejapo vai reiague re, neĩ joe pepena reiague re guive. 16 Ha'e rã Cristo pegua peikoa re ri penemoingo axya rã pexĩ eme. Ha'e rami 'rãgue py perovy'a Nhanderuete, pendere Cristo rery oĩa re. 17 Mba'eta ovaẽ ma ára Nhanderuete joe oikuaa pota aguã. Ojeupegua kuery re ranhe 'rã oikuaa pota. Ha'e ramo nhande kuery re ranhe oikuaa pota rire mba'exa 'rã tu ikuai Nhanderuete guigua ayvu porã rupi nonhe'ẽ rendui va'ekue? 18 Mba'eta “Heko porã va'e ojexavaia py anho 'rã oo jepe, rire mba'exa 'rã tu ikuai Nhanderuete re ima'endu'a e'ỹ ha'e heko vai va'e kuery?” he'iague rami. 19 Ha'e nunga rupi Nhanderuete oipotaa rami vy ikuai axy va'e guekove re topena uka imoingoare ojeroviapy va'e pe, ha'e iporã va'e rupi tema ta'ikuai guive. 1 Ha'e gui peẽ kuery regua igreja re pepena va'e kuery ju xee romongeta, mba'eta xee voi peẽ kuery rami avi aiko igreja kuery re apena va'e, ha'e Cristo oiko axyague amombe'u va'e, ha'e gui peẽ kuery reve aĩ avi 'rã hexakãa ojekuaa jave. 2 Pepena porã ke Nhanderuete rymba kuery pẽvy opena uka va'ekue re. Ojapo uka ramo rive'ỹ pejapo, ha'e rã pejapoxea'i py, Nhanderuete oipotaa rami ae. Peráta re rive'ỹ guive pejapo, ha'e rã penekyre'ỹa rupi. 3 Pejokuai poyi eme pẽvy opena uka va'ekue. Ha'e rami 'rãgue py peiko ha'e kuery voi peẽ rami ikuai aguã. 4 Ha'e ramo Opena va'ety Yvateve ete va'e ojekuaa ramo pejopy 'rã coroa hexakãmba va'e opa va'erã e'ỹ. 5 Ha'e rami ae avi peẽ kunumigueve, pendekuai 'rã tujakueve oipotaa rami. Ha'e peẽ kuery ha'e javi, pendekuaia rupi pendejee pemoĩ joegui penhemo'yvyĩ'ive aguã. Mba'eta Nhanderuete opu'ã 'rã onhemboyvate rei va'e re, ha'e rã onhemo'yvyĩ'i va'e pe ma oexa uka 'rã omboaxya. 6 Ha'e nunga rupi penhemo'yvyĩ'i Nhanderuete po'akaa guy py, ha'evea ára py penemboyvate ju aguã. 7 Ipo py meme ke pemboaxa pendevoyi pereko va'e, mba'eta penemboaxya rupi 'rã opena pendere. 8 Peiko kuaa pota ke, penheangu guive. Mba'eta penderovaigua anha ma pendeyvýry rupi oiko guary guembiarã oeka vy okororõ oikovy va'e rami avi. 9 Pejeity uka eme ixupe, pejeroviaa re peĩ atã vy. Mba'eta peikuaa pende-irmão kuery yvy jave re ikuai va'e voi oendu avi okuapya peẽ pendekuai axya ramigua. 10 Ha'e gui xapy'a'i pendekuai axy ma rire Nhanderuete penemoingo porã ju 'rã, penemoĩ atã, penemombaraete ha'e penemombyta porã ju 'rã, mba'eta opa mba'e py nhanemboaxy va'e, ha'e Cristo re vy guexakãa imarã e'ỹ va'e pyguarã nhanerenoĩ va'ekue. 11 Ha'e ae ta'ipo'akapa araka'e rã peve guarã. Amém. 12 Irmão Silvano pe ma kova'e kuaxia ambopara uka pẽvy. Ha'e va'e ma xee aikuaa rami ojeroviapy oiko, peẽ kuery pe avi. Ayvu mbovy'i py ambopara uka. Romongetaa rupi teĩgue ju aipoa'e: Ha'e rami ae Nhanderuete nhanemboaxya anhetẽ va'e. Ha'e va'e re anho tema peĩ atã. 13 Babilônia py oiporavo pyre ikuai va'e avi oxarura uka peẽ kuery pe, xera'y Marcos voi. 14 Pexarura peteĩ-teĩ pe pejoayvua rupi. Tove Cristo re pendekuai va'e ha'e javive tapendu mby'a porã. 1 Xee Simão Pedro ma Jesus Cristo rembiguai ha'e apóstolo-rã xemoĩ va'ekue. Axarura pẽvy, mba'eta peẽ kuery voi peupity pejerovia aguã, Nhanderuete ha'e Nhandereraa jepea Jesus Cristo guigua teko porã rupi ome'ẽ va'ekue. Ha'e va'e ma ovare ete va'e. 2 Tove opa mba'e py tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã, Nhanderuete ha'e nhande-Senhor Jesus Cristo peikuaa porãvea rupi. 3 Mba'eta Nhanderuete ma guexakãa ha'e gueko porãa jaupity aguã nhanerenoĩ ma vy opo'akaa rupi ome'ẽ avi nhanemoingo porãarã ha'e ixupe nhanemoingoarã regua ha'e javi. Nhanerenoĩare jaikuaa porãvea rupi jajopypa 'rã. 4 Ha'e rami vy mba'emo ovare ha'e iporã ete va'e nhandevy ome'ẽ aguã re ijayvu, kova'e yvy re to'o oipota va'e nhanemongy'aarã oĩ va'e gui jaa jepe aguã, nhandere voi Nhanderuete py'a re oĩ va'e oĩ avi aguã. 5 Ha'e nunga rupi ae penhea'ã pejeroviaa re pemoirũ aguã pendereko porã aguã, ha'e pendereko porãa re pemoirũ pene'arandua rupi pendekuai aguã, 6 ha'e pene'arandua re pemoirũ pejejoko aguã, ha'e pejejokoa re pemoirũ peĩ atã aguã, ha'e peĩ atãa re pemoirũ Nhanderuete pe ete peiko aguã, 7 ha'e ixupe peikoa re pemoirũ irmão kuery pexaxe aguã, ha'e irmão kuery pexaxea re pemoirũ mborayvu re pendekuai aguã. 8 Mba'eta pendere ha'e nunga oĩ, ha'e oĩve ovy ri ramo nhande-Senhor Jesus Cristo peikuaa porãvea rupi pexa uka 'rã penekyre'ỹ ha'e iporã va'e anho. 9 Ha'e rã amongue re ha'e nunga noĩ ri ramo ára revegua e'ỹ, ha'e'i py oĩ va'e anho'i oexa va'e rami teri oiko, mba'eta hexarai ma ojejavyague gui oiky'a'oague re. 10 Ha'e nunga rupi irmão kuery, penhea'ãve tema penerenoĩague ha'e pendeporavoague pexa ukaa rupi. Ha'e rami vy 'rã neĩ peteĩve henda py voi ndapejeity ukai. 11 Ha'e rami rã nhande-Senhor Nhandereraa jepea Jesus Cristo po'akaa imarã e'ỹ va'e peupity rã penemovaẽ porã 'rã. 12 Ha'e nunga rupi pendere anhetẽ va'e oĩ va'e peikuaa porã, ha'e nunga re peĩ atã guive teĩ ha'e nunga re romoma'endu'a aguã rami riae aiko. 13 Mba'eta kova'e oo'i re aikove teria ja ha'e nunga re romoma'endu'aa rupi xeayvu vy romokyre'ỹvexe. 14 Mba'eta xee aikuaa rã kova'e oo'i areko va'e are'ỹ'i re aeja 'rã, nhande-Senhor Jesus Cristo oikuaa ukaague rami vy. 15 Ha'e nunga rupi xee anhea'ãve 'rã aa ma rire ha'e nunga ha'e javi re penema'endu'a aguã rami. 16 Mba'eta ore ma avakue akã gui rive'ỹ pẽvy romombe'u va'ekue nhande-Senhor Jesus Cristo po'akaa, ha'e ou jevy aguã regua guive. Ha'e rami 'rãgue py ipo'akaa ma ore ae rexa py roexa va'ekue. 17 Mba'eta Nguuete gui ae ou raka'e omboetepaa aguã ha'e hexakãa. Mba'eta ixupe Hexakãmba va'e oayvu ombou vy “Kova'e ma Xera'y ayvu va'e, arovy'a va'e”, he'i va'ekue. 18 Ha'e va'e ayvu yva gui onhendu rã ore voi roendu karamboae yvyty iky'a e'ỹ va'e áry hexeve orekuaia py. 19 Ha'e rami rire jaikuaa porãve profeta kuery ayvu anhetẽ va'e memea, ha'e nhandejee nhamoĩ atãve 'rã guive, mba'eta pytũa py tataendy rami nhanemoexakã 'rã ko'ẽmba peve, nhandepy'a re jaxy-tata ko'ẽ mbija ojekuaa peve. 20 Po ramigua jypy'i jaikuaa: Ipara iky'a e'ỹ va'e re ayvu ikuai va'e ma avakue akã gui rive'ỹ ou, 21 mba'eta peteĩve ayvu ndojekuaai raka'e profeta kuery ae oipotaa gui. Ha'e rami 'rãgue py Nhanderuete gui ae avakue [iky'a e'ỹ va'e] ijayvu raka'e, Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ omo'arandu heravy rã. 1 Heta va'e kuery mbyte rupi ikuai avi raka'e profeta ramigua rive. Peẽ kuery mbyte voi ikuai 'rã porombo'ea anhetẽ rupigua e'ỹ. Ha'e va'e kuery ma nhemi rupi 'rã omombe'u apu nhomombaarã. Senhor Ijoguaare Ipo'akapa va'e rovai eteve voi 'rã ijayvu. Ha'e ramia py o'áry ae ombou uka imomba vyvoiarã. 2 Heta 'rã ikuai avi ha'e kuery opa marã rei ikuaia rupi. Ha'e ramo ha'e kuery káuxa ijayvu vaia 'rã tape anhetẽ va'e re. 3 Ha'e kuery ma peráta re nda'eveive vy pendekore 'rã ijapua py. Ha'e rami teĩ ha'e kuery mbopagaarã yma guive omoĩ mbyre ndarei 'rã. Imombaarã ma ndokei ae. 4 Mba'eta anjo kuery eteve voi ojejavy ramo Nhanderuete nomboaxyi raka'e. Ha'e rami 'rãgue py yvy guy py nhuã oĩ va'e py omombo, yvykua pytũ reia py omboty ombopaga aguã ára pyguarã. 5 Ymagua kuery voi nomboaxyi vy Noé teko porã mombe'ua va'e anho ogueraa jepe raka'e, ha'e hexeve sete ju. Ha'e rã ko yvy regua heko vai va'e kuery áry ma yy ombou. 6 Ha'e gui Sodoma ha'e Gomorra tetã ma tanhimbu rive omombyta. Ombovaipa ete raka'e, raka'eve rã heko vai va'e ikuai va'erã oikuaa vy onheangu aguã. 7 Ló anho ogueraa jepe. Ha'e va'e heko porã va'e ma nhonhe'ẽ rendu e'ỹ va'e kuery opa marã rei ikuaia oexa vy nda'evei etea oendu raka'e. 8 (Mba'eta ha'e kuery opa marã rei ikuaia mbyte heko porã va'e oiko vy ko'ẽ nhavõ oexa ha'e oendu vy opy'a heko porã va'e py ojexavai.) 9 Ha'e nunga rupi Senhor ogueraa jepe kuaa heko porã va'e ikuai axya gui, ha'e rã heko vai va'e kuery ma ikuai axy aguã py omboty 'rã oikuaa pota aguã ára pyguarã. 10 Ombopagave 'rã to'o oipotaa rami opa marã rei ikuai va'ekue, huvixa kuery onhe'ẽ rendua rupi e'ỹ guive. Ha'e kuery ma nhombojaru ha'e onhemboyvate rei va'e vy neĩ ipo'akakueve re ijayvu aguã voi ndokyjei. 11 Ha'e rã anjo kuery ma imbaraeteve ha'e ipo'akave va'eri huvixa kuery re nda'ijayvu vai 'rã Senhor renonde. 12 Ha'e rã nhombojaru rei va'e kuery ma mymba inharõ va'e ombo'a ha'e ojuka pyrã rami rive ikuai, mba'eta ijayvu vai 'rã oikuaa e'ỹ va'e re voi. Ha'e ramo mymba opaa rami avi ha'e kuery voi omombaa 'rã. 13 Ha'e kuery ojexavai 'rã nhombojexavaiague py ae. Ha'e kuery ma ara py teĩ opa marã rei 'rã ovy'a okuapy to'o oipotaa rupi. Mba'emo iky'apa ha'e ivaikue rei va'e rami ikuai. Ha'e kuery ae 'rã onhemongy'a ojekorea py, peẽ kuery reve okaru okuapya pyve. 14 Joe oma'ẽ 'rã itavy reixea rupi anho, ndopytu'ui 'rã guive ojejavya gui. Ombotavy 'rã ikangy va'e, peráta re nda'eveive ha'e ayvu vaipy ra'y ikuai vy. 15 Tape hi'yvi porã va'e gui ojepe'a vy Beor ra'y Balaão oikoague rupi oo vy okanhymba, mba'eta ha'e va'e ma teko vai rupi mba'emo ojoupa va'erã re anho nda'eveive raka'e. 16 (Ha'e rami avi opaga raka'e ojejavyague re. Profeta oiko va'eri hymba ovoyi va'ety avakue ayvu py ijayvu ixupe, o'arandua rupi e'ỹ oiko ta ramo ojokoxe vy.) 17 Ha'e kuery ma ygua ipirupa va'e rami ikuai, yvyxĩ yvytu ogueraapa rive va'e rami guive. Pytũa rupi guarã rive ikuai. 18 Mba'eta onhemboyvate reia rupi ijayvu, ha'e to'o oipotaa rami ikuai vy ombotavy 'rã gueko vaiaty gui oo jepexe va'e. 19 “Escravo ve'ỹ ma peiko”, he'i teĩ ha'e kuery ae imongy'apaa pegua escravo ikuai. Mba'eta jajeity uka vy nhandereityare pegua escravo japyta. 20 Mba'eta amongue ma Senhor Nhandereraa jepea Jesus Cristo oikuaa, ha'e ko yvy regua nhomongy'apa reia gui oo jepe teĩ ha'e nunga pyve ju 'rã ojekore ha'e ojeity uka. Ha'e rami rire jypy guare gui nda'eveive 'rã opaa py. 21 Ha'e kuery pe ha'eveve 'rãgue teko porã katygua tape ndoikuaai ma voi va'e rire. Mba'eta oikuaa teĩ ojapo uka pyre iky'a e'ỹ va'e gui ojepe'a vy ha'ekue py ju ojevy. 22 Ha'e kuery re oiko ayvu “Jagua ojevy 'rã ha'e ae ombojevyague py, ha'e poryko ojoia porã teĩ ojevy ju 'rã yapo py onhemou'ũ aguã rive”, he'i va'e. 1 Xerembiayvu kuery, kova'e kuaxia ma mokoĩguea ma pẽvy ambopara. Mokoĩve ma mba'emo re romoma'endu'a aguã rupi ambopara, pene'arandu ae teĩ. 2 Ha'e rami rã penema'endu'a aguã profeta iky'a e'ỹ va'e kuery yma ijayvuague re, ha'e Senhor Nhandereraa jepea ojapo uka va'ekue re guive, peẽ kuerya rupi apóstolo kuery penembo'eague rami ae. 3 Jypy'i peikuaa pota pova'e nunga re: Opaa ára py ikuai 'rã porojojai rei va'e. Nhandejojai reia rupi 'rã ikuai, ha'e kuery ae oipotaa rami rive. 4 Ha'e rami vy aipoe'i 'rã: “Mba'exa tu oiko Cristo ou jevy aguã re ijayvuague? Mba'eta nhaneramoĩ kuery omano guive ha'ekue rami ae tema opa mba'e ikuai, ko yvy onhonoa guive”, he'i 'rã. 5 Ha'e rami teĩ ha'e kuery hexarai potae pova'e nunga gui, mba'eta yma Nhanderuete oayvu gui rive omoingo raka'e yva ha'e yvy. Yvy ma ojapo raka'e yy gui ojekuaa aguã rami, yy mbyte rupi gui ae. 6 Ha'e va'e rupi ae ju ha'e va'e javegua yvy omomba, yy ombou vy. 7 Ha'e gui aỹ yva ha'e yvy itui va'e ma Nhanderuete oayvu rupi ae ju omombyta tata py okaipa aguã. Joe oikuaa pota ha'e heko vai va'e kuery ombopaga aguã ára pyguarã omombyta. 8 Ha'e rami avi xerembiayvu kuery, peteĩ mba'e oĩ penderexarai e'ỹ aguã: Senhor pe rã peteĩ ára mil ma'etỹa rami, ha'e rã mil ma'etỹa ma peteĩ ára rami rive oaxa. 9 Ha'e nunga rupi Senhor ndarei ijayvuague ojapo aguã, amongue “Are ete ma” he'i teĩ. Ha'e rami 'rãgue py nhanerarõ are oikovy. Ndoipotai peteĩve nhakanhy, ha'e rã nhande ha'e javive jajeko rerova. 10 Ha'e gui Senhor ára ma imonda va'e rami 'rã ou xapy'a. Ha'e va'e jave py yapu ratã reve yva okanhymba 'rã, ha'e mba'emo jaexa va'e okai vy ivaipa 'rã. Ko yvy ha'e mba'emo ojapo pyre ha'e javi 'rã okaipa. 11 Ha'e nunga ha'e javi ha'e rami ete okanhymba aguã rami opyta ramo peẽ kuery pendeky'a e'ỹa rupi pota ke pendekuai Nhanderuete pe ete. 12 Nhanderuete ára pearõa rupi pejapo ovaẽ voive aguã rami. Ha'e va'e jave py yva voi hendy vy ivaipa 'rã, ha'e mba'emo jaexa va'e okai vy hykupa 'rã. 13 Ha'e rã nhande kuery ma ijayvuague rami vy yva pyau ha'e yvy pyau nharõ jakuapy, teko porã rendarã. 14 Ha'e nunga rupi xerembiayvu kuery, ha'e nunga pearõ vy penhea'ã tema pejexa uka aguã peteĩ rami ikuai va'e, iky'a e'ỹ va'e ha'e ojou vai pyrã e'ỹ. 15 Penema'endu'a nhande-Senhor jogueraa jepexe vy nhoarõ area re. Ha'e nunga re nhanerembiayvu irmão Paulo voi omo'aranduague rami vy ombopara pẽvy. 16 Ha'e va'e ijayvu ha'e kuaxia ombopara va'e ha'e javi re ma ha'e ramigua oĩ. Ha'e rami avi amongue henda py oĩ jaikuaa aguã haxyve va'e. Ha'e ramo oikuaa e'ỹ rei ha'e ikangy va'e kuery ma ha'e nunga oexa vy ha'eve'ỹa rami 'rã oikuaa, ipara iky'a e'ỹ va'e mboae re oĩ va'e voi ha'e kuery ndoikuaai reia rami avi. Ha'e ramia py ha'e kuery okanhy aguã katy oo. 17 Ha'e rã peẽ xerembiayvu kuery, ha'e nunga peikuaa ma voi vy penheangu. Penhembotavy uka eme Senhor nhe'ẽ rendu e'ỹa kuery pe, penembaraetea rupi pendekuaia gui pejeity uka e'ỹ aguã. 18 Ha'e rami 'rãgue py penembaraeteve tema peovy nhande-Senhor Nhandereraa jepea Jesus Cristo penemboaxya rupi, ha'e peikuaa porãvea py. Ha'e ae toguerovy'aa aỹ ha'e araka'e rã peve. 1 Jypy'i guive roendu va'ekue, orerexa py ae roexa ha'e hexe ropoko guive va'ekue ma Ayvu Tekove me'ẽa. 2 Mba'eta Tekove me'ẽa ojekuaa rã ore roexa rire imombe'uarã roiko. Ha'e rami vy pendevy pe ju romombe'u. Ha'e va'e ma Tekove marã e'ỹ me'ẽa, Nguu reve oiko va'ekue ri orevy ju ojekuaa karamboae. 3 Roexa ha'e roendu va'ekue ma pendevy pe ju romombe'u, peẽ kuery voi orereve peteĩ rami nhandekuai aguã. Mba'eta ore ma Tuu ha'e Ta'y Jesus Cristo reve ae orekuai. 4 Ha'e va'e rombopara pẽvy opa mba'e py javy'a aguã. 5 Ha'e gui ayvu ixugui roendu va'ekue, ha'e pẽvy ju romombe'u va'e ma pova'e: Nhanderuete ma hexakã va'e, hexe ma neĩ peteĩ henda py noĩ pytũa. 6 Xapy'a rei “Xee ma Nhanderuete reve aiko” ja'e teĩ pytũa rupi jaiko vy ma nhandeapu, anhetẽ va'e rupi e'ỹ jaiko. 7 Ha'e rami teĩ guexakãa rupi ha'e oikoa rami avi nhande voi hexakãa rupi jaiko ri vy peteĩ rami 'rã nhandekuai jomeme, ha'e Ta'y Jesus ruguy nhandeky'a'o 'rã jajejavya ha'e javi gui. 8 Ha'e rã “Xere ma neĩ peteĩ henda py jejavya noĩ” ja'e ri vy nhande ae jajekore, ha'e nhandere anhetẽ va'e noĩ. 9 Ha'e gui jajejavya nhamombe'upa ramo ma Nhanderuete heko porã ha'e ojeroviapy va'e vy ombogue 'rã jajejavyague, ha'e nhandeky'a'o 'rã teko vai ha'e javi gui. 10 Xapy'a rei “Xee ma ajejavy va'e'ỹ” ja'e vy ixupe “Ijapu va'e” ja'e, ha'e nhandere ijayvu noĩ. 1 Xera'y kue'iry, ha'e rami ambopara pejejavy e'ỹ aguã. Ha'e rami avi xapy'a rei amongue ojejavy ramo ma Nhanderuetea py peteĩ oiko nhanepytyvõarã. Ha'e va'e ma Jesus Cristo, heko porã va'e. 2 Ha'e ma jajejavyague re opaga va'ekue. Nhande jajejavyague re anho e'ỹ opaga raka'e, ha'e rã yvy jave regua ojejavyague re. 3 Ha'e ojapo uka va'e rupi jaiko vy jaikuaa 'rã jaikuaa va'e jaikoa. 4 Ha'e nunga rupi amongue “Xee aikuaa” he'i teĩ ha'e ojapo uka va'e rupi ndoikoi va'e ma ijapu, ha'e hexe noĩ anhetẽ va'e. 5 Ha'e rã ijayvua rupi jaiko vy 'rãe anhetẽ Nhanderuete jayvu aguã va'e rami ete jayvu. Ha'e rami vy ae 'rã jaikuaa hexe nhaĩa. 6 “Xee ma hexe aĩ” he'i va'e ma ha'e oikoague rami ae toiko. 7 Xerembiayvu kuery, ayvu ipyau va'e'ỹ ambopara pẽvy, ha'e rã yma ojapo uka pyre jypy'i guive pendu va'ekue, mba'eta yma guive ojapo uka pyre ma ayvu pendu va'ekue ae. 8 Ha'e rami avi ojapo uka pyre ambopara va'e ma ipyau guive, mba'eta Jesus Cristo ranhe anhetẽ va'e rupi oiko rire peẽ kuery ju ha'e va'e rupi peiko. Mba'eta pytũ oaxa ma ovy, ha'e hendy va'e anhetẽ va'e ju hexakã ouvy. 9 Amongue “Xee hexakãa rupi aiko” he'i teĩ o-irmão ndoayvui va'e ma pytũ rupi teri oiko. 10 Ha'e rã o-irmão kuery oayvu va'e ma hexakãa rupi oiko, ha'e hexe noĩ joityarã. 11 Ha'e rã o-irmão ndoayvui va'e ma pytũ reia rupi oiko, marã katy pa ooa voi ndoikuaai, pytũ oexa mbogue rã. 12 Xera'y kue'iry, pẽvy ambopara mba'eta pejejavyague omboguepaa ma hery rupi. 13 Ha'vy peẽ tujakue, pẽvy ambopara mba'eta peikuaa ma jypy'i guive oiko va'e. Ha'e ipyaukue, pẽvy ambopara mba'eta pendepo'aka ma poromboeko vaia re. 14 Xera'y kue'iry, pẽvy ambopara mba'eta peikuaa ma Nhanderuete. Ha'e tujakue, pẽvy ambopara mba'eta peikuaa jypy'i guive oiko va'e. Ipyaukue, pẽvy ambopara mba'eta penembaraete ha'e pendere Nhanderuete ayvu oĩ ramo pendepo'aka ma poromboeko vaia re. 15 Peayvu eme ko yvy regua reko, neĩ mba'emo yvy re ikuai va'e. Mba'eta yvy regua reko rayvua kuery re ma Nhanderuete rayvua noĩ. 16 Mba'eta mba'emo yvy re ikuai va'e ma yvy regua meme: to'o oipota va'e, mba'emo jaexa vy jaipotapa reia, ha'e nhandejee ae rive jajeroviaa. Ha'e nunga ma yvy guigua meme, Nhanderuete guigua e'ỹ. 17 Ko yvy ma opa 'rã, to'o oipota va'e ha'e javi reve. Ha'e rã Nhanderuete oipota va'e ojapo va'e ma oikove riae 'rã. 18 Xera'y kue'iry, ovaẽ ma opa aguã ára, Cristo ramigua rive ojekuaa aguã. Pendu ma omombe'ua rã ha'e va'e ou 'rãa. Aỹ voi heta ma ikuai Cristo ramigua rive. Ha'e nunga rupi ae jaikuaa opa aguã ára ovaẽ maa. 19 Ha'e kuery ma nhande kuery mbyte gui ojepe'a va'ekue, nhande regua e'ỹ vy. Mba'eta nhande regua ikuai va'e rire opyta 'rãgue nhande kuery reve. Ha'e gui ha'e kuery ojepe'a ramo jaikuaa nhande regua e'ỹ ikuaia. 20 Ha'e rã pendere ma oĩ penemo'aranduarã Iky'a e'ỹ va'e omoĩ va'ekue. Ha'e rami rire peẽ kuery peikuaapa. 21 Kova'e kuaxia pẽvy ambopara “Anhetẽ va'e ndapeikuaai” ha'e vy e'ỹ. Mba'eta peikuaa ae, ha'e peikuaa avi apu ikuai va'e anhetẽ va'e guigua e'ỹa. 22 Ha'e gui ijapu va'e ma “Jesus ae Cristo oiko” nde'i va'e. Ha'e nunga ma Cristo ramigua rive, mba'eta Tuu neĩ Ta'y re ndojeroviai va'e. 23 Ha'e nunga rupi Nhanderuete Ra'y pe “Xee ma hexevegua e'ỹ” he'i va'e re ma Tuu noĩ. Ha'e rã “Nhanderuete Ra'y revegua ae xee” he'i va'e re ma Tuu avi oĩ. 24 Pendere toĩ riae jypy'i guive pendu va'ekue. Mba'eta jypy'i guive pendu va'ekue pendere oĩ ramo ma peẽ voi 'rã peĩ Nhanderuete ha'e Ta'y re. 25 Mba'eta ijayvu tekove marã e'ỹ ome'ẽ aguã re nhandevy. 26 Ha'e nunga ambopara penembotavyxea kuery gui penheangu aguã. 27 Ha'e gui pendere ojeguigua omoĩ va'ekue oĩ riae ramo penembo'earã mboae oĩ e'ỹ teĩ ha'eve, mba'eta pendere omoĩ mbyre ae 'rã penembo'e opa mba'e re. Ha'e va'e ma anhetẽ rupigua ae, anhetẽ rupigua merami rive'ỹ. Peĩ riae ke hexe, penembo'eague rami vy ae. 28 Ha'e gui aỹ xera'y kue'iry, peĩ atã tema hexe. Ha'e rami vy ha'e ojekuaa jevy ramo nhandepy'a guaxu, ha'e ixugui nhaxĩmba reve nhanhemi e'ỹ aguã ou jevya py. 29 Cristo heko porã va'ea jaikuaa vy jaikuaa avi teko porã rupi ikuai va'e ixugui oiko va'ekue memea. 1 Peikuaa pota Nhanderuete nhanderayvu etea re, nhandevy “Xera'y kuery” he'ia py. Anhetẽ ae Nhanderuete ra'y kuery nhandekuai. Ha'e nunga rupi ae yvy regua kuery nanhandekuaai, mba'eta Cristo voi ndoikuaai okuapy rire. 2 Xerembiayvu kuery, aỹ voi Nhanderuete ra'y kuery nhandekuai. Ha'e rami teĩ ndajaikuaai teri raka'eve rã marã ramigua ete pa jaiko 'rãa. Ha'e rã peteĩ mba'e ma jaikuaa porã: Cristo ojekuaa ramo nhande voi 'rã heko rami jaiko, mba'eta jaexa 'rã marã rami ete pa ha'e oikoa. 3 Ha'e rami aguã oarõ okuapy va'e ha'e javi ojeky'a'o uka 'rã ha'e iky'a e'ỹa rami avi ikuai aguã. 4 Ha'e rã jejavya rupi ikuai va'e ma lei rovai rupi avi ikuai, mba'eta jejavya ma lei rovai ae. 5 Peikuaa avi Cristo ou raka'e jajejavya oipe'apa aguã. Hexe ma jejavy noĩ. 6 Hexe ikuai va'e ma ndojejavy riaevei ma 'rã. Ha'e rã jejavya rupi ikuai va'e ma ndoexai, neĩ ndoikuaai okuapy. 7 Xera'y kue'iry, penhembotavy uka eme avave rei pe. Teko porã rupi ikuai va'e ma heko porã va'e ae, Cristo heko porã va'ea rami avi. 8 Ha'e rã jejavya rupi ikuai va'e ma anha guigua, mba'eta anha jypy'i guive ojejavy raka'e. Ha'e rami aguã ae Nhanderuete Ra'y ou, anha rembiapo ombovaipa aguã. 9 Ha'e javi Nhanderuete gui oiko va'ekue ma ndojejavy riaevei ma 'rã, mba'eta ha'e kuery re oĩ Nhanderuete guigua. Ha'e kuery ndojejavy riaevei 'rãe, Nhanderuete gui oiko rire. 10 Po rami 'rã jaikuaa mava'e pa Nhanderuete ra'y kuery ha'e anha ra'y kuery ikuaia. Teko porã rupi nda'ikuai va'e ma Nhanderuete guigua e'ỹ, ha'e o-irmão kuery ndoayvui va'e guive. 11 Ha'e gui ayvu jypy'i guive pendu va'ekue ma pova'e: Peteĩ-teĩ jajoayvu aguã. 12 Caim oikoague rami e'ỹ 'rã nhandekuai, mba'eta ha'e va'e ma poromboeko vaia guigua oiko rire ojuka raka'e guyvy. Mba'e re nda'u ojuka? Mba'eta heko vai va'e oiko, ha'e rã tyvy ma heko porã va'e. 13 Irmão kuery, penhemondyi eme yvy regua kuery pendere nda'ija'ei rã. 14 Irmão kuery jayvu vy ae 'rã jaikuaa manoa gui tekove jaupity aguã re jaaxa maa. Ha'e rã ndoayvui va'e ma manoa py teri ikuai. 15 Irmão kuery re nda'ija'ei va'e ma jojuka va'ety meme ikuai. Ha'e peikuaa jojuka va'ety re tekove marã e'ỹ noĩa. 16 Po rami ae jaikuaa mborayvu, Cristo nhanderayvu vy nhandere guekove ome'ẽ rire. Ha'e ramo nhande kuery avi 'rã nhanderekove nhame'ẽ irmão kuery re. 17 Ha'e gui xapy'a rei amongue mba'emo kova'e yvy rupigua oguerekopa rei va'e o-irmão ojexavai rei rã oexa teĩ ipy'a mbaraete 'rã oipytyvõ e'ỹ aguã. Ha'e nunga re mba'exa tu oĩ Nhanderuete guigua porayvua? 18 Xera'y kue'iry, nda'evei jajoayvu merami aguã, nhandeayvu py rive. Jaexa uka ete ke jajoayvua, nhanhopytyvõa py ae. 19 Po rami 'rã jaikuaa anhetẽ va'e guigua jaiko va'ea, henonde nhandepy'a guaxu aguã ndajaikuaai reia gui. 20 Ha'e rami avi nhandepy'a py nhanembopagaarã nhaendu teĩ nhandepy'a gui Nhanderuete hi'aranduve va'e vy opa mba'e oikuaa. 21 Xerembiayvu kuery, nhandepy'a py nhanembopagaarã nanhaendui ri vy nhandepy'a guaxu 'rã Nhanderuete renonde. 22 Ha'e rami vy mba'emo re jajerurea voi jajopy 'rã ixugui, mba'eta henonde ojapo uka va'e rupi jaiko vy nhambovy'a. 23 Po rami ae ha'e ojapo uka va'ekue: Ta'y Jesus Cristo rery rupi jajerovia aguã, ha'e peteĩ-teĩ jajojayvu aguã ijayvuague rami vy. 24 Nhanderuete ojapo uka va'e rupi ikuai va'e ma hexe anho tema ikuai, ha'e gui ha'e kuery re ma Nhanderuete voi oĩ. Po rami 'rã jaikuaa nhandere oĩa, Inhe'ẽ nhandere omoĩ va'ekue gui ae. 1 Xerembiayvu kuery, nda'evei perovia aguã nhe'ẽ guigua ayvu va'e ma guive rã. Peikuaa pota ranhe nhe'ẽ kuery anhetẽ Nhanderuete guigua tyrã pa anya re, mba'eta heta ma ikuai profeta ramigua rive yvy re. 2 Po rami jaikuaa 'rã Nhanderuete Nhe'ẽ, mba'eta “Jesus Cristo ngo'o reve ou va'ekue re ajerovia” he'i va'e ma Nhanderuete guigua meme. 3 Ha'e rã “Jesus revegua aiko” nde'i va'e ma Nhanderuete guigua e'ỹ, ha'e rã Cristo ramigua nhe'ẽ rive. Pendu ma ha'e nunga oiko 'rãa, ha'e gui aỹ voi oiko ae ma yvy re. 4 Xera'y kue'iry, peẽ kuery ma Nhanderuete guigua pendekuai vy pendepo'aka ma profeta ramigua kuery re, mba'eta pendere oĩ va'e ma yvy regua kuery re oĩ va'e gui ipo'akave. 5 Ha'e kuery ma yvy regua ikuai va'e vy yvy gui rive 'rã ijayvu, ha'e ramo yvy regua kuery ojapyxaka 'rã ijayvua re. 6 Ha'e rã nhande kuery ma Nhanderuete guigua nhandekuai ramo Nhanderuete oikuaa va'e kuery ojapyxaka 'rã nhandeayvua re. Ha'e rã Nhanderuete guigua e'ỹ ma ndojapyxakai 'rã okuapy. Ha'e rami rã jaikuaa 'rã nhe'ẽ anhetẽ rupi, tyrã pa nhombotavya rupi ijayvu va'ea. 7 Xerembiayvu kuery, jajoayvu peteĩ-teĩ, mba'eta mborayvu ma Nhanderuete guigua ae. Porayvu va'e ma Nhanderuete guigua meme ikuai, ha'e oikuaa guive Nhanderuete. 8 Ha'e rã joayvu e'ỹ va'e ma ndoikuaai Nhanderuete, mba'eta Nhanderuete ma mborayvu rupigua ae. 9 Po rami Nhanderuete oexa uka raka'e nhanderayvua, Gua'y peteĩ'i va'e ombou vy, hexe vy jaikove riae aguã. 10 Pova'e py ma mborayvu ojekuaa: Nhanderuete jayvua py e'ỹ, ha'e rã ha'e ranhe nhanderayvua py, mba'eta Gua'y ombou jajejavyague re opaga aguã. 11 Xerembiayvu kuery, ha'e rami Nhanderuete nhanderayvu rire nhande kuery avi 'rã jajoayvu peteĩ-teĩ. 12 Avave rei ndoexaai teri Nhanderuete. Ha'e rami avi jomeme jajoayvu ramo ma Nhanderuete oĩ 'rã nhandere, ha'e iporayvua ojekuaa 'rã va'ekue ojekuaapa 'rã. 13 Po rami jaikuaa 'rã hexe nhaĩa, ha'e ha'e voi nhandere oĩa, mba'eta nhandereve guarã ombou Onhe'ẽ. 14 Ha'e ore kuery roexa ha'e romombe'u guive Nhanderuete Gua'y ombouague yvy re ikuai va'e reraa jepearã. 15 “Jesus ma Nhanderuete Ra'y” he'i va'e re ma Nhanderuete oĩ. Ha'e kuery voi ikuai Nhanderuete re. 16 Nhande kuery jaikuaa ha'e jarovia guive Nhanderuete nhanderayvua. Nhanderuete porayvua rupi oiko va'e ramo porayvu rupigua ikuai va'e ma hexe meme ikuai, ha'e ha'e kuery re Nhanderuete avi oĩ. 17 Ha'e ramo nhanderayvua jaikuaa porã vy nhandepy'a guaxu 'rã pavẽ re oikuaa potaa ára py voi, mba'eta kova'e yvy re jaiko reve ma voi nhandekuai ha'e oikoa rami. 18 Hembiayvu jaiko vy ndajakyje rei 'rã, mba'eta opa mba'e py nhanderayvua oipe'a 'rã jakyjea. Mba'eta jakyjea ma japaga aguã rami jaikoa py anho 'rã nhaendu. Ha'e nunga rupi okyje va'e ma ndoikuaa porãi teri nhanderayvua. 19 Nhande kuery jajoayvu mba'eta ha'e ranhe nhanderayvu rire. 20 Amongue “Xee ayvu Nhanderuete”, he'i va'eri irmão kuery ndoayvui va'e ijapu. Mba'eta o-irmão oexa va'e ndoayvui vy Nhanderuete oexa e'ỹ va'e katuve ma ndoayvui 'rã. 21 Pova'e ayvu nhaendu ixugui: Nhanderuete oayvu va'e ma toayvu avi o-irmão kuery. 1 Jesus ae Cristo oikoa oguerovia va'e ma Nhanderuete gui oiko va'ekue meme. Ha'e Nhanderuete oayvu va'e kuery oayvu avi 'rã ixugui oiko va'ekue mboae. 2 Po rami jaikuaa Nhanderuete ra'y kuery jayvua, mba'eta Nhanderuete jayvu vy ojapo uka va'e rupi nhandekuai. 3 Mba'eta Nhanderuete ojapo uka va'e rupi nhandekuaia py ae 'rã jaexa uka jayvua. Ha'e ojapo uka va'e ma nda'ipoyi guive, 4 mba'eta ha'e javi Nhanderuete gui jaiko va'ekue ma nhandepo'aka 'rã yvy rupigua re. Po rami 'rã nhandepo'aka yvy rupigua re, jajeroviaa rupi ae. 5 Mava'e kuery nda'u ipo'aka 'rã yvy rupigua re? Jesus Nhanderuete Ra'y oikoa oguerovia va'e kuery anho. 6 Jesus Cristo ou vy yy ha'e nguguy py ojekuaa uka raka'e. Yy py anho e'ỹ ojekuaa uka, ha'e rã yy ha'e nguguy py. Ha'e gui Nhe'ẽ avi oiko ikuaa ukaarã, mba'eta Nhe'ẽ ma anhetẽ va'e kuaa ukaa ae. 7 Mba'eta ikuaa ukaa mboapy ikuai [yva re: Nhanderuete, Jesus ha'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ. Ha'e mboapyve ma peteĩ'i. 8 Ha'e gui ikuaa ukaa mboapy avi ikuai yvy re:] Nhe'ẽ, yy ha'e huguy. Mboapyve ma peteĩ rami meme oikuaa uka. 9 Ha'e gui avakue ayvu jarovia vy Nhanderuete ayvu katuve ma jarovia. Po rami Nhanderuete oikuaa uka Gua'y reko regua. 10 Nhanderuete Ra'y re ojerovia va'e kuery re ae 'rã ikuaa ukaa oĩ. Ha'e rã Nhanderuete ayvu ndogueroviai va'e ma ixupe “Ijapu va'e” he'i, mba'eta Gua'y reko regua Nhanderuete oikuaa uka rã ndogueroviai. 11 Mba'eta oikuaa uka va'ekue ma pova'e ae: Nhandevy Nhanderuete ome'ẽ tekove marã e'ỹ, ha'e tekove ma Ta'y re oĩ. 12 Ha'e nunga rupi amongue Nhanderuete Ra'y reve ikuai ramo ha'e kuery re oĩ tekove. Ha'e rã Ta'y reve e'ỹ ikuai ramo ma ha'e kuery re tekove noĩ. 13 Pova'e ayvu peẽ kuery pe ambopara peikuaa aguã pendere tekove marã e'ỹ oĩa, Nhanderuete Ra'y rery rupi pejerovia va'e re ae. 14 Nhanderuete re jajerovia vy jaikuaa avi ixupe mba'emo re jajerure ramo oendu 'rãa, ha'e oipotaa rami ri jajerure ramo. 15 Jajerurea oendua jaikuaa vy jaikuaa avi jajerureague ome'ẽ ma 'rãa. 16 Ha'e gui xapy'a rei amongue oexa 'rã o-irmão omano aguã rami e'ỹ ojejavy rã. Ha'e rami vy ha'e va'e re ojerure 'rã, ha'e ramo Nhanderuete omoingove ju 'rã, omano aguã rami e'ỹ ojejavy ramo. Mba'eta oiko avi teko vai nhamano aguã rami nhanemoingo va'erã. “Ha'e nunga re pejerure” nda'ei. 17 Teko vai ma guive rã jejavya meme. Teĩ oiko avi teko vai nhamano aguã rami nhanemoingo va'erã e'ỹ. 18 Jaikuaa ha'e javi Nhanderuete gui oiko va'ekue ndojejavy riaevei ma 'rãa. Mba'eta ha'e kuery re Nhanderuete gui jypy'i oiko va'ekue opena 'rã poromboeko vaia oity e'ỹ aguã. 19 Jaikuaa nhande kuery Nhanderuete guigua nhandekuaia, ha'e rã yvy regua kuery ma poromboeko vaia re ikuaia. 20 Jaikuaa avi Nhanderuete Ra'y ou vy nhanemo'arandu anhetẽ va'e jaikuaa aguã rami. Ha'e rami rire ma anhetẽ va'e re nhaĩ, Ta'y Jesus Cristo re ae. Ha'e va'e ma Nhanderuete anhetẽ va'e ha'e tekove marã e'ỹ me'ẽa. 21 Xera'y kue'iry, penheangu ke Nhanderuete ramigua rive pembojerovia e'ỹ aguã. 1 Xee igreja re apena va'e ma axarura ndevy, xereindy Nhanderuete ojeupe guarã ndeporavo va'ekue pe, ha'e nememby kuery xerembiayvu ikuai avi va'e pe. Xee anho e'ỹ roayvu, anhetẽ va'e oikuaa va'e kuery ha'e javi guive, 2 mba'eta nhande kuery pavẽ re anhetẽ va'e oĩ, ha'e nhandereve riae 'rã oiko. 3 Nhandereve oĩ 'rã nhanemboaxya ha'e mby'a porã Nhanderuete ha'e Ta'y Jesus Cristo guigua, anhetẽ va'e ha'e mborayvu guive. 4 Xee avy'a ete nememby kuery regua anhetẽ va'e rupi ikuai rã aikuaa vy, Nhanderu ojapo ukaague rami vy ae. 5 Aỹ ma xereindy, xee ajerure peteĩ-teĩ jajoayvu aguã. Ha'e ramia py ma ayvu ipyau va'e'ỹ ambopara, ha'e rã jypy'i guive oeja va'ekue. 6 Po rami 'rã jajoayvu: ha'e ojapo uka va'e rupi nhandekuaia py. Kova'e ma jypy'i guive ojapo uka va'e regua pendu va'ekue, mborayvu re nhandekuai aguã. 7 Mba'eta heta avi ikuai nhombotavy va'e yvy jave rupi. Ha'e va'e kuery ma “Jesus Cristo ngo'o reve ou va'ekue re ajerovia” nde'i. Ha'e rami ikuai nhombotavypa rei va'e kuery, Cristo rovaigua ae. 8 Ha'e nunga rupi peiko kuaa pota, pemokanhy e'ỹ aguã penhea'ãague repyrã oĩ va'e, ha'e rã pejopypa aguã. 9 Ha'e gui Cristo regua rami e'ỹ nhombo'ea, ha'e ayvu porã gui ojepe'a va'ekue re ma Nhanderuete noĩ. Ha'e rã ha'e va'e ayvu nhanembo'eague rupi riae ikuai va'e re ma Nhanderuete ha'e Ta'y oĩ. 10 Amongue pendea py ou vy ha'e va'e ayvu rupi e'ỹ penembo'e ramo pemovaẽ eme pendero py, pexarura eme guive. 11 Mba'eta ha'e kuery pe amongue oxarura vy ma teko vai apoa kuery reve onhemoirũ va'e. 12 Heta teri areko ambopara va'erã pẽvy. Ha'e rami teĩ aỹ namombe'uxei tinta py kuaxia re, mba'eta peẽ kuerya py aju voixe. Ha'e ramo ma nhandeayvu porã 'rã, javy'a ete aguã. 13 Ndekypy'y oiporavo pyre memby kuery ha'e javive oxarura uka ndevy. 1 Xee igreja re apena va'e axarura ndee Gaio roayvu ete va'e pe. 2 Xerembiayvu, opa mba'e py ajerure reiko porã ha'e nerexaĩ aguã re, nenhe'ẽ oiko porãa rami avi. 3 Xee avy'a ete irmão kuery ovaẽ vy omombe'u rã anhetẽ rupigua reikoa, mba'eta anhetẽ va'e rupi ae reiko va'e. 4 Mba'eta xera'y kuery anhetẽ va'e rupi ikuaia aendu rã xembovy'ave pavẽ gui. 5 Xerembiayvu, irmão kuery reipytyvõ reikovya py ma ha'evea rami rejapo. Yvy mboae guigua kuery ou ramo voi reipytyvõ jepi. 6 Mba'eta igreja kuery pe ha'e kuery omombe'u porã ndeporayvua. Ha'evea rami reipytyvõ oguatave aguã, ha'e ramia py Nhanderuete rami ete rejapo. 7 Mba'eta ha'e kuery ma Hery rupi oje'oi vy peteĩve henda py nonhepytyvõ ukai nhande kuery regua e'ỹ pe. 8 Ha'e nunga rupi ha'evea rami nhaipytyvõ ha'e va'e irmão kuery, anhetẽ va'e oenduave aguã rami jajapo. 9 Xee ma igreja kuery pe mba'emo re ambopara teĩ Diótrefes onhemboyvatevexe rei vy ndojapyxaka potai oreayvu re. 10 Ha'e nunga rupi araka'e'i rã apy pendekoa py aju vy ixupe xeayvu 'rã ha'eve'ỹa rami ojapoague re, mba'eta opa marã rei ijayvu orere. Ha'e ramia gui ojapo vaivexe vy irmão kuery ha'e py ovaẽ ramo nomovaẽi, ha'e amongue omovaẽ ta ramo nomovaẽ ukai, ha'e rã igreja gui omoxẽ ete raka'e. 11 Xerembiayvu, ndee ma eiko eme teko vai rupi, ha'e rã teko porã rupi anho, mba'eta teko porã rupi ikuai va'e ma Nhanderuete guigua meme. Ha'e rã teko vai rupi ikuai va'e ma neĩ peteĩgue voi ndoexai Nhanderuete. 12 Ha'e rã Demétrio re ma ima'endu'a porã pavẽ, anhetẽ va'e eteve voi. Ore kuery voi roikuaa heko porãa, ha'e ndee reikuaa avi oreayvu anhetẽ ete memea. 13 Heta mba'e teri areko ndevy ambopara aguã. Ha'e rami teĩ namombe'uxei tinta ha'e caneta py rive. 14 Mba'eta xee aa voixe roexa vy. Ha'e ramo ma nhandeayvu porã 'rã. 15 Tove terendu mby'a porã. Nhaneirũ kuery ha'e javi oxarura uka ndevy. Ha'e nhaneirũ kuery ndea py ikuai va'e peteĩ-teĩ pe emombe'u orema'endu'aa. 1 Xee Judas ma Jesus Cristo rembiguai ha'e Tiago ryvy aiko. Axarura peẽ kuery Nhanderuete remienoĩ, hembiayvu, ha'e Jesus Cristo rery rupi openamby pendekuai va'e pe. 2 Tove peẽ kuery tapenduve tema penemboaxya, mby'a porã ha'e mborayvu. 3 Xerembiayvu kuery, jypy anhembopy'a teĩ nhande kuery jaa jepea re pẽvy ambopara aguã. Ha'e gui ma aendu ete amboae re xeayvu aguã pẽvy ambopara vy, jajeroviaa regua anhetẽ va'e rupi penhea'ã aguã, iky'a e'ỹ va'e kuery pe peteĩgue'i omboaxaa rire. 4 Mba'eta amongue avakue Nhanderuete pegua e'ỹ nhanembotavyxe vy nhemi rupi oike ra'e nhanembyte py. Ha'e va'e kuery ma opa marã rei ikuai vy ha'eve'ỹa rami nhombo'e Nhanderuete nhanemboaxya re, ha'e Senhor Jesus Cristo Huvixave peteĩ'i va'e re ndojeroviaia rami ijayvu guive. Ha'e kuery opaga aguã yma ma voi omoĩa. 5 Ha'e nunga ha'e javi peikuaa ae ma teĩ romoma'endu'axe ju Egito yvy gui Senhor heta va'e kuery oguenoẽ vy ogueraa jepepa rire teĩ ojerovia e'ỹ va'e kuery omokanhyague re. 6 Anjo kuery voi guekorã va'ekue gui ojepe'a vy guekoa ae oejapa rire Senhor ombotypa pytũa py, corrente opa e'ỹ va'e py ojokua, ombopaga aguã ára tuvixa va'e pyguarã. 7 Ha'e gui Sodoma, Gomorra ha'e ha'e katy'i rupi tetã ikuai va'e re ha'ekue rami ae ju oiko raka'e. Ha'e pygua kuery ma anjo ojejavy va'ekue rami ae itavy reia rupi ikuai, ha'e amboae rami rei to'o oipotaa rupi guive. Ha'e kuery ombopagaague ma tata ogue'ỹ va'e gui nhande voi jakyje aguã opyta. 8 Ha'e gui aỹ voi nhombotavy reia kuery ma ha'ekue rami ae ju ikuai. Oexa ra'ua rupi rive vy ngo'o ae omongy'a, nonhe'ẽ rendui huvixa kuery, ha'e ijayvu rei 'rã ipo'akakueve re. 9 Ha'e rã anjo yvateve va'e Miguel ma anha reve Moisés retekue re joaka ete ijayvua py voi nonhemboyvatei raka'e anha pe ijayvu vai aguã. Ha'e rami 'rãgue py “Senhor ae ta'ijayvu ndevy”, he'i. 10 Ha'e rã nhombo'e vaia kuery ma ijayvu vai 'rã oikuaa e'ỹ va'e ha'e javi re. Mymba kuery hi'arandu e'ỹ va'e rami avi onhemongy'apa rei 'rã mba'emo oakã gui ae oikuaa va'e rupi rive. 11 Ha'e kuery pe nda'evei ete 'rã! Mba'eta Caim oikoague rupi ae ju ha'e kuery ikuai, ha'e mba'emo ojoupaxea rupi rive oje'oi pojava Balaão ojekoreague ramigua rupi, ha'e rire Coré kuery rami avi okanhymba 'rã nhonhe'ẽ raxaveague re. 12 Ha'e kuery ma yy guy py ita itui va'e rami onhenhomi va'e, mba'eta ha'e javi joa-joapy, pekarua py ha'e kuery voi 'rã ikuai, peteĩve henda py oxĩa oendu e'ỹ re. Mymba kuery re opena va'ety ha'e ae rive onhemongaru va'e rami avi ikuai. Oky aguã e'ỹ arai yvytu ogueraapa rive va'e rami, ha'e yvyra hi'a ára py teĩ hi'a e'ỹ va'e rami avi ikuai. Ha'e va'e nunga ma mokoĩgue omano va'e, mba'eta ipirupa va'ekue ha'e oapo'opa pyre rami. 13 Ha'e kuery ma yai opu'ã-pu'ã vy hyjui ombovu va'e rami avi ikuai, ha'e jaxy-tata ova va'e rami, pytũ reia py araka'e rã peve guarã omoingo pyre. 14 Ha'e va'e kuery rekorã ma Enoque omombe'u raka'e. Ha'e va'e ma Adão ramymino kuery jevy regua sete-a va'ekue. Aipoe'i: “Senhor ou 'rã ojeupegua kuery iky'a e'ỹ va'e mbovy rei e'ỹ reve. 15 Joe oikuaa pota vy ou, mba'eta heko vai va'ekue ha'e javi 'rã ombopaga, ixupe ndoikoxei vy teko vai ojapo, ha'e hexe ijayvu vaiague re”, he'i va'ekue. 16 Ha'e kuery ma joe ijayvu rei riae va'e, ndovy'aia rupi rei ijayvu va'ety, ha'e kuery ae oipotaa rami ikuai va'e. Onhemboyvate reia rupi anho ijayvu. Joguerorya rupi 'rã ijayvu mba'emo ojoupaxe vy rive. 17 Ha'e rã peẽ xerembiayvu kuery, penema'endu'a riae ke yma guive nhande-Senhor Jesus Cristo pegua apóstolo kuery ijayvuague re. 18 Mba'eta aipoe'i pẽvy: “Opaa ára ikuai 'rã porojojai reia kuery, teko vai ojapoxea rupi rive ikuai va'e”, he'i va'ekue. 19 Ha'e va'e kuery ojapo 'rã joo rami e'ỹ-e'ỹ ikuai aguã rami. Yvy regua reko rami rive ikuai, Nhe'ẽ revegua e'ỹ. 20 Ha'e rã peẽ xerembiayvu kuery, tapenembaraeteve peovy pejeroviaa iky'a e'ỹ va'e rupi, ha'e Nhe'ẽ Ky'a E'ỹ gui peikuaa vy pejerurea py guive. 21 Nhanderuete penderayvua rupi anho tapendekuai. Pearõ tema nhande-Senhor Jesus Cristo penemboaxya rupi tekove marã e'ỹ ogueru rã guarã. 22 Pemboaxy ke ndojerovia porãi teri va'e. 23 Ha'e rami vy peraa jepe, tata gui perojepe'a vy. Ha'e rã amboae kuery ma pemboaxy avi teĩ pejererokyjea rupi guive, mba'eta to'o oipotaa rupi vy oao voi omongy'apa rei vy ojeguarupy opyta. 24 Ha'e gui Nhanderuete ma ipo'aka opena aguã ja'a e'ỹ aguã, ha'e guexakãa py nhandererovy'a reve iky'a e'ỹ va'e nhanderexa uka aguã. 25 Tove Nhandereraa jepea Nhanderuete peteĩ'i va'e toguerovy'aa nhande-Senhor Jesus Cristo rery rupi. Ha'e anho ha'eve yvate ete aguã, pavẽ re opena ha'e ipo'aka aguã, yma guive, aỹ ha'e araka'eve rã peve. Amém. 1 Kova'e ma Jesus Cristo araka'eve guarã oikuaa uka va'ekue. Ixupe Nhanderuete omboaxa va'ekue, guembiguai kuery pe ju oikuaa uka aguã mba'emo are'ỹ'i re oiko va'erã, tenonderã omoĩ ma voiague rami vy. Ha'e rami vy ojeupegua anjo ombou, guembiguai João pe oikuaa uka aguã. 2 Ha'e va'e ju omombe'u Nhanderuete ayvu Jesus Cristo oikuaa uka va'ekue. Oexa va'ekue ha'e javi omombe'u. 3 Ovy'a ete 'rã okuapy kova'e ayvu ogueroayvu, e'ỹ vy oendu rire ipara oĩa rupi ikuai va'e, mba'eta ára namombyryvei ma. 4 Xee João axarura Ásia yvy re sete igreja ikuai va'e pygua kuery pe: Tove peẽ kuery tapendu penemboaxya ha'e mby'a porã, aỹ oiko va'e, yma guive oiko va'ekue, ha'e araka'eve rã ou va'erã va'e guigua, henda openaaty renonde sete Nhe'ẽ ikuai va'e guigua, 5 ha'e Cristo guigua guive. Ha'e va'e ma anhetẽ va'e mombe'ua ojeroviapy va'e oiko, omanogue mbyte gui ha'e ranhe ju onhemboete va'ekue, ha'e yvy re huvixave kuery ikuai va'e áryve Ipo'akapa va'e. Nhanderayvu vy nguguy py ae nhandejogua raka'e jajejavyague gui, 6 ha'e gui nhanemoingo opo'akaa pyguarã ha'e Nguuete pegua sacerdote-rã. Ha'e ma taexakãmba ha'e ta'ipo'akapa araka'e rã peve. Amém. 7 Ma'ẽ, arai rupi 'rã ou. Ha'e ramo oexa pavẽ 'rã, ipyxoare kuery voi. Yvy re ikuai va'e ha'e javi regua oexa vy ojae'opa 'rã okuapy. Anhetẽ ete va'e. Amém. 8 Senhor Nhanderuete aipoe'i: “Xee ma jypy'igua ha'e opa vygua. Aỹ aiko, yma guive aiko va'ekue, ha'e raka'eve rã aju va'erã va'e, Ipo'akapa va'e aiko”, he'i. 9 Xee João ma pende-irmão aiko, ha'e gui jaiko axya py, Nhanderuete po'akaa py ha'e Jesus re nhaĩ atãa py peẽ kuery irũ aiko. Peteĩ ypa'ũ Patmos 'epy va'e re aĩ va'ekue, Nhanderuete ayvu Jesus regua amombe'uague re. 10 Ha'e gui ma Senhor ára py Nhe'ẽ re aiko vy xerakykue katy gui peteĩ aendu ijayvu atã va'e, mimby guaxu rami onhendu va'e. 11 Ha'e va'e ma aipoe'i xevy: — Rexa va'e ke embopara kuaxia re, ha'e emondouka sete igreja ikuai va'e pe: Éfeso, Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardes, Filadélfia ha'e Laodicéia pygua pe — he'i. 12 Ha'e ramo ajere aexa aguã xereve ijayvu va'e. Ajere vy sete tataendy renda aexa ouro guigua meme. 13 Tataendy renda ikuai va'e mbyte peteĩ aexa avi ava ra'y rami ojekuaa va'e. Ha'e va'e ma ao puku py onhemonde, ha'e ipexo rupi oĩ ajukue ra'ykue ouro guigua. 14 Inhakã re hi'a oĩ va'e ma vexa'i rague rami xiĩ, yro'y apĩ rami avi. Hexa ma tata rami hendy. 15 Ipy ma overa va'e rami hendy, tata py omoexakã mbyre rami ojekuaa. Ijayvua ma yy tuvixa va'e revovo rami onhendu. 16 Opo oiporu kuaa regua py ma sete jaxy-tata oguereko. Ijuru gui ma peteĩ kyxe guaxu oẽ haĩmbe jovai va'e. Hova ma kuaray ojope ratãa rami hexakã. 17 Ha'e gui aexa vy ipy yvýry ha'a ajupy omanogue rami. Ha'e ramo opo oiporu kuaa regua xere omoĩ vy aipoe'i: — Ekyje eme. Xee ma jypy'igua ha'e opa vygua, 18 oikove va'e guive aiko. Mba'eta amano va'ekue, teĩ aỹ ma aikove ju araka'e rã peve guarã. Areko avi omanogue retã rokẽ pe'aa. 19 Ha'e nunga rupi embopara ke mba'emo rexa va'ekue, mba'emo aỹ oiko, ha'e araka'eve rã oiko va'erã guive. 20 Ha'e gui sete jaxy-tata xepo aiporu kuaa regua py areko va'e, ha'e sete tataendy renda ouro guigua rexa va'e ma ndoikuaa ukaai teri. Sete jaxy-tata ma anjo kuery sete igreja ikuai va'e pegua, ha'e rã sete tataendy renda ma sete igreja ae — he'i. 1 — Embopara Éfeso tetã py igreja kuery ikuai va'e pegua anjo pe: “Po rami ijayvu opo oiporu kuaa regua re sete jaxy-tata oguereko va'e, ha'e sete tataendy renda ouro guigua mbyte rupi avi oiko va'e: 2 “Xee aikuaa peẽ kuery reko. Xevy pe pemba'eapoa ha'e peĩ atãa voi aikuaapa, ha'e heko vai va'e kuery ayvu re ndapejapyxakaia guive. Pea'anga apóstolo onhemoingo rive va'e, ha'e vy ijapu va'e memea peikuaa. 3 Peĩ atã, ha'e xerery rupi pendekuai ramo pendereko a'ãa rã pendekuerai e'ỹ re peropo'akapa guive. 4 Ha'e rami avi pendereko regua peteĩ ma naxembovy'ai, mba'eta pejepe'a ma jypy'i mborayvu rupi pendekuaiague gui. 5 Penema'endu'a ke magui pa pe'aague re. Pejeko rerova ke, pendekuai ju jypy peikoague rami. Ha'e rami e'ỹ rã pẽa py aju vy aipe'a 'rã pendevygua tataendy renda oĩaty gui, pejeko rerova e'ỹ ramo. 6 Ha'e rami avi pendereko regua peteĩ oĩ xembovy'a va'e: Nicolaíta kuery reko ndapejou porãia. Ha'e va'e kuery reko ma xee voi ndajou porãi. 7 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu igreja kuery pe Nhe'ẽ ijayvu rã. Mba'eta ogueropo'akapa va'ekue pe ame'ẽ 'rã Nhanderuete 'amba re yvyra tekove me'ẽa hi'aĩ va'e'a ho'u aguã.” 8 — Ha'e gui Esmirna tetã py igreja kuery ikuai va'e pegua anjo pe ju embopara: “Po rami ijayvu jypy'igua ha'e opa vygua, omano va'ekue ri oikove ju va'e: 9 “Xee aikuaa pendekuai axy ha'e pendeporiaukue'i va'ea. Ha'e rami avi perekopa va'e guive. Aikuaa avi judeu rami rive onhemoingo va'e kuery pendere ijayvu rei okuapya. Ha'e va'e kuery ma Satanás peguarã rive onhemboaty va'e. 10 Pekyje eme pendekuai axy aguã gui. Ma'ẽ, amongue peẽ kuery regua ma anha omboty uka 'rã nhuã py pendereko a'ã aguã. Dez ára peve 'rã pendekuai axy. Pejerovia tema pemano peve. Ha'e ramo coroa-rã pẽvy ame'ẽ 'rã tekove. 11 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu igreja kuery pe Nhe'ẽ ijayvu rã. Mba'eta ogueropo'akapa va'ekue ma mokoĩguea manoa py nda'ikuai axyi 'rã, peteĩve henda py.” 12 — Embopara ke Pérgamo tetã py igreja kuery ikuai va'e pegua anjo pe: “Po rami ijayvu kyxe guaxu haĩmbe jovai va'e oguereko va'e: 13 “Xee aikuaa tetã pendekuaia py Satanás renda ae. Ha'e rami teĩ xerery rupi pendekuaia re peĩ atã, ndapejepe'ai guive xere pejeroviaa gui, Antipas ojukaa ára voi. Ha'e va'e ma xevygua omombe'u porã ramo ojukaa va'ekue penderekoa Satanás renda oĩa py. 14 Ha'e rami teĩ oiko avi pendereko regua naxembovy'ai va'e, mba'eta peẽ kuery mbyte pereko Balaão nhombo'eague rupi ikuai va'e. Ha'e va'e ma Balaque ombo'e raka'e Israel kuery renonde nhuã omoĩ aguã, mba'emo ra'angaa pe ome'ẽ mbyre gui ha'e kuery ho'u ha'e itavy rei okuapy aguã rami. 15 Penembyte pereko avi Nicolaíta kuery nhombo'ea rupi ikuai va'e. 16 Ha'e nunga rupi pejeko rerova. Ha'e rami e'ỹ ramo aju voi 'rã pẽa py, ha'e xejuru gui kyxe guaxu oẽ va'e py apu'ã 'rã ha'e kuery rovai. 17 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu igreja kuery pe Nhe'ẽ ijayvu rã. Mba'eta ogueropo'akapa va'ekue pe ame'ẽ 'rã maná onhomi mbyre ha'e ita'i xiĩ va'e guive. Ha'e va'e ita re ma tery pyau oĩ 'rã avave rei ndoikuaai va'e, ojopy va'e e'ỹ vy.” 18 — Embopara ke Tiatira tetã py igreja kuery ikuai va'e pegua anjo pe: “Po rami ijayvu Nhanderuete Ra'y tata rami hexa ha'e overa va'e rami ipy va'e: 19 “Xee aikuaa pendereko, pendeporayvua, pejeroviaa, xevy pe pemba'eapoa ha'e peĩ atãa. Aikuaa avi jypy'i pemba'eapoague gui aỹ pemba'eapovea. 20 Ha'e rami teĩ peteĩ oĩ pendereko regua naxembovy'ai va'e, mba'eta kunha Jezabel ayvu re pejapyxaka. Ha'e va'e ma profeta ramigua rive onhemoingo vy xerembiguai kuery ombo'ea rupi ombotavy, itavy rei ha'e mba'emo ra'angaa pe ome'ẽ mbyre gui ha'e kuery ho'u okuapy aguã. 21 Ha'e va'e ma xee arõ are ma ojeko rerova aguã, teĩ itavy reia gui ndojeko rerovaxei. 22 Ma'ẽ, ajapo 'rã tupa py ojexavai ete oupy aguã rami, ha'e hexeve itavy rei va'ekue guive, kunha va'e ombo'ea rupi ikuaia gui ndojeko rerovai ramo. 23 Ajuka ete 'rã imemby ha'e ipi'a kuery. Ha'e ramo igreja kuery ha'e javi 'rã oikuaa xee jopy'a ha'e nhokuraxõ re aikuaa pota va'ea. Ha'e rami vy peteĩ-teĩ pe ame'ẽ 'rã peikoague rekovia. 24 “Ha'e rã peẽ Tiatira pygua kuery mboae, ha'e kuery rami e'ỹ penhembo'e va'e, ‘Satanás py'apy regua’ he'ia re pepena e'ỹ va'e, peẽ kuery pe ma aipoa'e: Pendevy pe ndajapo ukai 'rã ipoyi va'e, 25 pova'e anho: Xee aju peve peĩ atã tema mba'emo peupity ma va'e re. 26 Mba'eta ogueropo'akapa, ha'e opa peve ajapo uka va'e rupi ikuai va'ekue pe ma ame'ẽ 'rã yvy regua kuery re ipo'aka aguã. 27 Ha'e ramo omo'arandu 'rã po pygua ferro guigua py, omboa'ypa 'rã mba'emo ryru nhae'ũ guigua rami rive. 28 Ha'e kuery pe voi ame'ẽ 'rã jaxy-tata ko'ẽ mbija, xevy pe xeru ome'ẽague rami avi. 29 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu igreja kuery pe Nhe'ẽ ijayvu rã.” 1 — Sardes tetã py igreja kuery ikuai va'e pegua anjo pe embopara: “Po rami ijayvu sete nhe'ẽ Nhanderuete guigua ha'e sete jaxy-tata oguereko va'e: “Xee aikuaa pendereko. Pendevy pe ‘Oikove va'e’ 'ea teĩ omanogue peiko. 2 Peiko kuaa pota ke, ha'e pemombaraete okuave'i teri teĩ omano aguã rami ikuai va'e, mba'eta xee aikuaa Xeruete renonde opa mba'e py e'ỹ pendereko porãa. 3 Ha'e nunga rupi penema'endu'a ke ayvu pendu vy pendejee pemoĩ va'ekue re. Pemoĩ porã ju, ha'e pejeko rerova. Mba'eta ndapeiko kuaa potai ri ramo aju xapy'a 'rã imonda va'e rami, ndapeikuaai 'rã guive penderovai aju aguã hora. 4 Ha'e rami avi Sardes tetã py peẽ kuery regua mbovy'i avi ikuai oao nomongy'ai va'e. Ha'e va'e kuery heko porã va'e vy xerupive 'rã ikuai xiĩ va'e py onhemonde reve. 5 Ogueropo'akapa va'ekue ma ha'e kuery rami avi 'rã onhemonde xiĩ va'e py. Peteĩve henda py hery namboguei 'rã kuaxia tekove oguereko va'e kuery rery oĩa gui. Ha'e rami 'rãgue py hery amombe'u porã 'rã Xeru ha'e ixupegua anjo kuery renonde. 6 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu igreja kuery pe Nhe'ẽ ijayvu rã.” 7 — Embopara ke Filadélfia tetã py igreja kuery ikuai va'e pegua anjo pe: “Po rami ijayvu iky'a e'ỹ ha'e anhetẽ va'e. Ha'e va'e ma oguereko okẽ pe'aa Huvixave Davi rami ipo'aka aguã. Ha'e ramo oipe'aague avave rei nombotyai 'rã, ha'e ombotyague avave rei ndoipe'aai 'rã guive. Ha'e vy aipoe'i: 8 “Xee aikuaa pendereko. Ma'ẽ, penerenonde amoĩ 'rã peteĩ okẽ ojepe'a va'e, avave rei nomboty kuaai va'erã, mba'eta amongue py ete'i penembaraete va'eri xeayvu pemoĩ porã, napemombe'u e'ỹi guive xerery rupi peikoa. 9 Ha'e gui Satanás peguarã onhemboaty va'e kuery, judeu rami rive onhemoingo teĩ ha'e'ỹ ikuai va'e ma ajapo 'rã oupa vy pendepy yvýry guenapy'ã re ikuai aguã rami. Ha'e ramo ha'e kuery oikuaa 'rã xerembiayvu peikoa. 10 Xeayvuague rami vy peĩ atã rire xee voi pendere apena porã 'rã jexavaia ára yvy jave re joeko a'ãarã ou va'e gui. 11 Aju 'rã are'ỹ'i re. Pendejee pemoĩ atã ke mba'emo peupity ma va'e, pendevygua coroa avave rei oipe'aa e'ỹ aguã. 12 Mba'eta ogueropo'akapa va'ekue ajapo 'rã Xeruete ro iky'a e'ỹ va'e yta rami oĩ aguã. Ha'e va'e rire ndoipe'aavei 'rã ha'e gui. Ha'e kuery re amoĩ 'rã Xeruete rery, ha'e Xeruete pegua tetã rery guive. Ha'e va'e ma Jerusalém pyau, yva Xeruetea gui oguejy va'erã. Ha'e kuery re amoĩ avi 'rã xerery pyau. 13 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu igreja kuery pe Nhe'ẽ ijayvu rã.” 14 — Embopara ke Laodicéia tetã py igreja kuery ikuai va'e pegua anjo pe: “Po rami ijayvu Anhetẽ ete va'e hery va'e, mba'eta ha'e va'e ma anhetẽ va'e mombe'ua ojeroviapy va'e, ha'e Nhanderuete omoingo va'ekue ha'e javi ypy. Ha'e vy aipoe'i: 15 “Xee aikuaa pendereko. Ha'e gui peẽ ma yro'yxã va'e'ỹ, neĩ haku va'e'ỹ. Penero'yxã e'ỹ vy penderaku va'e rire ha'eveve 'rãgue. 16 Ha'e rami 'rãgue py haku vevui va'e rive peiko, neĩ napenderakui, neĩ napenero'yxãi. Ha'e rami rã xejuru gui rombojevy aguã rami aiko. 17 Mba'eta peẽ kuery ‘Arekopa, aiko porã, xevy pe mba'eve ndoatai’ peje. Ha'e rami teĩ ndapeikuaai ovy'a e'ỹ ete va'e peikoa. Omboetepy e'ỹ, iporiaukue, ára revegua e'ỹ ha'e ipire rei va'e peiko. 18 Ha'e ramo xee romongeta xegui pejogua aguã ouro tata py oiky'a'o pyre oguerekopa va'e ete peiko aguã, ha'e ao xiĩ va'e py penhemonde aguã, pendepire reia pexa ukaa py pexĩmba e'ỹ aguã. Xegui pejogua avi texa raxy poã penderexa py pemoĩ vy pexa porã ju aguã. 19 Xerembiayvu kuery ha'e javive pe xeayvu amo'arandua rupi. Ha'e nunga rupi penekyre'ỹ ha'e pejeko rerova. 20 Ma'ẽ, okẽ py xe'aĩ anhenduka vy. Amongue xeayvu oendu vy okẽ oipe'a ramo aike 'rã hoo py. Hexeve akaru 'rã, ha'e voi okaru 'rã xereve. 21 Mba'eta ogueropo'akapa va'ekue pe amboguapy 'rã xereve xerenda apenaaty yvýry, xee voi aropo'akapa rire Xeru reve henda yvýry aguapya rami avi. 22 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu igreja kuery pe Nhe'ẽ ijayvu rã.” 1 Ha'e va'e rire ama'ẽ vy peteĩ okẽ aexa yva re ojepe'a va'e, ha'e teĩgue ju aendu jypy'i ayvu aendu va'ekue. Mimby guaxu pu rami onhendu vy aipoe'i: — Enhemboja ke ejuvy. Ha'e ramo aikuaa uka 'rã kova'e nunga rire mae ma mba'emo oiko va'erã, tenonderã omoĩ ma voiague rami vy — he'i. 2 Ha'e ramove nhe'ẽ re aiko vy peteĩ tenda aexa yva re huvixa openaaty oĩ va'e, ha'e tenda py peteĩ oguapy oiny va'e guive. 3 Oguapy oiny va'e rova ma ita jaspe ha'e sardônio rami hexakã. Henda yvýry rupi ojekuaa peteĩ karugua esmeralda rami hexakã va'e. 4 Tenda yvýry rupi ikuai avi vinte e quatro tenda mboae. Ha'e va'e áry ma vinte e quatro tujakueve joe opena va'ety oguapy okuapy onhemondea xiĩ va'e. Ha'e va'e kuery akã re oĩ coroa ouro guigua. 5 Mbytegua tenda oĩ va'e gui oẽ overa va'e, ayvu ha'e yapu. Tenda renonde ma sete tataendy oĩ. Ha'e va'e ma sete nhe'ẽ Nhanderuete guigua. 6 Tenda renonde oĩ avi peteĩ henda yupa vidro guigua rami ojekuaa va'e, itaendy rami hexakã va'e. Ha'e gui mbyte py, tenda ijyvýry rupi ikuai irundy temimoingo kuery. Ha'e va'e kuery jovaive re ma hexa oĩmba va'e, henonde katy ha'e hakykue katy guive. 7 Temimoingo jypygua ma guary rami ojekuaa, mokoĩa ma vaka ra'y rami, mboapya ma ava rami hova va'e, ha'e rã irundya ma taguato tuvixa va'e oveve oikovy va'e rami. 8 Irundy temimoingo ikuai va'e peteĩ-teĩ ma mboapy meme ipepo va'e. Opa rupi hexa oĩ va'e, hi'áry ha'e hyepy rupi. Ara py ha'e pyávy opytu'u e'ỹ re aipoe'i: — Iky'a e'ỹ, iky'a e'ỹ, iky'a e'ỹ va'e ma Senhor Nhanderuete Ipo'akapa va'e. Yma guive oiko va'ekue ae, aỹ oiko, ha'e raka'eve rã ou va'erã va'e — he'i okuapy. 9 Ha'e gui tenda py oguapy oiny va'e araka'e rã peve guarã oiko va'e pe temimoingo kuery oporaei okuapy. Omboete ha'e oguerovy'a ramo 10 vinte e quatro tujakueve joe opena va'ety voi guenapy'ã re ikuai, tenda py oguapy oiny va'e araka'e rã peve guarã oiko va'e renonde. Omboete vy tenda renonde omombo ojeupegua coroa. Ha'e vy aipoe'i: 11 — Senhor Oreruete, ndee ma ha'eve rombojerovia, romboete ha'e ndepo'akaa roguerovy'a aguã, mba'eta opa mba'e moingoare reiko. Ndee ae reipotaa rami vy ha'e nunga ha'e javi remoingo ramo oiko raka'e — he'i okuapy. 1 Ha'e gui aexa rã tenda py oguapy oiny va'e opo oiporu kuaa regua py oguereko peteĩ kuaxia para onhemama va'e. Ha'e va'e py rupi ha'e hi'áry rupi ipara va'e oĩ. Sete henda py ombojaague ikuai. 2 Ha'e gui peteĩ aexa avi anjo imbaraete va'e. Ha'e va'e ijayvu atã vy aipoe'i: — Mava'e tu ha'eve kuaxia para mbojaague ikuai va'e omboi vy oipe'a aguã? — he'i. 3 Ha'e rami teĩ yva re, yvy re ha'e yvy guýry avave rei jipoi kuaxia para oipe'a aguã ha'eve va'e, neĩ kuaxia re oma'ẽ aguã voi nda'evei. 4 Ha'e ramo xee ajae'o vaipa, mba'eta avave rei ndojouai kuaxia para oipe'a aguã ha'eve va'e, neĩ oma'ẽ aguã. 5 Ha'e rami teĩ tujakueve joe opena va'ety regua peteĩ aipoe'i xevy: — Ejae'o eme. Ma'ẽ, Judá regua guary ipo'aka ma, Davi rapokue renhoĩ 'epy va'e. Ha'e rami rire ha'e va'e ae ha'eve kuaxia mbojaa sete ikuai va'e omboi vy oipe'a aguã — he'i. 6 Ha'e ramo peteĩ aexa tenda ha'e irundy temimoingo kuery ha'e tujakueve ikuai va'e mbyte hi'aĩ va'e, Vexa'i ra'y ojuka pyre rami ojekuaa. Ha'e va'e re ma sete hakua oĩ, ha'e sete hexa avi. Hexa ma sete nhe'ẽ Nhanderuete guigua yvy jave rupi omondouka va'e. 7 Ha'e gui Vexa'i ra'y ou vy ojopy kuaxia para tenda py oguapy oiny va'e oiporu kuaa regua gui. 8 Kuaxia para Vexa'i ra'y ojopy ramo henonde irundy temimoingo kuery guenapy'ã re ikuai, ha'e vinte e quatro tujakueve voi. Peteĩ-teĩ opo py oguereko mba'epu ixã reta va'e ha'e hy'a'i ouro guigua, heakuã porã va'e oapy va'erã tynyẽ va'e. Ha'e va'e ma iky'a e'ỹ va'e kuery onhembo'ea. 9 Ha'e kuery ma mboraei pyau omonhendu vy aipoe'i: — Ndee ma ha'eve kuaxia para rejopy vy imbojaa reipe'a aguã. Mba'eta ndejukaa va'ekue, ha'e nderuguy py Nhanderuete peguarã rejogua joegua e'ỹ-e'ỹ, amboae rami ijayvu va'e, amboae yvy regua, ha'e amboae regua kuery ha'e javi gui. 10 Nhanderuete po'akaa pyguarã remoingo, ixupegua sacerdote-rã guive. Ha'e ramo ha'e kuery huvixa rami 'rã joguereko yvy re — he'i okuapy. 11 Ha'e gui teĩgue ju ama'ẽ vy peteĩ ayvu aendu tenda yvýry anjo kuery mbovy e'ỹ ikuai va'e oporaei rã. Ha'e va'e kuery ma temimoingo kuery ha'e tujakueve yvýry mbovy rei e'ỹ ikuai, jaipapapa kuaa aguã rami rei e'ỹ. 12 Oporaei atã vy aipoe'i okuapy: — Vexa'i ra'y ojuka pyre pe ma ha'eve “Ipo'akapa va'e, oguerekopa, hi'arandu ha'e imbaraete va'e” 'ea aguã. Ha'eve omboetea aguã, oguerovy'a ha'e ombojerovia pavẽ aguã guive — he'i okuapy. 13 Ha'e gui aendu rã yva re, yvy, yvy guýry ha'e ye'ẽ áry temimoingo ikuai va'e ha'e javi aipoe'i: — Tove tenda py oguapy va'e ha'e Vexa'i ra'y tombojeroviaa, tomboetea, toguerovy'aa, ha'e ta'ipo'akapa araka'e rã peve — he'i okuapy. 14 Ha'e ramo irundy temimoingo kuery ombovai vy — Anhetẽ ete — he'i. Tujakueve voi guenapy'ã re ikuai vy omboete okuapy. 1 Ha'e gui aexa rã Vexa'i ra'y omboi kuaxia para mbojaague sete oĩ va'e regua jypygua. Ha'e gui aendu irundy temimoingo kuery va'e regua yapu ratã va'e rami ijayvu rã. Ha'e vy — Enhemboja ke ejuvy — he'i. 2 Ha'e ramo aexa rã ou peteĩ kavaju xiĩ va'e. Ha'e va'e árygua ma guyrapa oguereko, ha'e ixupe ome'ẽa coroa. Ha'e ramo joe ipo'aka ovy, ipo'akave aguã. 3 Ha'e gui kuaxia para mbojaague mokoĩa va'e omboi jave mokoĩa temimoingo aendu — Enhemboja ke ejuvy — he'i rã. 4 Ha'e gui aexa rã oẽ kavaju mboae, pytã va'e. Ha'e va'e árygua pe ma ome'ẽa yvy regua kuery ojapo aguã peteĩ rami ve'ỹ ikuai aguã rami, peteĩ-teĩ jojuka aguã. Ixupe ome'ẽa avi peteĩ kyxe guaxu. 5 Kuaxia para mbojaague mboapya va'e omboi jave aendu mboapya temimoingo — Enhemboja ke ejuvy — he'i rã. Ha'e gui aexa rã ou peteĩ kavaju huũ va'e. Ha'e va'e árygua ma opo py oguereko mba'emo opejaa. 6 Peteĩ ayvu aendu avi irundy temimoingo kuery mbyte gui rami onhendu va'e. Ha'e vy aipoe'i: — Peteĩ ryru'i trigo ma peteĩ ára repy re 'rã ovendea. Mboapy ryru cevada voi 'rã peteĩ ára repy re ovendea. Ha'e rami teĩ embovaipa eme azeite ha'e vinho — he'i. 7 Ha'e gui Vexa'i ra'y kuaxia para mbojaague irundya va'e omboi jave aendu irundya temimoingo — Enhemboja ke ejuvy — he'i rã. 8 Ha'e ramo ama'ẽ vy aexa peteĩ kavaju iju va'e. Ha'e va'e árygua rery ma Manoa Ja. Hakykue ou avi omanogue retã. Ha'e kuery pe ma ome'ẽa yvy regua kuery ojuka aguã, irundy-rundy ikuai va'e gui peteĩ-teĩ ojuka aguã kyxe guaxu py, karuai, nhomoingo axya ha'e yvy rupigua vixo inharõ va'e py. 9 Kuaxia para mbojaague teĩ nhiruĩa va'e omboi jave ma aexa rã altar oĩ va'e yvýry ikuai Nhanderuete ayvu omombe'uague ha'e onhemombe'u porãague re ojuka pyre kuery nhe'ẽ. 10 Ha'e va'e kuery ojapukai atã vy — Senhor ndepo'akapa va'e, iky'a e'ỹ ha'e anhetẽ va'e, raka'e peve 'rã tu ndereikuaa potai, neĩ nerembopagai yvy regua kuery oreruguy omoẽague re? — he'i okuapy. 11 Ha'e ramo ha'e kuery peteĩ-teĩ pe ome'ẽa ao xiĩ va'e, ha'e aipo'ea opytu'uve ranhe aguã xapy'a'i, ha'e kuery ojukaa ague rami avi irmão kuery Nhanderuete rembiguai ojuka pyrã ikuai va'e ojukapaa peve. 12 Ha'e gui aexa rã Vexa'i ra'y kuaxia para mbojaague mboapy memea va'e omboi jave yvy oryryi atã. Kuaray pytũmba ajukue huũ rei va'e rami, jaxy voi tuguy rami pytãmba. 13 Yva re jaxy-tata ikuai va'e ho'apa yvy py, yvytu oipeju atã rã figo'a ky'i okuipaa rami avi. 14 Ha'e gui ma yva okanhy xapy'a mba'emo pire onhemama ovy va'e rami. Yvyty ha'e ypa'ũ ikuai va'e ha'e javi ovapa oĩague gui. 15 Ha'e ramo yvy regua huvixave kuery, yvatekueve, xondaro ruvixa, oguerekopa va'e kuery, ipo'akakueve, escravo ha'e escravo e'ỹ va'e ha'e javi ma yvykua rupi onhemimba okuapy, ha'e yvy'ã re ita pa'ũ ikuai va'e rupi guive. 16 Ha'e va'e kuery ma yvyty ha'e ita ikuai va'e pe aipoe'i: — Pe'a ke ore'áry, orenhomi tenda py oguapy oiny va'e orerexa e'ỹ aguã, ha'e Vexa'i ra'y orembopaga e'ỹ aguã. 17 Mba'eta ovaẽ ma ipoxya ára. Mava'e tu ogueropo'aka ta? 1 Ha'e va'e rire irundy anjo aexa yvy apy irundy oĩ va'e py hi'aĩ rã. Ha'e va'e kuery ma yvytu jokoarã ikuai, yvytu oipeju e'ỹ aguã yvy re, ye'ẽ re, neĩ peteĩve yvyra hi'aĩ va'e re guive. 2 Ha'e gui peteĩ anjo mboae ju aexa kuaray oua katy gui oẽ ouvy va'e, Nhanderuete oikove va'e guigua kuaa ukaarã ogueru. Ha'e va'e ma ojapukai atã irundy anjo yvy ha'e ye'ẽ mbovaipaarã omoĩ mbyre pe. 3 Ha'e vy aipoe'i: — Pembovaipa eme ranhe yvy, ye'ẽ, neĩ yvyra ikuai va'e, Nhanderuete rembiguai kuery rova re ikuaa ukaarã romoĩ e'ỹa ja — he'i. 4 Ha'e gui ikuaa ukaarã omoĩmbaa va'ekue oipapaa rã aendu mbovy paa. Ha'e va'e kuery ha'e javi vy ma cento e quarenta e quatro mil ikuai, Israel kuery ha'e javi regua gui. 5 Judá regua kuery gui doze mil, Rúben regua gui doze mil ju, Gade regua gui doze mil, 6 Aser regua gui doze mil, Naftali regua gui doze mil, Manassés regua gui doze mil, 7 Simeão regua gui doze mil, Levi regua gui doze mil, Issacar regua gui doze mil, 8 Zebulom regua gui doze mil, José regua gui doze mil, ha'e Benjamim regua gui doze mil re avi ikuaa ukaarã omoĩa. 9 Ha'e va'e rire aexa rã heta ete ikuai avave rei oipapa kuaa aguã rami e'ỹ, ha'e javi regua kuery, joegua e'ỹ-e'ỹ, amboae yvy regua ha'e amboae rami ijayvu va'e gui. Ha'e va'e kuery opu'ãmba okuapy tenda ha'e Vexa'i ra'y renonde. Xiĩ va'e py peteĩ-teĩ onhemonde va'e, opo py pindo rogue oguereko guive. 10 Ha'e rami vy ijayvu atã vy aipoe'i: — Tenda py Nhanderuete oguapy oiny va'e ha'e Vexa'i ra'y gui ae ou jaa jepe aguã — he'i okuapy. 11 Anjo kuery ma tujakueve ha'e irundy temimoingo kuery yvýry rupi ikuai, tenda jovaive re opu'ã okuapy. Ha'e javive guenapy'ã re ikuai tenda renonde, yvy re ngova omovaẽ okuapy Nhanderuete omboete vy. 12 Ha'e vy aipoe'i: — Anhetẽ ete. Tove Nhanderuete pe toporaeia, tombojeroviaa, tai'arandu, toguerovy'aa, tomboetea, ta'ipo'aka ha'e ta'imbaraete araka'e rã peve. Amém — he'i okuapy. 13 Ha'e gui tujakueve regua peteĩ ijayvu vy oporandu xevy: — Peva'e kuery xiĩ va'e py onhemonde va'e, marã ramigua tu? Magui ou va'ekue tu? 14 Xee ambovai vy — Xeruvixa, ndee ma reikuaa 'rã — ha'e. Ha'e ramo aipoe'i xevy: — Ha'e kuery ma ikuai axy eteague gui ou va'ekue. Vexa'i ra'y ruguy py oao ojoi uka vy oiky'a'o uka va'ekue. 15 Ha'e nunga rupi Nhanderuete renda renonde rupi riae ikuai. Ara py ha'e pyávy ombojerovia okuapy ixupegua oo iky'a e'ỹ va'e py. Ha'e ramo ha'e kuery áry rupi tenda py oguapy oiny va'e ojao'i 'rã ho'ã py. 16 Ha'e ramo ha'e kuery noenduvei ma 'rã karuai neĩ yuvei. Ha'e kuery áry kuaray ndojope raxyvei 'rã, neĩ haku noenduvei 'rã guive, 17 mba'eta ha'e kuery re Vexa'i ra'y tenda py oĩ va'e opena 'rã, ha'e ogueraa 'rã guive ygua tekove me'ẽa oĩa katy. Ha'e kuery rexay Nhanderuete omombirupa 'rã. 1 Ha'e gui kuaxia para mbojaague sete-a va'e Vexa'i ra'y omboi jave yva re okyrirĩmba katuĩ'i meia-hora rãnda'u. 2 Ha'e gui aexa sete anjo Nhanderuete renonde opu'ã okuapy rã. Ha'e va'e kuery pe ma sete mimby guaxu ome'ẽa. 3 Ha'e gui ou avi anjo mboae. Ha'e va'e ma altar yvy'iry hi'aĩ. Opo py oguereko hy'a'i heakuã porã va'e oapyaty ouro guigua. Ixupe ma ome'ẽa vaipa heakuã porã va'e, iky'a e'ỹ va'e kuery ojerurea irũrã oapy aguã altar ouro guigua tenda renonde oĩ va'e áry. 4 Ha'e gui anjo po py hy'a'i heakuã porã va'e rapyaty oĩ va'e gui hataxĩ ojeupi ovy Nhanderuete oĩa peve, iky'a e'ỹ va'e kuery ojerurea irũrã. 5 Ha'e gui hy'a'i heakuã porã va'e oapyaty ma peteĩgue ju anjo omonyẽ tata altar áry gui ojopy va'ekue. Ha'e vy omombo yvy re. Ha'e rã oiko yapu, ayvu, overa ha'e yvy ryryi. 6 Ha'e gui mae ma anjo kuery sete mimby guaxu revegua oguereko katu omonhe'ẽ aguã. 7 Ha'e gui jypygua anjo omonhe'ẽ mimby guaxu. Ha'e ramo ho'a amandau ha'e tata tuguy re irũ va'e. Ha'e nunga ma ko yvy re omomboa. Ha'e ramo oapy yvy, yvyra ikuai va'e ha'e jai rogue pyau ha'e javi. Mboapy-apy henda ikuai va'e gui peteĩ-teĩ okai. 8 Ha'e gui anjo mokoĩa ju omonhe'ẽ mimby guaxu. Ha'e ramo peteĩ omomboa ye'ẽ py, yvyty tuvixa va'e ramigua, hendy va'e. Ha'e ramo ye'ẽ mboapy-apy oĩ va'e gui peteĩ-teĩ henda py opyta tuguy. 9 Temimoingo kuery ye'ẽ rupi mboapy-apy ikuai va'e peteĩ-teĩ omano. Kanoã voi mboapy-apy ikuai va'e gui peteĩ-teĩ ombovaipa. 10 Ha'e gui anjo mboapya ju omonhe'ẽ mimby guaxu. Ha'e ramo yva gui ho'a peteĩ jaxy-tata tuvixa va'e, takua ryxa rami hendy va'e. Yakã mboapy-apy oĩ va'e gui peteĩ-teĩ áry ho'a, ha'e yvu ikuai va'e áry guive. 11 Jaxy-tata rery ma Iro ete va'e. Ha'e rami vy yy mboapy-apy oĩ va'e gui peteĩ-teĩ iro. Ha'e ramo avakue heta omano yy gui, iro vaipa ramo. 12 Ha'e gui anjo irundya ju omonhe'ẽ mimby guaxu. Ha'e ramo kuaray, jaxy ha'e jaxy-tata mboapy-apy ikuai va'e gui peteĩ-teĩ pytũ. Ara py ha'e pyávy teĩ naexakãvei. 13 Ha'e ramo ama'ẽ vy aendu peteĩ taguato tuvixa va'e yva mbyte rupi oveve vy ijayvu rã. Ijayvu atã reve aipoe'i: — Nda'evei ete, nda'evei ete, nda'evei ete 'rã yvy regua kuery pe, mboapy anjo mimby guaxu omonhe'ẽ va'erã oime teri ramo. 1 Ha'e gui teĩ nhiruĩa anjo omonhe'ẽ mimby guaxu. Ha'e rã aexa peteĩ jaxy-tata yva gui ho'a rã yvy re. Ha'e va'e pe ma ome'ẽa yvykua pytũa rokẽ pe'aa. 2 Ha'e gui yvykua pytũa rokẽ oipe'a ramo yvykua gui ojeupi hataxĩ, tatakua tuvixa va'e gui hataxĩ opu'ãa rami. Yvykua gui hataxĩ oẽ va'e omo'ãmba kuaray ha'e yvate rupi. 3 Hataxĩ mbyte gui oẽ tuku, ha'e yvy re oje'oi. Ha'e va'e kuery pe ome'ẽa japeuxa yvy rupigua rami jopi aguã. 4 Ha'e kuery pe aipo'ea ojavyky e'ỹ aguã yvy re nhuũ ha'e hogue va'e, neĩ yvyra ikuai va'e, ha'e rã avakue rova re Nhanderuete guigua kuaa ukaarã nomoĩaia va'ekue anho. 5 Tuku kuery jojuka aguã 'rãgue py ha'e kuery pe ome'ẽa teĩ nhiruĩ jaxy re nhomoingo axy aguã rive. Ha'e ramo japeuxa jopi vy nhomoingo axya rami 'rã nhomoingo axy. 6 Ha'e va'e jave py avakue onhea'ã 'rã omano aguã teĩ nda'evei 'rã. Omanoxea oendu teĩ nda'evei 'rã omano aguã. 7 Tuku ma kavaju joe opu'ã aguã katy guarã oguereko katu pyre rami ojekuaa. Inhakã re oĩ coroa ouro guigua rami ojekuaa va'e. Hova ma ava rami ojekuaa. 8 Hi'a ma kunhague'a rami, haĩ ma guary raĩ rami. 9 Opexo re ma oguereko pexo regua ferro gui ojapo pyre ramigua. Ipepo revovo ma joe opu'ã aguã katy karóxa heta kavaju omoatã heravy va'e revovo rami. 10 Huguai ma japeuxa rami ipopia. Huguai re ae oĩ teĩ nhiruĩ jaxy re nhomoingo axy va'erã. 11 Ha'e kuery rerekoa huvixave rami oguereko va'e ma anjo yvykua pytũa pygua. Ha'e va'e rery ma hebraico py Abadom, ha'e rã grego py ma Apoliom. 12 Ha'e rami py ojeupity ma jypygua “Nda'evei ete” he'iague. Ha'e va'e rire mokoĩ ju 'rã oiko. 13 Ha'e gui anjo mboapy memea ju omonhe'ẽ mimby guaxu. Ha'e gui aendu peteĩ ayvu. Ha'e va'e ma ouro guigua altar Nhanderuete renonde oĩ va'e apy irundy oĩ va'e gui onhendu. 14 Ha'e vy aipoe'i anjo mboapy memea va'e mimby guaxu oguereko va'e pe: — Ejora ke irundy anjo Eufrates yakã guaxu yvýry ojokua pyre — he'i. 15 Ha'e ramo ojora irundy anjo. Ha'e va'e kuery ma ha'e va'e ma'etỹ, ha'e va'e jaxy, ha'e va'e ára, ha'e va'e hora jave ae avakue mboapy-apy ikuai va'e gui peteĩ-teĩ jukaarã oguereko katu pyre. 16 Kavaju árygua xondaro kuery mbovy paa aendu rã duzentos milhões ikuai. 17 Ha'e rami vy aexa rã kavaju ha'e hi'árygua kuery opexo regua oguereko tata rami pytã va'e, jacinto rami hovy va'e ha'e enxofre rami iju va'e. Kavaju akã ma guary akã rami. Ijuru gui ma oẽ oiny tata, hataxĩ ha'e enxofre. 18 Ha'e va'e mboapy nhomoingo axyarã ijuru gui oẽ va'e py ae jojuka 'rã, tata, hataxĩ ha'e enxofre py. Avakue mboapy-apy ikuai va'e gui peteĩ-teĩ ojuka 'rã. 19 Mba'eta kavaju kuery mbaraetea ma ijuru ha'e huguai re oĩ. Huguai ma mboi rami inhakã va'e. Ha'e va'e py ae 'rã nhomoingo axy. 20 Ha'e rã amboae kuery, imoingo axyarã oiko va'e gui nomanoi va'ekue ma ndojeko rerovai opo py mba'emo vai ojapoaty gui. Ndojepe'ai ae anha ha'e mba'emo ra'angaa ouro guigua omboetea gui, neĩ prata guigua, overa va'e, ita ha'e yvyra guigua gui, ha'e nunga oexa va'erã e'ỹ, oendu va'erã e'ỹ, neĩ oguata va'erã e'ỹ teĩ. 21 Ha'e kuery ndojeko rerovai ae jojukaaty gui, imba'evykya, itavy reia, neĩ imondaa gui. 1 Ha'e gui amboae anjo imbaraete va'e aexa yva gui oguejy ouvy rã. Ha'e va'e ma arai py onhemonde ouvy. Inhakã áry rupi ma karugua ojekuaa. Hova ma kuaray rami hexakã, ha'e hetyma ma tata rami. 2 Opo py ma peteĩ kuaxia para'i ojepe'a va'e oguereko. Opy oiporu kuaa regua re opyrõ ye'ẽ áry, ha'e rã opy oiporu kuaa e'ỹa re ma yvy re opyrõ. 3 Ha'e gui ojapukai atã guary okororõa rami. Ojapukai ramo sete yapu oĩ va'e ombovai. 4 Sete yapu ijayvu rã aendu vy ambopara ta ramove peteĩ ayvu aendu yva gui, — Emombe'u eme sete yapu ijayvuague, embopara eme — he'i va'e. 5 Ha'e gui ye'ẽ ha'e yvy re anjo opyrõ rã aexa va'e ma opo oiporu kuaa regua oupi yvate katy. 6 Ha'e rami vy oura araka'e rã peve oiko va'erã rery rupi, yva, yvy, ye'ẽ ha'e opa mba'e ikuai va'e apoare re. Ha'e vy aipoe'i: — Ndarevei ma 'rã. 7 Mba'eta sete-a anjo ijayvua ára py mimby guaxu omonhe'ẽ ta jave ojeupitypa ma 'rã Nhanderuete oikuaa uka e'ỹ teri va'ekue, guembiguai profeta kuery pe omombe'uague rami vy — he'i. 8 Yva gui ijayvu va'ekue ma teĩgue ju ijayvu vy aipoe'i xevy: — Tereo, ejopy kuaxia para ojepe'a va'e ye'ẽ ha'e yvy re anjo opyrõ va'e po py oĩ va'e — he'i. 9 Ha'e ramo anjo hi'aĩa py aa vy ajerure kuaxia para'i xevy ome'ẽ aguã re. Ha'e ramo aipoe'i: — Ejopy ha'vy, ha'e he'upa. Anhetẽ iro 'rã nderyepy py, ha'e rã ndejuru py oĩ teria ja ei rami he'ẽ 'rã — he'i. 10 Anjo po gui kuaxia para'i ajopy vy ha'u ramo xejuru py he'ẽ ei rami. Ha'e rami teĩ amokõ rire xerye py ma iro. 11 Ha'e gui aipoe'ive xevy: — Teĩgue ju 'rã remombe'u heta regua kuery rekorã, amboae regua, amboae rami ijayvu va'e ha'e huvixave ikuai va'e rekorã. 1 Ha'e gui xevy pe ome'ẽa peteĩ takua popoka rami ipuku va'e. Ha'e aipo'ea xevy: — Epu'ã ke, tereo, ha'e ea'ã Nhanderuete pegua oo iky'a e'ỹ va'e. Ea'ã avi altar oĩ va'e, ha'e pygua ombojerovia va'e kuery voi. 2 Ha'e rã oo iky'a e'ỹ va'e roka ma tove, ea'ã eme, mba'eta amboae regua kuery pe ranhe omboaxaa va'ekue. Ha'e va'e kuery ma quarenta e dois jaxy re 'rã opyrõ tetã iky'a e'ỹ va'e re. 3 — Ha'e gui mokoĩ profeta xeayvu mombe'uarã ambou vy mil duzentos e sessenta ára re 'rã amoingo, ajukue vaikue py onhemonde reve — he'i. 4 Ha'e va'e kuery ma mokoĩ oliveira, ha'e mokoĩ tataendy renda Senhor yvy re ipo'aka va'e renonde hi'aĩ va'e. 5 Ha'e kuery pe amongue ojapo vai ta ramo ijuru gui oẽ 'rã tata hovaigua kuery mombaarã. Ha'e rami 'rãe imoingo axyxea kuery omano. 6 Ha'e kuery ipo'aka 'rã yva ojoko aguã, ayvu omombe'u oikovya ja oky e'ỹ aguã. Yy re voi ipo'aka 'rã tuguy rami ojeapo aguã. Ipo'aka avi 'rã opa marãgua nhomoingo axya py yvy ombovaipa aguã, mbovykue rei e'ỹ ojapoxea rami. 7 Ha'e va'e rire ha'e kuery omombe'u 'rã va'ekue omombe'upa ma ramo ha'e kuery re peteĩ opu'ã 'rã, vixo vaikue yvykua gui oẽ va'e. Ha'e va'e ma ha'e kuery re ipo'aka vy ojuka ete ranhe 'rã. 8 Ha'e kuery retekue omomboa inony 'rã tetã guaxu mbyte rupi tape oaxa va'e py. Ha'e va'e tetã pe ma “Sodoma” ha'e “Egito” 'ea Nhe'ẽ gui, mba'eta ha'e py ae ha'e kuery Senhor ojukaa aviague, kuruxu re. 9 Ha'e ramo mokoĩ profeta retekue re heta 'rã oma'ẽ: amboae yvy regua kuery, joegua e'ỹ-e'ỹ, amboae rami ijayvu va'e ha'e amboae regua kuery. Irundy araa kuaray mbyte peve 'rã hetekue re oma'ẽ okuapy, ojaty uka vy e'ỹ. 10 Mba'eta yvy regua kuery oguerovy'a rei 'rã mokoĩve omanoague. Ha'e rami vy ojapo 'rã ngaru, ha'e joupe-upe ome'ẽ 'rã mba'emo, “Ha'e va'e mokoĩ profeta ma yvy regua kuery omoingo axy rei va'ekue” he'i vy. 11 Ha'e gui irundy araa kuaray mbyte rire ma Nhanderuetea gui nhe'ẽ imoingove jevyarã ou vy ha'e kuery re 'rã oĩ. Ha'e ramo opu'ã 'rã nhogueno'amy, ha'e hexaa kuery ndaekorãvei 'rã okuapy. 12 Ha'e gui mokoĩ profeta yva gui oendu 'rã peteĩ ayvu atã “Penhemboja ke pejuvy” he'i nhendu va'e. Ha'e ramo yva re ojeupi 'rã arai rupi, hovaigua kuery oexaa py. 13 Ha'e ramove oiko 'rã yvy oryryi atã va'e, tetã mbovaipaarã. Dez henda oĩ va'e-va'e gui peteĩ-teĩ henda py 'rã ombovaipa. Yvy ryryi gui omano 'rã sete mil. Ha'e rã amboae kuery ma ndaekorãvei reve ombojerovia 'rã okuapy Nhanderuete yva pygua. 14 Ha'e rami py ojeupity mokoĩguea “Nda'evei ete” he'iague. Ma'ẽ, are'ỹ'i re mboapya ju 'rã ou. 15 Ha'e gui sete-a anjo ju omonhe'ẽ mimby guaxu. Ha'e ramo yva re onhendu peteĩ ayvu atã: — Yvy regua po'akaa ma nhande-Senhor ha'e hemimbou Cristo pegua omboaxaa. Ha'e ramo ha'e va'e ju 'rã joguereko araka'e rã peve — he'i va'e. 16 Ha'e gui vinte e quatro tujakueve joe opena va'ety kuery Nhanderuete renonde, guenda py oguapy okuapy va'e ma guenapy'ã re ikuai, ha'e yvy re ngova omovaẽ Nhanderuete omboetea rupi. 17 Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Senhor Oreruete Ndepo'akapa va'e, aỹ reiko ha'e yma guive reiko va'ekue va'e, ore kuery roguerovy'a, mba'eta ndepo'aka etea rexa uka vy huvixave ma reĩ. 18 Anhetẽ, yvy regua kuery ipoxypa va'ekue ri ovaẽ ma ndee ae ndepoxy aguã, omano va'ekue remboayvu aguã ára rea'angaague. Ha'e rami vy nerembiguai kuery pe reme'ẽ 'rã hekovia, profeta kuery, iky'a e'ỹ va'e ha'e nderery oendu vy ojererokyjea rupi ikuai va'e ha'e javi, yvyĩgueve ha'e yvatekueve. Ovaẽ avi yvy mombaare kuery remomba aguã — he'i. 19 Ha'e gui yva re ojepe'a jekuaa Nhanderuete pegua oo iky'a e'ỹ va'e rokẽ, ha'e ramo iky'a e'ỹ va'e ropy aexa guexeve guarã ojapo va'ekue ryru oĩ va'e. Ha'e gui oiko overa, ayvu, yapu ha'e yvy ryryi. Amandau avi ho'a vaipa. 1 Yva re peteĩ ojekuaa avi hexa pyrã tuvixa va'e. Oiko peteĩ kunha kuaray py onhemonde va'e, jaxy áry ipy oĩ va'e. Ha'e va'e akã re ma oĩ peteĩ coroa doze jaxy-tata oĩa. 2 Hye guaxu'i va'e vy haxy rã haxẽ, ojexavai oiny kyrĩ'i va'e oikuavã aguã haxy ramo. 3 Amboae ojekuaa avi hexa pyrã yva re, peteĩ teju-jagua pytã hi'aĩ tuvixa va'e. Ha'e va'e ma sete inhakã ha'e dez hakua va'e. Sete inhakã re ma sete coroa oĩ. 4 Nguguai py oity yva gui jaxy-tata ikuai va'ekue. Mboapy-apy oĩ va'e gui peteĩ-teĩ oity vy omombo yvy katy. Kunha kyrĩ va'e oikuavã ta va'e renonde teju-jagua hi'aĩ, itui'i ramove ho'u aguã. 5 Ha'e gui itui'i ma peteĩ ava'i. Ha'e va'e ma ha'e javi regua mo'aranduarã oiko po pygua ferro guigua py. Ha'e gui kunha va'e pi'a ma Nhanderuetea py heraa, henda peve. 6 Ha'e gui kunha va'e ma tekoa e'ỹa katy ojava ovy. Ha'e py hekoarã oĩ Nhanderuete oguereko katu va'ekue. Ha'e py omongaru uka 'rã mil duzentos e sessenta araa peve. 7 Ha'e gui yva re oiko joe opu'ã va'e. Ha'e rami vy anjo Miguel ma guexevegua kuery reve opu'ã okuapy teju-jagua re. Ha'e ramo teju-jagua ojeupegua anjo kuery reve opu'ã avi, 8 teĩ ha'e va'e kuery nda'ipo'akai. Ha'e ramo ha'e kuery pe noĩvei yva re ikuai aguã. 9 Ha'e ramo yva gui oitya teju-jagua tuvixa va'e, mboi yma guive oiko va'ekue, anha Satanás hery va'e, yvy regua kuery ha'e javi mbotavya. Yvy katy omomboa, ixupegua anjo kuery reve. 10 Ha'e gui yva gui aendu peteĩ ijayvu atã va'e: — Aỹ ma ojekuaa ma jaa jepe aguã, Nhanderuete ombaraetea ha'e opo'akaa oexa uka aguã guive. Ojekuaa avi hemimbou Cristo po'akaa, mba'eta oity ma nhande-irmão kuery rekokue ramigua mombe'ua. Ha'e va'e ma ara py ha'e pyávy Nhanderuete renonde hi'aĩ ha'e kuery rekokue omombe'ua py. 11 Ha'e rami teĩ hexe ma Vexa'i ra'y ruguy rupi ha'e kuery ipo'aka, ha'e hexegua ayvu omombe'ua py guive. Ha'e kuery omano aguã rami ikuai teĩ noendui okuapy ojeayvua. 12 Ha'e nunga rupi yva re pendekuai va'e ha'e javi, pevy'a ke. Ha'e rã yvy ha'e ye'ẽ pe ma nda'evei ete 'rã, mba'eta pendea py oguejy ma anha. Ipoxy vaipa reve oguejy, mba'eta oikuaa hi'ára opa rai'i maa. 13 Ha'e gui yvy py teju-jagua omomboa ma ramo oakykue monha kunha opi'a'i oikuavã va'ekue. 14 Ha'e ramo kunha va'e pe ome'ẽa taguato tuvixa va'e pepo jovaive revegua, tekoa e'ỹa katy oveve aguã, hekoarã oguereko katu pyre py. Ha'e py ma omongarua 'rã mboapy ma'etỹ rire irundya mbyte peve, mboi oexa e'ỹa py. 15 Ha'e ramo kunha va'e rakykue mboi ou vy ojuru gui yy omoẽ yakã rami, kunha va'e ogueroxyry heravy aguã. 16 Ha'e rami teĩ yvy ae oipytyvõ kunha va'e. Ha'e rami vy ojepe'a vy omokõmba teju-jagua ojuru gui yy omoẽ va'ekue. 17 Ha'e ramo kunha va'e pe teju-jagua ipoxyve ete vy oo imemby mboae kuery ikuai va'e re opu'ã aguã. Ha'e va'e kuery ma Nhanderuete ojapo uka va'e omoĩ porã, ha'e Jesus regua omombe'ua rupi ikuai va'e. 18 Ha'e gui teju-jagua ma ye'ẽ rembe re ju hi'aĩ ita ku'i reia py. 1 Ha'e gui peteĩ vixo vaikue aexa ye'ẽ gui oẽ ouvy rã. Ha'e va'e ma dez hakua ha'e sete inhakã va'e. Hakua re ma dez coroa oĩ. Inhakã re ma hery oĩ ayvu vai regua. 2 Vixo aexa va'e ma reõ rami hete. Ipy ma urso rami, ha'e rã ijuru ma guary rami. Ixupe teju-jagua omboaxa opo'akaa, henda openaaty py oĩ aguã, ha'e mba'emo tuvixa va'e ojapo aguã guive. 3 Ha'e gui aexa rã inhakã sete ikuai va'e regua peteĩ re ijukaarã omboguaiague oĩ, teĩ ijai ijukaarã oĩ va'ekue gui okuera. Ha'e ramo yvy regua kuery ha'e javi onhemondyipa vy vixo re anho oje'oi. 4 Teju-jagua voi ombojerovia okuapy, vixo ombopo'aka rire. Vixo vaikue avi ombojerovia. Ha'e vy aipoe'i okuapy: — Mava'e nda'u vixo rami ipo'aka va'e? Mava'e nda'u opu'ã kuaa 'rã hexe? — he'i. 5 Ixupe ome'ẽa avi ojuru py ijayvupa rei ha'e ijayvu vai aguã. Quarenta e dois jaxy peve ombopo'akaa. 6 Ha'e ramo ojuru oipe'a Nhanderuete re ijayvu vai aguã. Ha'e rami vy hery ha'e ombojeroviaaty re ijayvu rei, ha'e yva pygua kuery re guive. 7 Ixupe ome'ẽa avi iky'a e'ỹ va'e kuery re opu'ã ha'e ipo'aka ete aguã. Ombopo'akaa avi yvy re ikuai va'e re: peteĩ-teĩ regua re, joegua e'ỹ-e'ỹ, amboae rami ijayvu va'e ha'e amboae regua kuery re. 8 Ha'e ramo yvy regua kuery ha'e javi 'rã ombojerovia. Ha'e va'e kuery rery ma kuaxia tekove oguereko va'e kuery rery oĩa re noĩ. Ha'e va'e kuaxia ma Vexa'i ra'y pegua, mba'eta yvy itui ypy'i guive ojejuka uka va'ekue. 9 Ijapyxa oĩ va'e ke toendu. 10 Nhuã py heraa pyrã ma nhuã py ae 'rã oo. Kyxe guaxu py ojuka pyrã ma kyxe py ae 'rã ojukaa. Ha'e rami oiko rã iky'a e'ỹ va'e kuery toexa uka ogueropo'aka ha'e ojerovia etea. 11 Ha'e gui vixo vaikue mboae ju aexa yvy guy gui oẽ ouvy rã. Ha'e va'e ma Vexa'i ra'y rami hakua mokoĩ va'eri teju-jagua rami ijayvu va'e. 12 Jypygua vixo po'akaa rupi oiko henonde. Ha'e rami vy ojapo 'rã yvy regua kuery vixo jypygua omboete aguã rami, ijai ijukaarã oĩ va'ekue gui okuera rire. 13 Ojapo avi 'rã hexa pyrã tuvixa va'e. Ha'e rami vy yva gui omboguejy 'rã tata yvy katy, avakue oexaa py. 14 Vixo renonde hexa pyrã ojapo aguã ombopo'akaague rupi ombotavy 'rã yvy regua kuery. Ha'e rami vy ha'e kuery pe ojapo uka 'rã vixo ra'angaarã, kyxe guaxu py omboguaiague gui oikove ju va'ekue pegua ae. 15 Ombopo'aka avi vixo ra'angaa omopytuẽ aguã. Ha'e ramo ha'angaa ijayvu, ha'e ojuka uka guive ha'angaa ombojerovia e'ỹ va'e kuery. 16 Pavẽ re omoĩ uka ikuaa ukaarã, ipo oiporu kuaa regua re, e'ỹ vy hova re. Yvyĩgueve ha'e yvatekueve, oguerekopa va'e ha'e iporiaukue'i, escravo ha'e escravo e'ỹ ha'e javi re omoĩ, 17 mba'eve rei ovende e'ỹ neĩ ojogua e'ỹ aguã, ikuaa ukaa oguereko va'e e'ỹ vy. Ha'e va'e kuery re oĩ jypygua vixo rery, e'ỹ vy hery regua número. 18 Ha'e nunga ma 'arandua oexa ukaa aguã oiko. Hi'arandu va'e kuery toikuaa pota vixo número mbovy paa re, mba'eta ava regua número ae, seiscentos e sessenta e seis. 1 Ha'e gui ama'ẽ vy aexa Vexa'i ra'y Sião yvyty áry hi'aĩ rã. Hexeve ikuai avi cento e quarenta e quatro mil. Ha'e va'e kuery rova re ma hery ha'e Tuu rery omboparaa va'ekue. 2 Ha'e gui peteĩ ayvu aendu yva gui onhendu va'e, yy heta ha'e yapu atã va'e revovo rami, ha'e mba'epu ixã reta va'e ombopua rã onhendua rami guive. 3 Tenda oĩ va'e renonde rupi oporaeia okuapy mboraei pyau, irundy temimoingo kuery ha'e tujakueve joe opena va'ety renonde. Ha'e va'e mboraei ma avave rei ndoporaei kuaai, cento e quarenta e quatro mil yvy regua kuery gui ogueraa jepe pyre'ỹ vy. 4 Ha'e va'e kuery ma kunhague reve onhemongy'a e'ỹ va'e, joguereko e'ỹ va'e vy. Vexa'i ra'y ooa rupi rei hupive oje'oi va'e. Avakue mbyte gui ojoguaa Nhanderuete ha'e Vexa'i ra'y peguarã jypy'igua ikuai aguã. 5 Ha'e kuery juru py apu oĩ e'ỹ va'e, mba'eta iky'a e'ỹ va'e meme. 6 Ha'e gui anjo mboae ju aexa yva mbyte rupi oveve-veve rã. Ha'e va'e ma ayvu porã araka'e rã peve guarã oguereko yvy regua kuery pe omombe'u va'erã, peteĩ-teĩ regua pe, joegua e'ỹ-e'ỹ, amboae rami ijayvu va'e, ha'e amboae yvy regua kuery ha'e javi pe. 7 Ha'e vy ijayvu atã reve aipoe'i: — Pejererokyje ke Nhanderuete renonde, pemboete guive, mba'eta ovaẽ ma nhombopaga aguã hora. Pembojerovia yva, yvy, ye'ẽ ha'e yvu ikuai va'e apoare — he'i. 8 Ha'e va'e rire ou anjo mboae, mokoĩa va'e. Ha'e va'e ju aipoe'i: — Ho'a, ho'apa ma Babilônia tetã guaxu. Mba'eta ha'e va'e tetã ma vinho ome'ẽ va'ekue yvy regua kuery ha'e javi oy'u aguã. Ha'e va'e ma poxya, Babilônia pygua kuery itavy reiague re ou va'e. 9 Ha'e va'e rire ou anjo mboae ju, mboapya va'e. Ha'e va'e ma ijayvu atã reve aipoe'i: — Vixo vaikue ha'e ha'angaa mbojeroviaa kuery rova re, e'ỹ vy ipo re ikuaa ukaarã omoĩmbaa va'ekue ma 10 oy'u 'rã vinho Nhanderuete poxya regua. Ha'e nunga ma omoirũ e'ỹ re oguereko katu va'ekue. Karo ipoxya oĩa gui ae 'rã ha'e kuery oy'u. Ha'e rami vy tata enxofre revegua py ikuai axy 'rã anjo iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e Vexa'i ra'y renonde. 11 Ha'e kuery ikuai axya gui hataxĩ ojeupi 'rã araka'e rã peve guarã. Vixo vaikue ha'e ha'angaa mbojeroviaa kuery re hery omoĩa va'ekue ma ara py ha'e pyávy opytu'u e'ỹ re ikuai axy riae 'rã — he'i. 12 Ha'e rami oiko rã iky'a e'ỹ va'e kuery toexa uka oĩ atãa. Ha'e kuery ma Nhanderuete ayvu ha'e Jesus re ojeroviaa rupi ikuai va'e. 13 Ha'e ramo yva gui aendu peteĩ ayvu: — Embopara ke: Ovy'a ete 'rã okuapy aỹ guive Senhor re omano va'e kuery — he'i va'e. Ha'e ramo Nhe'ẽ ombovai: — Anhetẽ, mba'eta ha'e kuery opytu'u 'rã omba'eapoague gui. Heko porãague repy ojekuaa avi 'rã ha'e kuery reve — he'i. 14 Ha'e gui ama'ẽ vy aexa peteĩ arai xiĩ va'e. Ha'e va'e áry ma peteĩ oguapy oiny, ava ra'y ojeapo va'ekue rami ojekuaa va'e. Ha'e va'e akã re ma coroa ouro guigua oĩ, ha'e opo py ma foice'i haimbe va'e oguereko. 15 Ha'e gui ma Nhanderuete ro iky'a e'ỹ va'e gui oẽ ouvy anjo mboae. Ha'e va'e ma ojapukai reve aipoe'i arai áry oguapy oiny va'e pe: — Mba'ety yvy regua ijajupa ma. Eraa ke nde-foice'i ha'e emono'õ, mba'eta remono'õ aguã hora ovaẽ ma. — he'i. 16 Ha'e ramo arai áry oguapy oiny va'e yvy áry rupi foice'i py ijaju va'e ojaya vy omono'õmba yvy gui. 17 Ha'e gui yva re Nhanderuete ro iky'a e'ỹ va'e oĩ va'e gui oẽ ouvy anjo mboae. Ha'e va'e voi foice'i haimbe va'e oguereko opo py. 18 Ha'e gui altar yvýry gui peteĩ oẽ anjo mboae ju, tata re opena va'ety. Ha'e va'e ma foice'i haimbe va'e revegua pe ijayvu atã vy aipoe'i: — Eraa ke nde-foice'i haimbe va'e, ha'e emono'õ uva yvy regua hembypy gui, mba'eta uva ijajupa ma — he'i. 19 Ha'e ramo yvy áry rupi anjo foice'i omboaxa vy yvy re uva rembypy ikuai va'e gui ojaya hi'a. Ha'e rami vy uva'a ma peteĩ onhami atyrã tuvixa va'e oĩ va'e py omombopa, Nhanderuete opoxya rupi nhombopaga aguã. 20 Ha'e ramo uva onhamia tetã gui mombyry'i. Ha'e ramo onhamiaty gui onheẽ tuguy. Kavaju juruxã peve tyguaxu, ha'e trezentos quilometro-a rupi peve oxyry. 1 Ha'e gui aexa rã yva re ojekuaa hexa pyrã tuvixa va'e mboae, nhomondyipaarã. Mba'eta sete anjo ikuai, sete nhomoingo axyarã rerua. Ha'e va'e nhomoingo axya ma opa vygua, mba'eta ha'e nunga py opa 'rã Nhanderuete opoxya rupi joguerekoa. 2 Ha'e gui peteĩ yupa aexa vidro guigua rami ojekuaa va'e, tata re irũ va'e. Ha'e va'e áry ma mba'emo vai re ipo'aka va'ekue ikuai: vixo vaikue re, ha'angaa, ha'e hery regua número omoĩa 'rã va'ekue re. Ha'e va'e kuery ma Nhanderuete pegua mba'epu ixã reta va'e oupi reve 3 oporaei okuapy Nhanderuete rembiguai Moisés ha'e Vexa'i ra'y poraei. Ha'e rami vy aipoe'i: — Senhor Oreruete Ndepo'akapa va'e, mba'emo rejapo va'e ma tuvixa ha'e iporã va'e meme. Reikoa ha'e javi rupi ndereko porãa anhetẽ rupigua meme rexa uka. Yvy regua kuery Ruvixave reiko! 4 Senhor, mava'e tu nderery oendu vy nanemboetei 'rã ojererokyjea rupi? Mba'eta ndee anho iky'a e'ỹ va'e reiko. Ha'e nunga rupi yvy regua kuery ha'e javi 'rã nerenonde ou nemboete aguã, ndereko porãa ojekuaa ma rire — he'i okuapy. 5 Ha'e va'e rire ama'ẽ jevy rã yva re ombojeroviaaty iky'a e'ỹ va'e ojepe'a, ha'e Nhanderuete ayvu ryru opy oĩa gui ojekuaa. 6 Ha'e gui iky'a e'ỹ va'e ropy gui sete anjo kuery oẽ ouvy sete nhomoingo axyarã rerua. Ha'e va'e kuery ma ajukue porãve xiĩ rei hexakã va'e py onhemonde, ajukue ra'ykue ouro guigua opexo rupi ojokua reve. 7 Ha'e ramo sete anjo ikuai va'e po py irundy temimoingo kuery va'e regua peteĩ omboaxa sete hy'a'i ouro guigua. Ha'e va'e ma tynyẽ Nhanderuete raka'e rã peve oiko va'erã poxya. 8 Ha'e gui iky'a e'ỹ va'e ropy rupi tynyẽ Nhanderuete rexakã ha'e ipo'akaa guigua hataxĩ. Ha'e ramo avave rei nda'evei ranhe oike aguã, sete nhomoingo axyarã sete anjo oguereko va'e oiko e'ỹa ja. 1 Ha'e gui peteĩ ayvu aendu oo iky'a e'ỹ va'e gui onhendu atã va'e. Ha'e rami vy sete anjo ikuai va'e pe aipoe'i: — Tapeo, sete hy'a'i pereko va'e gui penhoẽ yvy re Nhanderuete poxya rexa ukaarã — he'i. 2 Ha'e ramo anjo jypygua oẽ ovy vy hy'a'i py oĩ va'e onhoẽ yvy re. Ha'e va'e gui ma oiko ai vaikue. Ha'e ramo vixo vaikue guigua kuaa ukaarã avakue omoĩa ha'e ha'angaa ombojerovia va'ekue re oiko imoingo axyarã. 3 Ha'e gui anjo mokoĩa va'e ma ye'ẽ áry ju onhoẽ hy'a'i gui. Ha'e va'e gui ma omano va'ekue ruguy rami yy oiko. Ha'e ramo ye'ẽ rupi temimoingo ikuai va'e omanomba. 4 Ha'e gui anjo mboapya va'e ma yakã ha'e yvu ikuai va'e áry ju onhoẽ hy'a'i gui. Ha'e va'e gui ma tuguy ojeapo. 5 Ha'e ramo aendu yy re anjo opena va'e aipoe'i rã: — Ndee ma heko porã va'e, aỹ reiko ha'e yma guive reiko va'ekue, Ndeky'a e'ỹ ete va'e, mba'eta ha'e nunga py ma ha'evea rami renhombopaga. 6 Ha'e kuery ma iky'a e'ỹ va'e ha'e profeta kuery ruguy omoẽ uka rire ha'e kuery pe ju reme'ẽ tuguy oy'u aguã. Ha'e nunga py ha'evea rami rembopaga — he'i. 7 Ha'e gui aendu avi altar gui ombovai va'e: — Anhetẽ, Senhor Oreruete Ndepo'akapa va'e. Anhetẽ va'e ha'e ha'evea rami meme renhombopaga — he'i. 8 Ha'e gui irundya anjo ma kuaray re ju onhoẽ hy'a'i gui. Ha'e va'e gui ma kuaray oapy avakue tata py. 9 Ha'e ramo kuaray aku gui okaipa vy ijayvu vaikue okuapy Nhanderuete rery re, imoingo axyarã ombou aguã re ipo'aka va'e ramo. Ha'e rami teĩ ndojeko rerovai guive omboete aguã. 10 Ha'e gui anjo peteĩ nhiruĩa va'e ma vixo vaikue renda openaaty re ju onhoẽ hy'a'i gui. Ha'e va'e gui ma vixo openaa ha'e javi rupi pytũmba. Ha'e rã avakue haxy va'e oendu vy oixu'upa oapekũ, 11 ai vaikue gui ojexavai vy ijayvu vai okuapy Nhanderuete yva pygua re. Ha'e rami teĩ opa marã rei ikuaia gui ma ndojeko rerovai guive. 12 Ha'e gui anjo mboapy memea va'e ma Eufrates yakã guaxu áry ju onhoẽ hy'a'i gui. Ha'e va'e gui ma yy ipirupa peteĩ tape oĩ aguã, kuaray oua katy gui huvixave kuery ou aguã. 13 Ha'e ramo ama'ẽ rã teju-jagua, vixo vaikue ha'e profeta ramigua juru gui ma mboapy nhe'ẽ vai oẽ ju'i rami ojekuaa va'e. 14 Ha'e va'e nhe'ẽ ma anha kuery meme, hexa pyrã apoarã ikuai. Ha'e kuery oje'oi 'rã yvy jave re huvixa kuery ikuai va'ea rupi omono'õmba heruvy aguã, Nhanderuete Ipo'akapa va'e re opu'ã rei okuapy aguã, mba'eta hi'ára tuvixave va'e ovaẽ rã. 15 (— Ma'ẽ, xee ma imonda va'e rami 'rã aju xapy'a. Ovy'a ete 'rã xerarõ vy oao py onhemonde riae va'e, ipire reia rupi oiko e'ỹ aguã, oexa pavẽ rã oxĩmba e'ỹ aguã — he'i.) 16 Ha'e gui anha kuery nhe'ẽ ma peteĩ henda py omono'õmba huvixa kuery, hebraico ayvu py Armagedom 'epy va'ea py. 17 Ha'e gui anjo sete-a va'e ma yvate rupi onhoẽ hy'a'i gui. Ha'e va'e jave py ayvu atã onhendu oo iky'a e'ỹ va'e py, tenda openaaty oĩ va'e yvy'iry gui. Ha'e vy — Ojeupitypa ma — he'i. 18 Ha'e gui oiko overa, ayvu ha'e yapu. Oiko avi yvy ryryi atã tuvixa va'e. Ha'e va'e ramigua yvy ryryi ma yvy re ikuaia ypy'i guive ndoikoi teri va'ekue. 19 Ha'e va'e gui ma tetã guaxu mboapy henda rupi oja'o. Ho'apa avi kova'e yvy re tetã ikuai va'e. Mba'eta Babilônia tetã guaxu re Nhanderuete oikuaa pota vy omboy'u vinho ipoxya oĩa karo gui. 20 Ha'e ramo ypa'ũ ha'e javi okanhymba, yvyty ikuai va'e voi ndojouavei. 21 Ha'e gui avakue áry ho'a yva gui amandau tuvixa va'e, trinta quilo raxa va'e meme. Ha'e ramo amandau gui ojexavai vy ijayvu vai okuapy Nhanderuete re, imoingo axyarã ombou va'ekue tuvixa ramo. 1 Ha'e gui anjo kuery sete hy'a'i oguereko va'e regua peteĩ ou. Ha'e va'e ma ijayvu vy aipoe'i xevy: — Enhemboja ke ejuvy, aexa uka ta kunha itavy rei ete va'e ombopagaa rã. Ha'e va'e ma yy heta va'e áry oguapy oiny va'e. 2 Hexeve huvixave yvy re ikuai va'e itavy rei va'ekue. Kunha va'e itavy reia vinho ma yvy regua kuery oy'u vy oka'upa va'ekue — he'i. 3 Ha'e gui nhe'ẽ re aiko reve anjo xereraa peteĩ henda tekoa e'ỹa py. Ha'e py ma kunha va'e aexa peteĩ vixo pytã va'e kupe áry oguapy oiny rã. Ha'e va'e vixo re ma tery nda'evei ete va'e oĩmba. Sete inhakã ha'e dez hakua va'e hi'aĩ. 4 Kunha va'e ma púrpura ha'e pytã va'e py onhemonde va'e. Ouro guigua py ojegua, ita hepyve va'e ha'e pérola guigua py. Opo py oguereko peteĩ karo ouro guigua. Ha'e va'e ma ojeguarupy anho tynyẽ, itavy reia rupi onhemongy'apaague. 5 Kunha va'e rova re ma peteĩ tery oĩ oikuaa pyrã e'ỹ: “Babilônia tetã guaxu, itavy rei va'e kuery xy, ha'e yvy re ojeguarupy omoingo va'ety” he'ia. 6 Aexa rã kunha va'e ma Jesus regua mombe'ua kuery iky'a e'ỹ va'e ruguy oy'u vy oka'u va'ekue. Ha'e nunga aexa vy anhemondyi vaipa. 7 Ha'e ramo anjo aipoe'i xevy: — Mba'e re tu renhemondyi ri? Amombe'u porãve ta kunha va'e reko reikuaa e'ỹ va'ekue, ha'e vixo sete inhakã ha'e dez hakua va'e kunha reraa reko guive. 8 Vixo rexa va'e ma yma oiko va'ekue ri aỹ noĩvei, ha'e gui yvykua gui oẽ aguã rami ju oiko, ha'e okanhy aguã rami guive. Ha'e rã yvy regua kuery yvy itui ypy'i guive kuaxia tekove oguereko va'e kuery rery oĩa re hery nomboparaaia va'e, ha'e kuery oexa 'rã vixo oiko va'ekue ri noĩvei va'e ojekuaa ju rã. Ha'e gui vixo oiko va'ekue ri noĩvei va'e ojekuaa ju rã rã yvy regua kuery oexa 'rã okuapy, yvy itui ypy'i guive kuaxia tekove oguereko va'e kuery rery oĩa re hery nomboparaaia va'e kuery ae. Ha'e kuery oexa vy onhemondyipa 'rã okuapy. 9 — Ha'e nunga ma hi'arandu va'e kuery oikuaa aguã: Vixo akã sete ikuai va'e ma sete yvyty. Ha'e va'e yvyty áry ae kunha va'e oguapy oiny. Sete huvixave guive ikuai. 10 Ha'e kuery va'e regua peteĩ nhiruĩ ma noĩvei ma. Peteĩ ju aỹ oikove, ha'e rã amboae ma ndoikoi teri. Ha'e va'e ma ojekuaa vy are'ỹ'i re 'rã oiko, henonderã omoĩ ma voiague rami vy. 11 Ha'e gui vixo yma oiko va'ekue ri aỹ noĩvei va'e ae 'rã oiko huvixave oito-a va'erã. Sete ikuai va'e gui 'rã oiko. Ha'e rami avi okanhy aguã rami oiko. 12 Ha'e gui dez hakua rexa va'e ma dez huvixave ikuai. Ha'e va'e kuery ma nombopo'akaai teri. Vixo reve vy mae ma 'rã ipo'aka huvixa ikuai aguã. Peteĩ hora ete'i 'rã oĩ. 13 Ha'e va'e kuery ma peteĩ rami meme 'rã onhembopy'a. Ha'e rami vy vixo pe omboaxa 'rã opo'akaa joguereko aguã. 14 Ha'e kuery opu'ã 'rã okuapy Vexa'i ra'y re. Ha'e rami teĩ ha'e kuery re Vexa'i ra'y ipo'aka 'rã, mba'eta senhor ikuai va'e Senhor, ha'e huvixave ikuai va'e Ruvixave. Hexevegua kuery ipo'aka avi 'rã, hexe anho ojerovia va'e, oiporavo ha'e oenoĩ va'ekue ikuai vy — he'i. 15 Ha'e gui aipoe'ive ju xevy: — Kunha itavy rei va'e oguapy oinya yy ma joegua e'ỹ-e'ỹ va'e, heta va'e kuery, amboae yvy regua, ha'e amboae rami ijayvu va'e kuery. 16 Ha'e gui vixo ha'e dez hakua rexa va'ekue ma nda'ija'ei 'rã okuapy kunha itavy rei va'e re. Ha'e rami vy oipe'apa 'rã heravy mba'emo oguereko va'ekue. Ho'upa 'rã ho'okue, ha'e gui oapypa 'rã guive tata py. 17 Mba'eta ha'e kuery py'a re Nhanderuete ae 'rã omoĩ ha'e oipota va'e ojapo aguã. Ha'e ramo peteĩ rami meme 'rã vixo pe omboaxa ipo'aka aguã, Nhanderuete ijayvuague ojeupitypa peve. 18 Kunha rexa va'ekue ma tetã guaxu yvy regua huvixave kuery re ipo'aka va'e. 1 Ha'e va'e rire ma ama'ẽ rã yva gui oguejy amboae anjo ipo'aka ete va'e. Ha'e va'e rexakãa ma yvy jave re oexape. 2 Ha'e gui ojapukai vy aipoe'i: — Oitya, oitypaa ma Babilônia tetã guaxu. Anha kuery ikuai atyrã rive opyta, opa marãgua nhe'ẽ vai kuarã, ha'e guyra ojeguarupy ha'eve'ỹ va'e onhemi atyrã. 3 Mba'eta Babilônia pygua kuery itavy reia re imbopagaarã vinho ma yvy regua kuery ha'e javi oy'u. Hexeve yvy regua huvixave kuery itavy rei avi va'ekue. Yvy regua mba'emo vendea kuery voi ojoupa va'ekue Babilônia pygua kuery itavy reia gui. 4 Ha'e gui amboae ayvu ju aendu yva gui aipoe'i va'e: — Xevygua kuery, pejepe'a ke ha'e kuery mbyte gui, ha'e kuery ojejavya rupi pendekuai e'ỹ aguã, ha'e kuery moingo axyarã pendere voi oiko e'ỹ aguã — he'i. 5 Mba'eta ha'e kuery ojejavya ma yva re peve ojekuaa. Ha'e ramo Nhanderuete oikuaa pota ae ma teko vai rupi ikuaia re. 6 Tomoingo axya ete ha'e kuery nhomoingo axyague rekovia, tombopaga raxaave guive ojapoague re. Karo py ha'e kuery nhomonga'u aguã omoirũague py ae ju tomoirũave ete ha'e kuery oy'u aguã. 7 Ha'e kuery ojejou porã ha'e itavy reiague re tomboekoviaa ojexavai ha'e ojae'o aguã rami, mba'eta ojeupe ae “Xee ma huvixa kunha rami aguapy ainy. Imeve'ỹ va'e xee ndaikoi. Neĩ peteĩ henda py naendui 'rã xembojae'oarã” he'i rire. 8 Ha'e nunga rupi peteĩ ára pyve 'rã ou imoingo axyarã. Oiko 'rã ijukaarã, imbojae'oarã ha'e karuai. Ha'e gui okaipa 'rã tata py, mba'eta Senhor Nhanderuete imbopagaarã oiko va'e ma ipo'aka. 9 Ha'e gui yvy regua huvixave kuery oexa 'rã okuapy Babilônia tetã okai rã hataxĩ ojeupi va'e. Ha'e rami vy ojae'o ha'e ipy'a vai 'rã, ha'e kuery reve itavy rei ha'e opa marã ovy'a rire. 10 Ha'e va'e kuery ma imbojexavaia gui okyje vy tetã gui mombyry ikuaia gui 'rã oma'ẽ okuapy. Ha'e vy aipoe'i 'rã: — Nda'evei, nda'evei ete teĩ. Ndee tetã guaxu Babilônia, tetã ipo'akapa reiko va'ekue ri peteĩ hora pyve oiko nembopagaarã — he'i 'rã okuapy. 11 Yvy regua mba'emo vendea kuery voi ha'e nunga oexa vy ojae'o ha'e ipy'a vai 'rã okuapy, mba'eta avave rei ndojoguaavei ma 'rã ovende va'erã oguereko va'ekue. 12 Ovende va'erã oguereko va'ekue ma pova'e: ouro guigua, prata, ita hepyve va'e, pérola, ha'e ajukue iporãve va'e guigua, púrpura, seda ha'e pytã va'e guigua, opa mba'e marfim gui ojapo pyre, opa marãgua tenda, mesa, ha'e nunga ha'e javi yvyra hepyve va'e gui ojapo pyre, overa va'e, ferro ha'e mármore guigua, 13 canela heakuã porã va'e, mba'emo irũrã, heakuã porã va'e oapy pyrã, moã jaikyty va'e nunga, bálsamo, vinho, azeite, trigo, trigo ra'yĩgue, vaka, vexa'i, kavaju, karóxa ha'e escravo kuery, avakue oikove va'e ae. 14 Yvyra'a ijaju nhavõ ho'uxe vai va'ekue ma jipovei ma 'rã ndea py. Ndevy pe jipovei ma 'rã mba'emo hepyve va'e, ojou porãmby ikuai va'e, ha'e nunga ndojouavei ma 'rã ndea py. 15 Ha'e nunga vendea kuery omboekoviaa rupi ojoupa va'ekue ma mombyry gui 'rã oma'ẽ okuapy, nembojexavaia gui okyje vy. Ojae'o reve ipy'a vai vy 16 aipoe'i 'rã okuapy: — Nda'evei, nda'evei ete teĩ tetã guaxu pe. Mba'eta ajukue iporãve va'e py anho ha'e kuery onhemonde va'ekue, púrpura ha'e pytã va'e py. Ijegua va'ekue ouro, ita hepyve va'e ha'e pérola guigua py. 17 Ha'e rami teĩ peteĩ hora pyve oguerekopa va'ekue okanhymba — he'i 'rã okuapy. Ha'e gui kanoã ja kuery yy rupi oguata va'e, kanoã mboguataa kuery, ha'e ye'ẽ rupi omba'eapo va'e kuery ha'e javi ma mombyry gui avi 'rã oma'ẽ okuapy. 18 Ha'e rami vy tetã okai rã hataxĩ ojeupi va'e oexa vy ojapukai 'rã: — Mba'e nunga tetã tu peva'e tetã guaxu iporãague rami iporã va'e? — he'i 'rã okuapy. 19 Ha'e kuery oakã re yvy ku'i omombo-mombo reve ojae'o ha'e ipy'a vai 'rã. Ha'e vy ojapukai 'rã: — Nda'evei, nda'evei ete teĩ tetã guaxu pe. Ha'e py ma ye'ẽ rupigua kanoã ja kuery ha'e javi ojoupa va'ekue oguerekopaa gui. Ha'e rami teĩ peteĩ hora pyve ivaipa — he'i 'rã okuapy. 20 Ha'e nunga rupi yva pygua kuery, pevy'a ke. Ha'e peẽ kuery iky'a e'ỹ va'e, apóstolo ha'e profeta kuery voi ke pevy'a, mba'eta Nhanderuete ombopaga ma penemoingo axyare. 21 Ha'e gui peteĩ anjo imbaraeteve va'e oupi peteĩ ita mba'emo mongu'ia rami tuvixa va'e. Ha'e rami vy ye'ẽ mbyte py omombo. Ha'e vy aipoe'i: — Guĩ rami 'rã oitya Babilônia tetã guaxu. Avave rei ndojouavei 'rã. 22 Ndea py noenduavei 'rã mba'epu ixã reta va'e mbopua, imba'epu va'e, neĩ mimby ha'e mimby guaxu monhe'ẽa. Ndojekuaavei 'rã mba'emo py omba'eapo va'e rembiapo. Ndea py noenduavei 'rã mba'emo ra'yĩgue mongu'ia revovo. 23 Ndea py naexakãvei ma 'rã tataendy, omenda ta va'e kuery ayvu voi noenduavei 'rã. Ndevy mba'emo ovende va'e ma yvateve ikuai va'ekue yvy re, mba'eta yvy regua kuery ha'e javi rembotavypa va'ekue nemba'evykya py. 24 Ha'e va'e tetã py ae omoẽa profeta kuery ruguy, iky'a e'ỹ va'e kuery ha'e yvy re ojukaa va'ekue ha'e javi ruguy. 1 Ha'e nunga oiko rire ma yva re peteĩ ayvu atã aendu heta va'e kuery ijayvua rami. Ha'e vy aipoe'i: — Aleluia! Jaa jepe aguã, hexakãa ha'e po'akaa ma Nhanderuete guigua meme. 2 Anhetẽ rupi, ha'evea rami meme nhombopaga, mba'eta ombopaga ma kunha itavy rei ete va'ekue. Ha'e va'e ma itavy reia py omongy'apa va'ekue yvy regua kuery, ha'e opo py ae Nhanderuete rembiguai kuery ruguy omoẽ va'ekue teĩ ombopaga ma ha'e nungakue re — he'i. 3 Aipoe'ive ju: — Aleluia! Kunha okaia gui hataxĩ opu'ã 'rã araka'e rã peve — he'i. 4 Ha'e ramo vinte e quatro tujakueve joe opena va'ety ha'e irundy temimoingo kuery ma guenapy'ã re ikuai vy omboete avi okuapy Nhanderuete tenda py oguapy oiny va'e. Ha'e vy — Anhetẽ ete. Aleluia! — he'i okuapy. 5 Ha'e gui peteĩ ayvu onhendu tenda oĩa gui: — Nhanderuete rembiguai pendekuai va'e, pembojerovia ke, henonde pejererokyjea rupi pendekuai va'e ha'e javi, yvyĩgueve ha'e yvatekueve — he'i. 6 Peteĩ ayvu aendu avi heta va'e kuery ijayvua rami, yy tuvixa va'e ha'e yapu atã va'e revovo rami. Ha'e vy aipoe'i: — Aleluia! Mba'eta Senhor Nhanderuete Ipo'akapa va'e ae oĩ Joguerekoarã. 7 Javy'a ke, japoraei ha'e ixupe “Hexakãmba va'e” ja'e, mba'eta ovaẽ ma Vexa'i ra'y omenda aguã ára. Ta'yxyrã onhemoatyrõmba ma guive, 8 mba'eta ha'e va'e onhemonde aguã ma ajukue iporãve, hexakã ha'e iky'a e'ỹ va'e ome'ẽa — he'i okuapy. Mba'eta ajukue iporãve va'e ma iky'a e'ỹ va'e kuery teko porã rupi ikuaia. 9 Ha'e ramo anjo aipoe'i xevy: — Embopara ke po rami: “Ovy'a ete 'rã okuapy Vexa'i ra'y omenda aguã ngaru py oenoĩ mbyre kuery.” Aipoe'ive ju: — Pova'e nunga ma Nhanderuete ayvu anhetẽ va'e — he'i. 10 Ha'e ramo ipy yvy'iry xerenapy'ã re aĩ amboete aguã. Ha'e rami teĩ aipoe'i xevy: — Ma'ẽ, ejapo eme evoko rami. Xee voi ndee rami tembiguai aiko, nde-irmão kuery Jesus regua omombe'ua rupi ikuai va'e rami. Nhanderuete anho tema emboete. Mba'eta profeta kuery pe Nhe'ẽ oikuaa uka va'e ma Jesus regua ae. 11 Ha'e gui ama'ẽ rã yva ojepe'a, ha'e oẽ ouvy peteĩ kavaju xiĩ. Hi'árygua pe ma “Ojeroviapy ha'e Anhetẽ va'e” 'ea. Ha'e va'e ma ha'evea rami joguereko, ha'e teko porã rupi opu'ã 'rã joe. 12 Hexa ma tata rami hendy. Inhakã re ma coroa heta oĩ. Hexe ipara oiny peteĩ tery avave rei ndoikuaai va'e, ha'e anho e'ỹ vy. 13 Ijao ma tuguy py omopytã mbyre. Hery oenoĩa ma Nhanderuete ayvu. 14 Hakykue jogueru yva pygua xondaro kuery. Ha'e va'e kuery voi kavaju xiĩ va'e áry ikuai, ha'e ajukue xiĩ rei iky'a e'ỹ va'e py onhemonde va'e. 15 Herekoa juru gui ma peteĩ kyxe guaxu haimbe va'e oẽ, ha'e va'e py yvy regua kuery omoingo axy aguã. Ha'e rami vy omo'arandu 'rã po pygua ferro guigua py, ha'e onhami 'rã uva Nhanderuete Ipo'akapa va'e poxya rupi. 16 Ijao puku re, ha'e hetyma re ma peteĩ tery ipara oiny: “Huvixave ikuai va'e Ruvixave, ha'e senhor ikuai va'e Senhor” he'ia va'e. 17 Ha'e gui peteĩ anjo aexa kuaray áry opu'ã ho'amy va'e. Ha'e va'e ma ojapukai atã reve ijayvu yva mbyte rupi guyra oveve va'e ha'e javi pe. Ha'e vy aipoe'i: — Peju ke, pendeaty Nhanderuete ngaru tuvixa va'e ojapoa py, 18 pe'u aguã huvixave ro'okue, xondaro ruvixa, ipo'akakueve, kavaju ha'e hi'árygua kuery ro'okue, opa marãgua ro'okue, escravo ha'e escravo e'ỹ, yvyĩgueve ha'e yvatekueve ro'okue guive — he'i. 19 Ha'e gui ma aexa rã vixo vaikue ha'e yvy regua huvixave kuery ono'õ okuapy, ha'e kuery pegua xondaro kuery reve. Ha'e va'e kuery ma kavaju áry oĩ va'e rovai opu'ã aguã ono'õ okuapy, ixupegua kuery rovai guive. 20 Ha'e rami teĩ vixo ombotya nhuã py, profeta ramigua guive. Ha'e va'e ma vixo renonde hexa pyrã ojapo vy ombotavy va'ekue vixo ra'angaa mbojeroviaa kuery ixuguigua kuaa ukaarã omoĩa va'ekue. Ha'e kuery mokoĩve ma oikove reve omomboa yupa tata guigua, enxofre okaia py. 21 Ha'e rã amboae kuery ma kavaju árygua ojukapa ijuru gui kyxe guaxu oẽ va'e py. Ha'e ramo ho'okue re ma guyra kuery oveve va'e hevyatãmba. 1 Ha'e gui peteĩ anjo aexa yva gui oguejy ouvy va'e. Opo py ogueru yvykua rokẽ pe'aa, ha'e peteĩ corrente tuvixa va'e guive. 2 Ha'e gui ojopy teju-jagua, mboi yma guive oiko va'ekue. Ha'e va'e ma anha Satanás. Ha'e rami vy mil ma'etỹ peve ojokua. 3 Yvykua py omombo vy omboty imoiny. Okẽ re omoĩ imbojaarã, mil ma'etỹ ojeupity e'ỹa ja ombotavy ve'ỹ aguã yvy regua kuery. Ha'e va'e rire ma henonderã omoĩ ma voiague rami vy opoia 'rã xapy'a'i. 4 Aexa avi huvixa kuery pegua tenda ikuai va'e. Ha'e va'e py ma ombopo'aka pyre kuery oguapy okuapy joguereko aguã. Aexa avi Nhanderuete ayvu Jesus regua omombe'uague re ojyryvi kyxĩ mbyre kuery nhe'ẽ. Ha'e va'e kuery ma vixo vaikue ha'e ha'angaa nombojeroviai va'ekue, neĩ ixuguigua kuaa ukaarã nomoĩ ukai va'ekue ngova re, neĩ opo re. Ha'e kuery oikove ju, ha'e Cristo reve ipo'aka okuapy mil ma'etỹ re. 5 Ha'e va'e ma nhemboete jevya jypygua. Ha'e rã omano va'ekue mboae ma ndoikove jevyi 'rã mil ma'etỹ ojeupity e'ỹa ja. 6 Ovy'a ete, ha'e iky'a e'ỹ va'e 'rã ikuai jypygua nhemboete jevya py onhemboete ju va'e kuery. Ha'e va'e kuery re ma omano jevy aguã nda'ipo'akai 'rã. Ha'e rami 'rãgue py Nhanderuete ha'e Cristo pegua sacerdote 'rã ikuai. Hexeve huvixa rami 'rã opena okuapy mil ma'etỹ re. 7 Ha'e gui mil ma'etỹ ojeupity ma ramo Satanás opoia 'rã nhuã py ombotyague gui. 8 Ha'e ramo oẽ vy ombotavypa 'rã yvy regua kuery yvy apy irundyve ikuaia rupi, Gogue ha'e Magogue 'epy va'e. Ha'e kuery ha'e javi 'rã omboatypa joe opu'ã aguã. Ye'ẽ rembe re ita ku'i ikuai va'e rami 'rã heta. 9 Ha'e ramo ha'e kuery ma yvy jave rupi gui oguata jogueruvy vy ojokopa 'rã iky'a e'ỹ va'e kuery rekoa, tetã Nhanderuete oayvu ete va'e. Ha'e rami teĩ yva gui tata oguejy vy omokanhymba 'rã. 10 Ha'e gui anha imbotavyare omomboa 'rã yupa tata guigua enxofre okaia py. Ha'e py ma oĩ avi vixo vaikue ha'e profeta ramigua rive. Ha'e kuery ma ara py ha'e pyávy ojexavai 'rã araka'e rã peve. 11 Ha'e gui ma aexa peteĩ tenda guaxu openaaty xiĩ rei va'e, ha'e hi'áry oguapy oiny va'e guive. Ha'e va'e renonde gui ma yvy ha'e yva regua okanhymba, ndojouavei oĩ aguã. 12 Aexa avi omano va'ekue, yvatekueve ha'e yvyĩgueve guive. Ha'e kuery ma tenda renonde ojexa uka vy opu'ãmba okuapy. Ha'e ramo oipe'aa kuaxia para ikuai va'e, ha'e amboae kuaxia avi oipe'aa, tekove oguereko va'e kuery rery oĩa. Ha'e rami vy omano va'ekue re oikuaa potaa 'rã mba'emo ojapoague re, kuaxia ikuai va'e re ipara oĩa rami vy. 13 Ye'ẽ gui ou 'rã omano va'ekue ha'e py ikuai va'ekue. Omanogue retã gui avi 'rã ou. Ha'e ramo peteĩ-teĩ re oikuaa potaa 'rã mba'emo ojapoague re. 14 Ha'e ramo omanogue retã py ikuai va'ekue omombopaa 'rã yupa tata guigua py. Ha'e va'e yupa tata guigua ma omano jevy aguã ae oĩ. 15 Kuaxia para tekove oguereko va'e kuery rery oĩa re amongue rery ndojouai ramo omomboa 'rã yupa tata guigua py. 1 Ha'e gui aexa yva pyau ha'e yvy pyau, mba'eta yva ha'e yvy jypy guare ma okanhy ma, ye'ẽ voi jipovei ma. 2 Aexa avi tetã iky'a e'ỹ va'e, Jerusalém pyau yva gui oguejy rã, Nhanderuetea guigua. Ha'e va'e ma iporã ete, kunhataĩ omenda ta vy omerã pe onhemoatyrõ va'e rami avi. 3 Ha'e gui peteĩ ayvu atã aendu tenda oĩa gui onhendu va'e: — Ma'ẽ, aỹ gui ma Nhanderuete opyta 'rã avakue mbyte. Ha'e kuery reve ae 'rã oĩ. Ha'e kuery ikuai 'rã ixupegua, ha'e rã Nhanderuete ma oiko 'rã ha'e kuery reve. 4 Ha'e rami vy omombirupa 'rã ha'e kuery rexay. Omano va'e jipovei ma 'rã, neĩ ipy'a vai va'e voi, haxẽ va'e, neĩ haxy va'e voi jipovei 'rã, mba'eta jypy guare oaxapa ma — he'i. 5 Ha'e gui tenda py oguapy oiny va'e aipoe'i: — Ma'ẽ, opa mba'e ambopyaupa ma — he'i. Aipoe'ive ju: — Embopara ke pova'e ayvu, mba'eta anhetẽ meme vy ogueroviaa aguã ha'eve va'e. 6 Aipoe'ive ju xevy: — Opa mba'e ojeupitypa ma. Xee ma jypy'igua ha'e opa vygua, mba'emo mboypyare ha'e ijapopaarã. Ijy'uvei va'e pe ma xee ame'ẽ rive 'rã yvu tekove me'ẽa gui oy'u aguã. 7 Ha'e nunga ma mba'emo ogueropo'aka va'e kuery peguarã. Xee aiko 'rã ha'e kuery Ruete. Ha'e rã ha'e kuery ma xera'y ha'e xerajy kuery 'rã ikuai. 8 Ha'e rã okyje rei va'e kuery, ojerovia e'ỹ va'e, ojou vai pyrã, jojuka va'ety, onhemongy'apa rei va'e, imba'evyky va'e, mba'emo ra'angaa ombojerovia va'e, ha'e ijapu va'e kuery ha'e javi, ha'e kuery rekoarã ma yupa tata guigua enxofre okaia va'e. Ha'e kuery omano jevy aguã oĩ. 9 Ha'e gui sete anjo kuery hy'a'i sete nhomoingo axyarã tynyẽ va'e oguereko va'ekue regua peteĩ ou. Ha'e va'e ma aipoe'i xevy: — Enhemboja ke ejuvy, taexa uka kunhataĩ omenda va'erã, Vexa'i ra'y ra'yxyrã — he'i. 10 Ha'e rami vy nhe'ẽ re aiko reve xereraa peteĩ yvyty tuvixa ha'e yvateve va'e áry. Ha'e vy xevy pe oexa uka Jerusalém tetã iky'a e'ỹ va'e, yva Nhanderuetea gui oguejy ouvy rã. 11 Ha'e va'e re ma oĩ Nhanderuete rexakã. Ita hepyve va'e rami hexakã, ita jaspe hendy va'e rami. 12 Ikora ma tuvixa ha'e yvate ete va'e. Doze okẽ oĩ. Okẽ rarõarã ma doze anjo ikuai. Okẽ re ma ipara oiny Israel kuery doze regua ikuai va'e rery. 13 Kuaray oua katy mboapy okẽ oĩ, kuaray ijapu'a'ia katy ma mboapy ju, kuaray puku-a katy ma mboapy ju, ha'e gui kuaray oikea katy ma mboapy ju oĩ. 14 Tetã kora re ma doze ita oĩ ijytarã. Ha'e va'e re ma ipara oiny Vexa'i ra'y pegua apóstolo kuery doze ikuai va'e rery. 15 Xereve ijayvu va'e ma peteĩ yvyra po'i'i ouro guigua oguereko mba'emo oa'ãarã, tetã, kora ha'e okẽ oĩ va'e oa'ã aguã. 16 Tetã ma ipuku-a oĩ va'e'ỹ, ipuku-a ha'e ipya joo rami. Yvyra po'i'i py anjo tetã oa'ã rã dois mil e duzentos quilômetros ipuku-a. Ipuku-a, ipya ha'e yvatea ma joo rami meme. 17 Ha'e gui ikora ju oa'ã rã sessenta e cinco metros. Avakue oa'ã jepiaty rami ae avi anjo oa'ã. 18 Kora ma ita jaspe gui ojapo pyre. Ha'e rã tetã ma ouro iky'a e'ỹ va'e guigua, vidro iky'a e'ỹ va'e rami hexakã. 19 Tetã kora ytarã ita ikuai va'e ma ita hepyve va'e opa marãgua py ijegua. Ijyta jypygua ma jaspe guigua. Mokoĩa ma safira guigua. Mboapya ma calcedônia guigua. Irundya ma esmeralda guigua. 20 Teĩ nhiruĩa ma sardônio guigua. Mboapy memea ma sárdio guigua. Sete-a ma crisólito guigua. Oito-a ma berilo guigua. Nove-a ma topázio guigua. Dez-a ma crisópraso guigua. Onze-a ma jacinto guigua. Ha'e gui doze-a ma ametista guigua. 21 Doze okẽ oĩ va'e ma doze pérola. Peteĩ-teĩ okẽrã ma peteĩ pérola oĩ. Tetã mbyte rupi tape guaxu oaxa va'e ma ouro iky'a e'ỹ va'e guigua, vidro rami hexakã. 22 Tetã py xee ndaexai templo, mba'eta templo 'rãgue py Senhor Nhanderuete Ipo'akapa va'e ha'e Vexa'i ra'y oĩ. 23 Tetã rupi kuaray neĩ jaxy nomoexakãi teĩ ha'eve, mba'eta Nhanderuete rexakã ae oexape, ha'e Vexa'i ra'y ma tataendy rami omoexakã. 24 Tetã rexakãa rupi ma amboae regua kuery 'rã ikuai. Ha'e py 'rã yvy regua huvixave kuery ogueru mba'emo porãgueve oguereko va'e. 25 Okẽ ikuai va'e ma nonhembotyi 'rã ara py, ha'e rã pytũ ma ndoikoi ha'e py. 26 Ha'e py amboae regua kuery mba'emo porãgueve anho 'rã ogueru imboetearã. 27 Ha'eve'ỹ va'e ma ndoikei 'rã ha'e py, neĩ ojeguarupy, e'ỹ vy apua rupi ikuai va'e. Ha'e pygua kuery ma tekove oguereko va'e vy Vexa'i ra'y pegua kuaxia re hery oĩa va'e kuery anho. 1 Xevy pe anjo oexa uka avi yakã tekove me'ẽa. Ha'e va'e ma itaendy rami hexakã, Nhanderuete ha'e Vexa'i ra'y renda openaaty oĩa gui oxyry ovy va'e. 2 Tape guaxu oĩ va'e mbyte rupi hi'aĩ yvyra tekove me'ẽa, yakã rembe rovaive re guive. Ha'e va'e ma doze hi'a va'e, jaxy nhavõ hi'a mboae va'e. Yvyra rogue ma heta va'e kuery joegua e'ỹ-e'ỹ mongueraarã oĩ. 3 Jipovei ma 'rã ayvu vaipy. Tetã re 'rã oĩ Nhanderuete ha'e Vexa'i ra'y renda openaaty. Ixupegua kuery omboete 'rã okuapy, 4 ha'e hova oexa 'rã guive. Ha'e rã ha'e kuery rova re ma oĩ 'rã hery. 5 Ha'e py pytũ jipovei ma ramo ha'e pygua kuery ikuaia rupi tataendy nomoexakãi, neĩ kuaray ndojopei teĩ ha'eve, mba'eta Senhor Nhanderuete ae 'rã omoexakã. Ha'e ramo ha'e kuery huvixa rami 'rã opena araka'e rã peve. 6 Ha'e gui aipoe'ive ju xevy: — Pova'e ayvu ma oguerovia pyrã ha'e anhetẽ va'e meme. Senhor profeta kuery nhe'ẽ Ruete va'e ma guembiguai kuery ikuaia py ombou ojeupegua anjo are'ỹ'i re mba'emo oiko va'erã oikuaa uka aguã, tenonderã omoĩ ma voiague rami vy. 7 Ma'ẽ, are'ỹ re 'rã aju. Ovy'a ete 'rã okuapy kova'e kuaxia para re ayvu oĩ va'e rupi ikuai va'e. 8 Ha'e nunga xee João ae aendu ha'e aexa. Ha'e nunga aendu ha'e aexa vy ikuaa ukaa anjo py yvy'iry aĩ xerenapy'ã re amboete aguã. 9 Ha'e ramo aipoe'i xevy: — Ma'ẽ, ejapo eme evoko rami. Xee ma ndee rami avi tembiguai aiko, nde-irmão kuery profeta ha'e kova'e kuaxia re ayvu oĩ va'e rupi ikuai va'e ha'e javi ramigua. Nhanderuete ae 'rã remboete — he'i. 10 Aipoe'ive ju: — Eikuaa uka e'ỹ eme kuaxia re ayvu oĩ va'e, mba'eta hi'ára namombyryvei ma. 11 Tove heko vai va'e kuery taeko vaive tema. Tove heko ky'a va'e kuery taeko ky'ave tema. Ha'e rã heko porã va'e ma teko porã rupi anho ta'ikuai, ha'e heko ky'a e'ỹ va'e ta'ikuaive tema teko ky'a e'ỹa rupi. 12 Ma'ẽ, xee aju 'rã are'ỹ re, aru 'rã guive peteĩ-teĩ oikoague repy ame'ẽ va'erã. 13 Xee ma jypy'igua ha'e opa vygua, mba'emo mboypyare ha'e ijapopaarã. 14 Ovy'a ete 'rã okuapy [Vexa'i ra'y ruguy py] oao ojoi va'e, ha'e rami vy yvyra 'a tekove me'ẽa va'e ho'u, ha'e tetã rokẽ rupi oike aguã. 15 Ha'e rã tetã rovai rupi ma jagua rami ikuai va'e 'rã opyta, imba'evyky va'e, onhemongy'apa va'e, jojuka va'ety, mba'emo ra'angaa ombojerovia va'e, ha'e ijapuxe vai va'e apu rupi rive ikuai va'e ha'e javi. 16 Xee Jesus ma xejeupegua anjo ambou peẽ igreja pygua kuery pe ha'e nunga aikuaa uka aguã. Xee ma “Davi rapokue renhoĩ” 'epy va'e, hamymino aiko, ha'e jaxy-tata ko'ẽ mbija hexakãmba va'e guive — he'i. 17 Nhe'ẽ ha'e ta'yxyrã ma — Eju — he'i ixupe. Tove oendu va'e voi — Eju — te'i. Tove ijy'uvei va'e voi tonhemboja touvy, yy tekove me'ẽa oy'uxe va'e rei tojopy rive. 18 — Po rami kova'e kuaxia para re ayvu oĩ va'e rendua kuery ha'e javive pe xeayvu. Ayvu oĩ va'e áryve amongue omoĩve ri ramo hexe ju 'rã Nhanderuete omoĩ nhomoingo axyarã kova'e kuaxia re ipara oiny va'e. 19 Ha'e kova'e kuaxia re ayvu oĩ va'e gui amongue mba'emo'i teĩ oipe'a ramo ixugui Nhanderuete oipe'a 'rã yvyra'a ho'u aguã, tetã iky'a e'ỹ va'e py oike aguã, ha'e kova'e kuaxia re mba'emo porã oĩ va'e ojopy aguã. 20 Ha'e nunga kuaa ukaa aipoe'i: — Anhetẽ are'ỹ re 'rã aju — he'i. Amém. Eju, Senhor Jesus. 21 Tove peẽ kuery ha'e javive tapendu Senhor Jesus penemboaxya.
< |